Asili ya shia
| Sehemu ya mfululizo wa makala juu ya |
| Imani na ibada zake |
|
Umoja wa Mungu |
| Waislamu muhimu |
|
Abu Bakr • Ali |
| Maandiko na Sheria |
|
Qur'an • Sunnah • Hadithi |
| Historia ya Uislamu |
|
Historia |
| Tamaduni za Kiislamu |
|
Shule • Madrasa |
| Tazama pia |
Shia (kwa Kiarabu: شيعة, Shī‘ah) ni dhehebu la pili kwa ukubwa kwa Waislamu, baada ya Sunni. Washia, ingawa ni wachache katika ulimwengu wa Kiislamu, wanaunda idadi kubwa ya watu nchini Iran, Azerbaijan, Bahrain na Iraq, na vilevile wako wengi nchini Lebanon.
Shi'a wanajinasibisha na Qur'ani na mafundisho ya Mtume wa mwisho wa Uislamu, Muhammad, na kinyume na Waislamu wengine, wanaamini kwamba familia yake, Ahlul-Bayt (Watu wa Nyumbani), ikiwa ni pamoja na kizazi chake. Wanaojulikana kama Maimamu, wana utawala maalum wa kiroho na wa kisiasa juu ya umma. Tofauti na Wasunni, Washia wanaamini kwamba Ali ibn Abi Talib, binamu wa Muhammad na mume wa binti yake Fatimah, alikuwa mrithi wa kweli wa Muhammad ambaye aliteuliwa na Mungu kuwa Mtume wake, na hivyo wanakataa uhalali wa makhalifa watatu wa kwanza Rashidun.
Imani ya Shi'a ni kubwa na inajumuisha makundi mengi tofauti. Kuna imani mbalimbali za kitheolojia za Shi'a, shule za sheria, imani za kifalsafa, na mienendo ya kiroho. Shi'a inajumuisha mfumo huru kabisa wa tafsiri ya kidini na mamlaka ya kisiasa katika ulimwengu wa Kiislamu. Utambulisho wa Shi'a ulijitokeza mara tu baada ya kifo cha Muhammad, na theolojia ya Shi'a iliundwa katika karne ya pili na serikali za kwanza za Shi'a na jamii zilianzishwa mwishoni mwa karne ya 3.
Shia imegawanywa katika matawi matatu. tawi kubwa na wanaojulikana zaidi ni Wafuasi wa maimamu kumi na mbili (اshia ithnashariyya) ambao wanaunda idadi kubwa ya wakazi nchini Iran, Azabajani, Bahrain na Iraq. Neno Shi'a mara nyingi hurejelea Shi'a ithnaashariya pekee.
Matawi mengine madogo ni pamoja na Ismailia na Zaidiya, ambao wanapinga nasaba ya shia ithanshariya,na wanajulikana sana kwa kutomjali Mtume Muhammad na wanamheshimu sana Imam Ali.
Etimolojia[hariri | hariri chanzo]
Shi‘ah, kwa umoja, au Washia, kwa wingi, maana yake ni mfuasi. Imetumika katika Qur'an kwa namna ya umoja au wingi ikiwa na maana chanya [Qur'an 37:83] na hasi [Qur'an 54:51].
"Shia" ni aina fupi ya maneno ya kihistoria Shy'at Ali (شيعة علي), yenye maana ya "wafuasi wa Ali" au "kundi la Ali". Vyanzo vyote viwili vya Shia na Sunni vinarudi nyuma kwa matrumizi ya neno hilo hadi miaka iliyotangulia baada ya kifo cha mtume Muhammad.
Dhana[hariri | hariri chanzo]
Waislamu wa madhehebu ya Shia wanaamini kwamba kizazi cha Muhammad kupitia kwa binti yake Fatimah Zahra na mkwe wake Ali (Maimamu) walipatikana watoto ambao walikuwa ndio chanzo bora cha elimu kuhusu Qur'an na Uislamu, wabebaji na walinzi wa kutegemewa wa Sunna ya Muhammad (Hadithi), na wananaostahiki zaidi kuigwa.
