Gambia

Jamhuri ya Gambia
Republic of The Gambia (Kiingereza)
Bendera Nembo
Kaulimbiu ya taifa: Progress, Peace, and Prosperity (Kiingereza) "Maendeleo, Amani, na Usitawi"
Wimbo wa taifa: For The Gambia Our Homeland (Kiingereza) "Kwa Gambia, Nchi Yetu"
Mahali pa Gambia
Ramani ya Gambia
Mji mkuu	Banjul 13°28′ N 16°36′ W
Mji mkubwa nchini	Serekunda 13°26′ N 16°41′ W
Lugha rasmi	Kiingereza
Makabila (asilimia)	34.4 Wamandinka 24.1 Wafulani 14.8 Wawolof 10.5 Wajola 8.2 Wasoninke 3.1 Waserer 1.9 Wamanjago 1.3 Wabambara 0.5 Waaku 1.5 wengine
Dini (asilimia)	94.4 Waislamu 3.5 Wakristo 0.1 wengine
Eneo
• Eneo la jumla	km2 11 300
Idadi ya watu
• Kadirio la 2023	2 468 569

Gambia, kirasmi Jamhuri ya Gambia, ni nchi ndogo kabisa ya Afrika bara. Eneo lake lote linazungukwa na Senegal kwa kufuata mwendo wa mto Gambia hadi Bahari ya Atlantiki.

Kimsingi nchi yote ni maeneo ya kandokando ya mto huo; urefu ni takriban km 500, upana kati ya 10 na 50.

Historia

Zamani eneo la Gambia lilikuwa sehemu ya Dola la Mali na Dola la Songhai.

Nchi kama ilivyo leo imepatikana kutokana na mvutano kati ya Uingereza na Ufaransa wakati wa ukoloni.

Mwanzoni Uingereza ulitafuta tu njia ya maji kwa ajili ya biashara, bila kujali utawala wa nchi.

Mapatano kati ya Ufaransa na Uingereza baada ya vita vya Napoleon Bonaparte yaliimarisha hali hiyo. Wafaransa walichukua eneo lote kubwa la Senegal, na Waingereza ile kanda ndogo ndani ya Senegal.

Tangu uhuru wa nchi zote mbili palikuwa na mpango wa kuziunganisha kwa njia ya shirikisho lililoanzishwa mwaka 1982 lakini Gambia ilitoka katika mapatano hayo mwaka 1989.

Hadi mwaka 1994 Gambia ilifuata mfumo wa demokrasia ya vyama vingi lakini mwaka ule uasi wa wanajeshi ulipindua serikali na kuwa chanzo cha utawala wa Yahya Jammeh aliyekuwa kiongozi, kwanza kama mwenyekiti wa kamati ya kijeshi, baadaye kama rais aliyechaguliwa mwaka 1996 na kuchaguliwa tena miaka 2001, 2006 na 2011. Isipokuwa mwaka 2001 wapinzani na watazamaji wa nje walilalamika ya kwamba kura hazikuwa huru.

Mwaka 2013 Jammeh alitoa Gambia katika Jumuiya ya Madola kama chombo cha ukoloni mamboleo.

Mwaka 2015 Jammeh alitangaza Gambia kuwa nchi ya Kiislamu.

Katika uchaguzi wa rais wa mwaka 2016 vyama vya upinzani viliungana, na mgombea wao Adama Barrow alishinda, ilhali Jammeh awali alikubali kushindwa, lakini baada ya siku nane alitangaza ya kwamba alitaka kubatilisha matokeo na kuwa na uchaguzi mpya.

Wananchi walianza kukimbilia nchini Senegal.

Tarehe 19 Januari 2017, rais mteule aliapishwa katika ubalozi wa Gambia huko Dakar, halafu wanajeshi wa Senegal, Nigeria na Ghana walivamia nchi ili kumuondoa madarakani kwa idhini ya Umoja wa Mataifa.

