Nenda kwa yaliyomo

Wanawake wa Afrika

Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru

Makala hii ina dalili ya kutungwa kwa kutegemea programu ya kompyuta kama vile "Google translation" au "wikimedia special:content translation" bila masahihisho ya kutosha. Watumiaji wanaombwa kuchunguza tena lugha, viungo na muundo wake. Wakiridhika na hali yake wanaweza kuondoa kigezo hiki kinachoonekana kwenye dirisha la kuhariri juu ya matini ya makala kwa kutumia alama za {{tafsiri kompyuta}} .

A Congolese woman defends and promotes the rights of women via a message printed on the fabric she wears, 2015.
Mwanamke wa Kongo akiunga mkono na kukuza haki za wanawake kupitia ujumbe uliochapishwa kwenye kitambaa alichovaa, mwaka 2015.

Utamaduni, mageuzi, na historia ya wanawake waliozaliwa, walioishi na kutoka bara la Afrika na kutafakari mageuzi na historia ya bara la Afrika.

Tafiti nyingi za muda mfupi kuhusu historia ya wanawake katika mataifa ya Afrika zimefanyika. Tafiti nyingi zinahusu majukumu ya kihistoria na hadhi ya wanawake katika nchi na mikoa mahususi, kama vile Misri, Ethiopia, Morocco, Nigeria,Lesotho,[1] na kusini kwa Sahara.Hivi karibuni, wasomi wameanza kuzingatia maendeleo ya hadhi ya wanawake kupitia historia yote ya Afrika kwa kutumia vyanzo vya kawaida kama vile nyimbo kutoka Malawi, mbinu za ufumaji za Sokoto, na isimu ya kihistoria.

Hadhi ya wanawake barani Afrika ni tofauti katika mataifa na kanda nyingine. Kwa mfano, Rwanda ndiyo nchi pekee duniani ambayo wanawake wanashikilia zaidi ya nusu ya viti bungeni—asilimia 51.9 kufikia Julai 2019,[2][3] lakini Morocco ina waziri mmoja tu mwanamke katika baraza lake la mawaziri.[3] Juhudi kubwa kwaajili ya usawa wa kijinsia zimefanyika baada ya kuundwa Haki za Binadamu na Watu Afrika, ambayo inahamasisha nchi wanachama kuondoa ubaguzi na unyanyasaji dhidi ya wanawake.[4] Mataifa yote ya Afrika yamepitisha mkataba huu isipokuwa Morocco na Burundi,[5] Hata hivyo, pamoja na hatua hizi za usawa, bado wanawake wanakabiliwa na matatizo mbalimbali yanayohusiana na usawa wa kijinsia kama vile viwango vya umaskini na elimu, afya na lishe duni, ukosefu wa mamlaka ya kisiasa, ushiriki mdogo wa wafanyakazi, unyanyasaji wa kijinsia, ukatili wa kingono wa wanawake, na ndoa za utotoni.[6]

Historia ya wanawake wa Kiafrika

[hariri | hariri chanzo]
Mwanajeshi wa kike wa jeshi la ukombozi la PAIGC huko Guinea-Bissau, 1973

Utafiti wa historia ya wanawake wa Kiafrika uliibuka kama mada kuu mara tu baada ya historia ya Kiafrika kuwa somo la kitaaluma linaloheshimika. Wanahistoria kama vile Jan Vansina na Walter Rodney waliwalazimisha wasomi wa nchi za Magharibi kukiri kuwepo kwa jamii na majimbo ya Kiafrika kabla ya ukoloni kufuatia harakati za kupigania uhuru wa Afrika katika miaka ya 1960, ingawa walizingatia zaidi historia ya wanaume. Ester Boserup, msomi wa uchumi wa kihistoria, alichapisha kitabu chake cha msingi cha Wajibu wa Wanawake katika Maendeleo ya Kiuchumi mwaka 1970.[7]

Kitabu hiki kilionyesha nafasi kuu ambayo wanawake walikuwa wamehusika katika historia ya Afrika kama wazalishaji wa kiuchumi na jinsi mifumo hiyo ilivyovurugwa na ukoloni . Kufikia miaka ya 1980, wasomi walikuwa wamechukua tungo za historia za wanawake wa Kiafrika katika bara zima. Kwa mfano, utafiti wa George Brooks wa mwaka 1976 wa wafanyabiashara wanawake katika nchi ya Senegal kabla ya ukoloni, utafiti wa Margaret Jean Hays wa mwaka 1976 kuhusu jinsi mabadiliko ya kiuchumi katika ukoloni wa Kenya yalivyoathiri wanawake wa Luo, na utafiti wa Kristin Mann wa mwaka 1985 kuhusu ndoa nchini Nigeria . Baada ya muda, wanahistoria wamejadili nafasi na hadhi ya wanawake katika jamii kabla ya ukoloni dhidi ya wakoloni, walichunguza jinsi wanawake walivyo kabiliana na mabadiliko ya ukandamizaji, wakachunguza matukio kama vile unyumba ulivyokuwa wa kijinsia, kuibua majukumu ya wanawake katika mapambano ya uhuru wa kitaifa,[8]na alisisitiza kuwa aina ya "mwanamke" katika baadhi ya matukio hayawezi kutumika katika miktadha ya ukoloni.[9] Wanawake wameonyeshwa kuwa watendaji muhimu wa kihistoria, kiuchumi na kijamii takriban kila eneo la Afrika kwa karne nyingi.

