Dawa za mfadhaiko

Fluoxetine (Prozac), ni SSRI

Venlafaxine, ni SNRI

Dawamfadhaiko (ing. antidepressant) ni dawa za ugonjwa wa akili zinazotumika kupunguza mivurugo ya halihisi ya moyo, kama vile mfadhaiko mkubwa na ukataji tamaa na hali ya wasiwasi kama vile woga wa kuingiliana na watu.

Dawa kama vile vizuia oksidesi vya monoamini (MAOIs), dawa dhidi ya mfadhaiko aina ya trisaikliki (TCAs), dawa dhidi ya mfadhaiko aina ya tetrasaikliki (TeCAs), vizuizi vya uchukuzi wa serotonini kinachochagua (SSRIs), na vizuizi vya uchukuzi wa serotonini-norepinefrini(SNRIs) ndizo zinazohusishwa kwa kawaida na neno hilo. Dawa hizo ni kati ya zile ambazo kwa kawaida huagizwa na wataalamu wa magonjwa ya akili na madaktari wengine, na ufanifu pamoja na athari zake ni mada ya tafiti nyingi na madai mengi yanayoshindana. Dawa nyingi husababisha athari za dawamfadhaiko, lakini vikwazo kuhusu matumizi yake yameleta utata unaosababishwa na kuzitumia kutibu maradhi mengine mbali na yale yaliyokusudiwa, licha ya madai kuwa yana ufanisi wa kiwango cha juu.

Ufanifu wa dawamfadhaiko ya kisasa aina ya thaimoleptiki haijawahi kudhihirishwa kikamilifu kuwa ni bora zaidi ya ule wa kipozaungo hai, kulingana na tafiti mbili za shirika la Cochrane Collaboraton. Kwa maandishi yaliyochapishwa, tibamifadhaiko ilikuwa na mafanikio ya 94% katika kutibu mfadhaiko. Kwa maandishi ambayo hayakuchapishwa, mafanikio yalikuwa ni chini ya 50%. Kwa ujumla, tafiti zote zilionyesha ufanisi wa 51% - pointi mbili tu zaidi kuliko ile ya kipozaungo. Hii iliongeza dhahiri ufanifi wa dawamfadhaiko tofauti kutoka 11% hadi 69% zaidi ya kipozaungo. Dawa ambayo huenda ikawa ni tofauti na ile ya mirtazepine- pinzani ya norepinefrini na serotonini, yenye athari zilizo kinyume na zile za SSRI na SNRIS - na venlafaksini, SNRI iliyo na usawa katika mfumo wa kemikali kwa kiwango kikubwa na tramadoli ya afyuni iliyonyumbuliwa.

Afyuni zilitumika kutibu mfadhaiko wa kiwango cha juuu hadi mwishoni mwa miaka ya 1950. Ampfetamini zilitumika hadi katikati ya miaka ya 1960. Kuagiza afyuni au amfetamini kwa kutibu mfadhaiko ni jambo linaloleta utata kisheria. Utafiti kuhusu uwezo wa afyuni ya kunyumbuliwa wa kutibu mfadhaiko umefanywa mara chache tu katika kipindi cha miaka sitini iliyopita, ili hali amfetamini zimepata soko linalostawi kwa hali mbalimbali kama vile maradhi ya upungufu wa makini, nakolepsi, na unene wa kupindukia na zinaendelea kuchunguzwa kwa matumizi mengi. Afyuni na amfetamini zote husababisha mwitiko wa haraka sana wa matibabu. Huonyesha matokeo kwa muda usiopita masaa ishirini na manne hadi arobaini na manane; uwiano wa matibabu kwa afyuni na amfetamini ni mkubwa kuliko ule wa dawamfadhaiko aina ya trisaikliki. Katika baadhi ya tafiti hizi zenye vikwazo vikuu, buprenofini ya afyuni imeonyesha uwezo mkubwa wa kutibu mfadhaiko mkali ulio sugu kwa matibabu wa dawa yoyote inayojulikana katika utafiti mdogo ambao kwa ujumla ilitambuliwa na kuchapishwa mwaka wa 1995, lakini haijawahi kufwatiliwa kutokana na unyanyapaa wa kijamii unaohusishwa na afyuni pamoja na ile inayohusishwa na ugonjwa wa akili nchini Marekani.

Aina nyingi za dawamfadhaiko zinazofanana na asili huchelewa kuanza utekelezaji kwa (kati ya wiki 2-6) na kwa kawaida hutolewa kwa muda wa wakati wowote kati ya miezi hadi miaka. Licha ya jina hilo, dawamfadhaiko mara nyingi hutumika kwa njia ya ubishi, na katika muktadha wa upungufu wa ushahidi unaotegemea majaribio kusaidia dalili zao, matumizi ya dawa kutibu maradhi mengine bali na yale yaliyokusudiwa awali, kama vile hali ya wasiwasi, ugonjwa wa akili ambapo mtu huwa na kiwango cha juu cha tamaa au shauku, matatizo ya kula, maumivu sugu, na baadhi ya hali zinazotatiza urazini wa upatanisho wa homoni kama vile hedhi chungu. Zikiwa peke yao au pamoja na kinza msukosuko (kwa mfano Tegretoli au Depakote), dawa hizi zinaweza kutumika kutibu upungufu makini wa kupepesuka (ADHD) na matumizi mabaya ya dawa kwa kushughulikia mfadhaiko msingi. Pia, dawamfadhaiko zimetumika wakati mwingine kutibu kukoroma na vipandauso.

Dawa zingine ambazo kwa kawaida haziitwi dawamfadhaiko, ikiwa ni pamoja na vizuia magonjwa ya akili vya vipimo vya chini na benzodiazepini, zinaweza kutumika kwa kudhibiti mfadhaiko, ingawa benzodiazepini - pamoja na dawa zote zinazoitwa "dawamfadhaiko" - husababisha utegemezi wa mwili. Kuacha matibabu ya benzodiazepini (au SSRI) kwa ghafla kunaweza kusababisha dalili zisizopendeza za kuachishwa. Kizinduo cha mmea wa St John's Wort hutumika kwa kawaida kama dawamfadhaiko, ingawa imealamishwa kama kijalizo cha chakula katika nchi zingine. Neno dawamfadhaiko wakati mwingine hutumiwa kwa tiba (kwa mfano, matibabu ya kisaikolojia, tiba ya msukosuko ya umeme, tiba vitobo) au mchakato (kwa mfano kuvuruga usingizi, kuongezeka kwa kiwango cha mwanga, mazoezi ya mara kwa mara) yametambulika kama njia za kudhibiti mfadhaiko wa kimawazo.

Vipozaungo tepetevu vinaweza kuleta athari kuu za dawamfadhaiko, kwa hivyo, ili kudhibitisha Dutu kama "dawamfadhaiko", katika utafiti wa kiafya wa kliniki ni muhimu kuonyesha ukuu wake ukilinganishwa na kipozaungo.

Historia

St John's Wort

Afyuni mbalimbali (kupitia kipokezi cha μ-cha afyuni na kipokezi cha k-cha afyuni) na ya amfetamini zilitumika mara nyingi kama dawamfadhaiko hadi miaka ya 1950, wakati zilipopoteza umaarufu wao kutokana na hali yao ya kulevya na madhara yake. Dondoo kutoka kwenye mmea wa St John's Wort zimetumika kwa muda mrefu kama "dawa ya kuchangamsha neva" ili kupunguza mfadhaiko.

Isoniazidi na iproniazidi

Katika mwaka wa 1951, watu wawili kutoka Hospitali ya Sea View katika kisiwa cha Staten, Irving Selikoff na Edward Robitzek, walianza kufanya utafiti wa kiafya kwa vikolezo viwili vipya vya kupambana na kifua kikuu kutoka Hoffman-LaRoche, isoniazidi na iproniazidi. Ni wagonjwa waliolemewa na ugonjwa pekee waliotibiwa hapo awali; hata hivyo, hali yao iliendelea kuwa bora kwa kasi kikubwa. Selikoff na Robitzek waligundua "mchangamsho mpole kwa ujumla...wagonjwa walionekana kuwa na nguvu mpya na kwa kweli, mara kwa mara jambo hili lilisababisha matatizo ya kinidhamu." Matumaini ya tiba ya kifua kikuu katika majaribio ya hospitali ya Sea View yalijadiliwa kwa msisimuko katika vyombo vikuu vya habari. Katika mwaka wa 1952, baada ya kujifunza kuhusu madhara ya uchochezi ya isoniazidi, mtaalamu wa saikolojia kutoka Cincinnati, Max Lurie, aliijaribu kuitumia kwa wagonjwa wake. Katika mwaka uliofuata, yeye na Harry Salzer waliripoti kuwa isoniazidi ilipunguza mfadhaiko katika theluthi mbili ya wagonjwa wao na wakaunda neno dawamfadhaiko kuelezea kitendo hiki. Tukio sawa na hili lilifanyika Paris, ambako Jean Delay, mkuu wa taaluma ya tiba ya magonjwa ya akili katika hospitali ya Sainte-Anne, aligundua madhara ya isoniazidi kutoka kwa wenzake wa taaluma ya magonjwa ya mpumuo katika hospitali ya Cochin. Katika mwaka wa 1952, kabla ya Lurie na Salzer, Delay, pamoja na mkaazi Jean-Francois Buisson, alitoa taarifa kuhusu athari chanya ya isoniazidi kwa wagonjwa waliofadhaika. Kwa sababu zisizohusiana na ufanisi wake, matumizi ya isoniazidi kama dawamfadhaiko hatimaye yalitolewa maanani na kubadilishwa na dawa yenye sumu zaidi ya iproniazid, ingawa bado ni msingi wa matibabu ya kifua kikuu. Njia ya utendakazi ya dawamfadhaiko ya isoniazidi bado haieleweki vyema. Inakisiwa kwamba athari zake zinatokana na kuzuiliwa kwa oksidesi diamini, pamoja na uzuiaji dhaifu wa oksidesi ya monoamini A.

Dawa nyingine ya kifua kikuu iliyojaribiwa wakati huohuo na Selikoff na Robitzek, iproniazidi, ilionyesha athari kuu zaidi za "kichocheaakili", lakini ilikuwa na kiwango cha juu zaidi cha kusumisha. Baada ya chapisho kuhusu isoniazidi, majarida ya Jackson Smith, Gordon Kamman, George Crane, na Frank Ayd yalijitokeza, yakieleza namna mbalimbali ambavyo dawa ya iproniazid inaweza kutumika kutibu magonjwa ya akili. Zeller Ernst alitambua kuwa dawa ya iproniazidi ni kizuia oksidesi ya monoamini yenye nguvu. Hata hivyo, dawa ya iproniazidi ilibaki pembeni kiasi hadi pale ambapo Nathan Kline, mkuu wa utafiti katika hospitali ya Rock state mwenye ushaufu na ushawishi mkuubwa, alianza kuieneza katika vyombo vya habari vya uuguzi na vile maarufu kama "changamsho la akili". Roche ilitia juhudi za uuzaji wa iproniazid, ikiwa ni pamoja na ukuzaji wa matumizi yake kutibu maradhi mengine bali na yale yaliyokusudiwa awali kwa kutibu mfadhaiko. Mauzo yake yalikuwa kwa kiasi kikubwa katika miaka iliyofuata, hadi pale ambapo zilibatilishwa kutoka sokoni mwaka wa 1961 kutokana na matukio kadhaa ya uharibifu wa ini unaobababisha mauti.

Dawa ya Imipramini

Ugunduzi kwamba mchanganyiko wa duara tatu ("wenye duara tatu") uliokuwa na athari kubwa kama dawamfadhaiko iliundwa kwa mara ya kwanza mwaka wa 1957 na Roland Kuhn katika hospitali ya magonjwa ya akili nchini Uswisi. Kufikia wakati huo, vinyumbuliwa vya kimaliza kemikali za mzio vilitumiwa zaidi kutibu mshtuko wa upasuaji na baadaye kama niuroleptiki ya magonjwa ya akili. Ingawa katika mwaka wa 1955 risapini ilionyeshwa kuwa bora zaidi kuliko kipozaungo kwa kupunguza niuroleptiki za mfadhaiko (kwa maana iliyo wazi, "kushika neva" au "kukamata neva") zilikuwa zinaundwa kama vitulizo na vizuia magonjwa ya akili.

