Jeshi la Magereza Tanzania Bara

Jeshi la Magereza Tanzania Bara (kwa Kiingereza Tanzania Prisons Service TPS) ni jeshi la serikali ya Tanzania, jukumu la jeshi hili ni kutunza, wafungwa na kusimamia urekebishwaji wao . Lilianzishwa rasmi kama Idara Kamili ya Serikali mnamo tarehe 25 mwezi Agosti mwaka 2000. Jeshi hili lina makao yake makuu Dodoma, .

Jeshi la Magereza wakati lilipoanzishwa liliitwa Idara ya Jela ambapo shughuli zake zilibaki kuwa zile za kikoloni za utesaji wa wafungwa pamoja na kazi ngumu bila kujali kama ni ya manufaa kwao au kwa Taifa. Miaka ya 1990 lilianzisha dira na dhima yake kulingana na kanuni na viwango vilivyowekwa Kitaifa na Kimataifa.

Historia

Kipindi cha ukoloni wa Kijerumani

Kanuni ya Jinai ya Dola ya Ujerumani (Kwa kiingereza "The Criminal Code Of The German Empire" ilitoa aina mbalimbali za vifungo - yaani, vifungo vya adhabu, kufungwa, kuwekwa kizuizini kijeshi na kuwekwa kizuizini.

Shughuli za magereza wakati wa Afrika Mashariki ya Kijerumani zilihusisha utesaji wa wafungwa, kazi ngumu, kubaguliwa kwa rangi na unyanyasaji.

Kipindi cha Utawala wa Uingereza

Msingi wa kisheria wa mfumo wa magereza uliofanya kazi wakati wa uhuru wa Tanganyika unaendana na Tangazo la Polisi na Magereza 1919 na Sheria ya Magereza ya 1921. Hivi vilikuwa vyombo vya kisheria ambapo Waingereza walianzisha mfumo wao wa magereza kwa eneo lililokabidhiwa kwao na Mkataba wa Versailles.

Asili ya Huduma ya Magereza inaendana na vifungu muhimu zaidi vya Sheria ya 1921. Mtindo wa kibaguzi na uongozi wa utawala wa kikoloni unaweza kupatikana kutoka sehemu ya 6-8 ambapo maafisa wa magereza wanawekwa katika mpangilio. Kulikuwa na Kamishna, aliyehusika na usimamizi wa magereza katika eneo lote, na Wasimamizi waliopewa usimamizi wa kila gereza. Chini yao walikuwepo askari wa daraja la kwanza na wa daraja la pili wa magereza wa Ulaya, kisha wakaja maofisa wasaidizi wa Kiasia na wazawa, wakifuatiwa na wodi wakuu wa daraja la kwanza, la pili na la tatu, na kuteremka zaidi hadi wa wadi wa darasa la kwanza, la pili, la tatu, la nne, la tano na la sita.

Viwango vya magereza chini ya Utawala wa Uingereza ni pamoja na:

• Kutenganishwa kwa makundi mbalimbali ya wafungwa, wanaume kutoka kwa wafungwa wa kike, wafungwa wa Ulaya kutoka kwa wasio Wazungu, na pia kwa kutenganisha makao ya wafungwa wa kiume chini ya umri wa miaka 16, wafungwa wahalifu wasio na hatia na wafungwa wa kiraia.
• Wafungwa waliruhusiwa kutembelewa na marafiki mara moja tu katika kila baada ya miezi 3. Mfumo wa msamaha ulianzishwa ambapo wafungwa wa muda mrefu "wenye mwenendo mzuri, baada ya kukamilika kwa kifungo cha miezi sita, wanaweza kupata msamaha wa moja ya saba ya muda uliobaki wa kifungo chao."
• Adhabu kwa utovu wa nidhamu kwa mfungwa kama; kupoteza msamaha, kifungo cha upweke, mlo wa adhabu, kazi ngumu na adhabu ya viboko.
• Idadi kubwa ya makosa ya gereza ilitangazwa, arobaini na mbili kwa jumla, ikiwa ni pamoja na vitendo viovu kama vile kukataa kula chakula kilichowekwa na kanuni ya lishe ya wafungwa, kufanya fujo, kutema mate kwenye sakafu yoyote, kulaani, kuapa au kutoa kelele zisizo za lazima, kukashifu na kadhalika na kadhalika.
• Pamoja na Sheria ya Magereza, kulikuwa na sheria tanzu inayojulikana kama Kanuni za Magereza (kwa kiingereza "Prisons Regulations"). Kanuni zilieleza kwa undani jinsi magereza yangesimamiwa katika eneo lote.

