Nge (kundinyota)

Nge (pia: Akarabu, Scorpius) ni kundinyota la zodiaki linalojulikana pia kwa jina la kimagharibi Scorpius au Scorpio^[1]. Ni moja ya makundinyota yanayotambuliwa na Umoja wa kimataifa wa astronomia ^[2]

Kiuhalisia nyota za Nge huwa haziko pamoja kama zionekanavyo kutoka duniani. Kuna umbali mkubwa kati ya nyota na nyota, pia kuna umbali mkubwa kati ya mahali zilipo nyota hizo na duniani bila kujali iwapo kwa mtazamo wetu zaonekana kuwa karibu au mbali. Kwahiyo kundinyota "Nge" linaonyesha eneo la angani jinsi lionekanavyo likiangaliwa kutokea duniani.

Jina

Nge ni tafsiri ya Akarabu. Mabaharia Waswahili wamejua nyota hizi kwa muda mrefu kwa ni jina la Akarabu linalotokana na kiarabu عقرب ʿaqrab ambalo linamaanisha "nge". Jina hili lilipokelewa na Waarabu kutoka kwa Wagiriki wa Kale waliosema Σκορπιός skorpios. Aidha majina yenye maana hiyo yalitumika pia na mataifa mengine mengi ya kale. Katika mitholojia ya Wagiriki wa Kale, Nge alishindana na mwindaji Orion (Jabari). Katika hadithi hizo Nge alimuua Jabari-Orion, na baadaye Zeus(mungu mkuu wa Wagiriki) aliwapeleka Nge na Jabari angani na kuwapangia majira tofauti ya kuwa huko. Jabari alipangiwa kuwinda majira ya baridi, na yalipofika majira ya kiangazi alikimbia kumpisha Akarabu.

Katika unajimu wa kisasa katika Afrika ya Mashariki jina "Akarabu" limesahauliwa badala yake "Nge" imekuwa jina la kawaida.

Mahali pake

Nge iko angani kwenye mstari wa Zodiaki kati ya Mizani (Libra) upande wa magharibi na Mshale au Kausi (Sagittarius) upande wa mashariki.

Nyota zilizounda kundinyota la Mizani hapo zamani, leo zinahesabiwa kuwa sehemu ya Nge. Hii inaonekana hadi leo kutokana na majina ya nyota angavu zaidi katika Mizani zinazoitwa Zubani Shimali("Koleo la Kaskazini") na Zubani Junubi("Koleo la Kusini") majina hayo yanamaanisha makoleo ya nge.

Nge ni kundinyota kubwa linaloonekana vema kwenye nusutufe ya kusini mwa dunia kwenye kanda ya njia nyeupe.

Magimba ya angani

Nge ina nyota nyingi zinazoonekana kwa macho ya kawaida. Nyota angavu zaidi ni Antara (en:Antares) au Alfa Scorpionis. “Antares” ni jina la kigiriki lenye maana ya “Anti-Ares” yaani mpinzani wa “Ares” aliyekuwa mungu/muungu wa vita. Pia jina la Kigiriki la sayari ya Mirihi lilichaguliwa kwa sababu lina rangi nyekundu sawa na Mirihi (Ares). Antara ni nyotamaradufu zenye mwangaza unaoonekana kwa kubadilikabadilika kati ya mag 0.9 hadi 1.8 ikiwa na umbali wa miakanuru 604. Ni nyotajitu yenye kipenyo mara 700 kuliko jua letu.

Jina la (Bayer)	Namba ya Flamsteed	Jina (Ukia)	Mwangaza unaoonekana	Umbali (miaka nuru)	Aina ya spektra
α	21	Antara (Antares)	0,9 bis 1,8^m	604	M1.5 Iab-Ib + B4 Ve
λ	35	Shaula	1,63^m	703	B2 IV + B
θ		Sargas	1,86^m	272	F1 II
ε	26		2,3^m	64	K1 III
δ	7	Dschubba	2,29^m	402	B0.3 IV
κ			2,41^m	464	B1.5 III
β¹	8	Acrab	2,56^m	530	B1 V
υ	34	Lesath	2,70^m	519	B2 IV
τ	23	Alniyat	2,8^m	ca. 500	B0 V
π	6		2,89^m	459	B1 V + B2 V
σ	20	Alniyat	2,9^m	ca. 600	B1 III + ca. B1 + ca. B7 + B9.5 V
ι¹			2,99^m	1792	F2 Iae
μ¹			3,00^m	822	B1.5 V + B6.5 V
G			3,19^m	127	K2 III
η			3,32^m	72	F3 III-Ivp
μ²			3,56^m	517	B2 IV
ζ²			3,62^m	151	K4 III
ρ	5		3,87^m	409	B2 IV-V
ω¹	9		3,93^m	424	B1 V
ν	14	Jabbah	4,00^m	437	B3 V

Tanbihi

↑ Uhusika milikishi (en:genitive) ya neno "Scorpius" katika lugha ya Kilatini ni "Scorpionis" na hili ni umbo la jina linaloonekana katika majina ya nyota za kundi hili kama vile Alfa Scorpionis, nk.
↑ The Constellations, tovuti ya International Astronomical Union , iliangaliwa Julai 2017

Marejeo

Richard Hinckley Allen: Star-Names and their Meanings; kwa G. E. Stechert New York, Leipzig, London, Paris 1899, ukurasa 360 (online kwenye archive.org)
Jan Knappert, 1993: The Swahili Names of Stars, Planets and Constellations; The Indian Ocean Review September 1993 Volume 6 No. 3 September 1993, kurasa 6-7, ISSN 1031-2331

Viungo vya Nje

Constellation Guide:Scorpius
Scorpius the scorpion, kwenye tovuti ya Ian Ridpath, Star Tales, iliangaliwa Oktoba 2017
Scorpius, kwenye tovuti ya Prof Jim Kaler, University of Illinois, iliangaliwa Oktoba 2017
Tea with the Scorpion, kwenye tovuti ya Prof Jim Kaler, University of Illinois, iliangaliwa Oktoba 2017
Kim Ann Zimmermann: Scorpius Constellation: Facts About the Scorpion, tovuti ya space com, iliangaliwa Desemba 2017

	Makundinyota ya Zodiaki Majina ya kisasa yanafuatwa kwa mabano na jina la mabaharia na jina la Kilatini (la kimataifa)
Kaa (Saratani – Cancer ) • Kondoo (Hamali – Aries ) • Mapacha (Jauza – Gemini ) • Mashuke (Nadhifa – Virgo ) • Mbuzi (Jadi – Capricornus ) • Mizani – Libra ) • Mshale (Kausi – Sagittarius ) • Ndoo (Dalu – Aquarius ) • Nge (Akarabu – Scorpius ) • Ng'ombe (Tauri – Taurus ) • Samaki (Hutu – Pisces ) • Simba (Asadi – Leo )

[1] Uhusika milikishi (en:genitive) ya neno "Scorpius" katika lugha ya Kilatini ni "Scorpionis" na hili ni umbo la jina linaloonekana katika majina ya nyota za kundi hili kama vile Alfa Scorpionis, nk.

[2] The Constellations, tovuti ya International Astronomical Union , iliangaliwa Julai 2017

[1]

[2]