Akijaribu kuboresha ufanisi wa klorpromazini, Kuhn, akishirikiana na kampuni ya madawa ya Geigy, aligundua kwamba mchanganyiko "G 22355" (uliotengenezwa na kuwekwa chini ya amri ya serikali dhidi ya uigaji wake nchini Marekani katika mwaka wa 1951 na Häfliger na Schinder) ilikuwa na athari ya manufaa kwa wagonjwa wa mfadhaiko unaofuatana na kudumaa kwa mwendo. Kuhn kwanza aliripoti matokeo yake kuhusu kile alichokiita "thaimoleptiki" (kwa maana iliyo wazi, "kukamata hisia," kinyume na niuroleptiki, "kukamata neva") katika miaka ya 1955-56. Hatua kwa hatua, yaliimarishwa, na kusababisha uuzaji na ununuzi wa dawa ya kwanza dhidi ya mfadhaiko aina ya trisaikliki, imipramini, ambayo punde ilifuatwa na vibadala.

Historia ya baadaye

Tiba hizi mpya za dawa ziligeuka kuwa dawa zinazoagizwa na daktari katika miaka ya 1950. Ilikadiriwa kuwa watu chini ya 50-100 kwa kila watu milioni moja waliugua kutokana na aina ya mfadhaiko ambao dawa hizi mpya zingetibu, na makampuni ya dawa hayakuwa na hamu. Mauzo katika miaka ya 1960 yaliendelea kuwa ya kiwango cha chini yakilinganishwa na dawa muhimu za kutuliza maumivu (nyuroleptiki / vizuia magonjwa ya akili) na dawa hafifu za kutuliza maumivu (kama vile benzodiazepini), ambazo ziliuzwa kwa matumizi mbalimbali. Imipramine ilibaki kwa matumizi ya kawaida na dawa zingine nyingi zilivumbuliwa. Uwanja wa vizuizi vya MAO ulikimya kwa miaka mingi hadi miundo "inayoweza kupinduliwa" na zinazoathiri tu aina ndogo ya MAO-A ziliingizwa, ili kuepuka baadhi ya athari mbaya.

Kufikia miaka ya 1960, wataalamu wengi wa madawa walifikiri kuwa kazi muhimu ya matibabu ya trisaikliki ilikuwa ni kuzuia ufyonyaji mpya wa norepinefrini, lakini hatua kwa hatua ilidhihirika kwamba kitendo hiki kilihusishwa na athari za uchangamshaji na uchochezi wa misuli ya mwendo, ilhali baadhi ya michanganyiko ya dawamfadhaiko zilionekana kuwa na athari tofauti kupitia utendaji katika mifumo ya serotonini (hasa iliyopendekezwa katika mwaka wa 1969 na Carlsson na Lindqvist pamoja na Lapin na Oxenkrug).

Watafiti walianza mchakato wa ubunifu wa madawa ya razini ili kutenga michanganyiko iliyozalishwa kutoka kwa kimaliza kemikali za mzio ambazo zingelenga mifumo hii kwa njia ya uteuzi. Mchanganyiko wa kwanza kama huu kulindwa na serikali dhidi ya uigaji ilikuwa zimelidini katika mwaka wa 1971, ili hali ya kwanza kuidhinishwa kwa matumizi ilikuwa indalpini. Fluoxetini iliidhinishwa kwa matumizi ya kibiashara na ya Shirika la Chakula na Dawa (Marekani) mwaka wa 1988, na ikawa SSRI ya kwanza kupata umaarufu. Fluoksetini ilitengenezwa na Eli Lilly katika miaka ya awali ya 1970 akiwa pamoja na Bryan Molloy, David Wong na wengine.

Ingawa ilipoteza umaarufu wake katika nchi nyingi kupitia karne za 19 na 20, mmea St John's Wort iliendelea kuwa maarufu nchini Ujerumani, ambapo dondoo za Haiparikamu hatimaye ziliidhinishwa, zikafungwa katika vifurushi na uagizwa na madaktari. Majaribio ya ufanisi kwa kiwango kidogo yalifanywa katika miaka ya 1970 na 1980, na yalitiliwa maanani zaidi katika miaka ya 1990 kufuatia uchambuzi wa matokeo ya tafiti kadhaa kati ya majaribio haya. Ilibaki kuwa dawa inayoweza kuuzwa bila maelekezo ya daktari (OTC) au ya kuongezea katika nchi nyingi na utafiti uliendelea ili kuchunguza athari zake za nyurotransmita na vijenzi kazi, hasa hyperforini SSRI zilikuja kuwa maarufu kama "dawamfadhaiko mpya" pamoja na dawa nyingine mpya zaidi kama vile SNRI na NRI zilizokwa na athari mbalimbali teuzi, kama vile venlafaksini, duloksetini, nefazodoni na mitazapini.

Aina za dawamfadhaiko

Vizuizi chaguzi vya uchukuzi wa serotonini (SSRIs)

Vizuizi chaguzi vya uchukuzi wa serotonini (SSRIs) ni aina ya dawamfadhaiko zinazozingatiwa kama matibabu ya madawa ya kiwango cha kisasa. Yamkini chanzo kimoja cha mfadhaiko ni kiwango kisichotosha cha serotonini, kemikali inayotumika kwenye ubongo kuhamisha ishara kutoka niuroni moja hadi nyingine. Inaaminika kuwa SSRI hufanya kazi kwa kuzuia ufyonyaji upya wa serotonini (inayojulikana pia kama 5 haidroksitriptamini, au 5-HT) kupitia niuroni ya mwanya wa sinapati, na hivyo kudumisha viwango vya juu vya 5-HT katika sinepsi. Wataalamu wa kemia Klaus Schmiegel na Bryan Molloy wa Eli Lilly waligundua fluoksetini ya SSRI ya kwanza. Kategoria hii ya madawa ni pamoja na:

• Sitalopramu (Celexa, Cipramili)
• Eskitalopramu (Lexapro, Cipralex, Seroplex, Lexamili)
• Fluoksetini (Prozak, Sarafemu, Symbyax)
• Fluvoksamini (Luvox)
• Paroksetini (Paxili, Aropax)
• Satralini (Zoloft)

Kwa kawaida, dawamfadhaiko hizi huwa na athari chache zaidi ikilinganishwa na zile za duara tatu au MAOI, ingawa athari kama kizunguzungu, kinywa kikavu, woga, wasiwasi, kukosa usingizi, kupungua kwa hamu ya chakula, kuongeza uzito kwa muda mrefu na kupunguka kwa uwezo kujamiiana huweza kutokea. Baadhi ya athari zinaweza kupungua kulingana na namna ambavyo mtu anazoea dawa, lakini huenda athari zingine zikaendelea. Ingawa ni salama kuliko kizazi cha kwanza cha dawamfadhaiko, SSRI huenda zisitibu wagonjwa wengi ikilinganishwa na kategoria za awali za dawamfadhaiko, na hivyo kupendekeza kuwa jukumu la norepinefrini katika matibabu ya mfadhaiko bado ni muhimu.

Kazi ya watafiti wawili imeibua suala la uhusiano kati ya upungufu wa serotonini na dalili za mfadhaiko, ikibainisha kuwa utendakazi bora wa SSRI kama dawa ya matibabu pekee haithibitishi uhusiano huo. Utafiti unaonyesha kuwa dawa hizi zinaweza kuingiliana na vipengele vya unukuzi vinavyojulikana kama "jeni za saa" , zinazoweza kuchangia pakubwa kwa tabia ya uzoefu wa madawa ya kulevya (matumizi mabaya ya madawa), na huenda pia ikasababisha unene wa kupindukia.

Majaribio yaliyodhibitiwa na yasiyo na utaratibu maalumu yaliyochapishwa katika Hifadhi za nyaraka za taaluma ya jumla ya tiba ya magonjwa ya akili yalionyesha kuwa hadi moja kati ya tatu ya athari za matibabu ya SSRI yanaweza kuonekana katika wiki ya kwanza. Athari hizi za awali pia zimeonyesha kuongeza upungufu kamili wa alama za HRSD kwa 50%.

Vizuizi vya ufyonyaji upya wa serotonini-norepinefrini (SNRIs)

Vizuizi vya ufyonyaji upya wa serotonini-norepinefrini (SNRIs) ni aina mpya ya dawamfadhaiko zinazofanya kazi na norepinefrini na 5-HT zote. Kwa kawaida dawa hizi zina athari sawa na SSRIs, ingawa zinaweza kusababisha athari zinazotokana na kutoendelea kuzitumia na jambo hili linaweza kulazimisha kupunguzwa polepole kwa kipimo cha dawa. Hizi ni pamoja na:

• Desvenlafaksini (Pristiq)
• Duloksetini (Cymbalta)
• Milnasipramu (Ixel)
• Venlafaksini (Effexor)

Dawamfadhaiko za norepinefrini na zinazotoa serotonini (NaSSAs)

Dawamfadhaiko za norepinefrini na zinazotoa serotonini (NaSSAs) zinaunda kategoria mpya zaidi ya dawamfadhaiko ambayo inaaminika inatenda kazi kwa kuongeza norepinefrini (noradrenalini) na uhamishaji wa serotonini kati ya niuroni kwa kuzuia vipokezi vya adrenaji vya mwanya wa sinapati alfa 2 na kwa wakati huo huo kuzuia vipokezi fulani vya serotonini. Athari ni pamoja kizunguzungu, kuongezeka kwa hamu ya chakula, na kuongezeka kwa uzito. Mifano ni pamoja na:

• Mianserini (Tolvon)
• Mirtazapini (Remeron, Avanza, Zispin)

Vizuizi vya ufyonyaji upya wa Norepinefrini (NRIs)

Vizuizi vya ufyonyaji upya wa Norepinefrini (NRIs) hutenda kazi kupitia norepinefrini (inayojulikana pia kama noradrenalini). NRIs zinadhaniwa kuwa na athari chanya hasa kwa umakini na motisha. Hivi ni pamoja na:

• Atomoksetini (Strattera)
• Mazindoli (Mazanor, Sanorex)
• Reboksetini (Edronax)
• Viloksazini (Vivalan)

Vizuizi vya ufyonyaji upya wa Norepinefrini na dopamini (NDRIs)

Vizuizi vya ufyonyaji upya wa Norepinefrini na dopamini huzuia na ufyonyaji upya wa dopamini na norepinefrini (noradrenalini). Hivi ni pamoja na:

• Bupropioni (Wellbutrini, Zybani)

Vizidishi chaguzi vya ufyonyaji upya wa Serotonini (SSREs)

• Tianeptini (Stablon, Coaxil, Tatinol)

Viondoa vizuizi vya ufyonyaji upya wa Norepinefrini na dopamini (NDDIs)

Viondoa vizuizi vya ufyonyaji upya wa Norepinefrini na dopamini (NDDIs) hutenda kazi kwa kupingana na kipokezi cha serotonini cha 5-HT2C ambacho kwa kawaida huzuia kuondolewa kwa norepinefrini na dopamini, na hivyo kuendeleza mbubujiko wa nyurotransmita hizi.