Utamaduni

[hariri | hariri chanzo]

Majumbani

[hariri | hariri chanzo]

Kuanzia miaka ya 1940 katika Maadhimisho ya uhuru wa Morocco kutoka kwa Ufaransa mwaka 1956, wanawake wa Moroko waliishi katika vikundi vya familia ambazo zilikuwa kwenye "kaya zilizofungiwa". Tamaduni ya mtindo wa maisha ya wanawake katika kaya zilizofungiwa iliisha polepole baada ya Moroko kupata uhuru kutoka kwa Ufaransa mnamo mwaka 1956.[10]

Idara ya kazi ya jadi nchini Senegal iliona wanawake wa Senegal wakiwajibika katika kazi za nyumbani kama vile kupika, kufanya usafi na kutunza watoto. Pia walihusika katika sehemu kubwa ya kazi za kilimo, ikiwa ni pamoja na palizi na kuvuna mazao ya kawaida kama vile mpunga. Katika miaka ya hivi karibuni, mabadiliko ya kiuchumi na ukuaji wa miji umesababisha vijana wengi kuhamia kwenye miji kama Dakar .Pia Wanawake wa vijijini wamejihusisha zaidi katika kusimamia rasilimali za misitu ya vijiji na kuendesha viwanda vya kusaga mtama na mpunga.

Jamii

[hariri | hariri chanzo]

Ubaguzi wa kijinsia uliimarishwa katika bara zima wakati wa ukoloni.. Kabla ya ukoloni, wanawake walikuwa na machifu wao kwaajili ya haki zao wenyewe, na baadhi ya makabila hata yalikuwa na mila za kupitisha haki za nasaba kwa vyeo vya kiume pekee kwa vizazi vya kifalme kupitia ukoo wa uzazi (kwa mfano, Asanteman, Balobedu, Ijawland, falme za Wolof ). Ukoloni uliondoa nguvu za machifu na mila hizi, na kuimarisha mfumo dume ambao ulikuwa tayari umeshamiri kutoka kwa wakoloni waliotangulia. Hili lilikabiliwa na upinzani mkali, maarufu zaidi katika kesi ya uasi wa wanawake wa Abeokuta nchini Nigeria. Kufuatia uhuru, mataifa huru yaliimarisha kanuni za kijinsia na miundo ya kitabaka iliyorithiwa kutoka kwa wakoloni waliotangulia, kwani vizazi vya kwanza na vya pili vya utawala wa Kiafrika vilishindwa kurejesha mamlaka ya jadi ya wanawake. Hii ilisababisha upinzani zaidi, na katika kipindi cha miongo michache iliyopita kumekuwa na uboreshaji mkubwa katika hali hiyo.

Wanawake walio na majina katika historia ya Afrika ni pamoja na Fatim Beye, Ndoye Demba na Ndate Yalla Mbodj wa Senegal, Moremi, Idia, Amina, Orompoto, Nana Asma'u na Efunroye Tinubu wa Nigeria, Yaa Asantewaa wa Ghana, Yennenga wa Burkina Faso, Hangbe wa Benin, Makeda, Zawditu na Embet Ilen wa Ethiopia na Eritrea, Nandi wa Afrika Kusini na Hatshepsut wa Misri. Wote wanasifiwa kama msukumo kwa wanawake wa kisasa wa Kiafrika. Wanawake wengi wa kisasa wa Afrika ni wanachama wa Mtandao wa Viongozi wa Kitamaduni na Wanawake wa Kiafrika , shirika la hiari.

Elimu

[hariri | hariri chanzo]

Kusini mwa Sahara

[hariri | hariri chanzo]

Ingawa nchi za Kusini kwa Sahara zimepiga hatua kubwa katika kutoa fursa sawa ya elimu kwa wavulana na wasichana, asilimia 23 ya wasichana hawapati elimu ya msingi.[11]Mambo kama vile tabaka la kijamii la msichana na elimu ya mama huathiri pakubwa uwezo wake wa kufikia elimu.[12] Bila ufikiaji rahisi wa shule, mara nyingi wakina mama ndio wa kwanza kuwapa elimu wasichana wao.[13]

