Norplant
Norplant ni aina ya uzazi wa mpango ambayo ilitengenezwa na Baraza la Idadi na iliidhinishwa kwa mara ya kwanza mwaka 1983 nchini Ufini ambapo ilitengenezwa na kampuni ya madawa ya Leiras Oy.
Kwa sababu Norplant na kemikali nyingine za kupanga uzazi kwa homoni, ambazo zina uwezo wa kuzuia mimba isiendelee baada ya utungisho kufanyika, hivyo zinachukuliwa kama madawa ya kuavya mimba.
Historia
[hariri | hariri chanzo]Norplant asili ilipakiwa kwa seti ya vidonge sita vidogo vya silikoni vya milimita 2.4 kwa 34, kila kimoja kikiwa kimejazwa na miligramu 36 ya levonogestreli (projestini inayotumika katika vidonge vingi vya kudhibiti mimba) vinavyowekwa chini ya ngozi katika sehemu ya juu ya mkono na hudumu kwa muda wa miaka mitano. [1] Uzalishaji wa awali wa Norplant wa (vidonge sita) umekomeshwa; mkataba wa USAIDuliendelea hadi Desemba 2006. [2]
Norplant asili (ya vidonge sita) iliidhinishwa na Shirika Tawala la Chakula na Dawa la Marekani (FDA) katika mwaka 1990 na kuuzwa nchini Marekani mwaka 1991 na kampuni la madawa la Wyeth baada ya kuundwa na Sheldon Segal. [3] Usambazaji wa Norplant nchini Marekani ulikamilika mwaka 2002; usambazaji kwa kiwango kidogo uliendelea hadi mwaka 2004. Norplant iliondolewa kutoka kwenye soko la Uingereza mwaka 1999. [4]
Norplant II (Norplant-2, Jadelle), ambayo pia ilivumbuliwa na Baraza la Idadi ya Watu na kutengenezwa na Schering Oy, imeundwa kwa vishina viwili vidogo (milimita 2.5 kwa 43), kila kimoja kikiwa na miligramu 75 ya levonogestreli katika matriki ya polima, badala ya vidonge sita. Iliidhinishwa na FDA tarehe 31 Mei 1996 ili kuona kama inayoweza kufanya kazi ipasavyo kwa muda wa miaka mitatu; hatimaye iliidhinishwa tarehe 22 Novemba 2002 kama dawa iliyokuwa na ufanisi kwa muda wa miaka mitano. Jadelle haijawahi kuuzwa nchini Marekani; [5] Jadelle inaifuata Norplant asili katika mkataba wa mwanzo wa USAID unaoanza Januari 2007. [6]
Uingizaji
[hariri | hariri chanzo]Norplant huingizwa chini ya ngozi katika sehemu ya juu ya mkono wa mwanamke, kwa kuukata kidogo na kuingiza vidonge hivo vyenye muundo wa feni. Uingizaji wa Norplant kwa kawaida huchukua muda wa dakika 15 na wakati mwingine vidonge hivyo vinaweza kuonekana chini ya ngozi, ingawa kwa kawaida huonekana kama mishipa midogo. Pia vidonge hivi vinaweza kuhisiwa chini ya ngozi. Baada ya kuingizwa, dawa hiyo ya kuzuia mimba hufanya kazi kuanzia masaa 24 na hudumu hadi miaka mitano.
Utendaji kazi na ufanisi
[hariri | hariri chanzo]Norplant hutenda kazi kwa kuzuia utegaji wa vijiyai, na hii ina maana kwamba inazuia vijiyai vinavyotoka kwa ajili ya utungisho (ingawa haifanikiwi kufanya hivi kila wakati kwa 100%); kwa kuongeza uzito wa kamasi ya mlango wa uzazi, ambao huzuia manii kuingia; na kwa kupunguza uzito wa uterasi, ambayo hupunguza uwezekano wa upandikizaji wa kiinitete.
Norplant kwa kupitia homoni husababisha madhara yafuatayo. Kiasi kidogo cha homoni ya projestini huendelea kutolewa kupitia vidonge hivyo, kiwango kikubwa kikitolewa katika mwaka wa kwanza na nusu, lakini kiwango hiki hupunguka baadaye na kuwa sawa na kile cha madawa ya kawaida ya kupanga uzazi.
Kulingana na uchunguzi uliokamilika, Norplant imeonekana kuwa na ufanisi wa 99% – 99.95% kwa kuzuia mimba, na ni mmojawapo kati ya madawa ya kupanga uzazi yanayoaminika zaidi.
Kama madawa yote ya kupanga uzazi yenye homoni, Norplant haimlindi mtumiaji dhidi ya Maradhi ya zinaa.
Matumizi
[hariri | hariri chanzo]Norplant haifai kutumiwa na wanawake wenye ugonjwa wa ini, saratani ya matiti au madonge ya damu.
Wanawake wanaoamini kuwa tayari ni wajawazito au wale wanaovuja damu kwenye uke ni lazima kwanza wamuone daktari.
