Nenda kwa yaliyomo

Mkanda wa jeshi

Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru
(Elekezwa kutoka Tutuko zosta)
Herpes zoster
Mwainisho na taarifa za nje
Kundi MaalumuInfectious diseases, dermatology, neurology Edit this on Wikidata
ICD-10B02.
ICD-9053
DiseasesDB29119
MedlinePlus000858
eMedicinemed/1007 derm/180 emerg/823 oph/257 ped/996

Mkanda wa jeshi (au tutuko zosta, na hata zosta, kutoka Kiingereza herpes zoster) ni ugonjwa wa kuambukiza unaotokana na virusi vya hepesi, lakini ni kali kuliko tutuko la kawaida ("hepesi simpleksi").

Unajulikana kama ugonjwa wa vipele au pia kama zona, ni ugonjwa unaosababishwa na virusi vyenye sifa za upele unaoleta maumivu kwenye ngozi na malengelenge katika eneo dogo la upande mmoja wa mwili, mara nyingi katika mstari.

Awamu ya awali ya maambukizi ya virusi vya tetekuwanga (VZV) husababisha ugonjwa mkali wa tetekuwanga (wa muda mfupi) ambao kwa kawaida hutokea kwa watoto na vijana. Mara baada tu ya kusuluhishwa kwa tukio la tetekuwanga, kirusi hicho hakiondolewi kwenye mwili lakini kinaweza kusababisha vipele-ugonjwa wenye dalili tofauti kabisa - miaka mingi baada ya maambukizi ya awali.

Kirusi cha tetekuwanga kinaweza kutulia katika miili ya seli za neva na kwa nadra katika seli za satelaiti zisizo za niuroni za shina la uti wa mgongo, neva ya fuvu au ganglioni ya kujiongeza, [1] bila kuonyesha dalili zozote. [2] Miaka au miongo kadhaa baada ya kupata maambukizi ya tetekuwanga, virusi hivyo vinaweza kutoka nje ya miili ya seli za neva na kusafiri hadi kwenye mikongo ya neva na kusababisha maambukizi ya ngozi yanayotokana na virusi katika eneo la neva. Kirusi kinaweza kuenea kutoka kwenye ganglioni moja au zaidi katika neva za sehemu iliyoathiriwa na kuambukiza dematomi (eneo la ngozi linalogawiwa virutubishi na neva moja ya uti wa mgongo) na hivyo kusababisha vipele vyenye uchungu. [3] [4] Ingawa upele huu wa kawaida hupona katika muda wa wiki mbili hadi nne, baadhi ya wagonjwa huendelea kuhisi uchungu wa neva kwa miezi au miaka kadhaa, hali iitwayo maumivu ya neva ya baada ya kupona kwa vipele. Haieleweki vyema namna ambavyo kirusi hicho hubaki kikiwa kimejificha kwenye mwili, na hatimaye kujifufua. [1]

Katika ulimwengu mzima, kiwango cha matukio cha ugonjwa wa tutuko zosta kila mwaka huwa na safu ya kutoka visa 1.2 hadi 3.4 kwa watu 1,000 wenye afya, na kufikia hadi 3.9-11.8 kwa mwaka kwa watu 1,000 kati ya walio na umri zaidi ya miaka 65. [5] [6] [7]

Matibabu ya madawa ya kinzavirusi yanaweza kupunguza ukali na muda wa tutuko zosta ikiwa itatumiwa kwa mfululizo wa siku saba hadi kumi. Madawa haya yanapaswa kuanza kutumika kabla ya kupita kwa masaa 72 tangu kuonekana kwa dalili za vipele. [5] [8]

Ufafanuzi

[hariri | hariri chanzo]

Jina tutuko zosta hutokana na neno la Kigiriki zōstēr, lenye maana ya "mkanda" au "ukanda", kutokana na vipele kwenye ngozi vinavyofanana na ukanda. Jina la kiingereza la shingles (ugonjwa wa vipele) linawakilisha jina la Kilatini cingulus, linalotokana na neno cingulum lenye maana hiyohiyo ya "ukanda."

Licha ya usawa wa jina, tutuko zosta si ugonjwa sawa na manawa na wanaweza kupitisha, ingawa wote wa zoster varicella virusi vya UKIMWI na malengelenge yanayoleta vidonda mdomoni na kwenye sehemu za siri ingawa virusi vya tetekuwanga na vya malengelenge yanayoleta vidonda mdomoni na kwenye sehemu za siri zinatoka jamii moja ya virusi ya (Alfahapesvirina).

Ishara na dalili

[hariri | hariri chanzo]

Dalili za mapema zaidi za tutuko zosta, ambazo ni pamoja na kuumwa na kichwa, homa na hitilafu ya mwili, si mahususi, na huenda zikasababisha utambuzi usio sahihi. [5] [9] Dalili hizi kwa kawaida hufuatwa na hisia za maumivu na joto, kuwashwa, haiparesthesia (kiwango cha juu kupindukia cha hisi), au paresthesia (mwasho baada ya mwili kufa ganzi: Kuwashwa, kudungwa, au kufa ganzi). [10] Maumivu huweza kuwa madogo hadi makuu katika dematomi iliyoathiriwa, na hisia ambazo mara nyingi huelezwa kama ya kuumwa, ya msisimko, kuuma, kukufa ganzi au ya mpigo, na yanaweza kuchanganyika na michomo ya haraka ya maumivu makali. [11] Malengelenge ya Zoster katika watoto mara nyingi huwa hayana maumivu.

Wakati mwingi, baada ya siku 1 hadi 2 (lakini wakati mwingine muda wa hadi wiki 3) awamu ya kwanza hufuatwa na kujitokeza kwa vipele vya ngozi. Maumivu na vipele kwa wa kawaida hutokea katika kiwiliwili, lakini yanaweza kujitokeza kwenye uso, macho au sehemu zingine za mwili. Mara ya kwanza, vipele hivi huonekana kuwa sawa na mwonekano wa kwanza wa ugonjwa wa mabaka ngozini; hata hivyo, tofauti na ugonjwa wa mabaka ngozini, tutuko zosta husababisha mabadiliko kwenye ngozi yanayokoma kwenye dematomi, ambayo kwa kawaida husababisha mfano wa ukanda au mkanda unaojitokeza katika upande mmoja pekee wa mwili na usiovuka sehemu ya katikati ya mwili. [10] Zoster sine hapete inaeleza mgonjwa aliye na dalili zote za tutuko zosta isipokuwa sifa hii ya upele. [12]

Baadaye, vipele huwa ya lengelenge, na kuunda kutoa malengelenge madogo yaliyojazwa na rishai ya majimaji ya damu, huku homa na hitilafu ya mwili kwa ujumla ikiendelea. The vilengelenge vyenye uchungu hatimaye huwa na mavundevunde au hufifizwa baada ya kujazwa na damu na hupasuka baada ya siku 7 hadi 10, na kwa kawaida, magamba huanguka na ngozi hupona; lakini wakati mwingine, baada ya umalengelenge mkali, uundaji wa kovu na ngozi iliyogeuka rangi hubaki. [10]