Mnamo 1933, kulikuwa na ujumuishaji na marekebisho ya Sheria ya Magereza ambayo kimsingi ilihifadhi mfumo huu, ingawa kulikuwa na marekebisho kadhaa. Kwa mfano, chini ya kifungu cha 89, ziara kutoka kwa marafiki iliruhusiwa mara moja kwa kila mwezi, na katika sehemu ya l00, mfumo wa msamaha ulizidi kuwa wa ukarimu, msamaha wa asilimia ya hukumu iliyobaki baada ya kukamilika kwa mwezi mmoja. Neno "mlinzi wa jela wa Uropa" liliondolewa. Vinginevyo, mfumo wa magereza ulibaki kama ulivyoanzishwa, na uliendelea kufuata sheria za 1933 hadi 1967.

Zanzibar

Utawala wa magereza Zanzibar ulikuwa sawa na ule wa Tanganyika. Msimamo wa kikatiba ulitofautiana ambapo Mkaazi wa Uingereza badala ya Gavana alianzisha magereza, na Mtukufu Sultani katika Halmashauri Kuu alishiriki katika kutoa Maagizo na sheria tanzu. Hata hivyo, Amri ya Magereza ya 1933 (Prisons Decree 1933) , ambayo ilisimamia magereza ya Zanzibar hadi 1972, ilikuwa inaendana na Amri ya Tanganyika ya mwaka huo huo.

Tanzania: Baada ya uhuru

Sera mpya ya kusimamia usimamizi wa magereza ilitolewa. Sera iliyorekebishwa iliwekwa na Kamishna wa kwanza wa Magereza Mwafrika, O.K. Rugimbana. Kazi ya Uongozi wa Magereza ilikuwa kutayarisha sera mpya inayoendana na fikra za kistaarabu, ili kuifanya itumike sio tu kwa madhumuni ya kuadhibu bali hasa ya kuleta urekebishaji, wenye uwezo wa kuwasaidia wafungwa uwezo wa kiakili na ujuzi wa siku zijazo.

Ndani ya mfumo kama huu, sera ya kupeleka wafanyakazi wa magereza katika msingi wa ujenzi wa taifa ilibidi iboreshwe. Sifa ya msingi ya sera mpya ilikuwa kupeleka kila mfungwa aliyepatikana na hatia kwenye kazi yenye tija. Hata hivyo Sheria ya Magereza ya 1967 ina alama zote za kuwa muunganisho wa Sheria ya Magereza ya 1933 na marekebisho yake. Marekebisho madhubuti ni machache.

Mabadiliko haya, hata hivyo, hayakuleta uboreshaji mkubwa wa hali ya magereza kwani msisitizo ulibaki kwenye ulinzi salama. Kufungwa kwa wafungwa katika taasisi za ulinzi wa hali ya juu zilizojengwa katika miji mikuu na vituo vya wilaya, kazi ngumu na unyanyasaji. Sera hii ya magereza iliakisi msingi wake wa kifalsafa wa kulipiza kisasi na kutokuwa na uwezo uliokuwapo wakati wote ingawa enzi ya ukoloni wa Wajerumani ulioishia 1919 na enzi ya ulinzi wa Uingereza inayoishia na uhuru mnamo 1961.

