Mkoa wa Mara

Mkoa wa Mara
Nembo ya Tanzania
Mahali pa Mkoa wa Mara katika Tanzania
Anwani ya kijiografia: 1°33′S 34°1′E
Nchi	Tanzania
Wilaya	7
Mji mkuu	Musoma
Serikali
- Mkuu wa Mkoa	Mh. Kanali Enos Mfuru
Eneo
- Mkoa	30,150 km²
- Maji	7,500 km²
Idadi ya wakazi (2002)
-	1,368,602
Tovuti: http://www.mara.go.tz/

Mkoa wa Mara ni kati ya mikoa 30 ya Tanzania. Musoma ndipo makao makuu ya mkoa.

Mara imepakana na mikoa jirani yaMwanza na Shinyanga upande wa kusini, Arusha upande wa kusini-mashariki, Kagera kwa njia ya Ziwa Nyanza (au Viktoria) na Kenya upande wa mashariki.

Idadi ya wakazi ilikuwa 1,743,830 wakati wa sensa ya 2012 , zaidi ya 1,368,602 wa sensa ya 2002. Makabila ni mengi kuliko mikoa yote ya Tanzania, kama vile Waluo, Wajita, Waruri, Wazanaki, Wakuria, Wakabwa, Wakiroba, Wasimbiti, Wangoreme, Wakwaya, Waikoma, Wanata, Waisenye, Waikizu, Wasizaki, Wasukuma, Wataturu na makabila madogo kama Wanandi, Wakisii au Wamaragori.

Wakazi wa asili wa Mkoa wa Mara ni makabila makuu mawili yenye uhusiano wa karibu sana, yaaani wakurya (na substribes kadhaa) na Wajita (hawa nao wana substribes kadhaa). Pia kuna idadi ndogo (sana, uklilinganisha na Wakurya na Wajita) ya Wajaluo, Wataturu, Wanandi, na Wasukuma).

In fact, Wakurya ni jina ‘linalobeba’ mengi ya yale yanaoyoitwa 'makabila' Mkoani Mara, ambayo tafsiri yake halisi ni 'subtribes', rather than 'tribes' in the true sense of the word!

Kihistoria, Wakurya (Abhakurya, Abhakorya) na Wakisii ('Waghusii' au 'Abhaghusii' tukitumia maneno sanifu katika lugha husika)ni kabila moja. Tofauti ndogo zilizopo katika lugha ni za kijiographia tu. Kwa hiyo unapotaja 'subtribes' za Wakurya, kwa usahihi, utataja, pamoja na nyinginezo: Abhatimbaru (Watimbaru), Abhakira (Wakira), Abhanyamongo (Wanyamongo), Abhasubha (Wasuba), Abhakerobha (Wakiroba), Abhakabhwa (Wakabwa), Abhasimbete (Wasimbiti), Abhaikoma (Waikoma), Abhangoreme (Wangoreme), Abhaisenye (Waisenye), Abhanyabhasi (Wanyabasi), Abhaireghe (Wairege), etc. – na ‘of course’ bila kuwasahau Abhaghusii (Wakisii). Hata Abhashanake (Wazanaki), Abhaighisho (Waikizu), Abhanatta (Wanata), nk. ni 'subtribes' tu za Wakurya. Makundi yote hayo ni makundi ya 'Mura' (sawa na Morani kwa Wamasai) na 'Bhei' (kwa jinsia ya kina mama). Tamaduni zao ni zile zile - kutahiri wanawake kwa wanaume, kuchonga meno (kumbukeni hata Mwalimu jina lake la utani ni 'Mchonga'), kuwa na sera ya Marika (kama Abhaghini, Abhanyambureti, etc.) yayozunguka vizazi hata vizazi na kujirudia, kuwa na 'Ekesero' kama kundi la watu waloitahiriwa wakati mmoja au 'intake' moja (ambayo ilikuja kuwa ni msingi wa majina ya 'intakes' za JKT), nk.