Ukuaji wa ugonjwa wa vipele
Siku ya 1 Siku ya 2 Siku ya 5 Siku ya 6

Tutuko zosta zinaweza kuwa na dalili za ziada, ikitegemea dematomi inayohusika. Tutuko zosta za ophthalmikasi yanahusisha obiti ya macho na hutokea takriban katika 10% hadi 25% ya visa. Hii inasababishwa na kirusi kinachoamsha kitengo cha macho cha neva ya trijemia. Kati ya wagonjwa wachache, dalili zinaweza kuwa ni pamoja na uvimbe wa macho, uvimbe wa konea, uvimbechungu wa uvea, na kupooza kwa neva za macho ambao wakati mwingine unaweza kusababisha uvimbe sugu wa macho, kupoteza uwezo wa kuona na maumivu yanayodhoofisha. [13] Tutuko zosta aina ya otikas, ambazo pia zinajulikana kama ugonjwa wa Ramsay Hunt aina ya II, zinahusisha sikio. Yanadhaniwa kutokana na virusi vinavyoenea kutoka kwenye neva ya usoni hadi kwenye neva ya vestibulikomboli. Dalili ni pamoja na kupoteza uwezo wa kusikia na kisulisuli (kizunguzungu). [1]

Pathofisiolojia

[hariri | hariri chanzo]
Kusambaa kwa tutuko zosta. Mkusanyiko wa vimbe ndogo ndogo (1) hugeuka na kuwa malengelenge (2). Malengelenge hayo hujazwa na limfu, hupasuka(3), huunda magamba juu yao(4), na hatimaye hupotea. Niuraljia ya baada ya malengelenge wakati mwingine unaweza kutokana na kuharibika kwa neva(5)

,

Kisababishi cha tutuko zosta ni kirusi cha tetekuwanga (VZV), kirusi cha DNA chenye kamba mbili kinachohusiana na kikundi cha virusi vya malengelenge ya simpleksi. Watu wengi wameambukizwa na virusi hivi wakiwa wangali watoto, na hushikwa na ugonjwa wa tetekuwanga. Mfumo wa kinga hatimaye huondoa virusi hivi kutoka sehemu nyingi, lakini bado hubaki bwete (au fiche) katika ganglioni iliyo karibu na uti wa mgongo (unaoitwa ganglioni ya shina la uti wa mgongo) au semilunari ya ganglioni (Gaseri ya ganglioni) katika shina la fuvu. [14] Ni nadra kupata matukio yanayorudiwarudiwa ya tutuko zosta, [10] na ni nadra sana kwa wagonjwa kupata zaidi ya matukio matatu. [14]

Tutuko zosta hutokea tu kati ya watu ambao wamewahi kupata tetekuwanga, na ingawa inaweza kutokea katika umri wowote, wengi wagonjwa wana zaidi ya umri wa miaka 50. [15] Ugonjwa huo hutoka na kuamshwa kwa virusi katika ganglioni moja ya hisia. [4] Tofauti na virusi vya malengelenge ya simpleksi, utulivu wa VZV haueleweki vyema. Kirusi hiki hakijawahi kuondolewa kwenye seli za neva za binadamu kwa kutumia ufugaji vyembe na mahali na muundo wa DNA ya kirusi hiki hakifahamiki. Protini zenye virusi mahususi huendelea kutengenezwa na seli wakati wa kipindi cha utulivu, kwa hivyo utulivu wa kweli, kinyume na maambukizi 0}sugu ya kiwango cha chini hayajadhibitishwa. [2] [16] Ingawa VZV imetambuliwa katika uchunguzi wa tishu za neva katika maiti, [17] hakuna njia za kutambua virusi tulivu katika ganglioni ya watu wanaoishi.

Ila tu pale ambapo mfumo wa kinga umeathirika, mfumo huu hukandamiza ufufuaji wa kirusi na kuzuia tutuko zosta. Haifahamiki vyema ni kwa nini mara nyingine ukandamizaji huu haufanyiki ipasavyo, [6] lakini tutuko zosta yana uwezekano zaidi wa kujitokeza kati ya watu ambao mifumo yao ya kinga imeharibika kutokana na uzee, tiba ya kukandamiza mfumo wa kinga, dhiki ya kisaikolojia, au mambo mengine. [18] Baada ya uhaishaji, kirusi hicho hujirudufu katika seli za neva, na virioni humwaga kutoka kwenye seli na kubebwa hadi kwenye mikongo kwenye eneo la ngozi linaloshughulikiwa na ganglioni. Katika ngozi, kirusi hicho husababisha kuvimba na malengelenge. Maumivu ya muda mfupi na muda mrefu yanayosababishwa na tutuko zosta yanatokana na ukuaji mkubwa virusi hivo kwenye neva zilizoambukizwa, ambayo husababisha kuvimba. [19]

Dalili za tutuko zosta haziwezi kuambukizwa kwa mtu mwingine. [20] Hata hivyo, wakati wa awamu ya malengelenge, mgusano wa moja kwa moja na upele huo unaweza kueneza VZV kwa mtu asiye na kinga dhidi ya virusi hivo. Mtu huyu aliyepata maambukizi mapya kisha huweza kupata tetekuwanga, lakini hatapata vipele mara moja. Hadi pale ambapo vipele vinapata magamba, mgonjwa anaweza kuwaambukiza watu wengine kwa urahisi sana. Mtu pia hawezi kuambukizana kabla ya malengelenge kujitokeza, au wakati wa maumivu ya neva anayokuja baada ya malengelenge (baada ya upele huu kuisha). Mtu huyo hataweza kuambukiza mtu mwingine tena baada ya upele huu kuisha. [10]

Uaguzi

[hariri | hariri chanzo]
Tutuko zosta kwenye kifua

Ikiwa upele huu umejitokeza, kutambua ugonjwa huu (kufanya utambuzi wa kutofautisha) utahitaji uchunguzi wa kuangalia pekee, kwani ni magonjwa machache sana yanayosababisha kujitokeza kwa upele katika mfumo wa dermatomal mfano (tazama ramani). Hata hivyo, virusi vya malengelenge ya simpleksi/0} (HSV) yanaweza kuleta upele mara kwa mara katika mfumo wa namna hiyo. The sampuli ya Tsanck ni muhimu sana kwa utambuaji wa maambukizi sugu ya virusi vya papo hapo na malengelenge, lakini haitofautishi kati ya HSV na VZV. [21]

Wakati ambapo upele huu hauko (katika hatua za awali za ugonjwa au katika tukio la , au katika kesi ya malengelenge), tutuko zosta yanaweza kuwa vigumu kutambua. [22] Mbali na vipele, dalili nyingi hutokea pia katika hali nyingine.