Nchini Côte d'Ivoire, wasichana wana uwezekano mara 35 zaidi wa kuhudhuria shule ya sekondari ikiwa baba yao alihitimu kutoka chuo kikuu. Asilimia 40% ya wasichana wakiolewa kabla ya umri wa miaka 18. Kusini mwa Jangwa la Sahara, wasichana mara nyingi wanalazimika kuacha shule ili kuanzisha familia. [14]Ndoa za utotoni huimarisha imani ya kitamaduni kwamba kuwasomesha watoto wa kike ni upotevu wa rasilimali kwa sababu wazazi hawatapata manufaa yoyote ya kiuchumi mara binti yao asipoolewa na familia nyingine. Hii inasababisha hali inayojulikana kama upendeleo wa mtoto ambapo familia zitachagua kuwapeleka watoto wakiume shuleni badala ya binti zao kwa sababu ya faida ya kiuchumi ambayo watoto waliosoma wanaweza kumudu familia. Aidha, wasichana huwa wanahudhuria shule ambazo hazina ubora. Shule zenye sifa ya ukosefu wa mafunzo na maandalizi dhaifu kwa wafanyikazi.[12]

Suala jingine katika mifumo ya elimu ni mgawanyo wa masomo ya shule kwa jinsia. Wasichana wana uwezekano mkubwa wa kuchukua kozi za sayansi ya nyumbani na baiolojia, ilhali wavulana wana uwezekano mkubwa wa kuchukua mafunzo ya hesabu, kemia, uhandisi na ufundi stadi.[15][16]Kulingana na Taasisi ya Takwimu ya UNESCO, 58.8% ya wanawake wanaojua kusoma na kuandika katika mwaka 2018.[17] Hata hivyo, viwango vya watu wanaojua kusoma na kuandika Kusini mwa Jangwa la Sahara vinatofautiana sana kutoka kwa mfano Chad kuwa na kiwango cha 14% cha elimu ya wanawake kwa kulinganisha na Ushelisheli 96%.[17]

Afrika ya Kusini

Kulingana na uchambuzi wa Rowena Martineau juu ya tofauti za elimu kati ya wanaume na wanawake nchini Afrika Kusini, wanawake wamepuuzwa kihistoria katika mfumo wa elimu.[18] Vikwazo vingine ambavyo wanawake hukabiliana navyo katika kupata elimu ni kwamba elimu yao haipewi kipaumbele kama ya kaka zao, unyanyasaji wa kijinsia ni jambo la kawaida la hofu na tukio lililoenea, na shinikizo la kijamii la kuolewa na kuanzisha familia vyote vinazuia fursa ya wanawake kuelimishwa. Zaidi ya hayo, wanawake huchagua kusomea uuguzi na ualimu juu ya taaluma nyingine yoyote, ambayo inawatenga zaidi kuingia kwenye kazi zenye malipo makubwa zaidi katika STEM, ambayo pia huchangia ukosefu wa usawa wa kijinsia.[18]

Sierra Leone

Tangu kuanzishwa kwa Sierra Leone mwaka 1787, wanawake nchini Sierra Leone wamekuwa na ushawishi mkubwa katika maendeleo ya kisiasa na kiuchumi wa taifa hilo. Pia wamechukua jukumu muhimu katika mfumo wa elimu, kuanzisha shule na vyuo, huku baadhi kama vile Hannah Benka-Coker wakitunukiwa kwa kusimikwa kwa sanamu kwa michango yake[19] na Lati Hyde-Forster, mwanamke wa kwanza kuhitimu kutoka shule ya sekondari na Chuo cha Fourah Bay akitunukiwa shahada ya udaktari wa sheria za kiraia na Chuo Kikuu cha Sierra Leone.[20]

Angola

Nchini Angola, vikundi kama vile Shirika la Wanawake wa Angola vilianzishwa ili kutoa ufikiaji rahisi wa elimu na uwezo wa kupiga kura. Shirika hilo pia liliunga mkono kupitisha sheria za kupambana na ubaguzi na ujuzii.[21]

Afrika ya Kaskazini

[hariri | hariri chanzo]

Nchi saba—Algeria, Misri, Libya, Morocco, Sudan, Tunisia, na Sahara Magharibi—zinazounda Afrika ya Kaskazini zina mazingira ya kipekee ya kielimu kwa sababu ya utajiri wao wa jamaa na imani yenye nguvu ya Kiislamu.[12]Kanuni na majukumu ya kijinsia yamefafanuliwa kwa ukali sana kulinda heshima na staha ya wanawake, ambayo bila kukusudia yamekuwa vikwazo kwa wanawake kupata elimu sawa na wanaume kwani wanawake wanatarajiwa kukaa nyumbani na kulea familia.[22]Matarajio haya ya kijinsia yanashusha thamani ya elimu ya wanawake na upatikanaji wa elimu kwa wasichana. Matokeo yake, nchi za Afrika Kaskazini kama vile Misri na Morocco zina viwango vya juu vya kutojua kusoma na kuandika kwa wanawake kuliko nchi nyingine zilizo na Pato la Taifa sawa.[23] Sawa Kusini mwa Jangwa la Sahara, wanawake wanawakilishwa kupita kiasi katika taaluma za ualimu, udaktari na ustawi wa jamii. Fikra potofu za kijinsia zinaimarishwa zaidi na ukweli kwamba ni 20% tu ya wanawake ndio sehemu ya nguvu kazi. Hii inaleta mzunguko mbaya ambapo wanawake wanatarajiwa kukaa nyumbani, kuwazuia kutoka kwa fursa zaidi za elimu, na kuunda vikwazo kwa wanawake kupata elimu na ujuzi muhimu ili kupata ajira yenye faida.[22]

