Usafi wa mazingira

Bakteria zilizokuzwa za E. Coli.

Usafi wa mazingira ni mbinu za kuzuia upanuzi wa maradhi hasa kwa kudhibiti majitaka na kinyesi pamoja na kupanga upatikanaji wa maji salama.

Taka ambazo zinaweza kusababisha matatizo ya afya ni kinyesi cha binadamu na cha wanyama, taka ngumu, maji machafu, taka za viwandani, na taka za kilimo. Hasa udhibiti wa maji taka na kinyesi ni muhimu kwa sababu viini vinavyosabisha magonjwa ya binadamu vinadumu katika vitu hivyo na kusababisha maambukizo kutoka mtu mmmoja kwa wengine.

Usafi kama njia ya kuzuia maradhi unaweza kutumika kwa ufumbuzi handisi (kama majitaka na tiba ya maji machafu), teknolojia rahisi kama vyoo, au matendo ya usafi binafsi (kama uoshaji wa mikono kwa sabuni).

Usafi wa mazingira kama unavyoelezwa kwa ujumla na Shirika la Afya Duniani (kwa Kiingereza World Health Organisation, kifupi WHO), unahusu utoaji wa vifaa na huduma ya usalama wa mkojo na kinyesi cha binadamu.

Upungufu wa usafi wa mazingira ndiyo sababu kuu ya maradhi duniani kote mfano tumbo la kuharisha nakadhalika. Uboreshaji wa mazingira una manufaa makubwa kwa afya ya wote katika kaya na katika jamii.

Usafi wa mazingira unahusu pia udumishaji wa ratiba ya usafi, kwa njia ya huduma kama vile ukusanyaji wa takangumu na maji machafu.

Maana mbalimbali

Neno "usafi wa mazingira" linaweza kutumika kwa kipengele maalumu tu, dhana, eneo au mbinu, kama vile:

• Usafi wa kawaida wa mazingira – unahusu ukusanyaji wa kinyesi cha binadamu katika kaya. Usafi wa mazingira hutumiwa kama kiashiria kwa lengo la kuelezea malengo ya Milenia.

Mfano wa mazingira safi huko Peru.

• Usafi wa mazingira katika eneo – ukusanyaji na tiba ya taka hufanywa pahala ambapo linawekwa. Mifano ni matumizi ya vyoo vya shimo na bomba la maji taka.
• Usafi wa mazingira wa chakula – unahusu hatua za kuhakikisha usalama wa chakula.
• Usafi wa mazingira – udhibiti wa mambo ya mazingira na viungo vinavyoambukiza magonjwa. Vikundi vya jamii hii ni usimamizi wa taka ngumu, tiba ya maji na maji machafu, tiba ya taka za viwanda, kelele na kudhibiti uchafuzi wa mazingira.
• Usafi wa mazingira kiikolojia – dhana na mkabala wa kuchakata na asili ya virutubisho kutoka taka za wanyama na binadamu.

Historia ya Usafi wa mazingira

Ushahidi wa usafi wa mazingira mijini ulionekana mara ya kwanza katika miji ya Harappa, Mohenjo-daro na hivi karibuni Rakhigarhi ya majimbo yaliyoendelea bondeni mwa Indus wakati wa ustaarabu wake. Mipangilio hiyo ya miji ilizingatia mifumo ya kwanza ya usafi wa mazingira mijini. Ndani ya mji, nyumba au vikundi vya nyumba yalipata maji kutoka visima. Kutoka ndani ya chumba kilicho kuwa kimetengwa kwa ajili ya kuoga, maji taka ilielekezwa chini ya mitaro iliyofunikwa kando ya barabara kuu. Manyumba yalifunguka tu kwa mabehewa ya ndani na makoboti madogo.

