Shimo jeusi

Uchoraji wa shimo nyeusi jinsi wataalamu wanavyoliwaza kabla ya mwaka 2019 ambapo hakukuwa na picha halisi ya shimo jeusi.

Picha ya shimo jeusi kwenye kitovu cha galaksi Messier 87 (picha iliyounganishwa kutoka vipimo vingi).

Shimo jeusi (kwa Kiingereza: black hole) ni jina la eneo kwenye anga ya ulimwengu lenye graviti kubwa, kiasi kwamba hata nuru haiwezi kutoka nje yake. Eneo hili lazungukwa na upeo usioonekana lakini mipaka ya upeo huo ni kama mstari ambao kila kitu kinachoupita hakiwezi kurudi tena kwa sababu kinavutwa mno na graviti ya shimo jeusi. Eneo hili laitwa "jeusi" kwa sababu nuru yote inayofikia upeo huo inamezwa kabisa, hakuna inayorudishwa tena.

Hadi sasa haijawezekana kutazama shimo jeusi moja kwa moja. Lakini wataalamu wa fizikia waliwahi kuyatabiri mashimo hayo. Hasa nadharia ya uhusianifu ilitabiri ya kwamba gimba lenye masi kubwa iliyokandamizwa katika eneo dogo litasababisha "shimo jeusi".

Katika miaka ya nyuma wanaastronomia wameangalia mahali pengi ambako mwendo wa nyota za eneo fulani si kawaida: unaelezwa kwa kuwepo kwa shimo jeusi katika sehemu hizo maana yake graviti yake inaathiri mwendo wa nyota au mawingu ya gesi ya angani na kuzivutia kwake. Mwendo huu wa magimba katika mazingira ya mashimo meusi unaonekana kwa wanaastronomia.

Mnamo Machi 2019 wanaastronomia walifaulu kupata picha kwa kuunganisha vipimo vya paoneaanga kadhaa duniani kote vilivyolengwa vyote galaksi Messier 87 (pia: Virgo A) na kupima kama darubini moja kubwa. Mnamo Machi 2021 walifaulu kutoa picha mpya inayowezesha kuelewa zaidi kinachosababisha "quasars".

Inaaminiwa kwamba mashimo meusi hutokea wakati wa kufa kwa nyota kubwa zenye masi inayozidi masi ya jua letu mara tatu au zaidi. Hutokea pia katika viini vya galaksi penye mata nyingi kwa karibu.

Viungo vya nje

• Stanford Encyclopedia of Philosophy: "Singularities and Black Holes" by Erik Curiel and Peter Bokulich.
• Black Holes: Gravity's Relentless Pull – Interactive multimedia Web site about the physics and astronomy of black holes from the Space Telescope Science Institute
• ESA's Black Hole Visualization Archived 3 Mei 2019 at the Wayback Machine.
• Frequently Asked Questions (FAQs) on Black Holes
• "Schwarzschild Geometry"
• Hubble site

Videos

• 16-year-long study tracks stars orbiting Milky Way black hole
• Movie of Black Hole Candidate from Max Planck Institute
• Nature.com 2015-04-20 3D simulations of colliding black holes
• Computer visualisation of the signal detected by LIGO
• Two Black Holes Merge into One (based upon the signal GW150914)

Makala hii kuhusu mambo ya sayansi bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Shimo jeusi kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.

Mradi wa Astronomia Makala hii imewahi kukaguliwa na kuboreshwa kwenye warsha ya pamoja ya Jenga Wikipedia ya Kiswahili, Wikimedia Community User Group Tanzania na ASSAT. Imepewa hali ya ulinzi. Tunaomba mapendekezo yote ya usahihisho na nyongeza zipelekwe kwanza kwenye ukurasa wa majadiliano