Kupanda kwa halijoto duniani

Grafu hii inaonyesha tofauti za halijoto za dunia za kihistoria na wastani wa miaka 1850-1900. Eneo lililotiwa rangi linawakilisha nafasi ya 68% ya kuamini ya makadirio kutoka kwa tafiti zilizotumiwa kwa makadirio haya.

Kupanda kwa halijoto duniani (ing. global warming) ni mchakato wa mabadiliko ya tabianchi yaliyotambuliwa na wataalamu tangu miaka kadhaa.

Mchakato huo ulianza pamoja na usambazaji wa viwanda duniani. Unaonekana kwa kulinganisha vipimo vya halijoto vinavyopatikana tangu miaka 150. Kupanda huku kunaleta mabadiliko ya hali ya hewa yaliyoanza tayari kuathiri maisha ya watu na uhai kwa ujumla.

Kuna hofu ya kwamba mabadiliko hayo yataleta hatari kubwa kwa jamii.

Kati ya wanasayansi kulikuwa na majadiliano kama sababu za mabadiliko hayo ni shughuli za binadamu tu au kama kuna sababu asilia. Siku hizi wataalamu karibu wote hukubaliana ya kwamba sababu kuu ni kuchoma kwa makaa na mafuta katika viwanda, magari na vituo vya umeme kunakopuliza hewani gesijoto kama dioksidi kabonia.

Vipimo na data

Duniani kuna upimaji wa kisayansi wa halijoto tangu mwaka 1860. Kabla ya hapo kuna kumbukumbu ya hali ya hewa katika karne zilizopita kutoka mahali mbalimbali ambazo hazikusanifishwa wakati ule.

Leo hii wanasayansi wanatumia vipimo na taarifa za kale wakipiga makadirio juu ya hali ya hewa katika historia.

Hapo wanatumia pia mbinu kama kulinganisha miviringo kwenye mashina ya miti inayoonyesha miaka yenye mvua nyingi au kidogo au wanapima kiwango cha dioksidi kabonia kwenye barafu ya chini nchani yenye umri wa miaka 10,000 na zaidi.

Makadirio ya hali ya hewa hutofautiana, lakini kwa jumla kuna picha juu ya miaka 1,000 iliyopita. Watalaamu wanakubaliana ya kwamba mnamo mwaka 1000 kulikuwa na kipindi cha joto kiasi, tena kipindi cha baridi kiasi kuanzia mnamo mwaka 1600.

Lakini hakuna hakika bado juu ya athira duniani kwa sababu sehemu kubwa ya data ni kutoka upande wa kaskazini ya dunia.

Vipimo vya kisayansi vinavyopatikana vinaonyesha ya kwamba halijoto ya wastani duniani imepanda sentigredi 0.7 kati ya 1906 na 2005. Hii si kiwango kidogo; wakati wa zama za barafu kubwa miaka 100,000 iliyopita halijoto ilikuwa tu 6 °C chini ya wastani ya leo na hii ilitosha kufunika sehemu kubwa za Ulaya, Asia na Amerika ya Kaskazini kwa mabapa manene ya barafu.

Dalili zote zinadokeza ya kwamba kupanda kwa halijoto kuliharakishwa tangu mwaka 1970 na kunaelekea kupanda zaidi.

Sababu za kuongezeka kwa halijoto

Katika majadiliano kuhusu asili ya kupanda kwa halijoto wataalamu walijadiliana sababu mbalimbali zilizotajwa. Kuna idadi ya sababu za kiasili ambazo zilizowahi kuathiri tabianchi ya Dunia katika kistoria ya miaka mamilioni kama vile mabadiliko katika kiwango cha mnururisho wa Jua unaofika duniani au milipuko ya volkeno. Lakini ilionekana sababu hizi zote hazikuweza kuathiri tabianchi kiasi cha kueleza mabadiliko yanayopimwa.

Siku hizi karibu wataalamu wote hukubaliana kwamba sababu ni kuongezeka kwa gesi kama dioksidi kabonia hewani kutokana na shughuli za binadamu hasa kuchoma makaa na mafuta ya petroli tangu mwanzo wa mapinduzi ya viwandani katika karne ya 19.

Matokeo yanayotazamiwa

Wataalamu wanaonya ya kwamba kupanda kwa halijoto kunaweza kuleta mabadiliko kama yafuatayo:

• kuongezeka kwa halijoto ya angahewa kutaongeza pia halijoto ya bahari na kusababisha uvukizaji mkubwa utakaoleta mawingu na mvua za nyongeza duniani
• mikondo ya bahari itabadilika na kubadilisha hali ya hewa katika nchi nyingi
• sehemu kadhaa zenye jangwa zitapokea mvua lakini maeneo mengine yatakosa mvua, hivyo kuleta matatizo kwa kilimo na njaa kwa watu
• barafu kwenye ncha za dunia itaendelea kuyeyuka. Hii itasababisha kupanda kwa uwiano wa bahari, kuleta mafuriko kwenye pwani za dunia na kuhatarisha makazi ya watu karibu na bahari, hasa miji ya bandari na nchi za visiwani: nchi kadhaa kama Maldivi zitazama baharini na kupotea kabisa
• kwa jumla upepo na tufani zitaongezeka na kuwa kali zaidi
• magonjwa kama malaria yataongezeka kwa sababu mbu wanaopitisha ugonjwa watapata nafasi mpya katika sehemu zilizokuwa baridi mno kwao