• Agomelatini (Valdoxan, Melitor, Thymanax)

Dawa dhidi ya mfadhaiko aina ya Trisaikliki (TCAs)

Dawa dhidi ya mfadhaiko aina ya Trisaikliki ni kategoria nzee zaidi ya dawa za dawamfadhaiko. Dawa za Trisaikliki huziba ufyonyaji upya wa nyurotransmita fulani kama vile norepinefrini (noradrenalini) na serotonini. Hazitumiki sana kutokana na uvumbuzi wa madawa salama zaidi na yenye uwezo zaidi wa kuchagua. Madhara ni pamoja na kuongezeka kwa kiwango cha upigaji moyo, kuzinzia, mdomo mkavu, uyabisi wa tumbo, uwekaji wa mkojo, kiwaa, kizunguzungu, kuchanganyikiwa, na utendakazi mbaya wa kingono. Kiwango cha sumu hutokea wakati takriban mara kumi ya kipimo cha kawaida cha dawa kinapofikiwa. Mara nyingi madawa haya husababisha mauti yakizidisha kiasi cha dawa kinachohitajika, na yanaweza kusababisha arithimia mbaya. Hata hivyo, dawa za dawamfadhaiko aina ya trisaikliki bado zinatumika kutokana na ufanisi wao, hasa katika matukio mabaya ya mfadhaiko mkuu. Hizi ni pamoja na:

Dawamfadhaiko za kiwango cha juu aina ya trisaikliki amini

• Amitriptailini (Elavil, Endep)
• Klomipramini (Anafranili)
• Doksepini (Adapini, Sinequani)
• Imipramini (Tofranili)
• Trimipramini (Surmontil)

Dawamfadhaiko za kiwango cha kati aina ya trisaikliki amini

• Desipramini (Norpramini)
• Nortriptailini (Pamelor, Aventili, Noritreni)
• Protriptailini (Vivactili)

Kizuizi cha oksidesi ya monoamini (MAOIs)

Vizuizi vya oksidesi ya monoamini (MAOIs) vinaweza kutumika ikiwa dawa zingine za dawamfadhaiko hazijafaulu kufanya kazi. MAOIs hufanya kazi za kuzuia kimeng'enya cha oksidesi ya monoamini inayovunja nyurotransmita dopamini, serotonini, na norepinefrini (noradrenalini). Kutokana na uwezekano wa mwingiliano unaoweza kusababisha kifo kati ya kategoria hii ya madawa na vyakula fulani (hasa vile vyenye tairamini), pamoja na baadhi ya madawa, MAOIs za zamani huagizwa mara chache zaidi siku hizi. Hata hivyo, Emsam,dawa yenye muundo wa kiraka wa selegilini inayopitia kwenye ngozi, ni tofauti. Kutokana na ukwepaji wake wa tumbo, ina uwezekano mdogo zaidi wa kusababisha matukio sawa na yale ya madawa mengine katika kikundi cha MAOIs. Madawa ya MAOIs yanaweza kuleta matokeo bora sawa na yale ya madawa dhidi ya dawamfadhaiko aina ya tricyclic, ingawa kwa ujumla hayatumiki sana kwa sababu yamerekodi matukio mengi zaidi ya athari hatari na kuathiriana. Kizazi kipya cha MAOIs kimeanzishwa; moklobemidi (Manerix), inayojulikana kama kizuizi kinachopindulika cha oksidesi ya monoamini A RIMA), na kinafanya kazi kwa kipindi kifupi zaidi na kwa njia ya kuchagua na haihitaji chakula maalum. Kikundi cha madawa ya MAOI ni pamoja na:

• Aisokaboksazidi (Marplan)
• Moklobemidi (Aurorix, Manerix)
• Fenilzini (Nardili)
• Selegilini (Eldepryl, Emsamu)
• Tranilsaipromini (Parnati)

Dawa za Kukuza

Imetambulika kuwa baadhi ya dawa za mfadhaiko zinafanya kazi vizuri zaidi kwa wagonjwa wengine yakitumiwa pamoja na dawa zingine. Dawa kama hizo za "kukuza" ni pamoja na:

• Buspironi (Buspar)
• Gepironi (Ariza)
• Nefazodoni (Serzoni)
• Tandospironi (Sedieli)
• Trazodoni (Desyreli)
• Bupropioni (Wellbutrini / Zybani)

Vitulizo na vipozo, hasa vile vya benzodiazepini, huagizwa kwa kupunguza wasiwasi na kuleta usingizi. Kwa sababu ya hatari kubwa ya utegemezi, dawa hizi zinanuiwa kutumika kwa kipindi kifupi au mara chache pekee. Mara nyingi madawa huwa hayatumiki kwa utendakazi wao msingi, bali kwa ajili ya kutumia kile ambacho kwa kawaida ni athari yao. Fumarati ya Kwetiapini (Seroquel) imebuniwa kimsingi kwa kutibu skizofrenia na ugonjwa wa furaha-mfadhaiko, lakini mara kwa mara husababisha kusinzia kutokana na mshikamano wake na vipokezi vya histamini (H1 na H2); na hivyo inatumia madhara sawa na kidhibiti mzio wa hewa (Benadryl).

Vizuia magonjwa ya akili kama vile risperidoni (Risperdal), olanzapini (Zyprexa), na kwetiapini (Seroqueli) yanaagizwa kama vidhibiti halihisi ya moyo na kwa kutibu wasiwasi. Matumizi yao kama vidhibiti halihisi ya moyo ni jambo la hivi karibuni, na limeibua utata kati ya wagonjwa wengine. Vizuia magonjwa ya akili, viwe ni vya kawaida au visokawaida vinaweza pia kuagizwa ili kukuza dawamfadhaiko, kuongeza ukolezi kwenye damu wa dawa nyingine, au kupunguza dalili za kichaa au za wazimu ambazo mara nyingi huandamana na mfadhaiko wa kimawazo. Hata hivyo, vinaweza kusababisha madhara makubwa, hasa vikichukuliwa kwa vipimo vya juu. Madhara ni pamoja na Kiwaa, mkazoghafla wa misuli, kutotulia, kutoweza kusongeza viungo kwenye dalili zinazoonekana polepole, na kuongezeka kwa uzito.

Vichocheaakili wakati mwingine huongezwa kwenye utaratibu wa matibabu dhidi ya mfadhaiko ikiwa mgonjwa anaugua kutokana na anihedonia, na kulala kupindukia na/ au kula kupindukia pamoja na kiwango cha chini cha motisha. Dalili hizi ni za kawaida kwa mfadhaiko usio wa kawaida, na zinaweza kutatuliwa kwa kuongeza kipimo cha chini hadi wastani cha amfetamini (Adderall), methylphenidate (Ritalin) au modafinili (Provigil, Alertec), kwa kuwa kemikali hizi zinaweza kuongeza motisha na kuboresha maingiliano ya kijamii, na kuzuia hamu ya chakula na usingizi. Modafinili ni ya kipekee kutokana na athari zake kwa usingizi: inaongeza umakini na kupunguza kizunguzungu wakati mgonjwa yuko macho, lakini haizuii kulala kwa kawaida. Dawa hizi pia zinaweza kurejesha msukumo wa ngono, ingawa hii ni athari hasi na sio sababu ya kuagizwa kwa vichocheaakili. Hata hivyo, tahadhari ni lazima ichukuliwe vikitumika kwa watu fulani. Vichangamsha vimetambuliwa kuchokonoa vipindi vya wazimu kwa watu wanaougua maradhi ya hisia mseto. Usimamizi wa karibu unasisitizwa kwa walio na matatizo ya matumizi mabaya ya dawa. Wagonjwa wenye mhemuko unaobadilika kwa urahisi wanapaswa kujiepusha na vichangamsha kwa kuwa vinatibua kubadilika kwa halihisi ya moyo.

Lithiamu bado ndiyo tiba ya kiwango kilichokubalika kutibu maradhi ya hisia mseto, na mara nyingi hutumika pamoja na madawa mengine, ikitegemea ikiwa kinachotibiwa ni wazimu au mfadhaiko. Madhara ya Lithiamu ambayo huenda yakajitokeza ni pamoja na kiu, kutetemeka,udhaifu, kichefuchefu na kuendesha. Baadhi ya kinza-msukosuko, kama vile kabamazefini (Tegretol), valiproati ya sodiamu (Epilim), na lamotrijini (Lamictal), pia hutumika kama vidhibiti halihisi ya moyo, hasa kwa kutibu maradhi ya hisia mseto. Lithiamu na lamotrijini zote pia zimechunguzwa na kutumika kwa kukuza dawa dhidi ya dawamfadhaiko katika matibabu ya mfadhaiko sugu ya hisia aina moja.

Mikondo ya uagizaji dawa

Nchini Uingereza matumizi ya dawamfadhaiko yameongezeka kwa 234% katika kipindi cha miaka 10 kufikia mwaka wa 2002. Nchini Marekani, ripoti huru iliyotolewa mwaka wa 2005 ilionyesha kuwa 11% ya wanawake na 5% ya wanaume wasioishi katika nyumba za utunzaji wa wenye mahitaji maalum (2002) hutumia dawamfadhaiko. Uchunguzi uliofanywa mwaka wa 1998 uligundua kuwa 67% ya wagonjwa waliotambuliwa kuwa na mfadhaiko waliagiziwa dawamfadhaiko. Utafiti uliofanywa mwaka wa 2007 ulionyesha kuwa 25% ya Wamarekani walitambulishwa kuwa na ugonjwa wa mfadhaiko zaidi ya idadi kamili iliyougua ugonjwa huo, hata bila kuzingatia matibabu yoyote. Msingi wa matokeo haya yalikuwa ni utafiti wa kitaifa wa watu 8,098.

Utafiti uliofanywa mwaka wa 2002 ulitambua kuwa karibu 3.5% ya watu wote nchini Ufaransa walikuwa wakiagiziwa dawamfadhaiko, ikilinganishwa na 1.7% mwaka wa 1992. Mara nyingi dawa hizi huagizwa bila kuzingatia amri wala miongozo Kati ya mwaka wa 1996 na 2004 katika British Columbia, matumizi ya dawamfadhaiko yaliongezeka kutoka 3.4% hadi 7.2% ya wananchi. Takwimu ya mwaka wa 1992 hadi 2001 kutoka Uholanzi ulionyesha ongezeko la kiwango cha maagizo ya SSRIs, na kuongezeka kwa muda wa matibabu. Utafiti unaonyesha kwamba matumizi ya dawamfadhaiko, hasa ya SSRIs, yameongezeka kwa haraka katika nchi nyingi zilizoendelea. Jambo hili linaendeshwa na kuongezeka kwa ufahamu kuhusu mfadhaiko pamoja na matangazo ya kibiashara kuhusu dawa mpya za dawamfadhaiko. Dawamfadhaiko pia zinazidi kutumiwa duniani kote kwa kutibu wagonjwa wasio na mfadhaiko na utafiti unaendelea kuonyesha uwezo wa sifa za dawamfadhaiko wa kubadili hali ya kinga mwilini, kutuliza maumivu, na kuzuia uvimbe.

Uchaguzi wa aina fulai ya dawamfadhaiko unaripotiwa kufanyika kwa misingi isiyokuwa na ushahidi wa utafiti wa tofauti katika utendakazi, ili kuepuka athari fulani na kuzingatia magonjwa ambatani ya akili (yanayojitokeza kwa wakati mmoja), dalili maalumu ya ugonjwa na historia kabla ya matibabu.

Pia imeripotiwa kwamba, licha ya ushahidi babaishi unaoonyesha tofauti kubwa ya utendakazi kati ya dawamfadhaiko za awali na zile za karibuni zaidi, matabibu wanaona kuwa madawa mapya zaidi, ikiwa ni pamoja na SSRIs na SNRIs, yana ufanisi zaidi kuliko dawa za awali (dawa dhidi ya dawamfadhaiko aina ya trisaikliki na MAOIs). Utafiti nchini Uingereza ulionyesha kwamba madaktari wa kiume walikuwa na uwezekano mkubwa zaidi wa kuagiza dawamfadhaiko kuliko madaktari wa kike.

Idadi ya dawamfadhaiko iliyoagizwa na NHS nchini Uingereza iliongezeka karibu mara dufu katika kipindi cha mwongo mmoja, kulingana na ripoti ya serikali katika mwaka wa 2010. Aidha idadi iliongezeka sana katika mwaka wa 2009 wakati maagizo milioni 39.1 yalitolewa ikilinganishwa na milioni 20.1 mwaka wa 1999. Pia, madaktari walitoa maagizo ya dawa milioni 3.18 zaidi mwaka wa 2009 kuliko mwaka wa 2008. Wizara za afya ziliamimi kuwa ongezeko hili kwa kiwango fulani lilitokana na kuzorota kwa uchumi. Hata hivyo, sababu nyingine ni pamoja na kuboreshwa kwa mchakato wa utambuzi wa magonjwa, na kupunguka kwa unyanyapaa kwa magonjwa ya akili, na dhiki zaidi iliyosababishwa na kuzorota kwa uchumi. Aidha, wasiwasi wa madaktari ni kuwa baadhi ya watu wanaoonyesha dalili kidogo zaidi za mfadhaiko wanaagiziwa dawa zisizohitajika kutokana na ukosefu wa chaguo zingine ikiwa ni pamoja na tiba kwa njia ya kuzungumza, kupata ushauri na tabia ya utambuzi wa tabia. Kipengele kimoja kingine ambacho huenda kinaongeza matumizi ya dawamfadhaiko ni kwamba dawa hizi sasa zinatumiwa kutibu magonjwa mengine ikiwa ni pamoja na wasiwasi wa kijamii na dhiki baada ya kiwewe.

