Rais wa Afrika Kusini
Rais wa Afrika Kusini ni mkuu wa nchi na mkuu wa serikali wa Jamhuri ya Afrika Kusini. Rais anasimamia tawi la utendaji la serikali na ni Amiri Jeshii Mkuu wa Jeshi la Ulinzi la Taifa la Afrika Kusini. Kuanzia mwaka 1961 hadi 1994, ofisi ya mkuu wa nchi ilijulikana kama urais wa taifa.
Rais anachaguliwa na Bunge la Taifa, jumba la chini ya Bunge, na kwa kawaida ni kiongozi wa chama kikuu, ambacho kimekuwa chama cha African National Congress (ANC) tangu uchaguzi wa kwanza wa watu wa rangi mbalimbali uliofanyika tarehe 27 Aprili 1994. Katiba inaweka ukomo wa muda wa rais kukaa madarakani kwa mihula miwili ya miaka mitano.[1] Rais wa kwanza kuchaguliwa chini ya katiba mpya alikuwa Nelson Mandela. Rais aliye madarakani sasa ni Cyril Ramaphosa, aliyechaguliwa na Bunge la Taifa tarehe 15 Februari 2018 baada ya kujiuzulu kwa Jacob Zuma.
Chini ya katiba ya mpito (iliyodumu kuanzia 1994 hadi 1996), kulikuwa na Serikali ya Umoja wa Kitaifa, ambapo mwanachama wa Bunge (MB) kutoka chama kikuu cha upinzani alikuwa na haki ya kuwa na nafasi ya makamu wa rais. Pamoja na Thabo Mbeki, rais wa mwisho wa apartheid, F. W. de Klerk pia alihudumu kama makamu wa rais, akiwa kiongozi wa Chama cha Kitaifa kilichokuwa chama cha pili kwa ukubwa katika Bunge jipya. Lakini baadaye de Klerk alijiuzulu na kuingia kwenye upinzani na chama chake. Serikali ya umoja wa hiari inaendelea kuwepo chini ya katiba mpya (iliyopitishwa mwaka 1996), ingawa hakuna wateule wa wanasiasa wa upinzani kwa wadhifa wa makamu wa rais tangu wakati huo.
Rais anapaswa kuwa mwanachama wa Bunge la Taifa wakati wa uchaguzi. Baada ya kuchaguliwa, rais anajiuzulu mara moja kutoka kwenye kiti chake kwa kipindi chote cha muhula wa urais. Rais anaweza kung'olewa madarakani kwa kutolewa hoja ya kutokuwa na imani naye au kupitia kesi ya kuondolewa madarakani.
Mamlaka ya Rais
[hariri | hariri chanzo]- Mkuu wa Nchi na Serikali ya Jamhuri ya Afrika ya Kusini
- Kiongozi wa Baraza la Mawaziri
- Huteua mawaziri na wajumbe wa Baraza la Mawaziri
- Hutuza na kufikilia Maamri ya Kitaifa ya Nchi
- Chifu-wa-kuamuru wa kikosi cha ulinzi cha kitaifa cha Afrika Kusini
- Humteua Chifu Mkuu wa Taifa
- Lazima apitisha miswada yote, marekebisho yote na sheria zote
- Anaweza kutangaza vita au amani
Rais anajulikana kama: "Mheshimiwa" au "Bwana / Bibi Rais" .
Ofisi rasmi ya Rais iko Majengo ya Umoja (Union Buildings) mjini Pretoria na Tuynhuys mjini Cape Town. Makazi yake ni Mahlamba Ndlopfu mjini Pretoria na Genadendal mjini Cape Town.
Marais wa Afrika Kusini tangu 1994
[hariri | hariri chanzo]- Vyama
| No. | Picha | Jina (Mwaka wa Kuzaliwa–Mwaka wa Kufa) |
Aliyekuwa Chaguliwa | Kipindi cha utawala | Bunge | Chama cha Kisiasa | Serikali | Marejeo | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Alianza | Aliondoka | Muda wa utawala | ||||||||
| 1 | 
|
Nelson Mandela (1918–2013) |
1994 | 10 Mei 1994 |
14 Juni 1999 |
5 years, 35 days | Bunge la 22 | ANC | Mandela (Mabadiliko 1 · 2 · 3) ANC—NP—FP |
|
| Rais wa kwanza baada ya utawala wa ubaguzi wa rangi Afrika Kusini. Rais wa kwanza mweusi wa Afrika Kusini, na wa kwanza kuchaguliwa kwa uchaguzi wa kidemokrasia wa uwakilishi kamili. Serikali yake ililenga kuondoa urithi wa apartheid kwa kushughulikia ubaguzi wa rangi, umaskini na ukosefu wa usawa, na kukuza maridhiano kati ya rangi. Alikuwa miongoni mwa wafuasi wa kizalendo wa Kiafrika na ujamaa kidemokrasia, alihudumu kama Rais wa ANC kutoka 1991 hadi 1997. | ||||||||||
| 2 | .jpg)
|
Thabo Mbeki (alizaliwa 1942) |
1999 2004 |
14 Juni 1999 |
21 Mei 2004 |
9 years, 102 days | Bunge la 23 | ANC | Mbeki I ANC—IFP |
[2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] |
| 21 Mei 2004 |
24 Septemba 2008 |
Bunge la 24 | Mbeki II (Mabadiliko 1 · 2) | |||||||