Kwa upande wa Zanzbar kumekuwa na mwelekeo tofauti, ingawa Zanzibar na Tanganyika ziliungana na kuunda Jamhuri ya Muungano wa Tanzania mwaka 1964. Sheria ya Magereza ya 1933 ilifutwa na Amri ya Elimu ya Wahalifu 1972 ("Offenders Education Decree 1972") ambayo ilidai kufuta magereza kabisa na kuanzisha Chuo cha Mafunzo Zanzbar badala yake.

Miaka ya 1970 hadi sasa

Baada ya uhuru, Sera mpya ya magereza ilitayarishwa ikikumbatia utendaji wa haki kwa wafungwa kama msingi mkuu wa sera. Lengo lilikuwa ni kuwarekebisha wahalifu kama mchango kwa usalama wa jamii.

Kiutendaji, mabadiliko haya ya kifalsafa yalidhihirishwa na:- · Kuanzishwa kwa sheria mpya, Sheria ya Magereza ya 1967 ambayo inajumuisha nia ya sheria ya kimataifa ya kujali haki za msingi za binadamu; Kuanzishwa kwa Magereza kadhaa ya mashamba ya Wazi katika maeneo ya vijijini ambayo yaliteuliwa kuwa vituo vya ubora kwa ajili ya kutoa ujuzi wa kilimo kwa wafungwa na kusambaza huduma hizo kwa jamii zinazowazunguka; Kuanzisha vituo vya mafunzo ya ufundi stadi katika mikoa ya Mbeya na Morogoro kwa ajili ya mafunzo ya ujuzi kwa wafungwa. Mafunzo haya yaliunganishwa na Mamlaka ya Elimu na Mafunzo ya Ufundi Stadi ili vyeti vya wahitimu vitambuliwe; Upanuzi wa miradi ya kiuchumi ndani ya magereza ya zamani yaliyorithiwa kwa ajili ya mafunzo ya ujuzi kwa wafungwa wa muda mrefu; · Uanzishaji wa programu za elimu za ngazi mbalimbali katika magereza ikijumuisha elimu ya msingi ya watu wazima, masomo ya kawaida ya kitaaluma na elimu ya shule ya msingi kwa walioacha shule katika Magereza ya Watoto; na · Kupitishwa kwa mtaala mpya wa mafunzo kwa wafanyakazi wa magereza kulingana na mbinu mpya ambapo uzingatiaji wa haki za binadamu ulisisitizwa. Pamoja na maendeleo haya mapya, hali ya magereza ilianza kupata sura ya kibinadamu zaidi na taswira ya TPS iliimarishwa sana ndani na nje ya nchi kuanzia mwanzoni mwa miaka ya 1970.

Hadi sasa TPS ina taasisi 126, ofisi za mikoa 21, Vyuo vya Mafunzo ya Watumishi viwili, Vituo vya Mafunzo ya Ufundi Stadi vine na Makao Mkuu. Ofisi za mikoa zinatoa usimamizi wa kiutawala, hali ya kuwa Makao Makuu yanasimamia vituo vyote vya Magereza nchini.

Magereza yaliyo chini ya Jeshi la Magereza Tanzania Bara ni pamoja na:

S/NO MKOA MAGEREZA MAKUU MAGEREZA YA WILAYA MAGEREZA YA KILIMO KAMBI 1 ARUSHA Arusha Mang'ola Loliondo 2 DAR ES SALAAM Ukonga (i) Mvuti (ii) Kimbiji Keko Segerea Wazo Hill 3 DODOMA Kongwa Mkoka Kondoa Mpwapwa King'ang'a Msalato Isanga 4 IRINGA Iringa (i) Mlolo (ii) Igumbilo Isupilo Njombe (i) Ihanga (ii) Mdandu (iii) Kidewa Makete Mgagao Pawaga Ludewa 5 KAGERA Biharamulo Nyarumbungu Bukoba Kitengule Muleba Rwamrumba Nkindo Ngara Kayanga Kihanga Rusumo -- — 6 KIGOMA Bangwe Ilagala Burega Kasulu Makere Kibondo Kwitanqa 7 KILIMANJARO Karanga Kifaru Same Rombo Mwanqa Shamba Kigonqoni 8 LINDI Kingurungundwa Nachingwea Kilwa Mtanga Mah. Lindi Li wale 9 MANYARA Babati Magugu Mbulu Kiteto 10 MARA Mugumu Kiabakari Mah. Mugumu Tarime Bunda Musoma Butiama 11 MBEYA Mbarali Ruanda Kawetele Songwe Tukuyu Kyela Ngwala Mkwajuni Ileje Mbozi 12 MOROGORO Mkono wa Mara Wami Kuu Mtego wa Simba Mkumbo G/Wanawake Wami Vijana Kihonda Kilosa Mahenge Mah. Morogoro Mbigili Idete Kiberege 13 MTWARA Lilungu Newala Masasi Chumvi Namajani 14 MWANZA Butimba Geita Ukerewe Bugorola Ngudu Malya Magu Kasungamile Sengerema Butundwe 15 PWANI Kigongoni Kimara Utete. Mafia Mkuza Kibiti Kopea Kilombero Ubena Mgogodo 16 RUVUMA Kitai Mkwaya Mah. Songea Tunduru Majimaji Mbinga mjini 17 RUKWA Kulilankulunkulu Molo Mpanda M/Sumbawanga Kitete 18 SINGIDA Manyoni Chikuyu Singida Singa Kiomboi Ushora Uganda 19 SHINYANGA Shinyanga Ning'hwa Maswa Malya Kahama Bariadi Kanegele Matongo Meatu 20 TABORA Uyui Kazima Kasisi Mah. Tabora Nzega Mah.Urambo Igunga K/Urambo 21 TANG A Maweni Mgwisha Pangani Mivumoni 'C' Lushoto Yoghoi Mah. Tanga Kilulu Handeni Kwabaya Kwamngumi Mng'aro Korogwe Komsala Jumla 12 68 46 40

Wajibu

Majukumu ya Jeshi la Magereza ni kuchangia katika kuleta, kuendeleza na kudumisha usalama wa jamii nchini kwa kufanya yafuatayo:

• Kuwahifadhi wafungwa wa aina zote wanaowekwa chini ya ulinzi halali kisheria ndani ya magereza.

• Kuandaa na kutekeleza programu za urekebishaji wa wahalifu na kuwafundisha wahalifu shughuli za uzalishaji na ujuzi mbalimbali kwa njia ya vitendo na ushauri.

• Kuendesha shughuli na huduma za watuhumiwa (Mahabusu) kwa mujibu wa sheria.

• Kuchangia katika ushauri wa sera kuhusu uzuiaji na udhibiti wa uhalifu na urekebishaji wahalifu.

Sheria na Kanuni

Jeshi la Magereza Tanzania linaendeshwa kupitia sheria na kanuni zifuatazo:

• Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, 1977 (The Constitution of United Republic of Tanzania, 1977);

• Sheria ya Magereza Na. 34 ya 1967 (The Prisons Act, No. 34 of 1967);

• Kanuni za Kifungo cha Nje, 1968 (The Prisons (Extra Mural Employment Regulations, 1968);

• Kanuni za Makosa ya Magereza, 1968 (The Prisons (Prison Offences) Regulations, 1968);

• Kanuni za Uendeshaji wa Magereza, 1968 (The Prisons (Prison Management) Regulations, 1968;

• Kanuni za matumizi ya Pingu, 1968 (The Prison (Restraint of Prisoners Regulations. 1968;

• Sheria ya Bodi za Parole, 1994 (The Parole Boards Act, 1994;

• Kanuni za Bodi za Parole, 1997 (The Parole Boards Regulations, 1997;

• Sheria ya kuhamishiana Wafungwa, 2004 (The Transfer of Prisoners Act,2004;