Matumizi ya dawamfadhaiko nchini Marekani yameongezeka mara dufu katika mwongo mmoja, kutoka mwaka wa 1996 hadi 2005. Dawamfadhaiko ziliagizwa kwa watu milioni 13 katika mwaka wa 1996 na kwa watu milioni 27 kufikia mwaka wa 2005. Katika mwaka wa 2008, zaidi ya maagizo milioni 164 yaliandikwa. Katika kipindi hiki, kulikuwa na uwezekano wa chini zaidi kwa wagonjwa kupitia matibabu ya kisaikolojia.

Dawamfadhaiko zilizoagizwa zaidi

Fomula ya muundo wa eskitalopramu ya SSRI, katika hali yake ya msingi ya bure.

Dawamfadhaiko zilizoagizwa zaidi katika soko la Marekani katika mwaka wa 2007 zilikuwa:

Dawa	Chapa ya dawa	Kategoria	Maagizo ya mwaka wa 2007 (kwa milioni)
Satralini	Zoloft	SSRI	29.652
Eskitalopramu	Lexapro	SSRI	27.023
Fluksetini	Prozac	SSRI	22.266
Bupropioni	Wellbutrin	NDRI	20.184
Paroksetini	Paxili	SSRI	18.141
Venlafaksini	Effexor	SNRI	17.200
Sitalopramu	Celexa	SSRI	16.246
Trazodoni	Desyrel	SARI	15.473
Amitriptailini	Elavil	TCA	13.462
Duloksetini	Cymbalta	SNRI	12.551
Mitazapini	Remeron	TCA	5.129
Nortriptailini	Pamelor	TCA	3.105
Imipramini	Tofranil	TCA	1.524

Dawamfadhaiko zilizoagizwa zaidi nchini Ujerumani zinaripotiwa kuwa ni (minyopoo kolezi ya) hypericum perforatum (St John's Wort). Nchini Uholanzi, paroksetini, inayouzwa kama Seroxat kati ya dawa zisizo asilia, ndiyo dawamfadhaiko inayoagizwa zaidi, ikifuatiwa na dawamfadhaiko aina ya trisaikliki inayoitwa amitriptailini, Sitalopramu na venlafaksini.

Utaratibu wa utendakazi

Athari za matibabu za dawamfadhaiko zinaaminika kuwa zinasababishwa na madhara kwa nyurotransmita na upitishaji wa msukumo.

Nadharia tete ya Monoamini ni nadharia ya bayolojia inayosema kuwa mfadhaiko unasababishwa na kiwango cha chini cha utendaji wa monoamini katika ubongo, kama vile dopamini, serotonini, na norepinefrini.

Katika miaka ya 1950, vizuizi vya oksidesi ya monoamini (MAOIs) na madawa dhidi ya mfadhaiko aina ya tricyclic ziligunduliwa kimakosa kuwa na ufanisi katika matibabu ya mfadhaiko. Matokeo haya na ushahidi mwingine egemezi yalimfanya Joseph Schildkraut achapishe makala yake yanayoitwa "The Catecholamine Hypothesis of Affective Disorders" katika mwaka wa 1965. Schildkraut alihusisha viwango vya chini ya nyurotransmita na mfadhaiko. Utafiti kuhusu magonjwa mengine ya akili kama vile skizofrenia pia yalitambua kuwa kiwango cha chini cha shughuli za kifisiolojia za baadhi ya nyurotransmita zilihusishwa na matatizo hayo. Nadharia tete hii imelengwa sana katika utafiti wa ngazi za pathofisiolojia na kutibu magonjwa kwa utumia dawa kwa zaidi ya miaka 25.

Vizuizi vya oksidesi ya monoamini (MAOIs) huzuia uvunjaji wa nyurotransmita za monoamini serotonini, norepinefrini, na dopamini kwa kuzuia kimeng'enya oksidesi ya monoamini, na hivyo kusababisha kuongezeka kwa ukolezi wa nyurotransmita hizi katika ubongo na kuongezeka kwa upitishaji wa msukumo.

Dawamfadhaiko aina ya trisaikliki (TCAs) huzuia ufyonyaji upya wa nyurotransmita mbalimbali, ikiwa ni pamoja na serotonini norepinefrini, na kwa kiwango kidogo zaidi dopamini. Siku hizi dawamfadhaiko zinazotumiwa zaidi ni kizuizi cha uchukuzi wa serotonini kinachochagua (SSRIs), ambazo huzuia ufyonyaji upya wa serotonini (na hivyo kuongeza kiwango cha serotonini inayofanya kazi katika sinepsi ya ubongo). Dawamfadhaiko zingine zinaathiri ufyonyaji upya wa norepinefrini, au vipokezi vingine kwenye seli ya neva.

Wakati MAOIs, TCAs na SSRIs zinaongeza viwango vya serotonini, zingine huzuia serotonini kushikana na vipokezi vya 5-HT _2A, na hivyo kupendekeza kuwa ni fikra sahili sana kusema kuwa serotonini ni homoni ya furaha. Kwa kweli, wakati dawamfadhaiko za awali hukusanyika kwenye mfumo wa damu na kiwango cha serotonini ikaongezeka, ni kawaida kwa mgonjwa kuhisi ni kama anazidiwa katika wiki za kwanza za matibabu. Mojawapo ya maelezo ya jambo hili ni kuwa vipokezi vya 5-HT_2A viligeuka kama ishara ya uloweshwaji (watu wanaotumia vipinzani vya 5-HT_2A mara nyingi huongeza uzito), na hivyo kumwambia mnyama aache kutafuta chakula, mwenzi, n.k., na aanze kutafuta wanyama wanaowawinda wanyama wengine. Katika hali ya hatari ni jambo la manufaa kwa mnyama kutohisi njaa hata kama anahitaji chakula. Mchangamsho wa vipokezi vya 5-HT_2A utawezesha jambo hili kufanyika. Lakini ikiwa ni tishio la kudumu, mnyama anahitaji kuanza kula na kujamiiana tena - na ukweli kuwa aliponea kifo inaonyesha kuwa tishio halikuwa la kiwango cha hatari kama mnyama huyo alihisi. Kwa hivyo idadi ya vipokezi vya 5-HT_2A hupungua kupitia mchakato unaojulikana kama urekebishaji kwa njia ya kupunguza na mnyama anarudia tabia yake ya kawaida. Hii inaashiria kwamba kuna njia mbili za kukabiliana na wasiwasi kwa binadamu na serotonergic: dawa za kuzuia kusisimua wa-HT _2A receptors 5 au kwa kuwasisimua kupita kiasi mpaka upungufu kupitia kuvumiliana.

Kusisimua au kuzuia wa vipokezi tofauti juu ya kiini na huathiri maumbile usemi wake. Matokeo ya karibuni yameonyesha kuwa nyurojenesi, na hivyo, mabadiliko katika mofojenesi ya ubongo, hupatanisha athari za madawa ya dawamfadhaiko.

Nadharia tete nyingine ni kuwa huenda dawamfadhaiko zikawa na athari za muda mrefu kutokana na ukuzaji wa nyurojenesi katika hipokampasi, athari ambayo inapatikana kwa panya. Utafiti wa wanyama wengine unaonyesha kuwa dawamfadhaiko zinaweza kuathiri ukamuaji wa jeni katika seli za ubongo, kwa kuathiri "jeni inayofinyanza protini zinazodhibiti mzunguko wa utendakazi wa mambo mbalimbali mwilini".

Utafiti mwingine unaonyesha kuwa kucheleweshwa kwa mwanzo wa athari zinazotokana na dawamfadhaiko kunaonyesha kuwepo kwa uwezo wa kubadilika kwa athari za dawamfadhaiko. Utafiti wa wanyama wagugunaji kila mara umeonyesha kuongezeka kwa kasi ya mfumo ya 3, 5-adenosini ya fosfeti moja wenye mzunguko (cAMP), ikisababishwa na aina tofauti za matibabu sugu lakini yasiyo kali ya dawamfadhaiko, ikiwa ni pamoja na serotonini na vizuizi vya ufyonyaji wa norepinefrini,vizuia oksidesi vya monoamini, dawa dhidi ya mfadhaiko aina ya tricyclic, lithiamu na matibabu ya mtukutiko meme. cAMP inasanisiwa kutoka kwa trifosfati 5-ya adenosini (ATP) na saiklesi ya adenilili na kufanyiwa umetaboli na mizunguko ya vivunja viungo vya fosfodi nyukleotidi (PDEs). Takwimu pia zinaonyesha kwamba dawamfadhaiko zinaweza kurekebisha kunyumbuka kwa mfumo wa neva yakitumiwa kwa muda mrefu.

Nadharia moja kuhusu chanzo cha mfadhaiko ni kwamba ina sifa ya utendaji wa kupita kiasi wa jira ya adrena ya hypothalamiki-tezi (jira ya HPA ) ambayo inafanana na mwitikio wa mfumo wa neva na mwili kwa dhiki. Hali hii ya jira za HPA zisizo za kawaida hushiriki katika kuendeleza ya dalili za mfadhaiko na dawamfadhaiko humtumika kudhibiti utendakazi wa jira ya HPA.

Ulinganishaji

Dawamfadhaiko kadhaa zimelinganishwa hapa chini:

Nambari zilizo hapo juu zimeandikwa kama nambari zisizobadilika za ulinganifu tenganishi. Unapaswa kukumbuka kuwa kidogo ni zaidi. SERT, NET, na DAT zinalingana na uwezo wa michanganyiko wa kuzuia ufyonyaji upya wa serotonini, norepinefrini, na dopamini, mtawalia. Hizo thamani zingine zinalingana na mvuto wao kwa vipokezi mbalimbali.

Kuzuia uvimbe na kuathiri kinga ya mwili

Utafiti wa karibuni unaonyesha kuwa michakato ya saikotini inayosababisha uvimbe hutendeka wakati wa mfadhaiko wa kimawazo, wazimu, na maradhi ya hisia mseto, na inawezekana kuwa dalili ya hali hizi hupunguzwa na athari za dawa ya dawamfadhaiko kwenye mfumo wa kinga.

Tafiti pia zimeonyesha kuwa utoaji wa kuselelea wa homoni za dhiki kutokana na ugonjwa, ikiwa ni pamoja na maambukizi ya viungo au dalili za kingamwilinafsi, unaweza kupunguza athari za nyurotransmita au vipokezi vingine katika ubongo kupitia njia zilizopatanishwa na seli zinazosababisha uvimbe, na hivyo kusababisha ya udibiti mbaya wa homoni za mfumo wa neva. SSRIs, SNRIs na dawamfadhaiko{/3 aina ya {2}tricyclic zinazotenda kazi kwenye vipokezi vya serotonini, norepinefrini na dopamini vimetambuliwa kuwa dhahiri kuwa za kuathiri kinga ya mwili na kuzuia uvimbe dhidi ya michakato ya saitokini, hasa kwa udhibiti wa Intaferoni ya gama (IFN-gamma) na Intaleukini-10 (IL-10), pamoja na TNF-alfa na Intaleukini-6 (IL-6). Imetambulika pia kuwa dawamfadhaiko huzuia kuongezeka kwa kasi ya mfumo wa TH1.

Dawamfadhaiko, hasa TCAs na SNRIs (mchanganyiko wa SSRIna NRI), pia zimeonyesha tabia za kutuliza maumivu.

Tafiti hizi zinatoa kibali cha kuchunguza dawamfadhaiko kwa matumizi kwa magonjwa ya akili na yale yasiyo ya akili na kuwa huenda mkabala wa mwingiliano kati ya michakato ya kisaikolojia na mifumo ya neva na kinga utahitajika ili kufikia upeo wa kutibu magonjwa kwa dawa. Huenda dawamfadhaiko za baadaye zitaundwa ili kulenga hasa mfumo wa kinga iwe kwa kuzuia utendaji wa saikotini zinazosababisha uvimbe au kwa kuongeza uzalishaji wa saikotini zinazozuia uvimbe.