Morocco

Kiwango cha elimu ya wanawake nchini Morocco ni 65%, ambacho bado kiko chini sana kuliko kiwango cha elimu ya wanawake katika Afrika Kaskazini cha 73%.[23] Wanawake wa Morocco wanaishi chini ya mfumo dhabiti wa majukumu na matarajio ya kijinsia yanayokubalika. Utafiti wa Agnaous wa mwaka 2004 uligundua kuwa kwa 40% ya wanawake wasiojua kusoma na kuandika, kikwazo kikubwa kwa wanawake kujua kusoma na kuandika ni wazazi wao.[24] Kutokana na mitazamo ya kijamii ya "ujuzi" na "elimu" ni kwa watoto wa kiume na wanaume, hakuna msukumo madhubuti wa sera ya kuelimisha wanawake nchini Morocco.[24] Kumekuwa na kampeni mbalimbali za kisomo zinazoendeshwa na serikali ikiwa ni pamoja na kuundwa kwa Kurugenzi ya Kusoma na Kuandika kwa Watu Wazima mwaka 1997 na Mkataba wa Taifa wa Elimu na Mafunzo.[24] Kampeni hizi za kusoma na kuandika zimekuwa na mafanikio tofauti katika kupunguza kutojua kusoma na kuandika kutokana na ufadhili mdogo, ukosefu wa rasilimali watu, na hali ya kitamaduni.

Siasa

[hariri | hariri chanzo]

Afrika ya Kaskazini

[hariri | hariri chanzo]

Algeria

Algeria inachukuliwa kuwa taifa huria kiasi na hadhi ya wanawake inaonyesha hili.[25] Tofauti na mataifa mengine katika kanda, usawa kwa wanawake umewekwa katika sheria za Algeria na katiba.[25] Wanaweza kupiga kura na kugombea nyadhifa za kisiasa.[26]

Libya

Tangu uhuru, viongozi wa Libya wamejitolea kuboresha hali ya wanawake lakini ndani ya mfumo wa maadili ya Kiarabu na Kiislamu.[27] Kiini cha mapinduzi ya 1969 kilikuwa uwezeshaji wa wanawake na kuondolewa kwa hali duni. Nchini Niger, sheria nyingi zilizopitishwa na serikali ya Niger kulinda haki za wanawake wa Niger mara nyingi zinatokana na imani za Kiislamu.[28]

Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kiarabu ya Sahrawi

Wanawake katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kiarabu ya Sahrawi ni wanawake waliozaliwa ndani, wanaoishi, au wanatoka Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kiarabu ya Sahrawi (SADR) katika eneo la Sahara Magharibi . Katika jamii ya Sahrawi, wanawake hushiriki majukumu katika kila ngazi ya jumuiya yake na shirika la kijamii.[29] Ibara ya 41 ya Katiba ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kiarabu ya Sahrawi inahakikisha kwamba serikali itafuatilia "ukuzaji wa wanawake na ushiriki [wao] kisiasa, kijamii na kiutamaduni, katika ujenzi wa jamii na maendeleo ya nchi".

Afrika ya Magharibi

[hariri | hariri chanzo]

Benin

Hali ya haki za wanawake nchini Benin imeboreka kwa kiasi kikubwa tangu kurejeshwa kwa demokrasia na kupitishwa kwa Katiba, na kupitishwa kwa Kanuni za Kibinafsi na Familia mwaka 2004, Pande zote mbili zinapinga utamaduni mbalimbali ya jadi ambayo kwa utaratibu hufanya wanawake wasiwe na usawa. Bado, ukosefu wa usawa na ubaguzi unaendelea. Mitala na ndoa za kulazimishwa ni haramu lakini bado hutokea.[30]

Nigeria

Uhuru na haki ya wanawake barani Afrika kushiriki katika uongozi na michakato ya uchaguzi hutofautiana baina ya nchi na hata makabila ndani ya taifa moja. Kwa mfano, nchini Nigeria, wanawake wa Kusini mwa Nigeria walikuwa na haki ya kupiga kura mapema mwaka 1950 [1] na kugombea viti katika uchaguzi wa Nigeria mwaka 1959, ambapo wanawake wa Kaskazini mwa Nigeria hawakuweza kupiga kura au kugombea hadi ilipofika 1976