Pia, Wakurya-Waghusii siyo 'pure Bantu' bali ni mchaganyiko kati ya wabantu na 'Nilotes'. Katika makbila ya kibantu, yaliyo-'pollionate' damu ya Wakurya ni pamoja na:

• Wasukuma (kwa mfano, baadhi ya koo za kizanaki, zilichanganya damu sana na wasukuma)

• Wachaga (kwa mfano, Wakerobha au Wakiroba, walichanganya damu sana na wahamijai toka Machame na Marangu kwa Wachaga - na hadi leo Machame na Marangu ni majina ya vitongoji huko kwa Wakiroba Mkoa wa Mara!),

• Wakikuyu (kwa mfano, baadhi ya Wakurya wa North Mara wana asili ya Wakikuyu au 'Abhaghekoyo'). Pia, utaona wakikuyu wana 'share' majina mengi sana na Wakurya - kama Nyambura, Murughi, Mwita, nk.; na hata lugha zinafanana kwa kiasi kikubwa!). Pia, kama makabila, wakurya-Waghusii, Wakikuyu, na Wameru wa Kenya wana uhusiano wa karibu na asili moja. Makabila mengine yanayo huisna nao ni Wagisu (Uganda) na Waluya (Kenya). KUNA WAKATI MAKUNDI HAYA YOTE YALIKUWA NI KABILA MOJA KUBWA. Lakini kabla walivyotengana kwa kuhamia sehemu za mbali, wakawa makabila tofauti tunayoyajua leo.

Niliotes waliochanganya damu na wakurya ni pamoja na: • Wamasai (baahi ya koo za wakurya wa leo zilitoka umasaini).

• Wajaluo (hasa kutokana na kuona kwani, tokea ujio wa Nilotes Mkoani Mara, watu hawa ni majirani),

• Kalenjini (hasa kutokana na uhamijai na wote kuwa na mila za wafugaji).

Kwa hiyo, dhana ambayo imejengeka sana vichwani mwa watu kwamba Mara kuna makabila mengi, kwa kiasi kikubwa ni potofu! Ukiangalia kwa undani hata hizo 'similarities' na 'languages and other cultural overlapps' zilizopo, utaona kwamba hata hao kina yego/mbani (Wajita, Wakwaya, Wakara, Waruri, wakerewe, nk.) ni 'subtribes' tu za kabila kubwa la Wajita.

Ukiachia Wajaluo (au 'Jakowiny Luo'), Mkoani Mara pia kuna Wataturu na Wanandi. Wanandi ni moja kati ya 'subtribes' za Kalenjin. Hta hivyo, idadi ya watu wa makabila haya ni ndogo ukilinganisha na ile ya 'Wakurya-Waghusii' na Wajita (ikiwa na maana ya kabila kubwa linalojumuisha pia Wajita, wakwaya, na Waruri).

Pia Mara, Wakurya hawaishi tu Tarime, bali huishi wilaya zote 6 za Mkoa wa Mara: Tarime, Rorya (hao ni Wakurya wa North Mara), Musoma Vijjini, Musoma Mjini, Bunda, na Serengati (hao nio wakurya wa South Mara). Abhaghusii (wanaoishi jimbo la Nyanza, Kenya) ni sehemu ya ya Wakurya wa 'North Mara'.

Kwa hiyo, wanahistoria wetu, acheni uzembe mliainishe hili sawa. Wazungu walicho-record na majina ya substribes (au koo kubwa), kani hata leo ukienda Mara, ukauliza swali lako kizembe, si ajabu usikute mtu atayekujibu kwamba anaitwa mkurya: wote watakwambai mimi Mzanaki, mkiroba, Mtimbaru, nk. Waengiene watasema, mimi mjita, mkwaya, mruri, nk.