Ufanifu wa matibabu

Utafiti mwingi umefanywa ili kutathmini uwezekano wa athari za matibabu za dawamfadhaiko, iwe ni kupitia uchunguzi wa utendakazi katika hali ya majaribio (ikiwa ni pamoja na utafiti wa kiafya bila utaratibu maalumu) au kupitia uchunguzi wa ufanisi katika "hali halisi." Mwitikio unaofaa kwa dawa mara nyingi hufafanuliwa kama kupunguzwa kwa angalau 50% ya dalili zilizoripotiwa na mgonjwa binafsi au zinazoonekana, huku sehemu ya majibu ikifafanuliwa kama kupunguza angalau 25% ya dalili hizo. Neno kupungua linarejelea uondoaji wa kweli lakini usio bayana wa dalili za dawamfadhaiko, lakini wenye hatari ya kurudi kwa dalili au kuugua tena na ugonjwa wa mfadhaiko. Kupunguka kabisa au kupona kunaashiria kurudi kabisa kwa hali ya "kawaida" ya saikolojia ikiandamana na utendakazi kamili.

Ukaguzi wa tafiti

Ukaguzi wa tafiti za kimatibabu za hivi karibuni ni pamoja na:

• Kulinganisha uhusiano wa utendakazi wa kategoria mbalimbali za dawamfadhaiko katika mazingira tofauti na kwa aina mbalimbali za mfadhaiko
• Utathmini wa dawamfadhaiko ikilinganishwa na "kipozaungo hai"
• Utathmini wa aina mpya zaidi za ya kategoria ya MAOI
• Uchambuzi wa matokeo ya majaribio kadhaa ya St John's Wort yaliyochaguliwa bila utaratibu maalumu
• Ukaguzi wa matumizi ya dawamfadhaiko kwa kutibu mfadhaiko kwa watoto
• Ukaguzi wa majaribio yote kuhusu dawamfadhaiko yaliyowasilishwa kwa Usimamizi wa Vyakula na Dawa nchini Marekani (FDA) kutoka mwaka wa 1987 hadi 2004 umeonyesha kuwa karibu nusu ya majaribio hayo yalishindwa kuonyesha faida yoyote ikilinganishwa na kipozaungo. Matokeo yote ya majaribio yaliyofanikiwa ila moja yalichapishwa katika majarida ya kisayansi, huku karibu majaribio yote yaliyofeli ama hayakuchapishwa au yalitolewa kwa njia ya kuwapotosha watu kama matokeo chanya (ikilinganishwa na tathmini ya FDA ya data hiyo). Jambo hili lilitokea kwa kuwa ingawa uchunguzi unahitajika kabla ya kupata idhini ya kimatibabu, uchunguzi unaoonyesha matokeo mengi si lazima yachapishwe au (kama yakichapishwa) yapewe kipaumbele sawa. Kwa hivyo, ingawa vitabu vya utafiti vilionyesha kwamba asilimia 94 ya majaribio yalikuwa na matokeo mazuri, katika data halisi iliyowasilishwa kwa Usimamizi wa Vyakula na Dawa, ni asilimia 51 pekee iliyokuwa na matokeo mazuri. Upendeleo huu katika uchapishaji ulipandisha athari dhairi ya takwimu za kila dawamfadhaiko iliyochunguzwa kwa kati ya 11% na 69%.
• Uchambuzi wa matokeo ya majaribio kadhaa uliofanywa na watafiti kutoka Uingereza, Marekani na Kanada na kuchapishwa mwaka wa 2008 ulitafiti majaribio ya madawa yaliyodhaminiwa na kampuni za dawa ili kutambua dawamfadhaiko sita kuu za kizazi kipya zilizoagizwa zaidi na kuwasilishwa kwa idhini ya FDA kati ya mwaka wa 1987 na 1999. Matokeo, kulingana na uchambuzi wa matokeo ya majaribio ya awali, yalionyesha kuwa tofauti katika utendakazi kati ya dawamfadhaiko na kipozaungo ulikuwa mdogo, lakini kuwa uliongezeka kutoka kiwango cha kutokuwa na tofauti hadi kiwango cha wastani cha mfadhaiko wa hadi tofauti ndogo kwa wagonjwa wenye mfadhaiko mkali. Tofauti hii ilifikia kigezo cha kawaida cha matibabu kwa wagonjwa waliokuwa upande wa juu wa kategoria ya walioathirika zaidi na mfadhaiko, kutokana na kupungua kwa utendakazi wa kipozaungo. Utafiti ulienea katika vyombo vya habari katika baadhi ya nchi, lakini ulikosolewa na jamii ya wataalamu. Eli Lilly na wenzake walijibu kwa kusisitiza kuwa utafiti haukuzingatia uchunguzi wa karibuni zaidi wa bidhaa yake, Prozac, na kuwa inajivunia tofauti iliyoletwa na Prozac kwa mamilioni ya watu. GlaxoSmithKline ilionya kuwa utafiti huu mmoja haupaswi kutumiwa kuwapa wasiwasi na kuwatisha wagonjwa. Wyeth alisema kuwa data hiyo ilitosha kwa FDA kuwapa idhini ya kutumia dawa hizo. Wataalamu wawili maarufu wa magonjwa ya akili/ wataalamu wa dawa, wenye uhusiano wa kifedha na kitaalamu na makampuni ya dawa, walisema kuwa majaribio ya muda mfupi hayafai katika kutathmini ufanisi, na kuwa yale ambayo hayajachapishwa ni duni zaidi. Pia walisema kuwa waandishi wa uchambuzi wa matokeo ya majaribio walitumia misingi ya kisaikolojia badala ya ile ya upimaji wa dawa, na kuwa vyombo vya habari na "vipengele vya jumuia ya kisayansi na tiba havijishughulishi na maswala kuhusu dawamfadhaiko" na kuwa vyombo vya habari havifahamu uzito wa ugonjwa wa mfadhaiko na badala yake vinawashutumu wanaougua kwa njia yenye misingi ya mitazamo ya kidini ya enzi za kati.
• Makala katika The Washington Post ya tarehe 7 Mei 2002 yenye kichwa "Against Depression, a Sugar Pill Is Hard to Beat" yalisema kuwa "Uchambuzi mpya umetambua kuwa katika nyingi ya majaribio yaliofanywa na makampuni ya dawa katika miongo ya hivi karibuni, vidonge vya sukari vimeleta matokeo bora yaliyo sawa na -au wakati mwingine bora zaidi ya- dawamfadhaiko. Makampuni yamepaswa kufanya majaribio kadhaa ili yaweze kupata mbili ambazo zinaonyesha matokeo mazuri, jambo ambalo ni hitaji la msingi kwa kupata idhini ya Usimamizi wa Vyakula na Dawa. Isitoshe, vidonge vya sukari, vipozaungo, kusababisha mabadiliko makubwa katika maeneo yaleyale ya ubongo yaliyoathirika na dawa, kulingana na utafiti iliochapishwa wiki iliyopita ... ya watengenezaji wa Prozac walipaswa kufanya majaribio matano ili kupata mawili chanya, na watengenezaji wa Paxil na Zoloft walipaswa hata kufanya majaribio mengi zaidi ... Leuchter alipolinganisha mabadiliko kwenye bongo za wagonjwa waliopewa vipozaungo, alishangaa kutambua kuwa wengi wao walikuwa na mabadiliko katika sehemu sawa za ubongo zinazodhaniwa kuwa hudhibiti vijisehemu muhimu vya hisia ... Baada ya jaribio hilo kuisha na wagonjwa waliopewa vipozaungo kufahamishwa, hali yao ilizorota mara kwa haraka. Imani ya watu kwa nguvu za dawamfadhaiko inaweza kueleza sababu za wagonjwa kufanya vizuri wakipewa vipozaungo... "

Miongozo ya matibabu

Mwongozo wa mwaka wa 2000 wa Ushirikiano wa Marekani wa kuchunguza magonjwa ya akili wa kutibu wagonjwa wenye mfadhaiko mkuu unaonyesha kuwa ikipendelewa zaidi na mgonjwa, dawamfadhaiko inaweza kutolewa kama matibabu msingi ya awali kwa ugonjwa wa mfadhaiko mkuu wa kiwango cha chini; dawamfadhaiko inapaswa kutumika tu kwa viwango wastani hadi vikuu vya mfadhaiko isipokuwa kama matibabu ya mtukutiko meme yamepangwa; na mchanganyiko wa dawa za kuzuia magonjwa ya akili na dawamfadhaiko au ya ya mtukutiko meme zinafaa kutumika kwa kutibu mfadhaiko wa kichaa. Inasema kuwa utendakazi unaweza kulinganishwa kwa ujumla kati ya kategoria na ndani ya kategoria na kuwa uteuzi wa awali utategemea pakubwa msingi ya athari zinazotarajiwa kwa mgonjwa binafsi, mapendeleo ya mgonjwa, wingi na ubora wa data ya utafiti wa kiafya kuhusu dawa, na gharama yake.

Miongozo ya mwaka wa 2004 wa Taasisi ya Taifa ya Ubora wa Matibabu nchini Uingereza (NICE) inaonyesha kuwa dawamfadhaiko hazipaswi kutumiwa kwa matibabu ya awali ya mfadhaiko wa kiwango cha chini, kwa kuwa uwiano kati ya hatari na manufaa ni wa chini; kwa ule wa mfadhaiko wa kiwango cha wastani hadi kali, dawa aina ya SSRI ina uwezekano mkuu zaidi wa kuvumiliwa kuliko ile ya tricyclic; na kuwa dawamfadhaiko za mfadhaiko mkuu zinafaa kujumuishwa na matibabu ya kisaikolojia kama vile Tiba ya Utambuzi wa Kitabia.

Upungufu wa ufanifu na mikakati

Kati ya 30% na 50% ya watu waliotibiwa na dawamfadhaiko maalumu hawaonyeshi mwitikio kwa dawa. Hata pale ambapo kumekuwa na mwitikio mzuri, ni kawaida kupata kuwa mfadhaiko na utendakazi mbaya huendelea, na viwango vya kuugua tena ni vya juu kwa kati ya mara 3 hadi 6 zaidi katika matukio hayo. Aidha, dawamfadhaiko huelekea kupoteza utendakazi katika kipindi cha matibabu. Idadi kubwa ya mikakati hutumika katika matibabu ili kujaribu kushinda vikomo na tofauti hizi.

Ubadilishaji wa kubahatisha

Mwongozo wa mwaka wa 2000 wa Ushirikiano wa Marekani wa kuchunguza magonjwa ya akili unashauri kuwa pale ambapo hakuna mwitikio baada ya kati ya wiki sita na nane ya matibabu kwa kutumia dawamfadhaiko maalumu, unafaa kubadili dawa na utumie dawamfadhaiko nyingine katika kategoria hiyo, kisha baadaye utumie dawamfadhaiko kutoka kategoria tofauti.

Ukaguzi wa matokeo ya majaribio ya hivi karibuni ulitambua tofauti kubwa katika matokeo ya tafiti za awali; kwa wagonjwa waliokosa kutibiwa na dawamfadhaiko aina ya SSRI, kati ya 12% na 86% walionyesha mwitikio kwa dawa mpya, huku kati ya 5% na 39% wakisimamisha matibabu kutokana na athari mbaya. Mgonjwa ambaye tayari amejaribu aina kadhaa za dawamfadhaiko ana uwezekano mdogo zaidi wa kunufaika kutokana na jaribio jipya la dawamfadhaiko.