Afrika ya Kati

[hariri | hariri chanzo]

Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo

Wanawake katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo hawajafikia nafasi ya usawa kamili na wanaume, huku mapambano yao yakiendelea hadi leo. Ingawa utawala wa Mobutu ulitoa mfumo huduma ya "lip" kwa jukumu muhimu la wanawake katika jamii, na ingawa wanawake wanafurahia haki fulani za kisheria (kwa mfano, haki ya kumiliki mali na haki ya kushiriki katika sekta ya kiuchumi na kisiasa), vikwazo vya mila na sheria bado ni kikomo katika fursa zao.[31] Kuanzia 1939 hadi 1943, zaidi ya 30% ya wanawake watu wazima walisajiliwa nchini Kongo huko Stanleyville (sasa ni Kisangani ) na ushuru waliolipa ulikuwa chanzo cha pili kikubwa cha mapato ya ushuru kwa Stanleyville.[31]

Rwanda

Claire Wallace, Christian Haerpfer na Pamela Abbott wanaandika kwamba, licha ya Rwanda kuwa na uwakilishi mkubwa zaidi wa wanawake bungeni duniani, kuna masuala matatu makuu ya kijinsia katika jamii ya Rwanda: mzigo wa kazi wa wanawake, upatikanaji wa elimu na unyanyasaji wa kijinsia. . Wanahitimisha kuwa mitazamo kwa wanawake katika taasisi za kisiasa za Rwanda haijachujwa hadi katika jamii nzima ya Rwanda, kama ilivyo kwa wanaume. Lakini kwa wanawake, kuna tofauti za vizazi linapokuja suala la mitazamo ya kijinsia.[32]

Afrika ya Mashariki

[hariri | hariri chanzo]

Shelisheli

Wanawake nchini Ushelisheli wanafurahia haki sawa za kisheria, kisiasa, kiuchumi na kijamii kama wanaume.[33] Jamii ya Ushelisheli kimsingi ina urithi. Akina mama wana mwelekeo wa kutawala kaya, wakidhibiti matumizi mengi ya sasa na kuangalia masilahi ya watoto. Akina mama wasioolewa ni kawaida katika jamii, na sheria inawataka wakina baba kuwalea watoto wao. Wanaume ni muhimu kwa uwezo wao wa kupata kipato, lakini jukumu lao la nyumbani ni la pembeni.

South Sudan

Kundi la wanawake kutoka Limuru katikati mwa Kenya, 2010.

Wanawake wa Jamhuri ya Sudan Kusini pia walikuwa wamejitolea katika harakati za ukombozi, kwa kutoa chakula na makazi kwa wanajeshi, kulea watoto na kuwatunza mashujaa na mashujaa waliojeruhiwa wakati wa mapambano yao ya kisiasa kabla ya uhuru wa nchi hiyo. Mfano ni uundaji wao wa Katiba Banat au kikosi cha wanawake.[34]

Sudan

Sudan ni taifa linaloendelea ambalo linakabiliwa na changamoto nyingi hususani ya ukosefu wa usawa wa kijinsia . Freedom House iliipa Sudan nafasi ya chini kabisa kati ya tawala za ukandamizaji katika mwaka 2012.[35] Sudan ya Kusini ilipokea alama ya juu kidogo lakini pia ilikadiriwa kuwa "sio wakamilifu".[35] Katika ripoti ya 2013 ya takwimu ya 2012, Sudan inashika nafasi ya 171 kati ya nchi 186 kwenye Kielezo cha Maendeleo ya Binadamu (HDI).[36] Sudan pia ni mojawapo ya nchi chache sana ambazo hazijatia saini Mkataba wa Kutokomeza Aina Zote za Ubaguzi Dhidi ya Wanawake (CEDAW).[37]Licha ya haya yote, kumekuwa na mabadiliko chanya kuhusiana na usawa wa kijinsia nchini Sudan. Kufikia 2012, wanawake wanajumuisha 24.1% katika Bunge la Kitaifa la Sudan.[38]

Uganda

Majukumu ya wanawake wa Uganda ni ya chini kuliko yale ya wanaume, licha ya majukumu makubwa ya kiuchumi na kijamii ya wanawake katika jamii nyingi za kitamaduni za Uganda. Wanawake wanafundishwa kukubaliana na matakwa ya baba zao, kaka, waume zao, na wakati mwingine wanaume wengine pia, na kuonyesha utii wao kwa wanaume katika maeneo mengi ya maisha ya umma. Hata katika miaka ya 1980, wanawake katika maeneo ya vijijini huko Buganda walitarajiwa kupiga magoti wakati wa kuzungumza na mwanamume. Wakati huo huo, hata hivyo, wanawake walibeba majukumu ya msingi ya malezi ya watoto na kilimo cha kujikimu, na katika karne ya ishirini, wanawake wametoa mchango mkubwa katika kilimo cha mazao ya fedha[39]

