Mtumiaji:Tim taboi ndiwa/Bola Tinubu

Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru
Bola Tinubu

Tinubu mwaka wa 2011
Taking office
Makamu wa Rais Kashim Shettima (elect)
Succeeding Muhammadu Buhari
Deputy Kofoworola Bucknor
Femi Pedro
mtangulizi Buba Marwa
aliyemfuata Babatunde Fashola
aliyemfuata Wahab Dosunmu (1999)
tarehe ya kuzaliwa 29 Machi 1952 (1952-03-29) (umri 72)
Lagos, British Nigeria
chama All Progressives Congress
(2013–present)
chamakingine
ndoa Oluremi Tinubu (m. 1987–present) «start: (1987)»"Marriage: Oluremi Tinubu to Bola Tinubu" Location: (linkback://sw.wikipedia.org/wiki/Mtumiaji:Tim_taboi_ndiwa/Bola_Tinubu)
watoto 6, including Folashade
mhitimu wa Richard J. Daley College
Chicago State University (BS)
taaluma
  • Politician
  • accountant

Bola Ahmed Adekunle Tinubu (aliyezaliwa 29 Machi 1952) [1] ni mhasibu wa Nigeria, mwanasiasa na rais mteule wa Nigeria . [2] Alihudumu kama Gavana wa Jimbo la Lagos kuanzia 1999 hadi 2007 na Seneta wa Lagos Magharibi wakati wa Jamhuri ya Tatu. [3]

Tinubu alianza maisha yake ya awali kusini-magharibi mwa Nigeria na baadaye akahamia Marekani ambako alisomea Uhasibu katika Chuo Kikuu cha Jimbo la Chicago . Alirejea Nigeria mwanzoni mwa miaka ya 1980 na aliajiriwa na Mobil Nigeria kama mhasibu, kabla ya kuingia kwenye siasa kama mgombea wa useneta wa Lagos Magharibi mwaka 1992 chini ya bendera ya Social Democratic Party . Baada ya dikteta Sani Abacha kuvunja Seneti mwaka wa 1993, Tinubu alikua mwanaharakati akipigania kurejeshwa kwa demokrasia kama sehemu ya vuguvugu la Muungano wa Kitaifa wa Kidemokrasia . Ingawa alilazimishwa uhamishoni mwaka wa 1994, Tinubu alirejea baada ya kifo cha Abacha mwaka wa 1998. [4]

Katika uchaguzi wa ugavana wa Jimbo la Lagos, Tinubu alishinda kwa kura nyingi kama mwanachama wa Alliance for Democracy dhidi ya Dapo Sarumi wa Peoples Democratic Party na Nosirudeen Kekere-Ekun wa All People's Party . [5] Miaka minne baadaye, alichaguliwa tena kwa muhula wa pili. [6] Mihula miwili ya Tinubu ilitawalwa na majaribio ya kufanya jiji la Lagos kuwa la kisasa na ugomvi wake na serikali kuu. [7] Baada ya kuondoka madarakani mwaka wa 2007, alichukua jukumu muhimu katika uundaji wa All Progressives Congress mwaka wa 2013. [8] [9] Kwa muda mrefu, kazi ya Tinubu imekumbwa na shutuma za ufisadi na maswali kuhusu ukweli wa historia yake binafsi. [10] [11] [12]

Maisha ya awali na elimu[hariri | hariri chanzo]

Kulingana na hati za kiapo, Tinubu alizaliwa tarehe 29 Machi 1952. Mama yake, Abibatu Mogaji, alikuwa mfanyabiashara ambaye baadaye alikuja kuwa Iyaloja wa Jimbo la Lagos. Alihudhuria Shule ya Msingi ya St. John, Aroloya, Lagos na Shule ya Children's Home School huko Ibadan . Tinubu kisha akaenda Marekani mwaka wa 1975, ambako alisoma kwanza katika Chuo cha Richard J. Daley huko Chicago na kisha Chuo Kikuu cha Chicago State . Alihitimu mwaka wa 1979 na shahada ya Sayansi katika Uhasibu. [13]

Mizozo juu ya umri wake, elimu na jina iliibuka katika maisha yake yote ya kisiasa kutokana na hati na taarifa zinazokinzana kutoka kwa Tinubu mwenyewe. Ingawa kuna tetesi ambazo hazijathibitishwa kuwa Tinubu alizaliwa akiwa na jina tofauti katika familia tofauti katika Jimbo la Osun la kisasa, utata mkubwa ulichochewa na kutofautiana kwa vyeti vilivyowasilishwa na Tinubu kwa Tume Huru ya Kitaifa ya Uchaguzi . [14] Nyaraka zilizowasilishwa kabla ya kugombea ugavana mwaka wa 1999 zilisema kwa uwongo kwamba Tinubu alihudhuria Chuo cha Serikali, Ibadan kwa shule ya upili na rekodi za Chuo Kikuu cha Jimbo la Chicago zilikuwa na mwaka wake wa kuzaliwa kama 1954, sio 1952; kwa kujibu, Tinubu alidai Tokunbo Afikuyomi, ambaye wakati huo alikuwa seneta, [15] alighushi kimakosa wasilisho la 1999 na chuo kikuu kilikuwa kimefanya makosa. [16] Mzozo huo ulianza tena mwaka 2022 wakati nyaraka zilizowasilishwa na Tinubu kwa INEC kwa ajili ya uchaguzi wa urais zilipotolewa, zikifichua kuwa hakueleza shule ya msingi au sekondari aliyosoma kinyume na fomu za viapo na taarifa za awali kwa umma. [17] [18] [19]

