Wamandé

Wamandé ni kundi la mataifa ya Afrika yanayozungumza lugha za Kimandé. Hawana kikundi kimoja cha kabila au kitamaduni. Mataifa mbalimbali yanayozungumza lugha za Mandé yanapatikana katika maeneo ya magharibi ya Afrika Magharibi.

Mandinka au Malinke, taifa la Mandé la magharibi, wanahusishwa na kuanzisha mojawapo ya milki kubwa zaidi za Afrika Magharibi. Mataifa mengine makubwa yanayozungumza lugha za Mandé ni pamoja na Wasoninke na Wasusu, pamoja na makabila madogo kama Waligbi, Wavai, na Wabissa. Watu wanaozungumza lugha za Mandé wanaishi katika mazingira mbalimbali, kutoka misitu ya mvua ya pwani hadi jangwa la Sahel, na wana aina nyingi za vyakula, tamaduni, na imani.

Baada ya kuhama kutoka Sahara ya Kati, watu wanaozungumza lugha za Mandé walianzisha utamaduni wa Tichitt katika eneo la Sahara ya Magharibi ya Mauritania, ambao walitumia mji wa Dhar Tichitt kama kituo chake kikuu cha kanda na labda eneo la Maziwa ya Mali kama kituo chake cha kanda cha pili. Baadaye, kuelekea mwisho wa utamaduni wa Tichitt ya Mauritania, watu wanaozungumza lugha za Mandé walianza kuenea na kuanzisha makazi huko Méma, Macina, Dia Shoma, na Jenne Jeno katika eneo la Niger ya Kati pamoja na Ufalme wa Ghana.

Leo hii, sehemu kubwa ya watu wanaozungumza lugha za Mandé ni Waislamu na wanafuata mfumo wa kitabaka. Uislamu umekuwa na jukumu kuu katika kutambulisha watu wanaozungumza lugha za Mandé wanaoishi katika maeneo ya Sahel. Athari kutoka kwa watu wanaozungumza lugha za Mandé zimeenea kihistoria mbali zaidi ya maeneo ya karibu kwa makundi mengine ya Waislamu wa Afrika Magharibi wanaoishi Sahel na Savanna. Watu wa Mandé walifanya biashara iliyoongezeka kando ya Mto Niger au kwa njia ya ardhi, na walifanikiwa kutekeleza ushindi wa kijeshi kwa upanuzi wa Ufalme wa Ghana, Ufalme wa Mali, Kaabu na nchi za Wassoulou.

Watu wasiozungumza lugha za Mandé kama Fula, Songhai, Wolof, Hausa, na watu wa Voltaic kama Ufalme wa Dagbon, watu wa Guang, watu wa Maghan, na watu wa Gonja wana tamaduni sawa na watu wanaozungumza lugha za Mandé.

Tanbihi

• Gillow, John. (2003), African Textiles. 29 p.
• McIntosh, Roderick J.; McIntosh, Susan Keech (2003). "Early urban configurations on the Middle Niger: Clustered cities and landscapes of power". Katika Smith, Monica L. (mhr.). The Social Construction of Ancient Cities. Washington, DC: Smithsonian Books. ku. 103–120. ISBN 9781588340986.
• Metropolitan Museum of Art's collection of Arts of Africa, Oceania, and the Americas.
• UNESCO General History of Africa, Volume IV, pp. 197–200.
• Mauny, R. (1971), “The Western Sudan” in Shinnie: 66-87.
• Monteil, Charles (1953), “La Légende du Ouagadou et l’Origine des Soninke” in Mélanges Ethnologiques (Dakar: Bulletin del’Institut Francais del’Afrique Noir).
• Fage, John D. (2001), History of Africa. Routledge; 4th edition.
• Boone, Sylvia Ardyn. (1986), Radiance from the Waters.
• Kouyaté, Dani (Director). (1995). Keïta: Heritage of a Griot [Motion picture]. Burkina Faso.
• Kevin C. MacDonald, Robert Vernet, Marcos Martinón-Torres & Dorian Q. Fuller. "Dhar Néma: from early agriculture to metallurgy in southeastern Mauritania"

Makala hii ni sehemu ya warsha ya kuhariri Wikipedia huko MUM. Unaweza kusaidia kuihariri na kuongeza habari.