Ushiriki wa wafanyakazi

[hariri | hariri chanzo]

Wanawake barani Afrika wanafanya kazi sana iwe ni ndani ya nyanja ya kazi rasmi au isiyo rasmi. Hata hivyo, katika nyanja rasmi, wanawake wa Kiafrika wanashikilia tu 40% ya kazi rasmi ambayo imesababisha pengo la kijinsia la 54%.[40][22]Kulingana na uchambuzi wa Bandara mwaka 2015, pengo hili la kijinsia ni sawa na dola za Marekani 255. bilioni hasara katika ukuaji wa uchumi kwa sababu wanawake hawawezi kuchangia kikamilifu ukuaji wa uchumi.[40]

Aidha, wanawake hupata wastani wa theluthi mbili ya mishahara ya wenzao wa kiume. Baadhi ya changamoto zinazowakabili wanawake wa Kiafrika katika kutafuta kazi rasmi ni ukosefu wao wa elimu na ujuzi wa kiufundi kwa ujumla, ulinzi dhaifu dhidi ya uajiri wa kibaguzi wa kijinsia, na kulemewa na kazi maradufu kwa matarajio ya kuendelea kutunza nyumba na kuzaa watoto.[41] Chakula kingi cha Afŕika kinazalishwa na wanawake, lakini kila mkulima wa kike anazalisha chakula kidogo zaidi kuliko wakulima wa kiume kwasababu wakulima wa kike hawana aŕdhi sawa, mbolea, teknolojia na mikopo ili kufikia ufanisi wa hali ya juu.[42][43] Kwa mfano, wanawake nchini Ethiopia na Ghana huzalisha chakula kidogo kwa 26% na 17% kuliko wenzao wa kiume kutokana na ukosefu wa usawa wa rasilimali.[44]

Wakala wa maendeleo ya vijijini wa serikali ya Senegal unalenga kuandaa wanawake wa vijijini na kuwashirikisha kikamilifu zaidi katika mchakato wa maendeleo. Wanawake wana jukumu kubwa katika kamati za afya za vijiji na programu za kabla ya kujifungua na baada ya kuzaa. Katika maeneo ya mijini, mabadiliko ya kitamaduni yamesababisha wanawake kuingia katika soko la ajira kama makarani wa ofisi za reja reja, wafanyakazi wa nyumbani na wafanyakazi wasio na ujuzi katika viwanda vya nguo na viwanda vya kuweka samaki aina ya jodari. Mashirika yasiyo ya kiserikali pia yanafanya kazi katika kukuza fursa za kiuchumi za wanawake nchini Senegal. Mikopo ya ufadhili mdogo kwa biashara za wanawake imeboresha hali ya uchumi ya wingi. Non-governmental organizations are also active in promoting women's economic opportunities in Senegal. Micro-financing loans for women's businesses have improved the economic situation of many.[45]

Mnamo Mei 2011 nchini Djibouti, Mkurugenzi wa Jinsia wa Idara ya Wanawake na Familia, Choukri Djibah alizindua mradi wa SIHA (Mpango wa Mkakati wa Pembe ya Afrika) ambao umeundwa kusaidia na kuimarisha uwezo wa kiuchumi wa wanawake nchini Djibouti, unaofadhiliwa na ruzuku kutoka Umoja wa Ulaya wa 28 Milioni ya faranga za Djibouti.[46]

Wanawake Mashuhuri

[hariri | hariri chanzo]

Ellen Johnson Sirleaf wa Liberia alikuwa rais wa kwanza mwanamke barani Afrika.[47] Tangu kuchaguliwa kwa Sirleaf kushika wadhifa huo, Joyce Banda wa Malawi, Ameenah Gurib wa Mauritius na Sahle-Work Zewde wa Ethiopia pia wameibuka marais wa nchi zao. Baadhi ya viongozi wengine wa kisiasa ni Sylvie Kinigi wa Burundi, Luisa Diogo wa Msumbiji, Agathe Uwilingiyimana wa Rwanda, Maria das Neves wa Sao Tome and Principe, Aminata Toure wa Senegal na Saara Kuugongelwa wa Namibia. Wote walikua katika ofisi ya Waziri Mkuu katika nchi zao.

Mbali na viongozi wa kisiasa, mataifa ya Afrika yanajivunia wasanii wengi wa kike, waandishi na wanaharakati. Kwa mfano: mwimbaji wa wimbo wa taifa wa Sao Tome na Principe na mwandishi mashuhuri, Alda do Espirito Santo ; Mwimbaji na mwanaharakati wa ubaguzi wa rangi wa Afrika Kusini, Miriam Makeba ;[48] Mwandishi wa riwaya na mzungumzaji wa Nigeria, Chimamanda Ngozi Adichie ; Mjasiriamali wa Ethiopia wa SoleRebels, Bethlehem Alemu ; mbunifu wa Niger, Mariam Kamara ; na mwanaharakati wa mazingira, Wanjira Mathai ;[49] Mfadhili wa nigeria anayeishi Marekani Efe Ukala; Mbunifu wa Nigeria mjasiriamali, mzungumzaji wa umma na mwandishi Tosin Oshinowo.