Hasa, Waislamu wa Shia wanatambua urithi wa Ali (binamu yake Muhammad, mkwe, mtu wa kwanza kuukubali Uislamu - wa pili baada ya mke wa mtume Muhammad Khadija - mkuu wa kiume wa Ahlu al-Bayt au "watu wa nyumba ") na baba wa kizazi pekee cha damu cha Muhammad kinyume na ule ukhalifa unaotambuliwa na Waislamu wa Sunni. Waislamu wa Shia wanaamini kwamba Ali aliteuliwa kuwa mrithi kwa amri ya Mungu kupitia kauli yake mtume Muhammad moja kwa moja katika matukio mengi, ya kwamba yeye Allyu ndiye kiongozi halali wa imani ya Kiislamu.
Tofauti hii katika kuwafuata Ahlul-Bayt (familia na kizazi cha Muhammad) au Khalifa Abu Bakr imetengeneza mitazamo ya Shia na wasiokuwa Shia juu ya baadhi ya Qur'ani, Hadith (hadithi kutoka kwa mtume Muhammad) na maeneo mengine ya Uislamu. Kwa mfano, mkusanyo wa Hadith zinazoheshimiwa na Waislamu wa Shia umejikita zaidi katika riwaya za watu wa Ahlul-Bayt na wafuasi wao, wakati baadhi ya Hadith za wapokezi wasiokuwa wa Ahlul-Bayt au kuwaunga mkono Ahlul-Bayt hazikujumuishwa (zile za Abu Huraira, kwa mfano). Kwa mujibu wa Masunni, Ali alikuwa mrithi wa tatu wa Abu Bakr hata hivyo, Shia wanashikilia kwamba Ali alikuwa ndiye “Imamu” wa kwanza aliyeidhinishwa na m/Mungu awe mrithi wa mtume Muhammad. Tukio kubwa katika historia ya Shia la kuuawa kishahidi mwaka 680 CE kwenye Vita vya Karbala vya mtoto wa Imam Ali am,baye ni Imam Husein,aliyeongoza vuguvugu la kutotoa kiapo cha utii dhidi kwa khalifa muasi (wafuasi 71 wa Imam Husein waliuawa pia). Husein alikuja kuashiria upinzani dhidi ya dhuluma.
Bila kujali mzozo kuhusu Ukhalifa, Shia wanatambua mamlaka ya kidini ya Maimamu.
Kuna tafsiri mbili kuhusu kuibuka kwa Shia. Moja wapo inasisitiza mapambano ya kisiasa kuhusu urithi wa Muhammad baada ya kifo chake na hasa wakati wa Fitna ya Kwanza. Nyingine inatilia mkazo juu ya ufasiri tofauti wa Uislamu ambao ulipelekea kuelewa tofauti kuhusu nafasi ya makhalifa na maulamaa. Hossein Nasr amenukuu:
"Ushi'a haukuletwa tu na suala la urithi wa kisiasa kwa mtume Muhammad kama vitabu vingi vya Magharibi vinavyodai (ingawa swali hili bila shaka lilikuwa na umuhimu mkubwa). Tatizo la urithi wa kisiasa linaweza kusemwa kuwa ni jambo ambalo liliwafanya Mashi'a kuwa kundi tofauti, na ukandamizaji wa kisiasa katika nyakati za baadaye, hasa kifo cha kishahidi cha Imam Husayn ambaye amani tu juu yake kilisisitiza mwelekeo huu wa Mashia. wanajiona kama jamii tofauti ndani ya ulimwengu wa Kiislamu ndio Sababu kuu ya kutokea kwa Ushi'a".
uwezekano ulikuwepo ndani ya wahyi wa Kiislamu wenyewe na hivyo ilibidi utambuliwe. Kwa vile kulikuwa na tafsiri za kigeni za [Zaheri] na za kiesoteric [Bateni] tangu mwanzo, ambazo kutokana na hizo ziliendeleza madhehebu (madhhab) ya Sharia na Usufi katika ulimwengu wa Kisunni, ilibidi pia kuwe na tafsiri ya Uislamu ambayo ingechanganya vipengele hivi kwa pamoja. Uwezekano huu ulipatikana katika Ushi’a, ambapo Imamu ndiye mtu ambaye mambo haya mawili ya mamlaka ya jadi yameunganishwa ndani yake na ndani ya dini yake.