Ukuzaji na uambatanishaji

Kuhusu mwitikio wa kiasi, miongozo ya Ushirikiano wa Marekani kuhusu magonjwa ya akili inashauri kuongeza aina mbalimbali za vikolezo vya dawa kwenye dawamfadhaiko. Utafiti unaonyesha kuwa wagonjwa wengi hushindwa kufikia kiwango cha kupunguza tibamfadhiko, na mikakati ya kuongeza inayotimika katika matibabu ni pamoja na matumizi ya lithiamu na kuongezwa kwa homoni ya kikoromeo, lakini hakuna misingi bora ya ushahidi kwa mbinu hizi au kwa mikakati mipya zaidi kama vile kutumia antagonisti za dopamini, steroidi za ngono, NRI, vikolezo maalum vya glukokotikoidi, au vizuiakifafa

Mkakati wa kuchanganya unahusisha kuongeza dawamfadhaiko moja au zaidi ya ziada, kwa kawaida kutoka kategoria tofauti ili kuleta athari mbalimbali kwenye mfumo wa neva. Ingawa hili linaweza kutumika katika matibabu, kuna ushahidi mdogo kuhusu uhusiano wa utendakazi au athari mbaya za mkakati huu.

Matumizi ya muda mrefu

Athari za matibabu ya dawamfadhaiko kwa kawaida hayaendelei kufanya kazi mara tu madawa yanapokomeshwa, na hivyo kusababisha kiwango cha juu cha kuugua tena. Uchambuzi wa karibuni wa matokeo ya majaribio 31 ya dawamfadhaiko yaliyodhibitiwa na vipozaungo, hasa yanayohusu utafiti uliofanywa kwa kipindi cha mwaka mmoja, yalionyesha 18% ya wagonjwa walioitikia dawamfadhaiko waliugua tena wakiwa wangali wanyatumia, ikilinganishwa na 41% ambao tiba zao zilibadilishwa na kupewa vipozaungo. Miongozo ya Ushirikiano wa Marekani kuhusu magonjwa ya akili inashauri kuendelezwa kwa matibabu ya dawamfadhaiko kwa kati ya miezi nne hadi sita kufuatia kumalizika kwa dalili. Kwa wagonjwa wenye historia ya matukio ya mfadhaiko, Miongozo ya Shirika la Uingereza la taaluma ya athari za dawa za magonjwa ya akili ya mwaka wa 2000 ya kutibu magonjwa ya mfadhaiko kwa kutumia dawamfadhaiko yanashauri mgonjwa aendelee kutumia dawamfadhaiko kwa angalau miezi sita na kwa muda wa hadi miaka mitano au milele.

Iwapo mtu ataugua tena au la baada ya kuacha kutumia dawamfadhaiko haionekani kuhusiana na muda wa matibabu ya awali, hata hivyo, na kupotezwa polepole kwa faida za matibabu pia hutokea wakati huo huo. Mkakati unaohusisha kutibu magonjwa kwa dawa kwa kutibu magonjwa makali, ukifuatiwa na matibabu ya kisaikolojia katika awamu ya mabaki, yamependekezwa na tafiti fulani.

Kutofaulu kwa matibabu

Takriban 30% ya wagonjwa hupungukiwa na mfadhaiko baada ya kutumia dawa. Kwa wagonjwa wasio na mwitikio wa kutosha, ama kuendelea kuongeza bupropioni (awali 200 mg ichukuliwe 100 mg kila siku na baadaye kuongezwa hadi jumla ya 400 mg kwa siku) au buspironi (hadi 60 mg kwa siku) ya kuongezwa kama dawa ya pili inaweza kusababisha kupunguka kwa karibu 30% ya wagonjwa, huku kubadilisha madawa kunaweza kupunguza mfadhaiko kwa karibu 25% ya wagonjwa.

Kwa sababu ya mimba

Hakuna uhakika ikiwa mimba huchangia kutofaulu kwa dawa, kwa kuwa ripoti ya pekee hadi sasa imekumbwa na utata mwingi:

Katika mwaka wa 2006, utafiti maarufu sana uliochapishwa katika jarida la Journal of the American Medical Association (JAMA) ulipinga dhana kuwa mabadiliko ya homoni wakati wa ujauzito huwalindwa mama wajawazito dhidi ya mfadhaiko, na kutambua kuwa kutoendelea na matibabu dhidi ya mfadhaiko wakati wa ujauzito husababisha zaidi kuugua tena. Makala ya JAMA hayakufichua kuwa baadhi ya waandishi walikuwa na uhusiano wa kifedha na makampuni ya dawa yanayotengezeza dawamfadhaiko. JAMA baadaye ilichapisha makala rekebishi ili kubainisha uhusiano huo na waandishi walisisitiza kuwa mahusiano hayo hayaathiri kwa vyovyote kazi yao ya utafiti. Daktari wa uzazi na afya ya mama na mtoto Adam Urato aliliambia jarida la Wall Street kuwa wagonjwa na wataalamu wa matibabu wanahitaji ushauri bila ushawishi wa viwanda.

Dalili za kuacha matumizi

Dawa ya SSRI ikimomeshwa ghafla, inaweza kusababisha dalili za kuacha za kimwili na za kisaikolojia, jambo linalojulikana kama "Dalili za kuacha za SSRI" (Tamam & Ozpoyraz, 2002). Wakati uamuzi wa kuacha kutumia dawamfadhaiko unapofanywa, ni jambo la kawaida "kujiachisha" kwa kupunguza kipimo polepole kwa muda wa wiki kadhaa. Kesi nyingi za dalili za kuachishwa huendelea kwa kati ya wiki mmoja na nne.

Uteuzi wa dawamfadhaiko na kipimo kinachofaa kwa tukio fulani na mtu fulani ni mchakato mrefu na wenye utata, unaohitaji maarifa ya mtaalamu. Baadhi ya dawamfadhaiko yanaweza kutibua mfadhaiko katika siku za awali, yanaweza kusababisha wasiwasi, au wanaweza kumfanya mgonjwa awe na fujo, dhiki au ahisi sana kujiua. Katika matukio chache, dawamfadhaiko inaweza kusababisha kubadilika kutoka mfadhaiko hadi wazimu au haipomania.

Athari

Dawamfadhaiko mara nyingi husababisha athari mbaya, na ugumu wa kuvumilia athari hizi ndiyo sababu kuu ya kutoendelea na dawa yenye ufanisi mkuu.

Athari za SSRIs ni pamoja na: kichefuchefu, kuendesha, fadhaa, kuumwa na kichwa. Athari kwa ngono pia ni kawaida kwa SSRI, kama vile kupotea kwa hamu ya kufanya mapenzi, kushindwa kufikia mshindo na shida ya kusimika. Dalili za ugonjwa wa serotonini pia ni hali inayoleta wasiwasi inayohusishwa na matumizi ya SSRI. Usimamizi wa Vyakula na Dawa unahitaji SSRI zote ziweke onyo la Pakiti Nyeusi (Black Box), inayosema kuwa zinaongeza mara dufu kiwango cha kujiua (kutoka 2 kati ya 1000 hadi 4 kati ya 1000) kwa watoto na vijana. Hatari iliyoongezeka kwa kutaka kujiua na tabia ya kujiua kati ya watu wazima chini ya umri wa miaka 25 ambayo yanaonekana kwa kuonekana kwa watoto na vijana.

Madhara ya TCAs (dawamfadhaiko aina ya trisaikliki): Athari zinazojitokeza sana ni pamoja na kinywa kikavu, kiwaa, kusinzia, kizunguzungu, kutetemeka, matatizo ya ngono, ugonjwa wa ngozi, na kupata uzito au hasara.

Madhara ya MAOI (vizuizi vya oksidesi ya monoamini): Athari zisizo za kawaida za MAOIs kama fenilzini (Nardil) na tranilsaipromini (Parnate) ni pamoja na homa ya manjano, mshtuko wa moyo, kiharusi, na kifafa. Ugonjwa wa serotonini ni athari ya MAOIs ukiwekwa pamoja na madawa fulani.

Kujiua

Wagonjwa wa mfadhaiko ndio wenye hatari kubwa zaidi ya kujiua mara tu baada ya kuanza kwa matibabu, kwa kuwa dawamfadhaiko zinaweza kupunguza dalili za mfadhaiko kama vile kudumaa kwa mwendo kunakohusishwa na michakato ya akili au ukosefu wa motisha kabla ya halihisi ya moyo kuanza kuwa bora. Ingawa jambo hili linaonekana kuwa kweli kinzani, uchunguzi unaonyesha kuwa uundaji wa mawazo ya kujiua ni kawaida wakati wa kuanza matibabu kwa dawamfadhaiko, na huenda likawa jambo la kawaida kwa wagonjwa wenye umri mdogo zaidi kama vile watoto walio karibu kubalehe na vijana. Watengenezaji wa madawa na madaktari mara nyingi huwapendekeza familia na wapendwa kufuatilia tabia ya mgonjwa mdogo kwa ishara zozote za mawazo ya kujiua au tabia, hasa katika kipindi cha wiki nane za kwanza za matibabu.

Kabla ya onyo za pakiti nyeusi kwa madawa haya kutolewa na FDA na mashirika yaliyo sawa katika mataifa mengine, athari na kuzionya familia kuhusu hatari zilipuuzwa na kuchukuliwa kwa urahisi sana na watengenezaji wa madawa na wauguzi. Huenda jambo hili lilisababisha vifo kadhaa kupitia kujiua ingawa ushahidi wa moja kwa moja unaohusiana na matukio hayo hauna misingi dhabiti ya kisheria. Kuongezeka kwa taarifa kuhusu mawazo ya kujiua katika tafiti kadhaa kumevuta nadhari na kuibua uangalifu zaidi kuhusu namna ambavyo dawa hizi zinavyotumika.

Watu wenye umri ulio chini ya miaka 24 wanaougua kutokana na mfadhaiko wanatahadharishwa kuwa matumizi ya dawamfadhaiko huenda yakaongeza hatari ya fikira na tabia ya kujiua. Maafisa wa afya ya ushirikisho walifungua -young-adults/proposed changes kwenye maandiko juu ya madawa ya dawamfadhaiko mnamo Desemba 2006 ili kuwaonya watu kuhusu hatari hii.

FDA inasema kuwa Paxil inafaa kuepukwa kwa watoto na vijana na kuwa katika matukio ya matibabu ambapo watoto wanaugua kutokana na mfadhaiko, dawamfadhaiko inayopaswa kutumika ni Prozac.

Tarehe 6 Septemba 2007, na Vituo vya Kdhibiti na Kuzuia Magonjwa viliripoti kuwa kiwango cha kujiua kati ya vijana nchini Marekani, (hasa wasichana, wenye umri wa kati ya miaka 10-24), kiliongezeka kwa 8% (mwaka wa 2003 hadi 2004), ongezeko kubwa zaidi katika muda wa miaka 15, hadi kesi 4599 za kuiua kwa Waamerika wenye umri wa miaka 10 hadi 24 mwaka wa 2004, kutoka 4,232 mwaka wa 2003, hivyo kuifanya kiwango cha kujiua kiwe 7.32 kwa kila watu 100,000 wenye umri huo. Awali kiwango hicho kilikuwa kimeshuka hadi 6.78 kwa kila watu 100,000 katika mwaka wa 2003 kutoka 9.48 kwa kila watu 100,000 katika mwaka wa 1990.

Baadhi ya wataalamu wa magonjwa ya akili wametambua kuwa ongezeko hili linatokana na kushuka kwa idadi ya maagizo ya dawamfadhaiko kama vile Prozac kwa vijana tangu mwaka wa 2003, na visa vingi zaidi vya mfadhaiko vimebaki bila kutibiwa. Katika utafiti wa Desemba 2006, jarida la The American Journal of Psychiatry lilisema kuwa kupungua kwa maagizo ya dawamfadhaiko kwa watoto kwa pointi chache tu za asilimia kulilingana na ongezeko la asilimia 14 ya waliojiua nchini Marekani; nchini Uholanzi, kiwango cha kujiua kilipanda kwa 50% baada ya kupunguzwa kwa maagizo ya dawamfadhaiko.

Wahakiki kadhaa wa utafiti huu wanasema kuwa takwimu za kujiua za mwaka wa 2004 nchini Marekani zililinganishwa kwa njia sahili sana na mwaka uliopita, badala ya kuchunguza mabadiliko katika mwenendo kwa miaka kadhaa". Shida ya jitihada kama hizo za kuamua mwelekeo kwa kutumia pointi mbili tu za data (miaka ya 2003 na 2004) zimedhihirishwa zaidi kutokana na ukweli kwamba, kwa mujibu wa data mpya ya uambukizaji na udhibiti wa magonjwa, kiwango cha kujiua katika mwaka wa 2005 kwa watoto na vijana kilipungua licha ya kuzidi kupungua kwa maagizo ya SSRI. "Ni hatari kufanya uamuzi kutokana na uchambuzi mdogo na finyu ya visa vichache vya mwaka hadi mwaka vya kupanda na kushuka kwa maagizo ya dawamfadhaiko na kujiua.