Majaribio ya maabara zinapatikana kwa utambuzi wa tutuko zosta. Jaribio maarufu zaidi hutambua zindiko maalum ya VZV IgM katika damu; hii hujitokeza tu wakati wa tetekuwanga au tutuko zosta na wala sio wakati virusi vimetulia. [23] Katika maabara makubwa zaidi, limfu zilizokusanywa kutoka kwa malengelenge hupimwa na mmenyuko fululizi wa polimeresi kwa DNA ya VZV, au kuchunguzwa kwa darubini ua kielektroniki ili kutambua chembechembe za virusi. [24]

Katika utafiti wa hivi karibuni, sampuli za vidonda kwenye ngozi, macho, na mapafu kutoka kwa wagonjwa 182 waliodhaniwa kuwa na malengelenge ya simpleksi au tutuko zosta walifanyiwa majaribio kwa kutumia PCR halisi au kwa bakteria zenye virusi. Kwa kulinganisha hivi, bakteria zenye virusi zilitambua VZV kwa kiwango cha hisi cha 14.3% pekee, ingawa jaribio hilo lilikuwa na kiwango cha juu sana cha umaalum (umaalumu = 100%). Kwa kuzilinganisha, PCR halisi ilitoa matokeo ya 100% ya unyeti. Kwa ujumla majaribio ya malengelenge ya simpleksi na tutuko zosta kwa kutumia PCR yalionyesha uborekaji wa 60.4% wa bakteria zenye virusi. [25]

Uzuiaji

[hariri | hariri chanzo]

Chanjo hai ya VZV linapatikana, na linauzwa kwa jina la Zostavax. [26] Katika utafiti wa mwaka 2005 wa watu 38,000 wazima wenye umri wa kamamu zaidi, ilizuia nusu ya kesi za maumivu ya neva yanayokuja baada ya malengelenge kwa theluthi mbili. [27] Utafiti wa 2007 ulionyesha kuwa chanjo ya zoster ina uwezekano wa kuwa na gharama nafuu nchini Marekani, na kutabiri uokoaji wa $82 hadi $103,000,000 katika gharama za huduma za afya na uwiano wa gharama wa kuanzia $16,229 hadi $ 27,609 kwa kila mwaka uliopatwa wenye maisha yaliyoboreshwa. [28] Mnamo Oktoba 2007 chanjo hiyo ilipendekezwa rasmi nchini Marekani kwa watu wazima wenye afya wenye umri wa miaka 60 na zaidi. [26] [29] As of Oktoba 2008 ,uchunguzi unaodhibitiwa unaendelea kufanywa ili kutathmini ya utendakazi kwa watu wenye umri wa miaka 50 hadi 59. [30] Watu wazima pia hupata kuongezewa kinga kwa kuwa wanagusana na watoto walioambukizwa tetekuwanga, njia ya kuongeza nguvu inayozuia kama robo ya matukio ya tutuko zosta kati ya watu wazima ambao hawajapata chanjo, lakini inaendelea kupoteza umaarufu wake nchini Marekani kwa kuwa sasa watoto hupewa chanjo dhidi ya tetekuwanga mara kwa mara. [8] [31]

Nchini Uingereza na katika sehemu zingine za Bara Ulaya, utoaji wa chanjo kwa raia halifanywi ipasavyo. Sababu ya msingi ni kwamba, hadi pale ambapo watu wote watapata chanjo, watu wazima ambao wamewahi kupata VZV wangefaidika kutokana na kuwa wazi kwa VZV (kutoka kwa watoto), ambayo huongeza kinga yao kwa kirusi hicho, na unaweza kupunguza hatari ya kupata ugonjwa wa upele baadaye. [32] Shirika la kukinga Afya ya Uingereza linasema kwamba, ingawa chanjo imeidhinishwa nchini Uingereza, hakuna mpango wa kuiingiza kwenye utaratibu wa chanjo kwa watoto, ingawa inaweza kutolewa kwa wafanyakazi wa afya wasio na kinga ya VZV. [33]

Utafiti wa mwaka wa 2006 wa kesi 243 na vidhibiti 483 vilivyolinganishwa vilionyesha kwamba matunda yanahusishwa na kupunguka kwa kiwango cha atari cha kuambukizwa vipele: watu waliokula kiasi kidogo cha matunda kwa siku walikuwa na hatari ya mara tatu zaidi ikilinganishwa na waliokula zaidi ya vipimo vitatu, baada ya kuangalia vipengele vingine kama vile ulaji wa nishati kwa jumla. Kwa watu wenye umri wa miaka 60 au zaidi, ulaji wa vitamini na mboga ulikuwa na uhusiano sawa. [34]

Matibabu

[hariri | hariri chanzo]
Tutuko zosta kwenye sehemu ya chini ya mgongo

Malengo ya matibabu ni kukomesha ukali na muda wa maumivu, kufupisha muda wa vipele, na kupunguza matatizo. Matibabu ya dalili huhitajika mara kwa mara kwa ajili ya matatizo ya niuraljia ya baada ya malengelenge. [35] Hata hivyo, uchunguzi kuhusu tutuko zosta unaonyesha kuwa ni nadra kwa watu wenye umri wa chini ya miaka 50 kupata maumivu baada ya kuisha kwa upele (niuraljia ya baada ya malengelenge) na huisha baada ya muda; kati ya watu wazeee zaidi, maumivu yalichukua muda mrefu zaidi kuisha, lakini hata kati ya watu wenye zaidi ya miaka 70, 85% walikuwa hawana maumivu mwaka mmoja baada ya kupata vipele. [36]

Vituliza maumivu

[hariri | hariri chanzo]

Wagonjwa wenye maumivu madogo hadi wastani wanaweza kutibiwa kwa kutumia vituliza maumivu vinavyouzwa kwenye maduka. Losheni za topiki zenye kalamini au mafuta ya nguruwe yanaweza kupakwa juu ya upele au malengelenge na yanaweza kutuliza maumivu. Mara kwa mara, maumivu makali yanaweza kuhitaji madawa ya afyuni, kama vile mofini. Mara baada ya vidonda kufunikwa na magamba, krimu ya kapsaisini (Zostrix) inaweza kutumika. Lidokeini ya topiki na bloku za neva pia zinaweza kupunguza maumivu. [37] Kutumia gabapentini pamoja na kinzavirusi kunaweza kuleta nafuu kwa niuraljia ya baada ya malengelenge. [35]

Kinzavirusi

[hariri | hariri chanzo]

Madawa ya kinzavirusi huzuia uigaji wa VZV na kupunguza ukali na muda wa tutuko zosta huku yakiwa na madhara madogo sana, lakini hayawezi kutegemewa kuzuia niuraljia ya baada ya malengelenge. Kati ya madawa haya, acyclovir imekuwa ndiyo tiba ya kawaida, lakini kwa madawa mapya valasikloviri na famsikloviri huonyesha utendakazi sawa au bora zaidi na usalama mzuri na ustahimilivu. [35] Dawa hizo hutumika kama profilaksisi (kwa mfano kuwatibu wagonjwa wa UKIMWI) na kama tiba wakati wa awamu kali. Matibabu ya kinzavirusi yanapendekezwa kwa watu wote wenye miili inayoweza kujikinga na maradhi, wanaougua tutuko zosta na wana zaidi ya miaka 50. Ikiwezekana, dawa hizi zinapaswa kutolewa katika muda wa masaa 72 baada ya kuonekana kwa vipele. [38] Matatizo kwa watu wenye tutuko zosta na miili isiyoweza kujikinga na maradhi yanaweza kupunguzwa kwa kutumia asaikloviri ya ndani ya vena. Kwa watu wenye hatari kuu ya kwa mashambulizi yanayorudiwarudiwa ya vipele, vipimo vya asaikloviri vya kumezwa kila siku kwa siku tano kwa kawaida huwa na ufanisi. [1]

Steroidi

[hariri | hariri chanzo]

