Karne ya 19

Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru

Karne ya 19 ilikuwa kipindi cha miaka mia moja kati ya 1800 na 1900. Kikamilifu kilianza tarehe 1 Januari 1801 na kuishia 31 Desemba 1900.

Kama kila "karne" ni kipindi kinachohesabiwa kwa hiari ya binadamu kwa sababu ni mgawanyo wa kalenda tu - hali halisi, maendeleo na mabadiliko makubwa hayafuati migawanyo ya kalenda ya kibinadamu.

Hata hivyo kipindi hiki cha karne ya 19 kilikuwa kipindi muhimu sana katika historia ya binadamu.

Watu na matukio[hariri | hariri chanzo]

Karne: Karne ya 18 | Karne ya 19 | Karne ya 20
Miongo na miaka
Miaka ya 1800 | 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809
Miaka ya 1810 | 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819
Miaka ya 1820 | 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829
Miaka ya 1830 | 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839
Miaka ya 1840 | 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849
Miaka ya 1850 | 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859
Miaka ya 1860 | 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869
Miaka ya 1870 | 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879
Miaka ya 1880 | 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889
Miaka ya 1890 | 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899

Mabadiliko mengi yalianzia Ulaya na kuenea duniani, hivyo karne hii imeitwa na wataalamu "karne ya Ulaya".

Baadhi ya tabia za pekee za karne hii ni kama zifuatazo:

  • Mapinduzi ya viwandani: yaliwahi kuota mizizi katika Uingereza kabla ya 1800, lakini katika karne hii yalienea katika nchi za Ulaya na kuzitofautisha kwa uwezo wao
  • Nchi zilizopita katika mapinduzi ya viwandani ziliongezewa nguvu za kiuchumi na za kijeshi kushinda mataifa nje ya mapinduzi haya
  • Mtindo wa ubepari ulipata umuhimu na kugusa maisha ya watu wengi
    • Tabaka jipya la wafanyakazi lilijitokeza
    • Tabaka la makabaila lilipungukiwa umuhimu wake katika jamii za nchi zilizoshiriki katika mapinduzi ya viwandani
  • Maisha ya viwandani na maisha ya mjini yalivunja nguvu ya maisha ya mashambani hivyo mapokeo na desturi nyingi zilizoendelea tangu karne nyingi
  • Idadi ya watu duniani ilianza kukua haraka kushinda miaka yote ya historia ya awali kwa sababu ya
  • Nchi kadhaa za Ulaya zilitumia nguvu mpya ya kueneza utawala wao nje ya Ulaya
  • Ukoloni ulienea : mwanzoni mwa karne hii polepole, mwishoni kwa mbio
Nchi nyingi ziliwekwa chini ya utawala wa nchi za Ulaya zilizoguswa na mapinduzi ya viwandani
nchi nyingi za Asia isipokuwa Uturuki, Japani, Uthai, Uajemi, Afghanistan, Uarabuni
nchi zote za Afrika isipokuwa Liberia na Ethiopia
  • Fundisho jipya la "utaifa" lilianza kubomoa misingi ya madola makubwa ya kimataifa katika Ulaya kama Uturuki, Austria, Urusi.