Tanbihi

[hariri | hariri chanzo]
  1. ↑ Eldredge, Elizabeth A. (1991). "Women in Production: The Economic Role of Women in Nineteenth-Century Lesotho". Signs. 16 (4): 707–731. doi:10.1086/494700. JSTOR 3174570.
  2. ↑ Mizrahi, Simon (Mei 2015). Empowering African Women: An Agenda for Action (PDF). Abidjan, Cote d'Ivoire: African Development Bank. Iliwekwa mnamo 23 Oktoba 2019.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ 3.0 3.1 Musau, Zipporah. "African Women in politics: Miles to go before parity is achieved". Africa Renewal. Iliwekwa mnamo 23 Oktoba 2019.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ Kimani, Mary (2007). "Taking on violence against women in Africa". Africa Renewal. 21 (2): 4–7. doi:10.18356/3a3ce9eb-en.
  5. ↑ "African Charter on Human and Peoples' Rights". African Commission on Human and People's Rights. African Commission on Human and Peoples' Rights. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2022-05-09. Iliwekwa mnamo 2022-02-23.
  6. ↑ Solidarity for African Women's Rights (2006). Breathing Life into the African Union Protocol on Women's Rights in Africa. Solidarity for African Women's Rights.
  7. ↑ Corner, Lorraine (2008-02-01). "Women's role in economic development". Research Gate.
  8. ↑ Presley, Cora Ann (2019-05-20). Kikuyu Women, the Mau Mau Rebellion, and Social Change in Kenya. doi:10.4324/9780429043697. ISBN 9780429043697.
  9. ↑ Oyěwùmí, Oyèrónkẹ́. (1997). The invention of women making an African sense of Western gender discourses. University of Minnesota Press. ISBN 0816685908. OCLC 1108929499.
  10. ↑ "Women in Morocco". THIRDEYEMOM. 2011-04-26. Iliwekwa mnamo 9 Novemba 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ "Education in Africa". uis.unesco.org. 2016-11-18. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2018-07-01. Iliwekwa mnamo 2019-10-24. {{cite web}}: More than one of |accessdate= na |access-date= specified (help)
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 Hyde, Karin (1993). Women's Education in Developing Countries. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ku. 112–113.
  13. ↑ Bledsoe, Caroline (1988). The Politics of Polygyny in Mende Education and Child Fosterage Transactions. Chicago, IL: University of Chicago Press.
  14. ↑ "Families and Populations" (PDF).
  15. ↑ Harding, J (1985). "Girls and Women in Secondary and Higher Education: Science for Only a Few". Prospects. 15 (4): 553–64. doi:10.1007/BF02197923. S2CID 143667607.
  16. ↑ Bloch, Marianne (1998). Women and Education in Sub-Saharan Africa. Lynne Rienner Publishers.
  17. ↑ 17.0 17.1 "Literacy rate, adult female (% of females ages 15 and above) - Afghanistan, Zimbabwe, Algeria, Angola, Botswana, Burkina Faso, Benin, Central African Republic, Somalia, Niger, Guinea, Sub-Saharan Africa | Data". data.worldbank.org. Iliwekwa mnamo 2019-10-24.
  18. ↑ 18.0 18.1 Martineau, Rowena (Fall 1997). "Women and Education in South Africa: Factors Influencing Women's Educational Progress and Their Entry into Traditionally Male-Dominated Fields". The Journal of Negro Education. 66 (4): 383–395. doi:10.2307/2668166. JSTOR 2668166.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  19. ↑ Hafkin, Nancy Jane (1976). Edna G. Bay (mhr.). Women in Africa: Studies in Social and Economic Change. Stanford University Press. uk. 218. ISBN 978-0804710114.
  20. ↑ Fyle, Magbaily C. (2005). Historical Dictionary of Sierra Leone (tol. la New). Scarecrow. uk. 71. ISBN 978-0810853393.
  21. ↑ National identity and democracy in Africa. Palmberg, Mai., Human Sciences Research Council., University of the Western Cape. Mayibuye Centre. [Pretoria, S.A.]: Human Sciences Research Council of South Africa. 1999. uk. 153. ISBN 978-0796919014. OCLC 43833733.{{cite book}}: CS1 maint: others (link)
  22. ↑ 22.0 22.1 22.2 "Empowering Women, Developing Society: Female Education in the Middle East and North Africa – Population Reference Bureau". Iliwekwa mnamo 2019-10-24.
  23. ↑ 23.0 23.1 "Literacy rate, adult female (% of females ages 15 and above) - Middle East & North Africa, Egypt, Arab Rep., Morocco | Data". data.worldbank.org. Iliwekwa mnamo 2019-10-24.
  24. ↑ 24.0 24.1 24.2 Agnaou, Fatima (2004). Gender, Literacy, and Empowerment in Morocco. Routledge.
