Chuo Kikuu cha Zambia

Isichanganywe na UNAZA, Chuo Kikuu cha Kitaifa cha Zaire.

Chuo Kikuu cha Zambia (UNZA) ni chuo kikuu cha umma kilichopo Lusaka, Zambia. Ni taasisi kubwa na kongwe zaidi ya kujifunza nchini Zambia. Chuo kikuu kilianzishwa mwaka wa 1965 na kufunguliwa rasmi kwa umma tarehe 12 Julai 1966. Lugha ya kufundishia ni Kiingereza.

Historia

Mwanzo wa UNZA unaweza kufuatiliwa kabla ya Vita vya Pili vya Dunia wakati wazo la kuanzisha Chuo Kikuu huko Rhodesia ya Kaskazini lilipoanzishwa. Walakini, mipango ilisitishwa wakati vita vilipoanza na kufufuliwa tu baada ya. Serikali ya kikoloni ilianzisha mipango ya kuanzisha Chuo Kikuu cha Afrika ya Kati, kwa ajili ya Afrika, kutokana na maendeleo ya taasisi za elimu ya juu katika sehemu nyingi za Afrika.

Baraza la Afrika ya Kati (CAC) liliteua kamati kuchunguza mahitaji ya chuo kikuu kwa elimu ya juu na baadaye ikapendekeza kwamba chuo kikuu cha elimu ya juu kianzishwe. Uchunguzi uliofuata kuhusu mahitaji ya elimu ya juu kwa Waafrika katika Afrika ya Kati ulifanywa na Sir Alexander Carr-Saunders mwaka wa 1952, na ripoti ya kufuatilia iliwasilishwa mwezi Machi 1953. Serikali ya Rhodesia Kusini ilikubali kuanzishwa kwa Chuo Kikuu cha Rasilimali Mbili na kamati ikapendekeza kuanzishwa kwa taasisi huko Salisbury. Hata hivyo, ripoti ya wachache iliyoandikwa na Alexander Kerr, ilitoa hoja ya kinyume ikionyesha kuwa kuanzisha taasisi ya elimu ya juu kwa msingi wa usawa kati ya makabila au mataifa haikuwa rahisi na hivyo kupendekeza kuwa chuo kikuu kwa ajili ya watu wasio Wazungu kianzishwe huko Lusaka.[hitajika marejeo]

Mazingira ya kisiasa, kutokana na mapambano ya uhuru, katika miaka ya 1950 na mapema miaka ya 1960 yalifanya wazo la Chuo Kikuu cha Rhodesia cha Rasilimali Mbili kuwa si la kupendeza. Kwa hivyo, mipango ya kutafuta uungwaji mkono kwa ajili ya kuanzisha taasisi ya elimu ya juu huko Lusaka ilianzishwa. Mwezi Machi 1963, serikali mpya ya Rhodesia Kaskazini iliteua tume, Tume ya Lockwood, chini ya uongozi wa Sir John Lockwood ili kutathmini uwezekano wa kuanzisha chuo kikuu kwa ajili ya Rhodesia Kaskazini. Tume hiyo iliweka mkazo mkubwa juu ya uhuru na hivyo kupendekeza kuanzisha chuo kikuu ambacho hakina uhusiano na vyuo vikuu vilivyopo tayari nchini Uingereza. Ripoti pia ilipendekeza kuanzishwa kwa Chuo Kikuu cha Zambia kama chuo kikuu kamili kutoka mwanzo.

Baraza la Muda la Chuo Kikuu cha Zambia liliundwa baada ya kupitishwa kwa Sheria ya Chuo Kikuu cha Zambia, 1965. Mwezi Julai 1965, Douglas G. Anglin aliteuliwa kuwa Makamu Mkuu na, mwezi Oktoba 1965, Rais Kenneth David Kaunda aliidhinisha Sheria namba 66 ya mwaka 1965.

Chuo Kikuu cha Zambia kilizinduliwa tarehe 13 Julai 1966 baada ya Rais Kenneth David Kaunda kuteuliwa kuwa Kansela wa kwanza tarehe 12 Julai 1966. Baada ya kuachiliwa kutoka gerezani, kiongozi mashuhuri wa kupinga ubaguzi wa rangi na mapinduzi ya kisiasa wa Afrika Kusini Nelson Mandela alihutubia wanafunzi katika Chuo Kikuu cha Zambia mwezi Februari 1990 katika safari yake ya kwanza nje ya nchi na hotuba yake ya kwanza katika chuo kikuu tangu kuachiliwa kwake.