Kwa wakereketwa wa historia, pengine mtafaidika kwa kujua pia kwamba wakiroba (subtribe ya wakurya-wakisii) na Wakwaya (subtribe ya Wajita) ndio makabila ya asili ya inayoitwa leo hii, Muosma mjini. Makundi haya mawili, pamoja na kuwa makibalia tofauti, yana uhusiona wa muda mrefu wa karibu sana. Hupendana sana, na hata vita walipigana kwa kushirikiana!

Pia wakurya na wajita, uhusinao wao wa karibu, na hata kushabihiana kwa lugha zao (mnajua kwa makabila haya makubwa mawili ya Mkoa wa Mara, hakuna anyeweza akamsengenya mwenzie, na asijue anasame nini), si jambo lililonza juzi. Mababu wanatwambia hawa watu wote wamehamia Mara, wakitokea ‘territories’ ambazo kwa sasa ziko katika nchi zinazojulikana kama MISRI na LIBYA (hata wajaluo nao, walijuan nao toka huko!). Wakati wa msafara, waligawanyika makundi matatu:

• Moja likapita mashariki mwa Ziwa Victoria. Hili lilkuwa ndilo kundi kuu. Koo nyingi za kikurya zilipita huko. katika nyakati tofauti, zilitengana na Wagisu (Uganda), Waluya; Wameru, Wakikuyu (Kenya).

• Moja likapita magharibi mwa Ziwa Victoria. Koo nyingi za wajita, pamoja na baadhi ya koo za Wakurya (kama Abhashanake) walipita huko.

• Moja likapita katikati ya Ziwa Victoria. Hili kundi lilikuwa ni dogo zaidi. Lilijumuisha zaidi koo chache za kijita, kama vile wakerewe.

Hakuna historia ya vita kati ya wakurya na wajita, bali wameishi kwa kuelewana na kusaidiana. Hata hivyo, koo za kikurya hupenda sana kupigana – na haya tunayaona hadi leo hii. Kwetu sisi wakurya yanatuaibisha, ila tufanyeje.

Pia tukumbuke: sisi wabantu ni familia moja, na waafrika ni ’kabila’ moja kubwa, na binadamu wote, bila kujali rangi zetu, tumetoka kwa muumba mmoja na tuna asili moja – ni watoto wa Adamu na Eva (waarabu himwuta Hawa), kwa wale wanaoamini dini; au ni watoto wa mwafrika wa wale wanoamini sayansi! Kwa hiyo, tupendane! Tusiutukuze ukabila, bali tuutukuze ’utu’ wetu!

Kuna wilaya za Bunda, Serengeti, Tarime, Rorya, Butiama, Musoma mjini na Musoma vijijini.

Sehemu kubwa ya Hifadhi ya Wanyama ya Serengeti iko ndani ya Mkoa wa Mara.

Kaburi la baba wa taifa Julius Kambarage Nyerere mjini Butiama.

Majimbo ya bunge

Wakati wa uchaguzi mkuu wa Tanzania mwaka 2015 mkoa huu ulikuwa na majimbo ya uchaguzi yafuatayo:

• Bunda Mjini : mbunge ni Esther Bulaya (Chadema)
• Bunda Vijijini : mbunge ni Boniface Mwita Getere (CCM)
• Butiama : mbunge ni Nimrod Mkono (CCM)
• Musoma Mjini : mbunge ni Vedastus Mathayo Manyinyi (CCM)
• Musoma Vijijini : mbunge ni Prof. Sospeter Muhongo (CCM)
• Mwibara : mbunge ni Kangi Lugola (CCM)
• Rorya : mbunge ni Lameck Airo (CCM)
• Serengeti : mbunge ni Mwalimu Marwa Ryoba (Chadema)
• Tarime Vijijini : mbunge ni John Heche (Chadema)
• Tarime Mjini : mbunge ni Ester Matiko (Chadema)

Viungo vya nje

• (Kiingereza)Tanzanian Government Directory Database

Makala hii kuhusu maeneo ya Mkoa wa Mara bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Mkoa wa Mara kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.