Steroidi za bongo zinazomezwa hutumika mara nyingi kutibu maambukizi, licha ya kuwa majaribio ya kliniki ya matibabu haya hayashawishi. Hata hivyo, jaribio moja lililochunguza wagonjwa wenye zaidi ya miaka 50 ambao miili yao haiwezi kujikinga na maradhi na waliokuwa ma tutuko zosta, ulionyesha kuwa kutumia prednisoni wenye asikloviri uliboresha muda matibabuna kuboresha ubora wa maisha. [39] Baada ya tathmini kwa mwezi mmoja, asikloviri na prednisoni ziliongeza uwezekano wa ufunikaji na kupona kwa vidonda kwa karibu mara mbili, ikilinganishwa na kipozaungo. Jaribio hili pia lilitathmini madhara ya mchanganyiko huu wa madawa kwa ubora wa maisha katika muda wa mwezi mmoja, na kuonyesha kwamba wagonjwa walikuwa na maumivu madogo zaidi, na walikuwa na uwezekano zaidi wa kuacha kutumia vikolezo vya vituliza maumivu, kurudi kwa shughuli zao za kawaida na kulala bila kukatizwa kwa usingizi. Hata hivyo, wakati wa kulinganisha kukomeshwa kwa maumivu yanayohusishwa na tutuko zosta au niuraljia ya baada ya malengelenge, hakukuwa na tofauti kati ya asikloviri plus prednisoni na asiklovir peke yake. Kutokana na hatari ya matibabu ya steroidi za bongo, inashauriwa kuwa mchanganyiko huu wa madawa utumike tu kwa watu wenye zaidi ya miaka 50, kutokana na hatari kubwa zaidi ya kupata niuraljia ya baada ya malengelenge. [39]

Ofthalmikasi ya tutuko zosta

[hariri | hariri chanzo]

Matibabu kwa ofthalmikasi ya malemgelenge ya zoster ni sawa na matibabu ya kawaida ya tutuko zosta katika maeneo mengine. Jaribio la hivi karibuni lililolinganisha asikloviri na dawa wawa nayo ya hapo awali, valasikloviri, lilionyesha utendakazi sawa katika matibabu ya aina hii ya ugonjwa huo. [40] Faida kubwa ya valsikloviri ikilinganishwa na asikloviri ni kipimo chake cha mara tatu tu kwa siku (ikilinganishwa na ile ya asikloviri ya kipimo cha mara 5 kwa siku), jambo ambalo linaweza kuwawezesha zaidi wagonjwa kuzingatia maagizo ya matibabu. [41]

Matatizo

[hariri | hariri chanzo]

Ingawa tutuko zosta kwa kawaida hupona katika muda wa wiki mbili, matatizo fulani yanaweza kutokea:

  • Maambukizi ya pili ya bakteria
  • Kuhusishwa kwa vitengo vya mwendo - ikiwa ni pamoja na udhaifu hasa katika "tutuko zosta ya vitengo vya mwendo"
  • Kuhusishwa kwa macho - kuhusishwa kwa neva ya trijemia (kama inavyoonekana katika ofthalmikasi ya malengelenge) inafaa kutibiwa mapema na kwa fujo kwa kuwa inaweza kusababisha upofu. Kuathiriwa kwa ncha ya pua kutokana na upele wa zoster upele ni kitabiri cha ofthalmikasi ya malengelenge. [42]
  • Niurlajia ya baada ya malengelenge - hali ya maumivu sugu yanayofuata tutuko zosta

Ubashiri

[hariri | hariri chanzo]

Upele na maumivu kwa kawaida hupunguka baada ya kati ya wiki tatu hadi tano, lakini takriban mgonjwa mmoja kati ya watano hupitia hali ya maumivu inayoitwa niuraljia ya baada ya malengelenge, ambayo mara nyingi ni ngumu kudhibiti. Kwa wagonjwa wengine, tutuko zosta yanaweza kufufuka tena na kujitokeza kama zoster sine herpete: maumivu yanayotokan kwenye njia ya neva moja ya uti wa mgongo usambazaji wa chini ya ngozi), lakini usioambatana na upele. Hali hii inaweza kuleta matatizo yanayoathiri viwango kadhaa vya mfumo wa neva na kusababisha niuropathia nyingi za fuvu, kuvimba kwa neva, mieliti, au ugonjwa uvimbe wa tando za uti wa mgongo na ubongo usio na bakteria. Madhara mengine makubwa yanayoweza kutokea katika baadhi ya matukio ni pamoja na kupooza usoni (kwa kawaida huwa ni kwa muda), uharibifu wa sikio, au uvimbe ubongo. [1] Wakati wa ujauzito, maambukizo ya kwanza ya VZV, yanayosababisha tetekuwanga, yanaweza kusababisha maambukizi ya kijusi na kuleta matatizo kwa mtoto mchanga, lakini maambukizi sugu au ufufuaji wa vipele hayahusishwi na maambukizi kwa kijusi. [43] [44]

Kuna hatari lililoongezeka kwa kiasi kidogo ya kupata kansa baada ya kuambukizwa na tutuko zosta. Hata hivyo, utaratibu huo si wazi na vifo vinavyotokana na kansa havikuonekana kuongezeka moja kwa moja kutokana na kuweko kwa virusi. [45] Badala yake, hatari iliyoongezeka inaweza kutokana na kukandamizwa kwa kinga ambayo inaruhusu ufufaji wa virusi. [46]

Epidemiolojia

[hariri | hariri chanzo]
Mikrografu ya kielektroniki ya kirusi cha zoster cha Varisela. Takribani ukuzaji wa mara 150,000

Kirusi cha Zoster Varisela kina kiwango cha juu cha uambukizaji na kimeenea duniani kote, [47] na kina kiwango imara sana chha maambukizi kutoka kizazi kimoja hadi kingine. [48] VZV ni ugonjwa hafifu kwa mtoto mwenye afya nzuri katika nchi zilizoendelea. Hata hivyo, varisela inaweza kusababisha kifo kwa watu wanaoambukizwa baadaye maishani au walio na kiwango cha chini cha kinga. Idadi ya watu katika kundi hili la hatari kuu imeongezeka, kutokana na janga la VVU na ongezeko la matibabu ya kukandamiza kinga. [49] Maambukizi ya varisela katika taasisi kama vile hospitali pia ni tatizo kubwa, hasa katika hospitali zinazowahudumia watu hawa wenye hatari kuu. [50]

Kwa ujumla, tutuko zosta hayana matukio ya msimu na hayatokani na mikurupuko. [18] Katika kanda zenye hali wastani za joto, tetekuwanga ni ugonjwa wa watoto, na matukio mengi hutokea wakati wa majira ya baridi na majira ya kuchipua, uwezekano mkubwa ukiwa ni kutokana na kuenda shuleni; hakuna ushahidi kwa majanga ya mara kwa mara. Katika tropiki, tetekuwanga kwa kawaida hutokea kati ya watu wazee zaidi. [51] Matukio ni ya juu kabisa kati ya watu wenye zaidi ya miaka 55, pamoja na wagonjwa wenye hali ambapo mwili unapoteza uwezo wa kujikinga na maradhi bila kujali umri, na kati ya watu walio na msongo wa kisaikolojia. Watu wasio wazungu wanaweza kuwa na hatari ya chini zaidi; haieleweki ikiwa hatari hii imeongezeka kwa wanawake. Sababu zingine ambazo huenda ikaleta hatari ni pamoja na majeraha ya kimwili, sababu za kijenetiki, na uwazi kwa imunotoksinimfiduo. [18]