Maisha ya kidini yanatambulika kwa hali ya msiba na kifo cha kishahidi ... Kwa hiyo swali lililojitokeza halikuwa sana ni nani anapaswa kuwa mrithi wa Muhammad kama kazi na sifa za mtu kama huyo zingekuwaje.
Mgawanyo wa shia[hariri | hariri chanzo]
Imani ya Shi'a katika historia yake yote iligawanyika katika suala la uimamu, huku kila tawi likiwaunga mkono maimamu tofauti. Tawi kubwa zaidi ni Shia Ithnashariyya, ambalo zaidi ya 85% ya Shi'a ni mali yake. Matawi mengine yaliyosalia ni Zaidiya na Ismailia. Makundi yote matatu yanafuata mstari tofauti wa Uimamu.
Shi'a Ithnashariyya (wafuasi wa maimamu kumi na mbili) wanaamini katika nasaba ya Maimamu Kumi na Wawili. The Zaidia wanapinga urithi wa Imam wa tano kati ya Kumi na Mbili ambaye ni imam Muhammad Ibn Ally al-Baqir, kwa sababu hakufanya mapinduzi dhidi ya serikali mbovu, tofauti na Zaid ibn Ali. Hawaamini nasaba ya kawaida, bali ni kwamba kizazi chochote cha Hasan ibn Ali au Husein ibn Ali ambaye anafanya mapinduzi dhidi ya serikali mbovu ndiye imamu. Zaidia wanapatikana sana Yemen.
Ismailia wanapinga urithi wa Imamu wa Saba, Imam Musa al-Kadhim, wakiamini kwamba kaka yake Ismail bin Jafar hakika ndiye mrithi halali wa baba yao Jafar al-Sadiq,kwakua yeye ndiye alikua ni mtoto mkubwa wa Imam na hawakumtanguliza Al-kadhim kama Shi'a Ithnaashariya wanavyoamini na kuwa na matawi kadhaa.
Maimamu kumi na mbili[hariri | hariri chanzo]
1. Ali ibn Abu Talib (600–661), pia anajulikana kama Ali, Amir ul-Mu'mineen (kamanda wa waumini), pia anajulikana kama Shah-e Mardan Ali (Mfalme wa watu).
2.Hasan ibn Ali (625–669), pia anajulikana kama Hasan al Mujtaba
3.Husayn ibn Ali (626–680), pia anajulikana kama Husayn al Shaheed, pia anajulikana kama Sah Hüseyin
4.Ali ibn Husayn (658–713), pia anajulikana kama Ali Zainul Abideen
5.Muhammad ibn Ali (676–743), pia anajulikana kama Muhammad al Baqir
6.Jafar ibn Muhammad (703–765), pia anajulikana kama Ja'far kama Sadiq
7.Musa ibn Jafar (745–799), pia anajulikana kama Musa al Kadhim
8.Ali ibn Musa (765–818), pia anajulikana kama Ali ar Ridha
9.Muhammad ibn Ali (810–835), pia anajulikana kama Muhammad al Jawad (Muhammad huko Taqi), pia anajulikana kama Taki.
10.Ali ibn Muhammad (827-868), pia anajulikana kama Ali al-Hadi, pia anajulikana kama Naki.
11.Hasan ibn Ali (846–874), pia anajulikana kama Hasan al Askari
12.Muhammad bin Hasan (868–?), Pia anajulikana kama Hujjat ibn al Hasan, pia anajulikana kama Mahdi.