Hata hivyo, kwa kuwa Norplant haina estrojini kama ilivyo katika baadhi ya madawa ya kupanga uzazi, wanawake wazee zaidi, wanawake wanaovuta sigara, na wanawake wenye shinikizo la damu hawakatazwi kuitumia.
Madhara
[hariri | hariri chanzo]Miezi mitatu baada ya kutumia Norplant, wanawake wanahitaji kumuona daktari ili kufuatilia kiwango cha shinikizo la damu na kujadili matatizo yoyote.
Madhara ni pamoja na nje ya mahakama kwa kipindi cha takribani miezi mitatu ya kwanza, ikiwa ni pamoja na hedhi zinazodumu kwa muda mrefu kuliko kawaida, kutokwa na damu au madoadoa ya damu kati ya hedhi, kutokwa na damu nyingi, au kutokuwa na hedhi kwa kipindi kilichotajwa.
Madhara ya kawaida ni pamoja na kuongeza uzito, woga, wasiwasi, kichefuchefu, kutapika, mastajia, kizunguzungu, uvimbe-ngozi / upele, kuota nywele nyingi kupita kiasi kwenye mwili na uso, kukatika nywele, kuumwa na kichwa, fadhaiko, na chunusi.
Wakati mwingine, maumivu, kuwashwa au kupata maambukizo katika eneo la upandikizaji hutokea.
Uvimbe kwenye ovari pia huweza kutokea, lakini kwa kawaida hayahitaji matibabu, ingawa unaweza kusababisha maumivu hata kama ni hafifu.
Uondoaji
[hariri | hariri chanzo]Norplant inaweza kuondolewa wakati wowote kwa kukata tena eneo lililopandikiziwa dawa na kuondoa vidonge hivyo. Norplant kwa kawaida huondolewa baada ya kwisha kwa kipindi cha miaka mitano, au ikiwa:
- Mwanamke angependa kupata mimba
- Njia nyingine ya kudhibiti uzazi unapendelewa zaidi
- Matatizo yanajitokeza
Uondoaji si mgumu: matatizo ya kuondolewa yameripotiwa kutokea kwa 6.2% kutokana na jumla ya matukio 849 ya uondoaji. Matatizo ya uondoaji ni pamoja na: mikato mingi, kubaki kwa vipande vya vidonge, maumivu, kumuona daktari mara kadhaa, kuwekwa ndani sana kwa kidonge, uondoaji kuchukua muda mrefu, na matatizo mengine. [7]
Ikipendelewa, kidonge kipya kinaweza kupandikizwa wakati wa kuondolewa kwa kidonge kizee.
Upatikanaji
[hariri | hariri chanzo]Utumiaji umekomeshwa nchini Marekani
[hariri | hariri chanzo]Kufikia mwaka 1996, zaidi ya wanawake 50,000 walikuwa wamewasilisha kesi mahakamani, ikiwa ni pamoja na kesi 70 za watu wengi pamoja, dhidi ya Wyeth, matawi yake au madaktari walioagiza matumizi ya Norplant. [8] Wyeth kamwe haikuwahi kupoteza kesi iliyohusiana na Norplant. [9]
Tarehe 26 Agosti 1999, baada ya kushinda kesi tatu zilizoamuliwa na baraza la wazee wa mahakama, kesi 20 za hukumu za jumla kabla ya kesi kuu na kutupiliwa mbali kwa madai ya 14,000. Wyeth ilikubali kutoa fidia nje ya mahakama ya $ 1,500 kwa kila mmoja ya wanawake 36,000 waliodai hawakuwa wameonywa vya kutosha kuhusu madhara ambayo huenda yakasababishwa na Norplant kama vile hedhi isiyofuata ratiba ya kawaida, kuumwa na kichwa, kichefuchefu na fadhaiko.
Wyeth ilisema kuwa wengi wa wadai walipata madhara ya kawaida yaliyokuwa yameelezwa katika taarifa iliyomo katika chapa ya Norplant. Wyeth haikukukubali kuwa na makosa yoyote, akisema kuwa fidia hiyo "ilikuwa ni uamuzi wa kibiashara," akiongeza kusema "mafanikio yetu kisheria yalitugharimu pesa nyingi kwa kuwa kesi huchukua muda mwingi, ni ghali, na huwa na huathiri vibaya utafiti," na kwamba ingeendelea kutoa Norplant na ingepinga "kesi zozote mpya kwa hima". [10] [11] Takribani wanawake 32,000 walikubali fidia ya $ 1,500 nje ya mahakama.