• Kanuni za kuhamishiana Wafungwa, 2004 (The Transfer of Prisoners Regulations, 2004;

• Sheria ya Tume ya Haki za Binadamu na Utawala Bora, 2001 (The Commission for Human Rights and Good Governance, Act, 2001;

• Sheria ya Tume ya Utumishi wa Jeshi la Polisi na Jeshi la Magereza. 1990 (The Police Force and Prisons Service Commission Act, 1990;

• Sheria ya Watoto na Vijana ya Mwaka 1937, sura ya 13 (The Children and Young Persons Ordinance 1937 (Chapter 13 of the Revises Laws);

• Kanuni za Watoto na Vijana (Shule Maadilisho) za Mwaka 1945 (The Children and Young Persons (Approved School) Annual Holiday) Rules, 1945);

• Sheria ya Uangalizi wa Wahalifu ya Mwaka 1947, Sura ya 247 (The Probation of Offenders Ordinance, 1947 (Chapter 247 of the Revised Laws);

• Sheria ya Wakimbizi ya Mwaka, 1998 (The Refugees Act, 1998);

• Sheria ya Kutangaza Uangalizi wa Wahalifu, 1950 – 1961 (The Probation of Offenders Proclamations, 1950 – 1961);

• Sheria ya Kima chini cha Adhabu za Makosa ya Jinai ya Mwaka 1972 (The Minimum Sentences Act, 1972);

• Sheria kwa Huduma kwa Jamii, 2002 (The Community Service Regulations, 2002);

• Sheria ya Utumishi wa Jeshi la Magereza Mwaka 1997 (The Prisons Service Regulations, 1997);

• Sheria Utumishi wa Umma ya Mwaka 2002 (The Public Service Act, 2002);

• Kanuni za Kudumu za Jeshi la Magereza, Toleo la 4 la 2003 (Prison Standing Prders (4th Edition 2003).

Viongozi

Baada ya kupatikana kwa Uhuru wa Tanzania Bara, Jeshi la Magereza liliendelea kuongozwa na Kamishna wa Magereza Muingereza, Bw. Patric. Manley hadi mwaka 1962 Jeshi hili lilipoanza kuongozwa na wazalendo.

Mtiririko wa Uongozi huo ni kama ifuatavyo:

1. Kamishna P. Manley - 1955 – 1962
2. Kamishna O.K.Rugimbana - 1962 – 1967
3. Kamishna R.Nyamka - 1967 – 1974
4. Kamishna Mkuu R. Nyamka - 1974 – 1978
5. Kamishna Mkuu A.B Mwaijande - 1978 – 1978
6. Kamishna Mkuu G.G.Geneya - 1979 – 1983
7. Kamishna Mkuu S.A. Mwanguku - 1983 – 1992
8. Kamishna Mkuu J.H. Mangara - 1992 - 1996
9. Kamishna Mkuu O.E.Malisa - 1996 - 2002
10. Kamishna Mkuu N.P. Banzi - 2002 - 2007
11. Kamishna Mkuu A. N.Nanyaro - 2007 – 2012
12. Kamishna Jenerali J.C. Minja - 2012 - 2017
13. Kamishna Jenerali Dr. Juma A. Malewa - 2017 - 2018
14. Kamishna Jenerali CGP. Phaustine M. Kasike - 2018 - 2020
15. Kamishna Jenerali CGP Mej. Jen. Suleiman M. Mzee - 2020 - 2022
16. Kamishna Jenerali CGP Mzee R. Nyamka -2022 Hadi sasa.

Shirika la magereza

Shirika la Magereza lilianzishwa mwaka 1983 kwa Sheria ya Bunge namba 23 ya mwaka 1974 (the Corporation Sole Act No. 23/1974) chini ya kifungu cha 3(1) na kanuni zake za mwaka 1983.