Kiwango cha matukio ya tutuko zosta ni kati ya 1.2 na 3.4 kwa kila miaka ya watu 1,000 kati ya watu wenye afya, na unaongezeka hadi 3.9-11.8 kwa kila miaka ya watu 1,000 kati ya watu wenye zaidi ya umri wa miaka 65. [5] Matukio sawa ya viwango yamerekodiwa duniani kote. [5] [7] Tutuko zosta hujitokeza kati ya takribani Waamerika 500,000 kila mwaka. [52] Tafiti mbalimbali na takwimu ya upelelezi, angalau wakati inapotazamwa kijuu juu, hazionyeshi mielekeo yoyote thabiti ya matukio nchini Marekani tangu kuanzishwa kwa mpango wa chanjo dhidi ya tetekuwanga mwaka wa 1995. [53] Hata hivyo, baada ya ukaguzi wa maikini, tafiti hizo mbili ambazo hazikuonyesha kuongezeka kwa matukio ya vipele zilifanywa katika maeneo ambapo chanjo ya varislea bado ilikuwa haijaenea. [54] [55] Utafiti wa hivi karibuni uliofanywa na Patel na wenzake ulihitimisha kuwa tangu kuanzishwa kwa chanjo dhidi ya tetekuwanga, gharama za hospitali kutokana na matatizo ya vipele imeongezeka kwa zaidi ya $ milioni 700 kila mwaka kwa watu wenye zaidi ya miaka 60. [56] Utafiti mwingine uliofanywa na Yih na wenzake uliripoti kuwa usambazaji wa chanjo ya varislea kati ya watoto uliongezeka, matukio ya varisela yalipungua na matukio ya vipele kati ya watu wazima yaliongezeka kwa 90%. [57] Matokeo ya utafiti zaidi uliofanywa na Yawn na wenzake yalionyesha kuongezeka kwa matukio ya vipele kwa 28% kati ya mwaka wa 1996 na 2001. [58] Zaidi ya hayo, kulikuwa na ongezeko la kitakwimu katika visa vya upele vilivyoripotiwa kwa watu wazima katika Mradi wa Uchunguzi wa Uhai wa Varisela wa Antelope Valley (VASP) kutoka mwaka wa 2000 hadi 2003. Ongezeko la 56.1% kutoka matukio 237 mwaka wa 2000 hadi matukio 370 mwaka wa 2002 unaleta uwiano wa kiwango cha 1.4 (95% CI 1.2-1.7). Ongezeko katika visa vya vipele lililoripotiwa na VASP ilitokea kati ya kila kategoria ya umri (isipokuwa 70 na zaidi) kutoka mwaka wa 2000 hadi 2001. VASP pia iliripoti kuwa visa vilivyohakikiwa vya upele kati ya watu wazima wenye umri wa miaka 50 na zaidi viliongezeka kwa 27.5% kutoka 2006 hadi 2007. (Muhtasari wa kila mwaka, 2001, 2002, 2003, 2006, 2007 Mradi wa Uchunguzi wa Uhai wa Varisela katika Antelope Valley, Idara ya Huduma za Afya katika Mkoa wa Los Angeles, Vituo vya Kudhibiti na Kuzuia Magonjwa (CDC) Mkataba wa Ushirikiano No. U66/CCU911165-10; Mascola L, na wenzake.) Kuna uwezekano kuwa kiwango cha matukio kitabadilika katika siku za usoni kutokana na kuzeeka kwa watu, mabadiliko katika tiba dhidi ya magonjwa ya kudhuru na magonjwa ya kingamwilinafsi, na mabadiliko katika viwango vya chanjo dhidi ya tetekuwanga; kuongezeka kwa ukubalifu wa chanjo dhidi ya zoster kunaweza kupunguza matukio kwa kiwango kikubwa. [5]

Katika utafiti mmoja, ilikadiriwa kwamba 26% ya wagonjwa wanaoambukizwa tutuko zosta hatimaye hupata matatizo. Niuraljia ya baada ya malengelenge hujitokeza katika takriban 20% ya wagonjwa. [59] Utafiti wa 1994 wa data za California ulipata viwango vya kulazwa hospitalini vya 2.1 kwa kila miaka ya watu 100,000, na kupanda hadi 9.3 kwa kila miaka ya watu 100,000 kwa watu wenye miaka 60 na zaidi. [60] Uchunguzi wa awali mjini Connecticut uligundua kiwango cha juu zaidi cha kulaza watu hospitalini; tofauti hii inaweza kuwa imesababishwa na maambukizi ya virusi vya ukimwi katika utafiti wa awali, au kutokana na kuanzishwa kwa matumizi ya kinzavirusi mjini California kabla ya mwaka wa 1994. [61]

Utafiti wa mwaka wa 2008 ulionyesha kwamba watu wenye ndugu wa karibu waliokuwa na vipele walikuwa na uwezekano wa mara mbili wa kuipata wenyewe. Utafiti unakisia kwamba sababu za kimaumbile zinachangia pakubwa katika kubainisha kati ya watu walio na uwezekano mkubwa zaidi wa kupata VZV. [62]

Historia

[hariri | hariri chanzo]

Tutuko zosta yana historia ndefu iliyorekodiwa, ingawa rekodi za zimeshindwa kutofautisha kati ya malengelenge yanayosababishwa na VZV na yale yanayosababishwa na ndui, [15] hali ya erogoti na erisipela. Ilikuwa ni mwishoni mwa karne ya kumi na nane ndipo William Heberden alibaini njia ya kutofautisha kati ya tutuko zosta na ndui, [63] na tutuko zosta haikuweza kutofautishwa na erisipela hadi mwisho wa karne ya kumi na tisa. Katika mwaka wa 1831, Richard Bright alitoa nadharia tete kuwa ugonjwa huo ulitoka kwenye ganglioni ya shina la uti wa mgongo, na jambo hili lilithibitishwa katika makala ya 1861 yaliyoandikwa na Felix von Bärunsprung. [64]

Dalili za kwanza zilizoonyesha kuwa tetekuwanga na tutuko zosta yalisababishwa na kirusi kile kile zilitambuliwa mwanzoni mwa karne ya 20. Madaktari walianza kuripoti kuwa visa vya tutuko zosta zilifuatiwa mara nyingi na tetekuwanga kati ya vijana walioishi na wagonjwa waliokuwa na vipele. Dhana la kuyahusisha magonjwa hayo mawili yalidhibitishwa zaidi wakati ambapo ilidhihirika ya kuwa limfu kutoka kwa mgonjwa wa tutuko zosta inaweza kuleta tetekuwanga kati ya vijana waliojitolea. Hatimaye jambo hili lilidhibitishwa na utengaji wa kwanza wa kirusi hiki katika vikuza viini, na Thomas Weller, aliyepata tuzo la Nobel katika mwka wa 1953. [65]