Tarehe 14 Agosti 2002, Wyeth ilishinda hukumu za kijumla kabla ya kesi kuu na kutupiliwa mbali kwa madai ya wadai 2,960 waliobakia ambao walikuwa hawajakubali fidia ya nje ya mahakama ya Wyeth. [12]
Mnamo Agosti 2000, Wyeth ilisimamisha usafirishaji wa Norplant kwa meli nchini Marekani kwa sababu wakati wa ufuatiliaji wa mara kwa mara wa kiwango cha ubora, sampuli wakilishi kutoka kwa kura saba zilizosambazwa kuanzia tarehe 20 Oktoba 1999 yaliyojaribiwa kulingana na vipimo kamili vya bidhaa, lakini yakiegemea kiwango cha chini cha kutolewa kwa matumizi, na hivyo kuzua wasiwasi kuhusu utendakazi wa dawa katika kikundi hicho. Wyeth ilipendekeza kwamba wanawake waliokuwa na vidonge vya Norplant kutoka kwa vikundi hivo wavitumie pamoja na vizuia mimba vingine hadi watakapotathmini athari za afya zisizo za kawaida za kiwango cha chini cha utoaji wa levonogestreli. [13]
Tarehe 26 Julai 2002, Wyeth ilitangaza kuwa takwimu za uchunguzi uliofanywa kati ya wanawake waliokuwa na vidonge vya Norplant kutoka kwa vikundi havikuonyesha kiwango cha chini cha utendakazi ikilinganishwa na kile kilichoripotiwa katika majaribio ya kliniki, na kwamba vizuia mimba vya ziada vinaweza kukomeshwa bila ya kutishia usalama. Wyeth pia ilitangaza kuwa kutokana na matatizo ya usambazaji wa bidhaa, haina mpango wa kuendelea kuuza mfumo wa vidonge sita nchini Marekani. <ref Habari za karibuni kuhusu Ushauri kwa vizuia mimba vya Norplant {{Wayback|url=http://www.fda.gov/bbs/topics/ANSWERS/2002/ANS01161.html |date=20021002220753 }}</ref>
Utumiaji kudumu katika nchi zinazoendelea
[hariri | hariri chanzo]Licha ya kusimamisha matumizi yake nchini Marekani na katika nchi za Magharibi, Norplant bado inatumika katika nchi zinazoendelea. Kwa mujibu wa utafiti mmoja wanawake 6.2 kati ya 100 wanaoishi mashambani waliohojiwa katika eneo moja nchini Bangladesh wanakitumia kifaa hicho, kulingana na shirika la Umoja wa Mataifa linalojishughulisha na Idadi ya Watu.
Norplant na vizuia mimba vingine vinavyoweza kupandikizwa hutumika hasa katika nchi zinazoendelea, kwa kuwa havihitaji matumizi ya kila siku wala kufika hospitalini ili kutenda kazi. Aidha, ugavi wa vipanga uzazi (vidonge, kondomu, nk) hauhitaji kuendelezwa, na ina kiwango cha juu cha ufanisi, na gharama ya chini ikitumika kwa muda mrefu.
Marejeo
[hariri | hariri chanzo]- ↑ "Norplant". Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2009-04-29. Iliwekwa mnamo 2010-11-30.
- ↑ "CCP: Pearl of the Week". Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2007-09-28. Iliwekwa mnamo 2010-11-30.
- ↑ Grimes, William. "Sheldon J. Segal, aliyevumbua vizuia mimba, afariki akiwa na miaka 83" , The New York Times, 20 Oktoba 2009. Ilitumiwa 31 Oktoba 2006.
- ↑ "Contraceptive implant withdrawn", BBC News, 30 Aprili 1999. Retrieved on 20 Mei 2010.
- ↑ "Baraza la Idadi ya Watu | Pandikizo za Jadelle Maswali ya mara kwa mara Maelezo ya jumla". Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2004-01-04. Iliwekwa mnamo 2010-11-30.
{{cite web}}: Unknown parameter|=ignored (help) - ↑ Pearl of the Week
- ↑ "Madhara ya Norplant (Levonorgestreli (haipatikani nchini Marekani)) na mwingiliano wa madawa - madawa ya kuagizwa na madawa katika RxList". Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2002-02-09. Iliwekwa mnamo 2010-11-30.
{{cite web}}: Unknown parameter|=ignored (help) - ↑ Erica Johnson. "Medical device lawsuits", CBC news, 1 Aprili 2003. Retrieved on 2010-11-30. Archived from the original on 2003-04-18.
- ↑ "Nakala iliyohifadhiwa" (PDF). Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo (PDF) mnamo 2006-04-22. Iliwekwa mnamo 2010-11-30.
{{cite web}}: Unknown parameter|=ignored (help) - ↑ "Contraceptive Maker Wins Woman's Suit Over Side Effects". The New York Times: A.7. 1998.
{{cite journal}}: Unknown parameter|month=ignored (help) - ↑ Morrow, David J. (1999). "Maker of Norplant Offers a Settlement in Suit Over Effects". The New York Times: A.1.
{{cite journal}}: Unknown parameter|month=ignored (help) - ↑ Manson, Pamela (2002). "Federal Judge Dismisses Norplant Damage Claims". Texas Lawyer. Iliwekwa mnamo 2007-01-15.
{{cite journal}}: Unknown parameter|month=ignored (help) - ↑ Medwatch - 2000 Habari kuhusu Usalama