Miji ya Kirumi ilikuwa na vipengele vya mifumo ya usafi wa mazingira, yakutoa maji katika mitaa ya miji kama vile Pompeii, mawe ya ujenzi na mbao za kukusanya na kuondoa maji machafu kutoka maeneo ya wakazi – kwa mfano Cloaca maxima katika mto Tiber unaopitia Roma. Pia kuna rekodi za usafi wa mazingira mahala pengine katika Ulaya mpaka wakati wa kati umri makao. Machafuko ya mazingira na hali ya msongamano mkubwa illitokea katika Ulaya na Asia wakati wa Zama za Kati, mara kwa mara katika janga kusababisha milipuko ya maambukizi kama vile tauni ya Justinian (541–42) na tauni ya nyakati za kati (1347–1351), ambazo ziliua makumi ya milioni ya watu na kuleta mabadiliko katika mifumo ya kijamii, kiuchuchumi na kisiasa.

Vifo vya watoto wachanga vilienea katika Ulaya wa Karne za kati, si tu kutokana na upungufu wa usafi wa mazingira lakini kwa sababu ya ukosefu wa chakula kwa idadi ya watu ambayo ilikuwa ikikua haraka zaidi kuliko kilimo. Mapambano ya mara kwa mara na unyanyasaji wa raia kutoka kwa viongozi wakatili ulitatiza haya zaidi. Maisha ya mtu wa kawaida kwa wakati huo yalikuwa magumu na mafupi.

Usafi wa mazingira na maji machafu

Ukusanyaji wa maji machafu

Teknolojia ya hali ya usafi katika maeneo ya miji inazingatia mkusanyiko wa maji machafu katika mifereji ya maji machafu, matibabu yake maji machafu mmea matibabu kwa tumia upya au taka katika mito, maziwa au bahari. Mabomba ya maji machafu aidha huwekwa pamoja na dhoruba ya unyevu au kutengwa kutoka kwao usafi mfereji wa maji machafu. Haya mambopa ya maji chafu hupatikana katika sehemu kuu zaidi, au maeneo ya mijini. Mvua nzito na utunzaji mbaya wa mabopa ya maji machafu inaweza kusababisha uchafu kufurika, katika mazingira. Viwanda mara nyingi humiminiza maji machafu katika mapomba ya Manispaa. Haya hufanya matibabu ya maji machafu kuwa ngumujapo viwanda havikutibu maji yao kabla ya kuiachilia kwenye mabomba ya Manisipaa.

Gharama ya uwekezaji ya mifumo ya kisasa ya ukusanyaji wa maji machafu ni kubwa na ngumu kununua kwa mataifa yanayoendelea. Baadhi ya nchi hiyo kukuzwa mifumo mbadala kukusanya maji machafu kama vile condominial majitaka, ambayo inatumia mabomba madogo upenyo kina chini kwa layouts mbalimbali kutoka mtandao wa majitaka ya kawaida.

Tiba ya maji taka

Mtambo wa kutibu taka, Australia.

Katika nchi zilizoendelea, matibabu ya maji taka katika manispaa yanafanywa kwa wingi, lakini bado hayafanyiki kila pahali duniani. Katika nchi zinazoendelea maji machafu bado ina achiliwa katika mazingira bila kutibiwa. Kwa mfano, katika Amerika ya Kusini 15% ya majitaka zilizokusanywa ndio ilitibiwa tibiwa (tazama maji na usafi wa mazingira katika Amerika ya Kusini)

Utumiajia upya wa maji machafu

katika nchi zinazoendelea, utumizi wa maji taka kwa kilimo cha unyunyizaji ni wa kawaida. Utumuzi upya wa maji chafu yaliotibiwa kwa mandhari ya kutengeneza vingoe, kilimo cha unyuzisaji maji na viwandani unazidi kuenea.

Kaya nyingi na vijiji hazijaunganishwa na mifereji ya maji machafu. Wao huelekeza maji taka yao kwa mambopa au aina nyingine zilizo karibu na eneo la ujenzi.

Ikolojia ya usafi wa mazingira

Ikolojia ya usafi wa mazingira kwa wakati mwingine hufahamiwa kama pinduzi mbadala wa mifumo ya usafi wa mazingira ya kawaida. Msingi wa ikolojia ya usafi wa mazingira unahusu utumizi tena wa mkofo na kinyesi kutoka vyoo ambazo zinanyekenya ambapo kuna utengaji umeshafanyika. Hii hupunguza viumbe zinazosababisha magonjwa. Ikiwa ikologia ya usafi wa mazingira itazingatiwa, maji taka ya manispaa ndio itabaki ambayo inaweza kutumiwa tena kwenye bustani. Hata hivyo, mara nyingi maji taka kutoka bafu, jikoni yanaendelea kuwekwa kwa mambopa ya maji taka ya kinyesi.