Njia moja nzuri inayohusu uambukizaji na udhibiti wa magonjwa ni kuchunguza uhusiano kati ya mienendo katika matumizi ya dawa za akili na kujiua kwa muda katika maeneo mengi madogo ya kijiografia. Hadi pale ambapo matokeo ya kina ya uchambuzi yatakapofahamika, ni jambo la busara kuhairisha maoni kuhusu athari za onyo la FDA kwa afya ya umma". Chunguzi za kufuatilia zilizofanywa baadaye zimeunga mkono nadharia tete kuwa dawa za dawamfadhaiko hupunguza hatari ya kujiua. Hata hivyo, uamuzi kuwa kushuka kwa kiwango cha kujiua katika jamii kunatokana na dawa kuagizwa kwa dawamfadhaiko ni antidepressant haiwezi kuaminika kutokana na wingi wa vigeugeu vinavyofadhaisha.

Ngono

Matatizo ya ngono ni athari ya kawaida sana, hasa kwa dawa za SSRI. Athari zinazohusiana na ngono ni pamoja na matatizo na hamu ya ngono, kutovutiwa na ngono, na anogasmia (shida kupata mshindo). Ingawa zinaweza kupona, athari hizi za ngono zinaweza, katika visa vichache, kuendelea kwa miezi au miaka baada ya kuacha kabisa kutumia dawa. Hii inajulikana kama Utendakazi mbaya wa Kimapenzi baada ya matumizi ya SSRI.

Utendakazi mbaya wa ngono uliosababishwa na SSRI huathiri 30% hadi 50% au zaidi ya watu wanaotumia dawa hizi kutibu mfadhaiko. Utaratibu wa kibiokemia unaosemekana kuwa wa kusababisha ni pamoja na kuongezeka kwa serotonini, hasa kunakoathiri vipokezi vya 5HT2 na 5HT3; kupungua kwa dopamini; kupungua kwa norepinefrini; uzuaji wa vipokezi vya kolinjeri na adrenaji alpha-1; kuzuiliwa kwa sinthetesi ya oksidi nitriki; na kupanda kwa viwango vya prolaktini.

Bupropioni, kizuizi cha mara mbili (NE na DA) cha ufyonyaji upya, mara nyingi husababisha ongezeko la wastani la hamu ya kufanya mapenzi kutokana na kuongezeka kwa utendakazi wa dopamini. Athari hii pia hudhihirika kwa vizuizi vya ufyonyaji upya wa dopamini, vichangamsha CNS na agonisti za dopamini, na hutokana na kuongezeka kwa uzalishaji wa testosteroni (kutokana na kuzuiliwa kwa prolaktini) na usanisi wa oksidi nitriki.

Mirtazapini (Remeron) imeripotiwa kuwa na athari chache zaidi, pengine kwa sababu inakinza vipokezi vya 5-HT2 na 5-HT3. Mitazapini, katika matukio fulani, inaweza kuondoa utendakazi mbaya wa ngono unaosababishwa na SSRI, ambayo pia kuna uwezekano kuwa unatokana na ukinzani wake na vipokezi vya 5-HT2 na 5-HT3

Apomofini, nefazodoni na baruti kali zimeonyeshwa kuwa na uwezo wa kuondoa baadhi ya utendakazi mbaya wa ngono kupitia kuongezeka kwa utendakazi wa nitriki oksidi. MAOI zinaripotiwa kuwa na athari hasi chache zaidi kwa utendakazi wa ngono na hamu ya kufanya mapenzi, hasa moklobemidi kwa kiwango cha 1.9% ya matukio yote. Bethanekoli imeripotiwa kubadili utendakazi mbaya wa ngono unaosababishwa na MAOI kupitia sifa zake za agonisti za kolineji.

Mapenzi

Wanasaikolojia wengi wanaamini kuwamba dawamfadhaiko zinaathiri uwezo wa kupenda au kupokea upendo. Watumiaji wengi wa dawamfadhaiko pia wameripoti kuwa uwezo wao wa kupenda ulipunguzwa na dawamfadhaiko.

Madawa ya dawamfadhaiko pia yanaweza kuzuia hisia za kimsingi za binadamu za upendo na mahaba. "Kuna sababu zinazofaa za kufikiri kuwa SSRI hupunguza uwezo wako wa kupenda na kubaki katika upendo," alisema Helen Fisher, mwana anthropolojia kutoka chuo kikuu cha Rutgers aliyeanzisha sayansi ya kisasa ya upendo. Dawamfadhaiko za SSRI hufanya kazi kwa kuongeza viwango vya mzunguko wa serotonini, nyurotransmita inayodhibiti halihisi ya moyo na pia inadhibiti tamaa. Madawa hayo pia hupunguza dopamini, nyurotransmita inayohusika katika michakato mbalimbali ya utambuzi na tabia, ikiwa ni pamoja na hamu na mwamsho. Utafiti mpya unaonyesha kuwa dopamini huenda pia ikawa na jukumu katika mahaba. Wakati wa kufanya mapenzi, mchanganyiko wa homoni hutolewa na unaonekana kuwa na majukumu muhimu katika kukuza uambatishaji wa kimapenzi ndani ya ubongo. Ukiondoa ngono, mapenzi ya kimahaba yanaweza kufifia. Lakini hii ni sehemu tu ya tatizo, anasema Fisher na mtaalamu wa saikolojia wa Chuo Kikuu cha Virginia James Thomson. Wakati wapenzi wanapopendana kwa dhati, kuonana tu kunasababisha kupanda kwa shughuli za ubongo zinazohusiana na dopamini. Wakiweza kuendelea kupendana, na hisia za awali ziweze kukua hadi ziwe mapenzi ya muda mrefu, kwa mvuto wa awali kukua hadi mapenzi ya muda mrefu, ruwaza za ubongo hubaki hai. Kupungua kwa viwango vya dopamini, hata hivyo, ni athari isiyoweza kuepukika ya SSRI. Ukipunguza dopamini, wanasema Fisher na Thomson, uwezekano wa upendo wenyewe ni utapunguka.

Watu wapweke wanaotumia dawamfadhaiko huenda wakaona ugumu zaidi kukutana na watu, kwa kuwa mwitikio wao wa asili wa ngono umepunguka. Baadhi ya watafiti wanaamini kuwa hamu ilitengenezwa ili kuwasaidia watu kuchagua wenzi wanaowafaa kijenetiki. Cheche zinazowaka unapokutana na mtu kwa mara ya kwanza zinakuambia kitu: Huenda huyu ndiye mwenzi wako. Wakati ishara hizo hazijitokezi, uwezekano wako wa kupata mwenzi anayefaa hupungua.

Kuna tafiti kadhaa kuhusu athari za dawamfadhaiko kwa vipengele mbalimbali vya upendo zaidi ya ashiki na utendaji wa kingono. Lakini katika majaribio ya kuvutia, mwanasaikolojia mmoja wa Kanada, Maryanne Fisher (hana uhusiano na Helen), aliripoti ushahidi katika utafiti mdogo mwaka wa 2004 ya kile alichokiita "kukufisha ganzi uchumba" kwa wanawake wanaotumia dawamfadhaiko.

Walipoulizwa wakague uvutivu wa nyuso za wanaume, wanawake wanaotumia madawa hayo walikagua wanaume hao vibaya zaidi, na walizipitia picha kwa haraka zaidi kuliko wanawake wasiotumia dawamfadhaiko.

Thaimoanesthesia

Wenye uhusiano wa karibu na madhara ya ngono ni dhana ya kukufisha hisia ganzi, au ganzi ya halihisi. Watumiaji wengi wa SSRI hulalamika kuhusu hali ya kutojali, ukosefu wa motisha, kuganda hisia, hisia ya kutengwa, na kutojihusisha na mazingira. Wanaweza kueleza jambo hili kama hisia ya "kutojali tena kuhusu kitu chochote." SSRI, SNRI, na TCA za kutoa serotonini zote zinaweza kusababisha tofauti hizi zinazobadilika, hasa vikiwa kwa viwango vya juu.

Kipindi cha usingizi ambapo macho huzunguka kwa kasi

Madawa yote makuu ya dawamfadhaiko, isipokuwa trimipramini, mirtazapini na nefazodoni huzuia kipindi cha usingizi ambapo macho huzunguka kwa kasi, na imependekezwa kuwa utendakazi wa kiafya wa madawa haya unatokana kwa kiasi kikubwa na athari zao za kuzuia kipindi cha usingizi ambapo macho huzunguka kwa kasi. Kategoria tatu kuu za madawa ya dawamfadhaiko, vizuizi vya oksidesi ya monoamini (MAOIs), dawa dhidi ya mfadhaiko aina ya trisaikliki (TCAs) na vizuizi vya uchukuzi wa serotonini vinavyochagua (SSRIs), huzuia pakubwa kipindi cha usingizi ambapo macho huzunguka kwa kasi. Mirtazapini ama haina athari kwa kipindi cha usingizi ambapo macho huzunguka kwa kasi au huiongeza kwa kiwango kidogo. Dawa za aina ya MAOI huzuia kipindi cha usingizi ambapo macho huzunguka kwa kasi karibu kabisa, huku dawa aina za TCA na SSRI zimetambuliwa kuwa zinazalisha mara moja (40-85%) na kwa kuendelezwa (30-50%) upungukaji wa kipindi cha usingizi ambapo macho huzunguka kwa kasi. Athari hii mara nyingi huongeza uchovu kwa wagonjwa wanaotumia vipimo vikubwa vya dawamfadhaiko kwa muda mrefu. Uchovu kama huo mara kwa mara unaweza kukatiza shughuli za mgonjwa za kila siku. Ukomeshaji wa ghafla wa MAOI unaweza kusababisha tukio la muda linalojulikana kama "kurudi tena kwa kipindi cha usingizi ambapo macho huzunguka kwa kasi" ambapo mgonjwa huota ndoto dhairi sana na jinamizi.

Kuongeza Uzito

Dawamfadhaiko nyingi huhusishwa na kuongeza uzito kwa kawaida katika kiwango cha kg 5–25 (lb 11–55) lakini mara chache kwenda juu hadi kg 50 (lb 110) . Chanzo maalum haijulikani, lakini dawamfadhaiko huhusishwa na kuongezeka kwa kutamani vitu, na kutokuwa na uwezo wa kuhisi kama umeshiba licha ya kuingiza kalori za kutosha, viwango vya chini vya nguvu na kuongezeka kwa usingizi wa mchana, ambao unaweza kusababisha kukula kupindukia na ukosefu wa hamu ya kufanya mazoezi, na kinywa kikavu, ambayo inaweza kusababisha unywaji wa vinywaji vyenye kalori nyingi.

Sifa za kumaliza kemikali za mzio za dawamfadhaiko kadhaa za kategoria ya TCA na TeCA zimetambulika kuwa zinachangia na upande wa athari wa kuongezeka kwa hamu ya chakula na kuongeza uzito unaohusiana na kategoria hizi za madawa. Ulaji wa asusa za kabohaidreti zenye kiwango cha chini cha mafuta na protini na dhifa zenye kabohaidreti nyingi unaruhusu ubongo kuzalisha serotonini inayodhibiti hamu ya chakula na kusawazisha halihisi ya moyo. Kwa hivyo, kabohaidreti ikiliwa kama sehemu ya chakula bora, kwa mujibu wa athari zao kwa kiwango cha serotonini kwenye ubongo, zinaweza kusaidia kupoteza uzito katika muktadha wa kuongezeka uzito kutokana na dawamfadhaiko.

Ubishani

Tafiti kadhaa zimeibua shaka kuhusu ufanisi wa dawamfadhaiko. Utafiti uliofanywa mwaka wa 2002 ulionyesha kuwa tofauti kati ya dawamfadhaiko na vipozaungo ni mdogo sana.