Hadi miaka ya 1940, ugonjwa huo ulichukuliwa kuwa hafifu, na matatizo makubwa yalidhaniwa kuwa nadra sana. [66] Hata hivyo, kufikia mwaka wa 1942, ilitambuliwa kwamba tutuko zosta ulikuwa ni ugonjwa hatari zaidi kati ya watu wazima kuliko kwa watoto, na kwamba matukio yake yaliongezeka jinsi umri wa mtu ulivyoendelea kuongezeka. Tafiti zaidi katika miaka ya 1950 kuhusu watu wenye kinga iliyokandamizwa ilionyesha kuwa ugonjwa huo haukuwa hafifu kama ilivyodhaniwa hapo awali, na utafutaji wa tiba na kinga mbalimbali ukaanza. [50] Kufikia miaka ya 1960, tafiti kadhaa zilitambua kupunguka polepole kwa kinga ya seli katika umri wa uzeeni, na kutambua kuwa katika kundi la watu 1,000 waliofikisha umri wa miaka 85, takribani watu 500 (yaani, 50%) wangepata kuambukizwa tutuko zosta angalau mara moja, na watu 10 (yaani, 1%) wangepata kuambukizwa angalau mara mbili. [67]

Katika masomo ya kihistoria ya vipele, matukio ya vipele kwa ujumla yaliongezeka kulingana na umri. Hata hivyo, katika karatasi yake ya 1965, Dkt Hope-Simpson alikuwa wa kwanza kupendekeza kuwa, "Usambazaji wa kipekee wa kiumri wa zoster unaweza kuonyesha kwa sehemu marudio ambayo kila kategoria ya umri tofauti hupata matukio ya varisela na kutokana na kuongezeka kwa kinga mwilini mwao, maambukizi yao ya zoster huahirishwa. " Ili kuiunga mkono nadharia hii tete kuwa kuwagusa watoto wenye tetekuwanga huimarisha kinga ya kusaidiwa na chembechembe kati ya watu wazima na hivyo kusaidia kuhairisha au kukandamiza vipele, Thomas na wenzake walifanya utafiti ulioonyesha kuwa watu wazima katika nyumba zenye watoto walikuwa na viwango vya chini vya visa vya upele ikilinganishwa na nyumba zisizo na watoto. [68] Aidha, utafiti na Terada na wenzake ulionyesha kuwa madaktari wa watotot walionyesha viwango vya matukio kutoka 1 / 2 hadi 1 / 8 kuliko vile vya watu wa kawaida wa umri wao. [69]