Usafi wa mazingira na afya ya umma

Umuhimu wa kutenga taka upo katika jitihada za kuzuia maji na usafi wa mazingira kuhusiana na ugonjwa, ambayo inaadhiri nchi zilizoendelea na zinazoendelea kwa viwango mbalimbali. Inakadiriwa kuwa hadi watu milioni 5 wanakufa kila mwaka kutokana na magonjwa yanayozuilika yanayotokana na maji , kwa sababu ya upungufu wa usafi na usafi wa mazingira. Athari za usafi wa mazingira zimeathiri jamii pakubwa. Katika kitabu cha Griffins usafi wa mazingira ya Umma utafiti wa Usafi wa Mazingira unaonyesha kuwa hali ya juu ya usafi wa mazingira inaleta mvutio maishani.

Kuboresha usafi wa mazingira wa ulimwengu

Mpango wa ufuatiliaji wa Pamoja wa maji na usafi wa WHO na UNICEF inafasili uboreshaji wa usafi wa mazingira kama:

• miungano ya mifereji ya maji taka ya umma;
• miungano ya mifumo ya karo;
• choo cha shimo;
• choo cha shimo linalopitisha hewa safi.

Kulingana na maelezo hayo, 62% ya watu duniani wamepata kuboresha usafi wa mazingira katika 2008, ukilinganisha na 8% tangu 1990. Zaidi ya nusu au karibu 31 % ya idadi ya watu duniani waliishi katika nyumba zilizokuwa zima miferiji ya maji ambayo imeunganishwa. Kwa ujumla, 2,500,000,000 watu hukosa kupata usafi wa mazingira ulioboreshwa na hivyo wao hutumia njia zingine kama kama vile vyoo vya umma au vyoo vya shimo wazi. Hii ni pamoja na watu bilioni 1.2 ambao hawana vyoo wakati wote. Hali hii inaleta maadhari makubwa ya afya kwa umma kwa sababu taka ina chafua maji ya kunywa na kutishia maisha ya watoto wachanga kwa kusababisha kuhara. Uboreshaji wa usafi wa mazingira, unahusu uoshaji wa mikono na ushafishaji wa maji, ambao unaweza kuokoa maisha ya watoto milioni 1.5 ambao wanakabiliwa na magonjwa ya kuhara kila mwaka.

Katika nchi zilizoendelea, ambapo chini ya 20% ya idadi ya watu duniani wanaishi, 99% ya wakazi wanapata kuboresha usafi wa mazingira na 81% wameunganisha mambopa yao ya maji taka.

Utupaji wa taka ngumu

Utupaji wa taka ngumu hufanyika katika mashimo,taka ngumu ni kawaida uliofanywa katika deponi, lakini kuchoma, kuchakata, na mboji. Katika kesi ya, nchi ilio na mabima ya taka ilio fukiwa mataifa yalioendelea hutumia itikafi mwafaka lakini nchi zenye maendeleo nduni haya fuatili itifaki mwafaka. Umuhimu wa kufukia taka ni kwa upungufu wa kueneza vekta na uwasilinishaji wa visababishi ugonjwa. Ufukiaji wa kila siku pia hupunguza uenezo wa harufu na taka kwa sababu ya upepo. Kadhalika, katika nchi zilizoendelea ni sharti kufukia kufanywe kwa njia mwafaka, kwa mfano peerimeta ya mchanga inafaa kutumiwa ili kupunguza uchafuzi wa maji ya kunywa).

Wakati wa kuchoma, hewa chafu huingia kwenye mazingira ambayo inavipengele sumu ambayo ina madhara mengi. Kuchakata na kubadili nishati ya mimea ni njia endelevu ya kuwa na maisha kwa ujumla gharama za mzunguko wa kushinda, hasa wakati jumla matokeo ya kiikolojia kuzingatiwa. Thamani ya kutayarisha samadi itategemea hitaji la bidhaa za samadi kwenye soko.