Juhudi za kimataifa

Kutokana na hatari zinazotazamiwa na karibu wataalamu wote wa elimu ya tabianchi duniani Umoja wa Mataifa ulifanya jitihada za kuanzisha hatua za kisiasa za kupambana na hatari hizi. Tokeo lake ni Kongamano la Mfumo wa UM kuhusu Mabadiliko ya Tabianchi (en:United Nations Framework Convention on Climate Change) ya mwaka 1993 ambayo nchi 194 zilijiunga nayo.

Nchi wanachama ziliendelea kupatana hatua mbalimbali katika Itifaki ya Kyoto na Mapatano ya Paris kuhusu Tabianchi ya mwaka 2015 ambayo nchi wanachama ziliahidi kuchukua hatua maalumu ya kupakana kupanda kwa halijoto kwa kiwango chini ya angalau 2°C kwa wastani au hata 1.5°C ikiwezekana.

Tazama pia

• Madhara ya ongezeko la joto Duniani

Viungo vya nje

Vipimo na data

• Global Warming Wikia
• NOAA CMDL CCGG - Interactive Atmospheric Data Visualization NOAA CO₂ data
• UNEP - The present carbon cycle - Climate Change Ilihifadhiwa 15 Septemba 2008 kwenye Wayback Machine. carbon levels and flows
• Temperature data Climatic Research Unit, University of East Anglia, Norwich, UK. Philip D. Jones and other.
• Hadley Centre: Global temperature data Ilihifadhiwa 4 Novemba 2005 kwenye Wayback Machine.

Suala la dioksidi kabonia

• International Energy Annual: Reserves
• IEA Publications Bookshop - Key World Energy Statistics Ilihifadhiwa 6 Machi 2006 kwenye Wayback Machine.
• International Energy Annual 2002: Carbon Dioxide Emissions

Tovuti za kisayansi

• NASA's Global Hydrology and Climate Center Ilihifadhiwa 14 Desemba 2006 kwenye Wayback Machine.
• NASA's Goddard Institute for Space Studies Ilihifadhiwa 5 Januari 2005 kwenye Wayback Machine. (GISS) — Global Temperature Trends.
• NASA's GISS paleoclimate site Ilihifadhiwa 14 Julai 2010 kwenye Wayback Machine.
• National Oceanic and Atmospheric Administration Ilihifadhiwa 19 Januari 2009 kwenye Wayback Machine. — NOAA, United States Department of Commerce — Global Warming FAQ
• NOAA's paleoclimate site
• MIT Joint Program on the Science and Policy of Global Change
• Real climate a blog where scientists discuss the science of global warming

Habari za ziada

• New Scientist: Climate Change — Latest news, articles and FAQ on climate change from New Scientist magazine.
• Discovery of Global Warming Ilihifadhiwa 13 Februari 2009 kwenye Wayback Machine. — An extensive introduction to the topic and the history of its discovery
• Science of Climate Change Ilihifadhiwa 28 Juni 2006 kwenye Wayback Machine. — Meteorological Service of Canada Ilihifadhiwa 25 Novemba 2005 kwenye Wayback Machine., a guide to understanding the science behind climate change with a thorough FAQ section Ilihifadhiwa 15 Juni 2006 kwenye Wayback Machine..
• Global warming - a briefing document, summarising current arguments concerning global warming. They present various points of view and some of the basic problems in following the science.
• How To Help Prevent Global Warming Articles And Newsletter
• Karaca, M. Şen, Ö.L. 2007. Küresel Isınma: Gerçekler ve Belirsizlikler, Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi Ilihifadhiwa 15 Juni 2009 kwenye Wayback Machine.
• http://www.sunnyvalecool.org/ Ilihifadhiwa 14 Januari 2009 kwenye Wayback Machine. We are a team of Sunnyvale, California, residents and friends.

Mengine

• A large compendium of links to sites with information on global warming Ilihifadhiwa 4 Desemba 2005 kwenye Wayback Machine.
• Science and Technology Librarianship: Global Warming and Climate Change Science — Extensive commented list of Internet resources — Science and Technology Sources on the Internet.
• Activist Magazine: Carbon Activism for Beginners Ilihifadhiwa 13 Januari 2009 kwenye Wayback Machine.
• Stop Climate Chaos ~ ACT for the Earth Ilihifadhiwa 13 Januari 2009 kwenye Wayback Machine.