Marejeo

[hariri | hariri chanzo]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Johnson, RW & Dworkin, RH (2003). "Clinical review: Treatment of herpes zoster and postherpetic neuralgia". BMJ. 326 (7392): 748. doi:10.1136/bmj.326.7392.748. PMC 1125653. PMID 12676845.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  2. ↑ 2.0 2.1 Kennedy PG (2002). "Varicella-zoster virus latency in human ganglia". Rev. Med. Virol. 12 (5): 327–34. doi:10.1002/rmv.362. PMID 12211045.
  3. ↑ Peterslund NA (1991). "Herpesvirus infection: an overview of the clinical manifestations". Scand J Infect Dis Suppl. 80: 15–20. PMID 1666443.
  4. ↑ 4.0 4.1 Gilden DH, Cohrs RJ, Mahalingam R (2003). "Clinical and molecular pathogenesis of varicella virus infection". Viral Immunol. 16 (3): 243–58. doi:10.1089/088282403322396073. PMID 14583142.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 Dworkin RH, Johnson RW, Breuer J; na wenz. (2007). "Recommendations for the management of herpes zoster". Clin. Infect. Dis. 44 Suppl 1: S1–26. doi:10.1086/510206. PMID 17143845. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  6. ↑ 6.0 6.1 Donahue JG, Choo PW, Manson JE, Platt R (1995). "The incidence of herpes zoster". Arch. Intern. Med. 155 (15): 1605–9. doi:10.1001/archinte.155.15.1605. PMID 7618983.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  7. ↑ 7.0 7.1 Araújo LQ, Macintyre CR, Vujacich C (2007). "Epidemiology and burden of herpes zoster and post-herpetic neuralgia in Australia, Asia and South America" (PDF). Herpes. 14 (Suppl 2): 40A–4A. PMID 17939895. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo (PDF) mnamo 2008-12-16. Iliwekwa mnamo 2016-11-01. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  8. ↑ 8.0 8.1 Cunningham AL, Breuer J, Dwyer DE, Gronow DW, Helme RD, Litt JC, Levin MJ, Macintyre CR (2008). "The prevention and management of herpes zoster". Med. J. Aust. 188 (3): 171–6. PMID 18241179.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  9. ↑ [19] ^ Zamula E (2001). [permanent.access.gpo.gov/lps1609/www.fda.gov/fdac/features/2001/301_pox.html "Shingles: an unwelcome encore"]. FDA Consumer. 35 (3): 21–5. PMID 11458545. Iliwekwa mnamo 2010-01-05. {{cite journal}}: Check |url= value (help); Unknown parameter |month= ignored (help) Ilirekebishwa Juni 2005.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 Stankus SJ, Dlugopolski M, Packer D (2000). "Management of herpes zoster (shingles) and postherpetic neuralgia". Am Fam Physician. 61 (8): 2437–44, 2447–8. PMID 10794584. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2007-09-29. Iliwekwa mnamo 2016-11-01. {{cite journal}}: Unknown parameter |= ignored (help); Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  11. ↑ Katz J, Cooper EM, Walther RR, Sweeney EW, Dworkin RH (2004). "Acute pain in herpes zoster and its impact on health-related quality of life". Clin. Infect. Dis. 39 (3): 342–8. doi:10.1086/421942. PMID 15307000.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  12. ↑ Furuta Y, Ohtani F, Mesuda Y, Fukuda S, Inuyama Y (2000). "Early diagnosis of zoster sine herpete and antiviral therapy for the treatment of facial palsy". Neurology. 55 (5): 708–10. PMID 10980741.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  13. ↑ Shaikh S, Ta CN (2002). "Evaluation and management of herpes zoster ophthalmicus". Am Fam Physician. 66 (9): 1723–1730. PMID 12449270. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2008-05-14. Iliwekwa mnamo 2016-11-01. {{cite journal}}: Unknown parameter |= ignored (help); Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  14. ↑ 14.0 14.1 Steiner I, Kennedy PG, Pachner AR (2007). "The neurotropic herpes viruses: herpes simplex and varicella-zoster". Lancet Neurol. 6 (11): 1015–28. doi:10.1016/S1474-4422(07)70267-3. PMID 17945155.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  15. ↑ 15.0 15.1 Weinberg JM (2007). "Herpes zoster: epidemiology, natural history, and common complications". J Am Acad Dermatol. 57 (6 Suppl): S130–5. doi:10.1016/j.jaad.2007.08.046. PMID 18021864.
  16. ↑ Kennedy PG (2002). "Key issues in varicella-zoster virus latency". J. Neurovirol. 8 Suppl 2: 80–4. doi:10.1080/13550280290101058. PMID 12491156.
  17. ↑ Mitchell BM, Bloom DC, Cohrs RJ, Gilden DH, Kennedy PG (2003). "Herpes simplex virus-1 and varicella-zoster virus latency in ganglia" (PDF). J. Neurovirol. 9 (2): 194–204. doi:10.1080/713831492. PMID 12707850.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  18. ↑ 18.0 18.1 18.2 Thomas SL, Hall AJ (2004). "What does epidemiology tell us about risk factors for herpes zoster?". Lancet Infect Dis. 4 (1): 26–33. doi:10.1016/S1473-3099(03)00857-0. PMID 14720565.
  19. ↑ Schmader K (2007). "Herpes zoster and postherpetic neuralgia in older adults". Clin. Geriatr. Med. 23 (3): 615–32, vii–viii. doi:10.1016/j.cger.2007.03.003. PMID 17631237.
  20. ↑ Schmader K (1999). "Herpes zoster in the elderly: issues related to geriatrics". Clin. Infect. Dis. 28 (4): 736–9. doi:10.1086/515205. PMID 10825029.
  21. ↑ Oranje AP, Folkers E (1988). "The Tzanck smear: old, but still of inestimable value". Pediatr Dermatol. 5 (2): 127–9. doi:10.1111/j.1525-1470.1988.tb01154.x. PMID 2842739.
  22. ↑ Chan J, Bergstrom RT, Lanza DC, Oas JG (2004). "Lateral sinus thrombosis associated with zoster sine herpete". Am J Otolaryngol. 25 (5): 357–60. doi:10.1016/j.amjoto.2004.03.007. PMID 15334402.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  23. ↑ Arvin AM (1996). "Varicella-zoster virus" (PDF). Clin. Microbiol. Rev. 9 (3): 361–81. PMC 172899. PMID 8809466. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo (PDF) mnamo 2008-06-25. Iliwekwa mnamo 2016-11-01. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  24. ↑ Beards G, Graham C, Pillay D (1998). "Investigation of vesicular rashes for HSV and VZV by PCR". J. Med. Virol. 54 (3): 155–7. doi:10.1002/(SICI)1096-9071(199803)54:3<155::AID-JMV1>3.0.CO;2-4. PMID 9515761.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  25. ↑ Stránská R, Schuurman R, de Vos M, van Loon AM. (2003). "Routine use of a highly automated and internally controlled real-time PCR assay for the diagnosis of herpes simplex and varicella-zoster virus infections". J Clin Virol. 30 (1): 39–44. doi:10.1016/j.jcv.2003.08.006. PMID 15072752.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  26. ↑ 26.0 26.1 Harpaz R, Ortega-Sanchez IR, Seward JF (6 Juni 2008). "Prevention of herpes zoster: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP)". MMWR Recomm Rep. 57 (RR-5): 1–30, quiz CE2–4. PMID 18528318. Iliwekwa mnamo 2010-01-04. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  27. ↑ [67]
  28. ↑ Pellissier JM, Brisson M, Levin MJ (2007). "Evaluation of the cost-effectiveness in the United States of a vaccine to prevent herpes zoster and postherpetic neuralgia in older adults". Vaccine. 25 (49): 8326–37. doi:10.1016/j.vaccine.2007.09.066. PMID 17980938.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  29. ↑ Advisory Committee on Immunization Practices (20 Novemba 2007). "Recommended adult immunization schedule: United States, October 2007 – September 2008". Ann Intern Med. 147 (10): 725–9. PMID 17947396.
  30. ↑ [74] ^ Jaribio la kiafya la awamu ya III ili kutathmini utendakazi, Uwezo wa kutoa kinga mwilini, Usalama, na Ustahimilivu wa Zostavax kati ya watu waliojitolea kupimwa wenye umri wa kati ya miaka 50 hadi 59 Protocol No. V211-022-00; Mdhamini Marck & Co Inc
  31. ↑ Brisson M, Gay N, Edmunds W, Andrews N (2002). "Exposure to varicella boosts immunity to herpes-zoster: implications for mass vaccination against chickenpox". Vaccine. 20 (19–20): 2500–7. doi:10.1016/S0264-410X(02)00180-9. PMID 12057605.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  32. ↑ NHS Direct (2008-02-07). "Why isn't the chickenpox vaccine available in the UK?". Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2008-04-23. Iliwekwa mnamo 2008-03-22.
  33. ↑ Health Protection Agency (2006-05-11). "Chickenpox / Varicella — General Information". Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2008-07-19. Iliwekwa mnamo 2008-03-22.
  34. ↑ Thomas SL, Wheeler JG, Hall AJ (2006). "Micronutrient intake and the risk of herpes zoster: a case-control study". Int J Epidemiol. 35 (2): 307–14. doi:10.1093/ije/dyi270. PMID 16330478.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  35. ↑ 35.0 35.1 35.2 Tyring SK (2007). "Management of herpes zoster and postherpetic neuralgia". J Am Acad Dermatol. 57 (6 Suppl): S136–42. doi:10.1016/j.jaad.2007.09.016. PMID 18021865.
  36. ↑ Sigurdur Helgason; na wenz. (2000). "Prevalence of postherpetic neuralgia after a single episode of herpes zoster: prospective study with long term follow up" (PDF). British Medical Journal. 321 (7264): 794–6. doi:10.1136/bmj.321.7264.794. PMC 27491. PMID 11009518. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (help)
  37. ↑ Baron R (2004). "Post-herpetic neuralgia case study: optimizing pain control". Eur. J. Neurol. 11 Suppl 1: 3–11. doi:10.1111/j.1471-0552.2004.00794.x. PMID 15061819.