Usafi wa mazingira katika nchi zinazoendelea

Malengo ya Maendeleo ya Milenia (MDGs) ya Umoja wa Mataifa yalijumuisha lengo la kupunguza kwa takribani nusu idadi ya watu ambao hawana usafi wa mazingira ifikapo mwaka 2015. Mnamo Desemba 2006, Baraza la Umoja wa Mataifa lilitangaza mwaka 2008 kuwa 'Mwaka wa Kimataifa wa Usafi wa Mazingira, kutambua upole wa utendekezaji wa Lengo la Maendeleo ya Milenea la (MDGs) la usafi wa mazingira. Mwaka huo ulilenga kuendeleza ufahamishaji na vitendo ili kufikia hayo malengo. Haya ilifanywa hasa katika:

• kuondoa unyanyapaa wa usafi wa mazingira, ili kuwezesha majadiliano ya umuhimu wa usafi wa mazingira;
• kubainisha upunguzaji wa umaskini, afya na faida nyinginezo zinazotokana na usafi wa mazingira na mipangilio ya vyoo vya kaya, na matibabu ya maji machafu.

Utafiti kutoka Overseas Development Institute unaonyesha kuwa usafi wa mazingira na uendelezaji wa usafi wa mazingira unafaa kuunganishwa na maendeleo ijapo malengo ya Milinea yatatimizwa. Kwa sasa, udhamini wa usafi na usafi wa mazingira ni kwa njia ya taasisi ya maji. Utafiti unaonyesha kuwa, inafaa kuwe na taasisi nyingi ambazo zina shughulikia usafi na usafi wa maji katika nchi zinazoendelea. Kwa mfano, taasisi za elimu zinaweza kufundisha juu ya usafi, na taasisi za afya zinaweza kujitolea kwa mali na matendo kwa kazi ya uzuilishaji(ili kuepuka, kwa mfano, kuzuka kwa kipindupindu).

Institute of Development Studies (IDS) huratibu mpango wa utafiti juu ya Jamii-kuongozwa kwa jumla ya Usafi ya Mazingira (CLTS) ni mbinu mbalimbali radikalt na usafi wa mazingira vijijini katika nchi zinazoendelea na kuahidi umeonyesha mafanikio ambapo mipango ya usafi wa mazingira jadi vijijini wameshindwa. CLTS ni njia ya usafi wa mazingira vijijini inayowezesha jamii kutambua matatizo ya kutupa kinyesi wazi wazi na kuonyesha umuhimu wa kuchulua hatua za kutupa kinyesi kwa njia mwafaka. Inatumia njia ambazo zinaendelezwa na jamii kama kushirikiana kuchora ramani, kuchambua ambazo kinyeshi hufikia mdomo kama njia za kufanya jamii kufanya vitendo. IDS Focus Brief hupendekeza kwamba Malengo ya Milenia ya usafi kwa mataifa mengi yako nyuma na inauliza ni vipi CLTS inaweza kusiliki na kutumika katika nchi ambazo bado zinatupa kinyeshi wazi wazi.

Usafi wa mazingira katika sekta ya chakula

Mgahawa wa kisasa unavyoandaa chakula.

Usafi wa mazingira katika sekta ya chakula ni ya matibabu ya kutosha ya nyuso za chakula-wasiliana na utaratibu huo ni ufanisi katika kuharibu seli vegetative ya microorganism ya umuhimu wa afya ya umma, na kikubwa kupunguza idadi ya vidusia, lakini bila kuathiri bidhaa au usalama wake kwa ajili ya matumizi (Marekani Chakula na Dawa Utawala, Kanuni za Shirikisho Kanuni, 21CFR110, USA). Taratibu za Uendeshaji wa darasa la usafi wa mazingira ni lazima kwa ajili ya viwanda chakula katika Marekani, ambayo pia umewekwa na 9 CFR sehemu 416 katika kushirikiana na sehemu 21 CFR 178.1010. Vilevile katika Japan, chakula usafi ina kuwa kufikiwa kwa njia ya kufuata sheria ya Chakula Usafi wa Mazingira.

