Uranusi

Uranusi
Picha yenye rangi halisi ya Uranusi kama ilivyoonwa na Voyager 2 mnamo 22 Januari 1986.
Ugunduzi
Mgunduzi	William Herschel
Tarehe	13 Machi 1781
Jina
Asili ya jina	Kla. Ūranus, kutokana na Kgk. Οὐρᾰνός (Ouranós)
Alama
Tabia za mzunguko
Mkaribio	km 2,735,560,000 au 18.2861
Upeo	km 3,006,390,000 au 20.0965
Nusujira kuu	km 2,870,972,000 au 19.19126
Uduaradufu	0.04717
Kipindi	siku 30,688.5 miaka 84.0205
Mwinamo	0.773° toka njia ya Jua
Miezi	27
Tabia za maumbile
Nusukipenyo	km 25,362±7 mara 3.976 ya Dunia
Tungamo	kg 8.6810×1025 mara 14.536 ya Dunia
Msongamano	g/cm3 1.27
Uvutano wa usoni	m/s2 8.69
Kasi ya kuponyokea	km/s 21.3
Siku ya jua	siku −0.71832
Siku ya nyota	siku −0.71833
Weupe	0.300 (Bond) 0.488 (jiometri)
Halijoto	K 76 (−197.2°C)

^{Kuhusu matumizi ya jina Zohali kwa sayari hii tazama kipengele cha "Asili ya jina"}

Uranusi ni sayari ya saba kutoka Jua.

Asili ya jina

Waswahili wa kale hawakujua sayari hii. Uranusi ni jina la kimataifa lililoteuliwa katika karne ya 19 baada ya majadiliano marefu kati ya wanaastronomia wa Ulaya. Ni jina la mungu wa Ugiriki ya Kale Urano (Kgi.Οὐρανός) aliyeaminiwa kuwa mungu wa anga. Lugha nyingi duniani zimepokea jina hili kwa sababu astronomia ya zamani haikujua sayari hii.

Vitabu kadhaa vinatumia jina la Kiswahili Zohali kwa kufuata kamusi ya KAST; lakini hili ni jina la Kiswahili kwa sayari ya sita (Kng. Saturn).

Tabia

Ni sayari kubwa ya tatu ya Mfumo wa Jua hata kama mada yake ni hasa gesi iliyoganda. Jumla ya masi yake ni mara 14 ya dunia hivyo ni sayari nyepesi kulingana na ukubwa wake. Kipenyo chake ni takriban kilomita 50,000.

Inazunguka Jua kwenye obiti inayochukua miaka 84. Umbali wake na Jua ni takriban mara 19 umbali wa Jua na Dunia au kilomita bilioni 2.9; afeli yake ni vizio astronomia 20.11 na periheli yake ni vizio astronomia 18.33.

Hadi mwaka 2023 miezi 27 iligunduliwa. Miezi mikubwa huitwa Miranda, Arieli, Umbrieli, Titania na Oberoni. Ina pia pete kadhaa yaani mawingu ya vumbi, barafu na mawe madogo ambayo ni nyembamba na kuzunguka sayari kwa umbo la pete. Pete za Uranusi ni hafifu kuliko zile za Zohali.

Uranusi inaonekana kama nyota hafifu sana yenye mwangaza wa 5.6 - 6. Kutokana na kuwa hafifu vile na mwendo wake wa pole hakuna utamaduni wowote wa kale ulioitambua kuwa sayari. Ilitambuliwa mara ya kwanza kuwa sayari na tarehe 13 Machi 1781 na William Herschel.

Tazama pia

• Mfumo wa jua

Marejeo

Makala hii kuhusu mambo ya sayansi bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Uranusi kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.