Tarehe 21 Januari Jammeh alikubali kuachia. Mwandamizi wake amerudisha nchi katika Jumuiya ya Madola.

Wakazi

Wakazi wa nchi ni hasa wa kabila la Wamandinka, halafu Wafulani na Wawolof, jumla milioni 1.9 hivi.

Lugha rasmi ni Kiarabu, si tena Kiingereza (kuanzia mwaka 2016).

Upande wa dini, Uislamu unafuatwa na 90% za wakazi, Ukristo (hasa Kanisa Katoliki) na 8%, wakati wafuasi wa dini asilia za Kiafrika ni 2%.

Uchumi

Uchumi unategemea kilimo, uvuvi na hasa utalii. Mwaka 2008, thuluthi moja ya wananchi hawakuwa na kipato cha $ 1.25 kwa siku.

Tazama pia

• Orodha ya nchi kufuatana na wakazi
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa
• Demografia ya Afrika
• Orodha ya lugha za Gambia

Marejeo

• Bennet, Lindsey and Voormeij, Lisa, The Gambia (Travellers), (Thomas Cook Publishing, 2009)
• Emms, Craig and Barnett, Linda, Gambia (Bradt Travel Guides), (Bradt Travel Guides, 2006)
• Hughes, Arnold, Historical Dictionary of the Gambia, (Scarecrow Press, 2008)
• Hughes, Arnold and Perfect, David, A Political History of The Gambia, 1816–1994, (University of Rochester Press, 2008)
• Gregg, Emma and Trillo, Richard, The Rough Guide to The Gambia, (Rough Guides, 2006)
• Kane, Katharina, Lonely Planet Guide: The Gambia and Senegal, (Lonely Planet Publications, 2009)
• Rice, Berkeley, Enter Gambia: The Birth of an Improbable Nation, (Houghton Mifflin. 1967)
• Sarr, Samsudeen, Coup D'etat by the Gambia National Army, (Xlibris, Corp., 2007)
• Sternfeldt, Ann-Britt, The Good Tourist in The Gambia: Travelguide for conscious tourists Translated from Swedish by Rolli Fölsch (Sexdrega,2000)
• Tomkinson, Michael, Michael Tomkinson's Gambia, (Michael Tomkinson Publishing, 2001)
• Various, Insight Guide: Gambia and Senegal, (APA Publications Pte Ltd., 2009)
• Wright, Donald R, The World and a Very Small Place in Africa: A History of Glogalization in Niumi, The Gambia (New York: M.E. Sharpe, 2004)

Viungo vya nje

Serikali

• State House and Office of the President Ilihifadhiwa 29 Desemba 2009 kwenye Wayback Machine.
• Chief of State and Cabinet Members Ilihifadhiwa 26 Oktoba 2009 kwenye Wayback Machine.

Taarifa za jumla

• Gambia Guide – Comprehensive information
• Gambia Now Ilihifadhiwa 9 Oktoba 2011 kwenye Wayback Machine. – Daily News about the Gambia
• Gambia Daily news – Daily news from the Gambia through various media sources
• The Gambia – A comprehensive website about the Gambia
• The Gambia entry at The World Factbook
• The Gambia Ilihifadhiwa 11 Juni 2010 kwenye Wayback Machine. from UCB Libraries GovPubs
• Gambia katika Open Directory Project
• The Gambia from the BBC News
• Wikimedia Atlas of The Gambia
• Key Development Forecasts for the Gambia from International Futures

Afya

• The State of the World's Midwifery – Gambia Country Profile Ilihifadhiwa 7 Desemba 2013 kwenye Wayback Machine.

Utalii

• Birdwatching in the Gambia – Website about Birdwatching in the Gambia including photo galleries of Gambian birds

Biashara

• Gambia 2011 Trade Summary Statistics

Makala hii kuhusu maeneo ya Afrika bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Gambia kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.