Zaidi ya hayo, katika viwanda vya chakula na bayofamasia, usafi wa vifaa unamaanisha vifaa ambavyo vinaoshwa kutumia utaratibu wa Clean-in Place (CIP) na Sterization-in-Place. Taratibu hizi za hutoa mchanganyiko wa vioevu kabisa. Tarakibu hii inafaa kuwa na maeneo ya kuweka mnyunyusiko wakati wa kusafisha kama hakuna maeneo ya kuondoa amana ya bidhaa haitoshi. Kwa ujumla, ili kuboresha usafishaji, vifaa hizi hutengenezwa kwa chuma cha pua kisioingia kutu 316L (Aloi yenye kiasi kidogo cha molibdenami). Uso wa kawaida electropolish ed kwa ufanisi uso Ukwaru ni ya zaidi ya 0.5 Mikromita chini, ili kupunguza uwezekano wa vimelea l adhesion kwa uso.

Mtoto akisafisha vyombo

Usafi wa ziada

Hata kama usafi kiasi unafaa ili kuzuia shida mbaya za afya, usafi wa ziada afadhali ufishwe, katika watoto hasa. Utafiti umeanza kuonyesha zaidi na zaidi kwamba ukosefu wa uponzaji kwa vijidudu na vidusia visababishavyo magonja unaelekea kwa mfumo kingamaradhi hitilafu, kwa sababu mfumo huu lazima uzoeshwe ili kufaa. Shida nyingine ni kunawa sana kwa sabuni. Hii ina matokeo maharibifu kwa flora ya asili ya vijidudu vya ngozi na kwa utando wa asili wa mafuta wa ngozi.

Marejeo

• Mjini maji machafu matibabu nchini Ufaransa MEEDDM, Ilihifadhiwa 17 Machi 2011 kwenye Wayback Machine.
• IRC International Maji na Usafi wa Mazingira Centre, wa Hague, Uholanzi
• [2]
• Usafi wa mazingira, Usafi na maji machafu Guide Rasilimali (World Bank) Ilihifadhiwa 21 Novemba 2010 kwenye Wayback Machine.
• Tilley et al:. Elezo huru wa Systems Usafi wa Mazingira na Teknolojia , Ugavi wa Maji na Usafi wa Mazingira Baraza shirikishi / Uswisi Shirikisho Taasisi ya Sayansi na Teknolojia majini (EAWAG), 2008
• Asia ya Kati Review Afya (CAHR). Usafi maskini Sababu kifo miongoni mwa watoto chini ya miaka mitano katika Afghanistan Ilihifadhiwa 7 Oktoba 2010 kwenye Wayback Machine.
• Wa 2006 Taarifa ya UNDP ya Maendeleo ya Binadamu: Zaidi ya uhaba: Power, umaskini na mgogoro wa maji - Chapter 3: The nakisi kubwa katika usafi wa mazingira Ilihifadhiwa 27 Septemba 2007 kwenye Wayback Machine. accessed tarehe 22 Agosti 2007
• Usafi wa mazingira mijini mapema katika India kale
• Usafi wa mazingira chanjo vs ongezeko la idadi ya: ya mwenendo Ilihifadhiwa 16 Aprili 2008 kwenye Wayback Machine.
• Daily bima katika avfallsdeponierna Ilihifadhiwa 15 Mei 2008 kwenye Wayback Machine.
• Hy2U ubunifu handwashing kifaa na kampeni Ilihifadhiwa 4 Juni 2013 kwenye Wayback Machine.
• Afya yako katika mikono yenu UNICEF Documentary amesema kwa Khaled Abol Naga
• Poo Productions, muziki na filamu shirika kuongeza uelewa juu ya masuala ya usafi wa mazingira Ilihifadhiwa 5 Novemba 2020 kwenye Wayback Machine.
• Akvo.org - Chanzo wazi kwa ajili ya maji na usafi wa mazingira , ikiwa ni pamoja na Akvopedia , maji na usafi wa mazingira wiki
• Led jamii Total Usafi wa Mazingira (CLTS)
• India's National Level portal juu ya Usafi wa Mazingira Ilihifadhiwa 18 Desemba 2010 kwenye Wayback Machine.
• Google - umma data "Kuboresha huduma za usafi wa mazingira, mjini (% ya idadi ya watu mijini na kupata)"