Futa Tooro

Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru
Futa Toro na falme za Afrika Magharibi. Karne ya 18.

Futa Toro ( Kiwolofu na Kifula 🤆𞤵𞥄𞤼𞤢 𞤚𞤮𞥄𞤪𞤮 ; Kiarabu فوتا تورو ), mara nyingi hufupishwa Futa, ni eneo la nusujangwa karibu na mkondo wa kati wa Mto Senegali. Eneo hili liko kwenye mpaka wa Senegal na Mauritania . Lina maji mengi yenye rutuba karibu na mto, lakini sehemu za ndani za kanda mbali na mto zina vinyweleo, kavu na zisizo na rutuba. [1] Eneo hili kihistoria ni muhimu kwa theokrasia za Kiislamu, majimbo ya Fulani, majeshi ya jihad na wahamiaji wa Fouta Djallon walitokea hapa. [2] [3]

Jiografia[hariri | hariri chanzo]

Ramani ya Uimamu wa Futa Toro, mapema karne ya 19.

Futa Toro ina eneo la takriban kilomita 400, lakini ya upana mwembamba wa hadi kilomita 20 katika kila upande wa Mto Senegali. [4] Sehemu ya magharibi inaitwa Toro, sehemu ya kati na mashariki inaitwa Futa. Sehemu kuu ni pamoja na majimbo ya Bosea, Yirlabe Hebbyabe, Sheria na Hailabe. Futa ya mashariki inajumuisha majimbo ya Ngenar na Damga. Kanda ya kaskazini na mashariki hadi Futa Toro ni Sahara tasa. Kihistoria, kila jimbo la kijiografia la Futa Toro lilikuwa na ardhi yenye rutuba kutokana na nyanda za mafuriko ya waalo, na udhibiti wa rasilimali hii uliendeshwa na familia za kikoo. Muda mrefu ulimaanisha kuwa eneo lote liligawanywa kati ya familia nyingi, na urithi wa haki za kumiliki mali kutoka kizazi kimoja hadi kingine ulisababisha migogoro mingi ya kifamilia, migogoro ya kisiasa na maslahi binafsi. [4]

Historia[hariri | hariri chanzo]

Neno Futa lilikuwa jina la jumla ambalo Wafulbe walilipa kwa eneo lolote waliloishi, ilhali Toro lilikuwa kitambulisho halisi cha eneo hilo kwa wakaaji wake, ambayo inaelekea lilitokana na ufalme wa kale wa Takrur . [5] Watu wa ufalme huo walizungumza Kipulaar, lahaja ya lugha kubwa zaidi za Kifula zinazoanzia Afrika Magharibi kutoka Senegal hadi Kamerun . Walijitambulisha kwa lugha iliyozaa jina Haalpulaar'en linalomaanisha wale wanaozungumza Kipulaar. Haalpulaar'en pia hujulikana kama Toucouleurs (var. Tukolor ), jina linalotokana na jimbo la kale la Tekrur .

Uislamu ulifika katika eneo hilo katika hatua zake za mwanzo. Watu wa Toucouleur wa eneo hili walibadilika kufikia karne ya 11. Eneo hilo liliona nguvu nyingi za Kiislamu baada ya hapo. Jimbo la Denanke (1495/1514-1776) liliona asili ya watu wa kisasa wa Tukolor. Uhamiaji wa Fulbe uliondoka katika majimbo ya Futa Toro na Futa Jallon upande wa kusini.

Jeshi la Futa Toro msafarani (1820).

Kuibuka kwa Almamyate ya Futa Toro mnamo 1776 kuliibua mfululizo wa harakati za mageuzi ya Kiislamu na jihadi. [6] [2] Koo ndogo za Waislamu wa Kisufi wa Fula ( Torodbe ) walichukua mamlaka katika majimbo yote ya Afrika Magharibi.

Katika miaka ya 1780 Abdul Kader akawa almaami (kiongozi wa kidini au imamu) lakini vikosi vyake havikuweza kueneza mapinduzi katika majimbo ya jirani. [7]

Almamyate ya Futa Toro baadaye ikawa msukumo na uwanja mkuu wa kuandikisha jihadi za mshindi wa Toucouleur al-Hajj Umar Tall na muasi dhidi ya ukoloni al-Hajj Mahmadu Lamine . Licha ya upinzani, Futa Toro ilikuwa imara mikononi mwa majeshi ya Wakoloni wa Ufaransa wakihama kutoka Senegal ya kisasa kufikia 1900. Baada ya uhuru, moyo wa eneo hilo, ukingo wa kusini wa Mto Senegal ulihifadhiwa na Senegal. Ukingo wa kaskazini ukawa sehemu ya Mauritania .

Mwanamuziki mashuhuri wa kisasa wa Senegal na nyota wa midundo ya kidunia Baaba Maal anatoka katika mji wa Podor huko Futa Toro.

Tazama pia[hariri | hariri chanzo]

Marejeo[hariri | hariri chanzo]

  1. ↑ Fouta, Senegal, Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2.0 2.1 Anthony Appiah; Henry Louis Gates (2010). Encyclopedia of Africa. Oxford University Press. uk. 496. ISBN 978-0-19-533770-9.  Hitilafu ya kutaja: Invalid <ref> tag; name "gates496" defined multiple times with different content
  3. ↑ Sohail H. Hashmi (2012). Just Wars, Holy Wars, and Jihads: Christian, Jewish, and Muslim Encounters and Exchanges. Oxford University Press. ku. 247–249. ISBN 978-0-19-975504-2. 
  4. ↑ 4.0 4.1 Boubacar Barry (1998). Senegambia and the Atlantic Slave Trade. Cambridge University Press. ku. 12–13. ISBN 978-0-521-59226-0. 
  5. ↑ John A. Shoup (31 October 2011). Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia. ABC-CLIO. p. 97. ISBN 978-1-59884-362-0.
  6. ↑ Nehemia Levtzion; Randall Pouwels (2000). The History of Islam in Africa. Ohio University Press. ku. 77–79. ISBN 978-0-8214-4461-0. 
  7. ↑ "Futa Toro - Oxford Islamic Studies Online". 

Viungo vya nje[hariri | hariri chanzo]

Rudishwa kutoka "https://sw.wikipedia.org/w/index.php?title=Futa_Tooro&oldid=1265141"