  38. ↑ Breuer J, Whitley R (2007). "Varicella zoster virus: natural history and current therapies of varicella and herpes zoster" (PDF). Herpes. 14 (Suppl 2): 25–9. PMID 17939892. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo (PDF) mnamo 2008-12-16. Iliwekwa mnamo 2016-11-01. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  39. ↑ 39.0 39.1 Whitley RJ, Weiss H, Gnann JW, Tyring S, Mertz GJ, Pappas PG, Schleupner CJ, Hayden F, Wolf J, Soong SJ (1996). "Acyclovir with and without prednisone for the treatment of herpes zoster. A randomized, placebo-controlled trial. The National Institute of Allergy and Infectious Diseases Collaborative Antiviral Study Group". Ann. Intern. Med. 125 (5): 376–83. PMID 8702088.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  40. ↑ Colin J, Prisant O, Cochener B, Lescale O, Rolland B, Hoang-Xuan T (2000). "Comparison of the Efficacy and Safety of Valaciclovir and Acyclovir for the Treatment of Herpes zoster Ophthalmicus". Ophthalmology. 107 (8): 1507–11. doi:10.1016/S0161-6420(00)00222-0. PMID 10919899.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  41. ↑ Osterberg L, Blaschke T (2005). "Adherence to medication". N. Engl. J. Med. 353 (5): 487–97. doi:10.1056/NEJMra050100. PMID 16079372.
  42. ↑ "Herpes Zoster Ophthalmicus". Merck Manual (Merk.com). Oktoba 2008. Iliwekwa mnamo Juni 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
  43. ↑ Paryani SG, Arvin AM (1986). "Intrauterine infection with varicella-zoster virus after maternal varicella". N. Engl. J. Med. 314 (24): 1542–6. doi:10.1056/NEJM198606123142403. PMID 3012334.
  44. ↑ Enders G, Miller E, Cradock-Watson J, Bolley I, Ridehalgh M (1994). "Consequences of varicella and herpes zoster in pregnancy: prospective study of 1739 cases". Lancet. 343 (8912): 1548–51. doi:10.1016/S0140-6736(94)92943-2. PMID 7802767.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  45. ↑ Sørensen HT, Olsen JH, Jepsen P, Johnsen SP, Schønheyder HC, Mellemkjaer L (2004). "The risk and prognosis of cancer after hospitalisation for herpes zoster: a population-based follow-up study". Br. J. Cancer. 91 (7): 1275–9. doi:10.1038/sj.bjc.6602120. PMC 2409892. PMID 15328522.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  46. ↑ Ragozzino MW, Melton LJ, Kurland LT, Chu CP, Perry HO (1982). "Risk of cancer after herpes zoster: a population-based study". N. Engl. J. Med. 307 (7): 393–7. doi:10.1056/NEJM198208123070701. PMID 6979711.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  47. ↑ Apisarnthanarak A, Kitphati R, Tawatsupha P, Thongphubeth K, Apisarnthanarak P, Mundy LM (2007). "Outbreak of varicella-zoster virus infection among Thai healthcare workers". Infect Control Hosp Epidemiol. 28 (4): 430–4. doi:10.1086/512639. PMID 17385149.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  48. ↑ Abendroth A, Arvin AM (2001). "Immune evasion as a pathogenic mechanism of varicella zoster virus". Semin. Immunol. 13 (1): 27–39. doi:10.1006/smim.2001.0293. PMID 11289797.
  49. ↑ Strangfeld A, Listing J; Herzer, P.; ; na wenz. (2009). "Risk of herpes zoster in patients with rheumatoid arthritis treated With anti–TNF-α agents". J Am Med Assoc. 301 (7): 737–744. doi:10.1001/jama.2009.146. PMID 19224750. {{cite journal}}: |author3= has numeric name (help); Explicit use of et al. in: |author3= (help)
  50. ↑ 50.0 50.1 Weller TH (1997). "Varicella-herpes zoster virus". Katika Evans AS, Kaslow RA (mhr.). Viral Infections of Humans: Epidemiology and Control. Plenum Press. ku. 865–92. ISBN 978-0306448553.
  51. ↑ Wharton M (1996). "The epidemiology of varicella-zoster virus infections". Infect Dis Clin North Am. 10 (3): 571–81. doi:10.1016/S0891-5520(05)70313-5. PMID 8856352.
  52. ↑ Insinga RP; Itzler, RF; Pellissier, JM; Saddier, P; Nikas, AA (2005). "The incidence of herpes zoster in a United States administrative database". J Gen Intern Med. 20 (6): 748–753. doi:10.1111/j.1525-1497.2005.0150.x. PMC 1490195. PMID 16050886.
  53. ↑ Marin M, Güris D, Chaves SS, Schmid S, Seward JF (22 Juni 2007). "Prevention of varicella: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP)". MMWR Recomm Rep. 56 (RR-4): 1–40. PMID 17585291. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  54. ↑ Jumaan AO, Yu O, Jackson LA, Bohlke K, Galil K, Seward JF (2005). "Incidence of herpes zoster, before and after varicella-vaccination-associated decreases in the incidence of varicella, 1992–2002". J Infect Dis. 191 (12): 2002–2007. doi:10.1086/430325. PMID 15897984.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  55. ↑ Whitley RJ (2005). "Changing dynamics of varicella-zoster virus infections in the 21st century: the impact of vaccination". J Infect Dis. 191 (12): 1999–2001. doi:10.1086/430328. PMID 15897983.
  56. ↑ Patel MS, Gebremariam A, Davis MM (2008). "Herpes zoster-related hospitalizations and expenditures before and after introduction of the varicella vaccine in the United States". Control Hosp. Epidemiol. 29 (12): 1157–1163. doi:10.1086/591975. PMID 18999945.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  57. ↑ Yih WK, Brooks DR, Lett SM, Jumaan AO, Zhang Z. Clements KM, Seward JF (2005). "The incidence of varicella and herpes zoster in Massachusetts as measured by the Behavioral Risk Factor Surveillance System (BRFSS) during a period of increasing varicella vaccine coverage, 1998–2003". BMC Public Health. 5: 68–68. doi:10.1186/1471-2458-5-68. PMC 1177968. PMID 15960856.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: unflagged free DOI (link)
  58. ↑ Yawn BP, Saddier P, Wollan PC, St Sauver JL, Kurland MJ, Sy LS (2007). "A Population-Based Study of the Incidence and Complication Rates of Herpes Zoster Before Zoster Vaccine Introduction". Mayo Clin Proc. 82 (11): 1341–1349. doi:10.4065/82.11.1341. PMID 17976353.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  59. ↑ Volpi A (2007). "Severe complications of herpes zoster" (PDF). Herpes. 14 (Suppl 2): 35A–9A. PMID 17939894. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo (PDF) mnamo 2019-01-27. Iliwekwa mnamo 2016-11-01. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  60. ↑ Coplan P, Black S, Rojas C (2001). "Incidence and hospitalization rates of varicella and herpes zoster before varicella vaccine introduction: a baseline assessment of the shifting epidemiology of varicella disease". Pediatr Infect Dis J. 20 (7): 641–5. doi:10.1097/00006454-200107000-00002. PMID 11465834.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  61. ↑ Weaver BA (1 Machi 2007). "The burden of herpes zoster and postherpetic neuralgia in the United States". J Am Osteopath Assoc. 107 (3 Suppl): S2–7. PMID 17488884. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2008-01-13. Iliwekwa mnamo 2016-11-01. {{cite journal}}: Unknown parameter |= ignored (help); Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  62. ↑ Hicks LD, Cook-Norris RH, Mendoza N, Madkan V, Arora A, Tyring SK (2008). "Family history as a risk factor for herpes zoster: a case-control study". Arch Dermatol. 144 (5): 603–8. doi:10.1001/archderm.144.5.603. PMID 18490586. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  63. ↑ Weller TH (2000). "Chapter 1. Historical perspective". Katika Arvin AM, Gershon AA (mhr.). Varicella-Zoster Virus: Virology and Clinical Management. Cambridge University Press. ISBN 0521660246.
  64. ↑ Oaklander AL (1999). "The pathology of shingles: Head and Campbell's 1900 monograph". Arch. Neurol. 56 (10): 1292–4. doi:10.1001/archneur.56.10.1292. PMID 10520948. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
  65. ↑ Weller TH (1953). "Serial propagation in vitro of agents producing inclusion bodies derived from varicella and herpes zoster". Proc. Soc. Exp. Biol. Med. 83 (2): 340–6. PMID 13064265.
  66. ↑ Holt LE, McIntosh R (1936). Holt's Diseases of Infancy and Childhood. D Appleton Century Company. ku. 931–3.
  67. ↑ Hope-Simpson RE (1965). "The nature of herpes zoster; a long-term study and a new hypothesis". Proc R Soc Med. 58: 9–20. PMC 1898279. PMID 14267505.
  68. ↑ Thomas SL, Wheeler JG, Hall AJ (2002). "Contacts with varicella or with children and protection against herpes zoster in adults: a case-control study". Lancet. 360 (9334): 678–682. doi:10.1016/S0140-6736(02)09837-9. PMID 12241874.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  69. ↑ Terada K, Hiraga Y, Kawano S, Kataoka N (1995). "Incidence of herpes zoster in pediatricians and history of reexposure to varicella-zoster virus in patients with herpes zoster". Kansenshogaku Zasshi. 69 (8): 908–912. PMID 7594784.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

Viungo vya nje

[hariri | hariri chanzo]
Makala hii kuhusu mambo ya tiba bado ni mbegu.
Je, unajua kitu kuhusu Mkanda wa jeshi kama sababu yake au mahusiano yake na mada nyingine?
Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa?
Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.
Rudishwa kutoka "https://sw.wikipedia.org/w/index.php?title=Mkanda_wa_jeshi&oldid=1369908"