Kupitia ombi la Sheria ya uhuru wa kupata habari, wanasaikolojia wawili walipata tafiti 47 zilizotumiwa na FDA kuidhinisha dawamfadhaiko sita zilizoagizwa sana kati ya mwaka wa 1987 na mwaka wa 1999. Kwa ujumla, vidonge vya dawamfadhaiko vilitenda kazi vizuri zaidi kwa 18% kuliko vipozaungo, kitakwimu inayoleta tofauti kuu, lakini isiyo na maana kwa watu walio katika mazingira ya kliniki ", anasema Irving Kirsch, mwanasaikolojia wa Chuo Kikuu cha Connecticut. Yeye pamoja na mwandishi mwenzake Thomas Moore walitoa matokeo yao kuhusu "Kinga na Tiba", jarida la elektroniki la Shirika la Kisaikolojia la Marekani.

Utafiti mwingine uliofanywa na wanasaikolojia wa Chuo Kikuu cha Pennsylvania, Chuo Kikuu cha Vanderbilt, Chuo Kikuu cha Colorado, na Chuo Kikuu cha New Mexico ulitambua kuwa ni vigumu kwa dawamfadhaiko kuwa na athari bora zaidi kuliko zile za vipozaungo katika visa vya mfadhaiko wa kiwango cha chini au wastani. Utafiti huo ulichapishwa katika jarida la Shirika la Marekani la Uuguzi. Utafiti huo ulilenga Paxili kutoka GlaxoSmithKline na imipramini.

Katika mwaka wa 2005, dawamfadhaiko ilikuwa ndio dawa iliyoagizwa zaidi nchini Marekani, na hivyo kusababisha mjadala zaidi kuhusu swala hilo. Baadhi ya madaktari wanaamini kuwa hii ni ishara nzuri kuwa watu hatimaye wanatafuta msaada kwa ajili ya matatizo yao. Wengine hawakubaliani, huku wakisema kuwa hii inaonyesha kwamba watu wanaendelea kutegemea dawamfadhaiko sana.

Dawa

Mara nyingi watengenezaji wa dawa za SSRI wameficha habari kutoka kwa FDA na umma ili wachukulie kwa urahisi hatari na athari mbaya zinazohusishwa na SSRI. Hii ilisababisha ubishi dhidi ya watengenezaji wengi wa madawa ya kupambana na mfadhaiko ya SSRI katika visa vinavyohusiana na kujiua, kuachishwa kwa SSRI na kasoro kuzaliwa kwa watoto wachanga kutoka kwa mama wanaonyonyesha wanaotumia SSRI.

Kwa moja kati ya kesi tatu pekee zilizowahi kufikishwa mahakamani kuhusu uwezekano kuwa SSRI huchangia kujiua, Eli Lilly na wenzake walishikwa wakiingilia mchakato wa kimahakama kwa kusikilizana na wakili wa mdai kutupa kesi hiyo, kwa sehemu kwa kutotoa ushahidi utakaowaletea hasara mbele ya mahakama. Kesi hiyo, inayojulikana kama Kesi ya Fentress ilihusisha mwanaume mmoja kutoka Kentucky, Joseph Wesbecker, kuhusu Prozac, aliyeenda mahali pake pa kazi na kuanza mashambulio kwa bunduki na kuwaua watu 8 (ikiwa ni pamoja na Fentress), na kuwajeruhi wengine 12 kabla ya kujiua mwenyewe kwa bastola. Juri ilitoa uamuzi wa 9-kwa-3 uliompendelea Lilly. Hakimu, mwishowe aliihamisha kesi hiyo hadi Mahakama Makuu ya Kentucky, iliyoamua kuwa "kulikuwa na ukosefu mkubwa wa uwazi kwa upande wa mahakama na huenda kulikuwa na udanganyifu, mwenendo ulioongozwa na imani mbaya, matumizi mabaya ya mchakato wa kimahakama na, pengine hata udanganyifu. "Hakimu baadaye alibatilisha uamuzi huo na badala yake, akasema kesi hiyo imefungwa. Thamani ya makubaliano ya mpango huo wa siri haujawahi kufichuliwa, lakini iliripotiwa kuwa ni "kubwa".

Tarehe 22 Desemba 2006, mahakama moja ya Marekani iliamua kuhusu Hoorman, na wenzake. dhidi ya SmithKline Beecham Corp. kuwa watu walionunua Paxil(R) au Paxil CR(TM) (paroksetini) kwa mtoto mdogo huenda wakastahiki kupata ruzuku chini ya maafikiano yaliyopendekezwa ya $ 63,800,000. Daawa lilishinda madai kuwa kampuni ya kutengeneza dawa za GlaxoSmithKline (GSK) ilikampenia uagizaji wa Paxil(R) au Paxil CR(TM) kwa watoto na vijana huku ikikatalia na kuficha habari muhimu kuhusu usalama na ufanisi wa dawa hizo kwa watoto.

Daawa hilo lilitokana na maandamano ya kutetea watumiaji dhidi ya GSK, watengenezaji wa Paroxetine. Tangu FDA iidhinishe paroxetine mwaka wa 1992, takriban raia 5,000 wa Marekani - na maelfu ya watu wengine duniani - wameishtaki GSK. Wengi wa watu hawa wanaona kuwa hawakuonywa inavyopaswa mapema kuhusu madhara ya dawa hii na sifa zake za utegemezi.

Kulingana na tovuti ya upingaji wa Paxil Ilihifadhiwa 7 Machi 2018 kwenye Wayback Machine., mamia ya daawa zaidi ziliwasilishwa dhidi ya GSK. Tovuti ya upingaji wa Paxil ilizinduliwa mnamo 8 Agosti 2005 ili kutoa taarifa kuhusu upingaji na habari juu ya Paxil ambayo awali haikupatikana kwa umma. Wiki tatu tu baada ya uzinduzi wake, tovuti hiyo ilitembelewa na zaidi ya watu robo milioni.

Tovuti asili ya upingaji wa Paxil haipatikani tena. Inaeleweka kuwa hatua ya kuondoa tovuti hiyo kutoka kwenye mtandao ilichukuliwa kama sehemu ya makubaliano kuhusu usiri au 'amri ya kunyamazisha' ambayo mmiliki tovuti aliingilia kama sehemu ya maafikiano kwa hatua yake dhidi ya GlaxoSmithKline. (Hata hivyo, mnamo Machi 2007, tovuti ya Seroxat Secrets iligundua kuwa nyaraka za tovuti ya upingaji wa Paxil bado inapatikana kwenye mtandao kupitia Archive.org). Amri zakunyamazisha ni kawaida kwa kesi kama hizo na zinaweza kuhusisha hata hati ambazo washtakiwa wangependelea yaendeleaa kufichwa kwa umma. Hata hivyo, katika hali fulani, hati hizo zinaweza kutolewa kwa umma baadaye, kama zile zilizotolewa kwa umma na Peter Breggin mnamo Februari 2006. Toleo la habari kutoka kwa Dkt Breggin linaweza kuonekana hapa:

Mnamo Januari 2007, kulingana na tovuti ya Seroxat Secrets, daawa ya kikundi cha kitaifa dhidi ya GlaxoSmithKline plc nchini Uingereza, kwa niaba ya watu mia kadhaa ambao wanadai wamepata athari za kuachishwa baada ya kutumia dawa ya Seroxat, walichukua hatua ya karibu zaidi hadi Mahakama Kuu ya London, na thibitisho kuwa fedha za umma zilirejeshwa kufuatia uamuzi wa Jopo la Rufaa kuhusu Maslahi ya Umma. Swala kuu kuhusiana na kitendo hiki linadai kuwa Seroxat ni dawa yenye kasoro kwa kuwa ina mwelekeo wa kusababisha mjibizo wa kuachishwa. Mawakili wa Hugh James wanathibitisha habari hii katika tovuti yao

Tarehe 29 Januari 2007, shirika la BBC nchini Uingereza ilirushwa hewani filamu ya nne ionyeshayo hali halisi katika mfululizo wake unaoitwa 'Panorama' kuhusu dawa ya kulevya Seroxat ya. Kipindi hiki, kinachoitwa Siri za Majaribio ya Dawa, kinahusu majaribio matatu ya kiafya yaliyofanywa na GSK kwa watoto na vijana wenye mfadhaiko.

Kusoma zaidi

• Healy, David (1997). The antidepressant era. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 0-674-03958-0.
• Kramer, Peter D. (1997). Listening to Prozac. New York: Penguin Books. ISBN 0-14-026671-2.
• Baumel, Syd (1999). Natural Antidepressants. New York: McGraw-Hill. ISBN 0-87983-900-7.
• Stahl, Stephen M. (1997). Psychopharmacology of Antidepressants. Informa Healthcare. ISBN 1-85317-513-7.
• Pacher P, Kecskemeti V (2004). "Trends in the development of new antidepressants. Is there a light at the end of the tunnel?". Curr. Med. Chem. 11 (7): 925–43. doi:10.2174/0929867043455594. PMC 2495050. PMID 15078174. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
• Pacher P, Kohegyi E, Kecskemeti V, Furst S (2001). "Current trends in the development of new antidepressants". Curr. Med. Chem. 8 (2): 89–100. PMID 11172668. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)

Viungo vya nje

Wikimedia Commons ina media kuhusu:

Dawa za mfadhaiko

Simple English Wiktionary

Wikamusi ya Kiswahili ina maelezo na tafsiri ya maana ya neno:

antidepressant

• Uumbaji wa Niuroni Mpya zilizo muhimu kwa Utendakazi wa Dawamfadhaiko kwenye Panya Ilihifadhiwa 10 Oktoba 2012 kwenye Wayback Machine.
• Jopo la Wataalamu la NIH kuhusu elimu juu ya asili na athari za sumu katika Prozac (Fluoxetine) kwa uzazi na kukua Ilihifadhiwa 23 Septemba 2009 kwenye Wayback Machine.
• Monografu ya NIH juu ya athari za Prozac (Fluoxetine) zinazoweza kujitokeza kwa uzazi na ukuaji wa binadamu Ilihifadhiwa 27 Mei 2010 kwenye Wayback Machine.
• Mwongozo wa Matibabu wa mwaka wa 1995 wa Ushirika wa Marekani wa Magonjwa ya Akili kwa ajili ya matibabu ya wagonjwa wenye ugonjwa wa Mfadhaiko mkuu
• Watoto na Madawa - wasilisho linalotumia mbinu nyingi Ilihifadhiwa 10 Agosti 2014 kwenye Wayback Machine.
• Shirika la Uingereza la Taaluma ya athari za dawa za magonjwa ya akili 2000 Miongozo inayozingatia ushahidi kwa kutibu magonjwa ya mfadhaiko kwa kutumia dawamfadhaiko Ilihifadhiwa 12 Oktoba 2006 kwenye Wayback Machine.
• Mwongozo wa Madawa Mazuri: dawa mpya za kuboresha halihisi ya moyo na dawamfadhaiko
• Video ya Loren Mosher, MD (Mkuu wa kwanza wa tafiti kuhusu Skizofrenia NIMH na mhariri mwanzilishi wa Bulletin dhiki)
• Joanna Moncrieff: Msingi wa ushahidi kuhusu dawamfadhaiko za awali ni dhaifu pia. BMJ 2005;330:420 (19 Februari)
• Utangulizi kwa Let Them Eat Prozac na David Healy
• Ukurasa wenye habari kutoka Chuo cha Royal College of Psychiatrists
• Barry Yeoman, Putting Science in the Dock, , The Nation
• Bibliografia kuhusu dawamfadhaiko katika historia ya saikolojia
• Ufahamu ya haraka unaoonyesha jinsi mabadiliko madogo katika dawamfadhaiko yanaweza kubadilisha kwa kasi lengo lake katika ubongo. Kutoka kwa Royal Society of Chemistry
• Mkusanyiko wa habari 3100 na zaidi pamoja na makala kamili yanayopatikana, hasa kuhusu uhalifu, ambapo dawamfadhaiko zinatajwa. Ilihifadhiwa 12 Desemba 2013 kwenye Wayback Machine.
• Dawamfadhaiko hufanya kazi mara moja - Habari za BBC News