Misingi ya Dini/ Usul-din[hariri | hariri chanzo]
Mambo matano ya msingi ya Uislamu kwa mujibu wa imani ya shia ithanaashariya:
- Tawhid (Upweke): Upweke wa Mungu
- Adalah (Haki): Uadilifu wa Mwenyezi Mungu
- Nubuwwah (Utume): Mwenyezi Mungu amewateua manabii na mitume wakamilifu na maasum kuwafundisha wanadamu dini (yaani mfumo kamili wa jinsi ya kuishi katika “amani” au “kunyenyekea kwa Mungu”. Mitume ni Mitume walioteuliwa na Mwenyezi Mungu kufikisha ujumbe wa Mwenyezi Mungu kwa watu na kueneza ujumbe huo huku Imamu (kiongozi) akiteuliwa na Mwenyezi Mungu kuulinda ujumbe huo kwani watu wa kawaida watashindwa kufanya hivyo. Pia, kwa vile Muhammad alikuwa mjumbe wa mwisho wa Mwenyezi Mungu ambayo ina maana kwamba ujumbe alioleta ulikuwa ni ujumbe wa mwisho na wa mwisho kwa watu kutoka kwa Mwenyezi Mungu, hakuna mtu anayepaswa kuleta ujumbe kutoka kwa Mwenyezi Mungu baada ya Muhammad, kwa hiyo, kama watu wangeachwa na ujumbe peke yao. , ujumbe wa kweli haungeweza kudumu kwa muda mrefu na ungefanyiwa mabadiliko. Kwa hiyo Maimamu waliteuliwa kuchunga ujumbe na kuzuia watu kupotea baada ya Mtume wa mwisho.
- Uimamu (Uongozi): Mwenyezi Mungu amewateua viongozi mahususi wa kuwaongoza na kuwaongoza wanadamu - Mtume anamteua mlinzi wa dini kabla ya kufariki kwake. Waislamu wa Shia wanaamini katika Maimamu Kumi na Wawili, kumi na mmoja kati yao waliuawa, lakini wanaamini kuwa Imamu wao wa kumi na mbili bado yu hai. Historia yao inasema kwamba alitoweka baada ya kufanya ibada za kifo cha Imam wa kumi na moja (baba yake). Bado yuko chini ya 'ghaybat' au 'ghayba' na atatokea juu ya uso wa dunia ili kuinua ukweli na kukomesha dhulma na ukandamizaji.
- Qiyamah (Siku ya Hukumu): Baada ya kuangamizwa kwa ulimwengu huu, Mwenyezi Mungu atawainua wanadamu kwa ajili ya Hukumu
Matendo ya dini/Furu-u-din[hariri | hariri chanzo]
- Swala - Kutekeleza Sala tano za kila siku
- Sawm (Kufunga) - kufunga wakati wa mwezi mtukufu wa Kiislamu wa Ramadhani (Kuweza kula wakati jua limefichwa)
- Hajj (Hija) - kutekeleza ibada ya kuhiji Makka (mara moja katika maisha)
- Zakat (Kiwango cha maskini) - kulipa ushuru wa maskini (2.5% ya mali yako kila mwaka inapaswa kwenda kwa maskini)
- Khums (Moja ya tano ya akiba) - kulipa ushuru kwa Imam (سهم امام)
- Jihad (Mapambano) - kujitahidi kumridhisha Mwenyezi. Jihadi kubwa, au ya ndani ni mapambano dhidi ya uovu ndani ya nafsi ya mtu katika kila nyanja ya maisha. Jihad ndogo, au ya nje, ni mapambano dhidi ya ubaya wa mazingira ya mtu katika kila nyanja ya maisha. Hili halipaswi kukosewa na dhana potofu ya kisasa kwamba hii inamaanisha "Vita Vitakatifu". Kuandika ukweli (jihad bil qalam) na kusema ukweli mbele ya dhalimu pia ni aina za Jihad.
- Amr-Bil-Ma'ruf - kuamrisha mema
- Nahi-Anil-Munkar - kukataza maovu
- Tawalla - kuwapenda Ahlul Bayt na wafuasi wao
- Tabarra - kujitenga na maadui wa Ahlul Bayt