  25. ↑ 25.0 25.1 Lowe, Christian. "Algeria's women police defy danger and stereotypes", 6 August 2009. 
  26. ↑ Slackman, Michael. "Algeria's quiet revolution: Gains by women", 26 May 2007. 
  27. ↑ Helen Chapin Metz (2004). Libya. Kessinger Publishing. ku. 111–115. ISBN 978-1-4191-3012-0.
  28. ↑ "Islam and Women in Niger". The Board of Regents of the University of Wisconsin System. 2012-09-24. Iliwekwa mnamo 7 Novemba 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  29. ↑ Donati, Simone. Saharawi Archived 12 Januari 2013 at the Wayback Machine., Terra Project Photographers.
  30. ↑ "Human Rights Violations in Benin". ALTERNATIVE REPORT TO THE UNITED NATIONS COMMITTEE AGAINST TORTURE. Iliwekwa mnamo 11 Januari 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  31. ↑ 31.0 31.1 Kigezo:Loccs
  32. ↑ Wallace, Claire; Haerpfer, Christian; Abbott, Pamela (8 Desemba 2014). "Women in Rwandan Politics and Society". International Journal of Sociology. 38 (4): 111–125. doi:10.2753/IJS0020-7659380406. S2CID 142994312.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  33. ↑ Tartter, Jean R. "Status of Women". Indian Ocean country studies: Seychelles (Helen Chapin Metz, editor). Library of Congress Federal Research Division (August 1994). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  34. ↑ Mabor, Beny Gideon. Women and Political Leadership in Africa: A demand In South Sudan transitional democracy Archived 22 Aprili 2017 at the Wayback Machine., Sudan Tribune, 22 April 2013.
  35. ↑ 35.0 35.1 "Freedom in the World 2013: Democratic Breakthroughs in the Balance" (PDF). Freedom House. uk. 17. Iliwekwa mnamo Aprili 13, 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  36. ↑ MDG, Report (2009). "Assessing Progress in Africa toward the Millennium Development Goals". Economic Commission for Africa.
  37. ↑ CEDAW. "Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination". United Nations.
  38. ↑ Human Development Report (2012). "The Rise of the South: Human Progress in a Diverse World". United Nations Development Programme.
  39. ↑ Uganda country study. Library of Congress Federal Research Division (December 1990). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  40. ↑ 40.0 40.1 Bandara, Amarakoon (2015-04-03). "The Economic Cost of Gender Gaps in Effective Labor: Africa's Missing Growth Reserve". Feminist Economics. 21 (2): 162–186. doi:10.1080/13545701.2014.986153. ISSN 1354-5701. S2CID 154698810.
  41. ↑ Oduro, Abena D.; van Staveren, Irene (2015-07-03). "Engendering Economic Policy in Africa". Feminist Economics. 21 (3): 1–22. doi:10.1080/13545701.2015.1059467. hdl:1765/79328. ISSN 1354-5701. S2CID 153361566.
  42. ↑ Aterido, Reyes; Beck, Thorsten; Iacovone, Leonardo (Julai 2013). "Access to Finance in Sub-Saharan Africa: Is There a Gender Gap?" (PDF). World Development. 47: 102–120. doi:10.1016/j.worlddev.2013.02.013.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  43. ↑ "The State of Food and Agricultre: Women in Agricultre" (PDF). Food and Agriculture Organization.
  44. ↑ "Empowering African Women: An Agenda for Action" (PDF). African Development Bank Group.
  45. ↑ Tonda MacCharles. "Senegal's women find a way out of poverty", 18 April 2010. 
  46. ↑ "Lettre d'information UE-Djibouti n°5". Issuu (kwa Kiingereza). Iliwekwa mnamo 2020-03-09.
  47. ↑ "Africa's 10 iconic women leaders - This Is Africa", This Is Africa, 20 February 2015. Retrieved on 2022-02-23. Archived from the original on 2017-12-11. 
  48. ↑ "UNESCO Women in Africa History | Women". en.unesco.org. Iliwekwa mnamo 2019-10-31.
  49. ↑ "Our List of Top Influential African Women in 2018". ALU (kwa American English). 2019-03-12. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2021-06-22. Iliwekwa mnamo 2019-11-19. {{cite web}}: More than one of |accessdate= na |access-date= specified (help)
Makala hii kuhusu mambo ya utamaduni bado ni mbegu.
Je, unajua kitu kuhusu Wanawake wa Afrika kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine?
Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa?
Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.
Rudishwa kutoka "https://sw.wikipedia.org/w/index.php?title=Wanawake_wa_Afrika&oldid=1301728"