Bảo Đại

Bảo Đại (22 Oktoba 1913 — 30 Julai 1997) alikuwa mfalme wa mwisho wa Vietnam na Kaisari wa mwisho wa Nasaba ya Nguyễn. Jina lake la kuzaliwa ni Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy. Dai ndiye aliyeongoza Vietnam kama mfalme kutoka 1926 hadi 1945 na baadaye kama mtawala wa kibaraka wa serikali ya Ufaransa na Marekani wakati wa Vita ya Pili ya Dunia na Vita vya Vietnam.

Historia na uongozi

Bảo Đại alikuwa mfalme wa Annam (eneo la kati la Vietnam) mwaka 1926 baada ya kifo cha baba yake, Khải Định. Hata hivyo, alikuwa akisoma Ufaransa wakati huo na alirudi Vietnam rasmi kuanza utawala wake mwaka 1932. Wakati wa utawala wake, Vietnam ilikuwa chini ya utawala wa kikoloni wa Ufaransa.

Uongozi wakati wa Vita ya Pili ya Dunia

Wakati wa Vita vya Pili vya Dunia, Japan ilivamia Vietnam mwaka 1940 lakini ikaruhusu utawala wa Ufaransa kuendelea hadi mwaka 1945. Machi 1945, Japan ilipiga Ufaransa na kumwondoa Bảo Đại kuwa "Kaisari wa Uhuru" wa Vietnam, ingawa kimsingi alihamishia ukibaraka wake kwa Japan. Baada ya Japan kushindwa vita Agosti 1945, Bảo Đại alikabiliwa na shinikizo kubwa la kisiasa na kimapunduzi kutoka kwa Viet Minh, harakati ya kizalendo iliyoongozwa na Ho Chi Minh.

Kung'atuka madarakani, kurudi tena

Mwezi Septemba 1945, Bảo Đại aliacha madaraka na kukabidhi mamlaka kwa Viet Minh, akiamini kuwa hiyo itasaidia kupata uhuru wa kweli wa Vietnam. Hata hivyo, muda mfupi baada ya hapo, Wafaransa walijaribu kurudisha utawala wao wa kikoloni Vietnam na Bảo Đại alirudi kwenye siasa za Vietnam kama kiongozi wa serikali ya kibaraka ya Ufaransa, alikubali kuwa "Rais" wa Serikali ya Jimbo la Vietnam mwaka 1949. Suala hili halijakubaliwa na akina Viet Minh. Hivyo ikachochea vita. Mwishowe Bảo Đại akatokomea. Pamoja na yote, Dai alikuwa na nafasi ndogo sana ya kisiasa na nguvu. Aliishi kwa miaka mingi Ufaransa baada ya kutolewa madarakani mwaka 1955 na Ngô Đình Diệm, rais wa kwanza wa Vietnam Kusini. Baadaye Bảo Đại alitumia miaka yake ya mwisho nchini Ufaransa, akiishi maisha ya faragha. Alifariki dunia mwaka 1997 mjini Paris, Ufaransa.

Bảo Đại ni kiongozi mwenye takwimu zenye utata katika historia ya Vietnam. Aliongoza katika kipindi cha mpito kutoka utawala wa kifalme hadi juhudi za uhuru wa kitaifa na hatimaye kuwa kibaraka wa mamlaka ya kikoloni na kisha Marekani. Ingawa alikuwa na nia nzuri wakati wa kuachia madaraka mwaka 1945, nafasi yake katika historia mara nyingi inachukuliwa kuwa kiongozi dhaifu na mtawala wa kibaraka, asiye na ushawishi mkubwa katika kupigania uhuru wa Vietnam.

Tanbihi

Buttinger, Joseph. Vietnam: A Dragon Embattled. Praeger, 1967.
Marr, David G. Vietnam: State, War, and Revolution (1945–1946). University of California Press, 2013.
Chapuis, Oscar. The Last Emperors of Vietnam: From Tu Duc to Bao Dai. Greenwood Press, 2000.
Duiker, William J. Ho Chi Minh: A Life. Hyperion, 2000.
Dommen, Arthur J. The Indochinese Experience of the French and the Americans: Nationalism and Communism in Cambodia, Laos, and Vietnam. Indiana University Press, 2002.
Fall, Bernard B. Hell in a Very Small Place: The Siege of Dien Bien Phu. Da Capo Press, 1967.
Goscha, Christopher E. Vietnam: A New History. Basic Books, 2016.
Logevall, Fredrik. Embers of War: The Fall of an Empire and the Making of America's Vietnam. Random House, 2012.
Karnow, Stanley. Vietnam: A History. Penguin Books, 1997.
McLeod, Mark W. The Vietnamese Response to French Intervention, 1862-1874. Praeger, 1991.
Stein Tønnesson. Vietnam 1946: How the War Began. University of California Press, 2010.
Goscha, Christopher E., and Karine Laplante. The Modern Vietnam Reader: A History of a Nation in Transition. University of California Press, 2014.
Marr, David G. Vietnamese Anticolonialism, 1885-1925. University of California Press, 1971.
Turner, Robert F. Vietnamese Communism: Its Origins and Development. Hoover Institution Press, 1975.
Young, Marilyn B. The Vietnam Wars: 1945-1990. Harper Perennial, 1991.

Makala hii ni sehemu ya mradi wa kuboresha Wikipedia na Wikamusi ya Kiswahili. Unaweza kusaidia kuihariri na kuongeza habari.