Shule ya Tiba ya Mifugo ilipewa Tuzo ya Mshukuruni na Waziri wa Mambo ya Nje wa Japani kwa mchango wao katika kukuza ushirikiano wa kimataifa katika uhamasishaji na ushirikiano wa kiufundi tarehe 1 Desemba 2020.

Kampasi

Chuo Kikuu cha Zambia kinavyoonekana kutoka Shule ya Elimu; Kampasi yake kuu, Kampasi ya Great East Road, iko kando ya Barabara Kuu ya Mashariki, takriban kilomita 7 kutoka katikati ya jiji (CBD). Pia kuna Kampasi ya Ridgeway iliyoko ndani ya Jiji la Lusaka katika Hospitali ya Mafunzo ya Chuo Kikuu; kampasi hii inahifadhi wanafunzi wanaofuatilia kozi za matibabu na famasia.

Muundo wa Shirika

Chuo Kikuu cha Zambia kina zaidi ya programu 157 za shahada ya kwanza na shahada za uzamili. Chuo Kikuu cha Zambia kimegawanywa katika vitivo vifuatavyo:

Shule ya Sayansi za Kilimo

• Uchumi wa Kilimo na Elimu ya Ugani
• Sayansi ya Wanyama
• Sayansi ya Chakula na Lishe
• Sayansi ya Mimea
• Sayansi ya Udongo

Shule ya Uhandisi

• Uhandisi wa Kilimo
• Uhandisi wa Kiraia na Mazingira
• Uhandisi wa Umeme na Elektroniki
• Uhandisi wa Mitambo
• Uhandisi wa Geomatiki

Shule ya Elimu

• Elimu ya Watu Wazima na Mafunzo ya Ugani
• Kitengo cha Ushauri kwa Vyuo vya Elimu
• Usimamizi na Sera za Elimu
• Saikolojia ya Elimu, Sosholojia na Elimu Maalum
• Sayansi ya Maktaba na Habari[11]
• Lugha na Sayansi za Kijamii
• Elimu ya Hisabati na Sayansi
• Elimu ya Msingi[12]
• Masomo ya Dini

Shule ya Sayansi za Binadamu na Jamii

• Masomo ya Maendeleo
• Uchumi
• Historia
• Masomo ya Siasa na Utawala
• Masomo ya Idadi ya Watu
• Saikolojia
• Falsafa na Maadili Yanayotumika
• Masomo ya Vyombo vya Habari na Mawasiliano (zamani Mawasiliano ya Umma)
• Fasihi na Lugha
• Masomo ya Jinsia
• Kazi ya Jamii na Sosholojia

Shule ya Sheria

• Sheria ya Umma
• Sheria ya Kibinafsi

Shule ya Migodi

• Jiolojia
• Uhandisi wa Migodi
• Metallurgi na Usindikaji wa Vifaa

Shule ya Tiba

• Anatomy
• Sayansi za Biomedical
• Sayansi za Kifiziolojia
• Sayansi za Uuguzi
• Maendeleo ya Elimu ya Tiba
• Obstetrics na Gynaecology
• Pediatrics na Afya ya Mtoto
• Pathology na Microbiology
• Pharmacy
• Physiotherapy
• Psychiatry
• Afya ya Umma
• Upasuaji
• Tiba ya Ndani

Shule ya Sayansi Asilia

• Sayansi za Kibiolojia
• Kemia
• Hisabati na Takwimu
• Fizikia
• Jiografia
• Masomo ya Kompyuta

Shule ya Tiba ya Mifugo

• Masomo ya Biomedical
• Masomo ya Kliniki
• Udhibiti wa Magonjwa
• Masomo ya Para-Kliniki
• Huduma za Kati na Ugavi

Shule ya Uzamili ya Biashara

• Usimamizi wa Biashara
• Shahada ya Uzamili katika Usimamizi wa Biashara

Utafiti

• Taasisi ya Utafiti wa Kiuchumi na Kijamii.
• Maktaba ya Chuo Kikuu cha Zambia.
• Taasisi ya Elimu ya Mbali

Ushirika UNZA ni mwanachama wa Chama cha Vyuo Vikuu vya Afrika, Chama cha Vyuo Vikuu vya Jumuiya ya Madola, na Chama cha Kimataifa cha Vyuo Vikuu.