Shirika linazalisha mali katika mwelekeo wa kibiashara ili kupata faida na kujitegemea kiuchumi. Malengo ya shirika la magereza ni pamoja na:

• Chombo cha urekebishaji wafungwa kuwafundisha stadi za kazi na kuwaongezea ujuzi kwa wale ambao tayari wana ujuzi.

• Kuendesha shughuli zake kiuchumi na kibiashara kwa kujitegemea (Revolving fund).

• Kuipunguzia Serikali mzigo wa gharama za uendeshaji wa Magereza.

Shirika la magereza lina vitengo vitatu ambavyo ni Ujenzi na Ukaraba, Kilimo, Mifungo na Mazingira na Viwanda vidogovidogo. Shirika lina jumla ya miradi 27, kati ya hiyo miradi 16 ni ya kilimo na mifugo na 11 ni ya viwanda vidogo vidogo, pia zipo shughuli za mradi wa Kikosi cha Ujenzi zinazosimamiwa na shirika.

(i) Miradi ya Kilimo na Mifugo

1	Mradi wa Maziwa KPF
2	Mradi wa Nyama Mbigiri
3	Mradi wa Mahindi Songwe
4	Mradi wa Kilimo na Mifugo Kitengule
5	Mradi wa Mitamba Mugumu
6	Mradi wa Kilimo Mollo
7	Mradi wa Kilimo Ludewa
8	Mradi wa Kilimo na Mifugo Isupilo
9	Mradi wa Kilimo Kiberege
10	Mradi wa Kilimo Idete Morogoro
11	Mradi wa Kilimo Kitai
12	Mradi wa Kilimo Mkwaya
13	Mradi wa Kilimo Bagamoyo
14	Mradi wa Kilimo Mang’ola
15	Mradi wa Kilimo Arusha
16	Mradi wa Kuku Ukonga

(ii) Miradi ya viwanda vidogo vidogo

1	Kiwanda cha Ushonaji Ukonga
2	Mradi wa Viatu Karanga
3	Mradi wa Uhunzi KPF
4	Mradi wa Mbao Uyui
5	Mradi wa Samani Arusha
6	Kiwanda cha Seremala Ukonga
7	Mradi wa Sabuni Ruanda
8	Mradi wa Chumvi Lilungu
9	Karakana ya Ukarabati wa Magari-Ukonga
10	Mradi wa Kokoto Msalato
11	Mradi wa Kokoto Wazo

Ushirikiano Kimataifa

Jeshi la Magereza Tanzania ni miongoni mwa wachangiaji wa Maofisa warekebishaji kwenye shughuli za utunzaji wa Amani Umoja wa Mataifa katika eneo la urekebishaji. Kuanzishwa kwa huduma hii ni katika kutimiza mkataba wa Umoja wa Mataifa kuhusu usimamizi wa urekebishaji unaohitaji nchi zinazoshiriki katika shughuli za utunzaji wa amani kutoa wataalamu wenye ujuzi wa kufufua Taasisi za Magereza zilizobomolewa katika nchi zilizopigana.

Jeshi la Magereza lilianza shughuli za kutunza amani za umoja wa Mataifa mwaka 2009 kwa kupeleka Maofisa kwenye maeneo yaliyopigana kama vile Kongo, Liberia pamoja na Sudani ya Kusini na Sudan.

Pia limeshiriki kwenye huduma nyingine za urekebishaji barani Afrika katika Programu za kubadilishana wataalamu na nchi mbalimbali kwa ajili ya Mafunzo. Nchi hizo ni pamoja naMalaysia, Afrika Kusini, Zimbabwe na Namibia.

Jeshi la Magereza Tanzania limefanya mikataba ya Uhamishaji wa wafungwa na nchi za Mauritius, Zambia, Namibia pamoja na Thailand.

Viungo vya nje

• https://magereza.go.tz/ - Tovuti ya Jeshi la Magereza Tanzania Bara
• https://www.shima.go.tz/# - Tovuti ya Shirika la Magereza