| Rais wa pili baada ya utawala wa apartheid Afrika Kusini. Tarehe 20 Septemba 2008, akiwa na miezi tisa iliyosalia kumaliza muhula wake wa pili, Mbeki alitangaza kujiuzulu baada ya kurudishwa na Kamati ya Utendaji ya ANC, kufuatia uamuzi wa jaji C. R. Nicholson kuhusu kuingilia utawala wa National Prosecuting Authority (NPA), ikiwemo kesi ya Jacob Zuma kuhusu rushwa. Tarehe 12 Januari 2009, Mahakama ya Rufaa ya Juu ilibatilisha hukumu ya jaji Nicholson lakini kujiuzulu kwa Mbeki kulikuwa bado. | ||||||||||
| 3 | .jpg)
|
Kgalema Motlanthe (alizaliwa 1949) |
2008 | 25 Septemba 2008 |
9 Mei 2009 |
228 days | Bunge la 24 | ANC | Motlanthe | [9] [9] |
| Rais wa tatu baada ya apartheid Afrika Kusini. Alchaguliwa baada ya kujiuzulu kwa Thabo Mbeki na alihudumu kwa kipindi kifupi kabla ya kumrithi Jacob Zuma, ambaye alimteua kama makamu wa rais katika utawala wake. | ||||||||||
| 4 | Faili:Jacob Zuma 2009.jpg | Jacob Zuma (alizaliwa 1942) |
2009 | 9 Mei 2009 |
14 Februari 2018 |
8 years, 281 days | Bunge la 24 | ANC | Zuma Mabadiliko 1 · 2 |
|
| 14 Februari 2018 |
Bunge la 25 | ANC | Ramaphosa Mabadiliko 1 · 2 · 3 | |||||||
| Rais wa nne baada ya utawala wa apartheid Afrika Kusini. Jacob Zuma alilazimika kujiuzulu kama rais mnamo Februari 14, 2018, kufuatia shinikizo la kisiasa kutoka kwa chama cha ANC, wafanyakazi, na umma kutokana na kashfa nyingi za ufisadi ambazo zilihusisha familia ya Gupta, aliyekuwa mke wake, na wahusika wengine. | ||||||||||
| 5 | Faili:Cyril Ramaphosa in 2018.jpg | Cyril Ramaphosa (alizaliwa 1952) |
2019 | 15 Februari 2018 |
kiasi cha leo Bado anaendelea |
7 years, 1 day | Bunge la 25 | ANC | Ramaphosa Mabadiliko 1 · 2 · 3 | |
| Rais wa tano baada ya apartheid Afrika Kusini. Aliteuliwa kama Makamu wa Rais katika serikali ya Jacob Zuma kabla ya kuchaguliwa kuwa Rais na hatimaye kuendelea katika wadhifa huo baada ya uchaguzi wa 2019. | ||||||||||
Wake wa Rais
[hariri | hariri chanzo]- 1994 - 1996 Winnie Madikizela-Mandela
- 1996 - 1998 Kwanza Binti Zindzi Mandela-Hlongwane
- 1998 - 1999 Graca Machel
- 1999 - 2008 Zanele Mbeki
- 2008 - 2009 Mapula Motlanthe
- 2009 - 2018 Sizakele Zuma (MaKhumalo - mke rasmi)
Muda
[hariri | hariri chanzo]
Tazama pia
[hariri | hariri chanzo]Marejeo
[hariri | hariri chanzo]- ↑ "Constitution of the Republic of South Africa, 1996 - Chapter 5: The President and National Executive | South African Government". www.gov.za. Iliwekwa mnamo 2025-02-16.
- ↑ The Presidency (14 Oktoba 2004). "GCIS: profile information: Thabo Mvuyelwa Mbeki, Mr". GCIS. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 16 Aprili 2007. Iliwekwa mnamo 27 Novemba 2007.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Cabinet bids farewell to Mbeki". SABC news. 25 Septemba 2008. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 29 Septemba 2008. Iliwekwa mnamo 25 Septemba 2008.
His resignation came into effect at midnight.
{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "SA's Mbeki says he will step down". London: BBC News. 20 Septemba 2008. Iliwekwa mnamo 21 Septemba 2008.
{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Full Zuma Judgment". News24. 13 September 2008. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 31 October 2002008.
{{cite web}}: Check date values in:|archive-date=(help) - ↑ "Judge Nicholson Red-carded by SCA". Mail&Guardian Online. 12 Januari 2009.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "National Director of Public Prosecutions v Zuma (573/08) [2009] ZASCA 1 (12 Jan 2009)" (PDF). South African Supreme Court of Appeal. 12 Januari 2009. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo (PDF) mnamo 20 Machi 2009.
- ↑ "Mbeki lashes out at lying politicians". IOL/The Star. 14 Januari 2009. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 4 Septemba 2012.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 9.0 9.1 "Zuma sworn in as SA's fourth democratic President". SABC. 9 Mei 2009. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 29 Mei 2011. Iliwekwa mnamo 9 Mei 2009.
Viungo vya nje
[hariri | hariri chanzo]
- Ofisi za Prezidenti Ilihifadhiwa 1 Machi 2014 kwenye Wayback Machine.