Yaw (jina)
Yaw ni jina la kiume linalotoka kwa watu wa Akan na mfumo wao wa kumpa jina kulingana na siku ya kuzaliwa, likimaanisha "aliyezaliwa Alhamisi" kwa lugha ya Akan, kufuatana na mfumo wao wa kutaja siku.[1] Watu waliozaliwa kwenye siku hizo wanatarajiwa kuonyesha tabia au sifa na falsafa zinazohusiana na siku hizo.
Yaw inamaanisha cheo au jina la utambulisho la "Preko" au "Opereba" lenye maana ya ujasiri. Hivyo, inategemewa kwamba watu wanaoitwa Yaw wanadhahirisha tabia za ujasiri na ushujaa katika maisha yao, kulingana na umuhimu wa siku yao ya kuzaliwa na sifa zinazohusiana na hiyo siku, kama ilivyoelezwa katika utamaduni wa Akan.[2][3]
Asili na maana ya Yaw[hariri | hariri chanzo]
Utamaduni wa Akan, majina ya siku inajulikana kuwa yanatokana na miungu. Yaw ilitokana na Yawoada, Siku ya Uzazi.[4][5] Wanaume wanaoitwa Yaw wanajulikana kuwa na ujasiri na kuwa na tabia ya mashambulizi kama kwenye vita (preko). Mara nyingi wanakuwa waangalifu, wenye kutoa hukumu, pia niwatu ambao wasio na shukrani.
Majina ya kani kiumeya[hariri | hariri chanzo]
Katika utamaduni wa Akan na tamaduni nyingine za kienyeji nchini Ghana, majina ya siku huja kwa utamaduni kwa ajili ya wanaume na wanawake. Aina ya jina linalotumika kwa mtoto wa kike ambaye amezaliwa Alhamisi ni Yaa.
Watu mashuhuri walio na majina[hariri | hariri chanzo]
Wengi wa watoto wa Ghana huwa na majina yao ya kitamaduni ya siku pamoja na majina yao ya Kiingereza au majina ya Kikristo. Baadhi ya watu maarufu wenye majina hayo ni pamoja na:
- Yaw Antwi (amezaliwa 1985), mchezaji wa soka wa Ghana anayecheza nchini Serbia
- Yaw Amankwah Mireku (amezaliwa 1979), mchezaji wa soka wa Ghana
- Yaw Asante (amezaliwa 1991), mchezaji wa soka wa Ghana anayecheza nchini Ital
- Yaw Berko (amezaliwa 1980), mchezaji wa soka wa Ghana anayecheza nchini Tanzania
- Yaw Danso (amezaliwa 1989), mchezaji wa soka wa Ghana anayecheza nchini Puerto Rico
- Yaw Fosu-Amoah (amezaliwa 1981), mbio za umbali mrefu wa Afrika Kusini
- Yaw Frimpong (amezaliwa 1986), mchezaji wa soka wa Ghana anayecheza nchini Congo
- Yaw Ihle Amankwah (amezaliwa 1988), mchezaji wa soka wa Ghana anayecheza nchini Norway
- Yaw Osafo-Marfo (amezaliwa 1942), mwanasiasa wa Ghana na alikuwa waziri wa Elimu na Fedha
- Yaw Osene-Akwah (amezaliwa 1984), mwanaharakati wa vijana wa Ghana, mwanzilishi wa Chama cha Vijana cha Okyeman na Okyeman Youth for Development, anatokea Akyem Apedwa
- Yaw Preko (amezaliwa 1974), mchezaji wa zamani wa soka wa Ghana
- Yaw Tog (amezaliwa 2003), rapa wa Ghana
- George Yaw Boakye (1937–1979), rubani na mwanasiasa wa Ghana
- Eugene Yaw (amezaliwa 1943), mwanasiasa wa Marekani
- Joachim Yaw (amezaliwa 1973), mchezaji wa zamani wa soka wa Ghana na mshindi wa medali ya Olimpiki
- Lawrence Henry Yaw Ofosu-Appiah (1920–1990), mwanazuoni na mkurugenzi wa Encyclopedia Africana wa Ghana
- Nana Yaw Konadu Yeboah (amezaliwa 1964), mpiganaji ngumi wa Ghana na bingwa wa zamani wa dunia
- Nicholas Yaw Boafo Adade (1927–2013), jaji wa zamani wa Mahakama Kuu ya Ghana
- Paul Yaw Addo (amezaliwa 1990), mchezaji wa soka wa Ghana anayecheza nchini Norway
- Samuel Yaw Adusei, mwanasiasa wa Ghana
- William Yaw Obeng (amezaliwa 1983), mchezaji wa zamani wa mpira wa miguu wa Amerika.
Tanbihi[hariri | hariri chanzo]
- ↑ Agyekum, Kofi Kofi (Januari 2006).https://www.researchgate.net/publication/239815297 ResearchGate. Ilirejeshwa 2021-04-07.
- ↑ https://www.modernghana.com/lifestyle/8691/the-akan-day-names-and-their-embedded-ancient-symb.html Ghana ya kisasa. Ilirejeshwa 2021-04-07.
- ↑ Kamunya, Mercy (2018-10-19) https://yen.com.gh/115080-akan-names-meanings.html Yen.com.gh - Ghana news. Retrieved 2021-04-07.
- ↑ https://www.modernghana.com/lifestyle/8691/the-akan-day-names-and-their-embedded-ancient-symb.html
- ↑ Konadu, Kwasi (2012). "Sababu ya Kalenda katika Historia ya Akan". Jarida la Kimataifa la Mafunzo ya Kihistoria ya Kiafrika. 45: 217–246.