Kipolandi
| Kipolandi Polski (pl) |
|
|---|---|
| Lugha | |
| Asili | Polandi |
| Wasemaji |
L1 : Takriban 40 Milioni |
| Familia za lugha | Kihindi-Kiulaya Kislaviki Kislaviki cha Magharibi Kilehita |
| Aina za Awali | Kislaviki cha Kale |
| Mfumo wa kuandika | Alfabeti ya Kilatini (toleo la Kipolandi) |
| Lugha Rasmi | |
| Lugha rasmi kwa | Polandi |
| Nambari za Msimbo | |
| ISO 639-1 | pl |
| ISO 639-2 | pol |
| Glottolog | poli1260 |
|
|
Kipolandi (kwa lugha asilia: polski) ni lugha ya Kislavoni cha Magharibi inayozungumzwa hasa nchini Polandi. Ni lugha rasmi ya taifa hilo na inazungumzwa na takribani watu milioni 40 kama lugha ya kwanza, pamoja na zaidi ya milioni 2.1 wanaoitumia kama lugha ya pili, hususan miongoni mwa jamii za Kihamiaji barani Ulaya, Amerika Kaskazini, na Australia. Kipolandi ni mojawapo ya lugha kubwa zaidi katika familia ya lugha za Kislaviki, na hutumia alfabeti ya Kilatini yenye herufi 32, zenye alama za matamshi za kipekee kama vile ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ź, ż.
Kipolandi kina historia ndefu na tajiri, kimeathiriwa na lugha nyingine za Ulaya kama vile Kijerumani, Kilatin, na Kirusi, hasa katika nyanja za fasihi, siasa na elimu. Fasihi ya Kipolandi imechangia kwa kiasi kikubwa utamaduni wa Ulaya Mashariki, na waandishi wa Kipolandi kama Adam Mickiewicz na Wisława Szymborska wametambuliwa kimataifa. Leo hii, Kipolandi pia hutumika katika taasisi za Ulaya kama mojawapo ya lugha rasmi za Umoja wa Ulaya, na ni lugha muhimu katika biashara, elimu ya juu, na diplomasia katika kanda ya Ulaya ya Kati.
Herufi
[hariri | hariri chanzo]Kuna takriban herufi 9 za Kipolandi ambazo katika Kiingereza hakuna. Zinaonekana kuwa kama Kiingereza, lakini zenyewe zinaviji alama kwa juu au kwa chini.
Katika herufi ndogo, herufi tisa ni: ą ć ę ł ń ó ś ź ż
Katika herufi kubwa, herufi tisa ni: Ą Ć Ę Ł Ń Ó Ś Ź Ż
Kuna herufi 3 katika Kiingereza ambazo katika Kipolandi hazitumiki: q, v, x.
Kuna mchanganyiko wa herufi 7 katika kila herufi 2 ambazo zote zinaonekana kuwa kama sawa katika kusikika (ambazo sawa na "th" au "qu" katika Kiingereza). Ambazo zimejumlisha herufi kama vile "ch", "cz", "dz", "dź", "dż", "rz", "sz", "szcz".
Kusikika
[hariri | hariri chanzo]Lafudhi
[hariri | hariri chanzo]Lugha ya Kipolandi ina lafudhi nyingi sana, lakini ni chache mno kuliko lugha zingine za Ulaya. Kuna utofauti mdogo tu katika Kipolandi cha "kawaida", lakini kila mwongeaji anaweza kumwelewa mwenziwake, na wale ambao wao sio wazawa wa lugha hiii kawaida hawezi kujua tofauti zao katika kutamka.
Maneno kadhaa ya Kipolandi
[hariri | hariri chanzo]ja - mimi
ty - wewe
on - yeye
my - sisi
oni - wao
co? - nini?
kto? - nani?
gdzie? - mahali gani?
dokąd? - wapi?
kiedy? - hini?
jak? - vipi?
dlaczego? - kwanini?
który? - ipi?
Namba:
moja - jeden
mbili - dwa
tatu - trzy
nne - cztery
tano - pięć
sita - sześć
saba - siedem
nane - osiem
tisa - dziewięć
kumi - dziesięć
kumi na moja - jedenaście
kumi na mbili - dwanaście
ishirini - dwadzieścia
ishirini na moja - dwadzieścia jeden
thelathini - trzydzieści
arobaini - czterdzieści
hamsini - pięćdziesiąt
mia moja - sto
elfu moja - tysiąc
Viungo vya nje
[hariri | hariri chanzo]- makala za OLAC kuhusu Kipolandi
- lugha ya Kipolandi katika Glottolog
- lugha ya Kipolandi katika Ethnologue
- A Touch of Polish, BBC
- 1,000 free multi-choice Polish grammar drills online
- A Concise Polish Grammar, by Ronald F. Feldstein (110-page 600-KB pdf)
- Univ. of Pittsburgh: Polish Language Website
- Map of Polish dialects
- Oneness City - Polish Lessons With Activities Ilihifadhiwa 3 Julai 2009 kwenye Wayback Machine.
- Polish verb conjugator from Logos Translations Ilihifadhiwa 24 Machi 2008 kwenye Wayback Machine.
- A short English-Polish-Japanese phrase list(renewal) Ilihifadhiwa 21 Agosti 2008 kwenye Wayback Machine. includes sound file