Kazi ya awali na uhusiano na biashara ya madawa ya kulevya[hariri | hariri chanzo]

Tinubu alifanya kazi kwa makampuni ya Marekani Arthur Andersen, Deloitte na GTE Services Corporation. [20] Baada ya kurejea Nigeria mwaka 1983, alijiunga na Mobil Oil Nigeria, na baadaye akawa mtendaji mkuu wa kampuni. [21]

Wakati wake huko Marekani, Tinubu alijulikana kwa mapato yake ya juu ya kutiliwa shaka kabla ya kuchunguzwa na mamlaka ya serikali kuu; hatimaye mali zake zilizuiliwa mwaka wa 1993 kutokana na kesi ya mahakama iliyodai kuwa serikali ya Marekani ilikuwa na " sababu inayowezekana " ya kuamini kwamba akaunti za benki za Tinubu za Marekani ndizo zilizokuwa na pesa za biashara ya heroini . Alimalizana na serikali na akapoteza karibu dola 460,000 baadaye mwaka huo. Nyaraka za mahakama na ripoti za baadaye juu ya kesi hiyo zilionyesha kuwa alikuwa mfanyabiashara wa wauzaji heroini wawili wa Chicago miaka ya 1990. [22] [23] [24]

Kazi ya mapema ya kisiasa[hariri | hariri chanzo]

Maisha yake ya kisiasa yalianza mwaka wa 1992, [25] alipojiunga na Social Democratic Party ambapo alikuwa mwanachama wa kikundi cha Peoples Front kilichoongozwa na Shehu Musa Yar'Adua na kilichoundwa na wanasiasa wengine kama vile Umaru Yar'Adua, Atiku Abubakar, Baba Gana Kingibe, Rabiu Kwankwaso, Abdullahi Aliyu Sumaila, Magaji Abdullahi, Dapo Sarumi na Yomi Edu. Alichaguliwa katika Seneti, akiwakilisha eneo bunge la Lagos Magharibi katika Jamhuri ya Tatu ya Nigeria iliyodumu kwa muda mfupi. [26]

Baada ya matokeo ya uchaguzi wa rais wa tarehe 12 Juni 1993 kubatilishwa, Tinubu alikua mwanachama mwanzilishi wa Muungano wa Kidemokrasia wa Kitaifa unaounga mkono demokrasia, kundi ambalo lilihamasisha uungwaji mkono wa kurejesha demokrasia na kutambuliwa kwa Moshood Abiola kama mshindi wa uchaguzi wa Juni 12. Kufuatia kunyakua madaraka kama mkuu wa jeshi la serikali ya Jenerali Sani Abacha, alienda uhamishoni mwaka 1994 na kurejea nchini mwaka 1998 baada ya kifo cha dikteta wa kijeshi, ambacho kilianzisha kipindi cha mpito kuelekea Jamhuri ya Nne ya Nigeria . [27]

Katika maandalizi ya uchaguzi wa 1999, Bola Tinubu alikuwa mfuasi wa viongozi wa Alliance for Democracy (AD) Abraham Adesanya na Ayo Adebanjo. [28] Aliendelea kushinda mchujo wa AD kwa uchaguzi wa ugavana wa Jimbo la Lagos kwa kuwashinda Funsho Williams na Wahab Dosunmu, Waziri wa zamani wa Ujenzi na Makazi. [29] Mnamo Januari 1999, alisimama kwa nafasi ya Gavana wa Jimbo la Lagos kwa tikiti ya AD na alichaguliwa kuwa gavana. [30]

Gavana wa Jimbo la Lagos[hariri | hariri chanzo]

Baada ya kushika madaraka Mei 1999, Tinubu alitoa nyumba nyingi za makazi huko Lagos kwa ajili ya maskini. [31] Katika kipindi cha miaka minane ya kuwa ofisini, alifanya uwekezaji mkubwa katika elimu katika jimbo hilo na pia kupunguza idadi ya shule katika jimbo hilo kwa kurudisha shule nyingi kwa wamiliki wa zamani ambao tayari wamekaa. [32] Pia alianzisha ujenzi mpya wa barabara, unaohitajika kukidhi mahitaji ya idadi ya watu inayokua kwa kasi ya serikali. [33]

Tinubu, pamoja na naibu gavana mpya, Femi Pedro, walishinda kuchaguliwa tena kuwa gavana mnamo Aprili 2003. Majimbo mengine yote ya Kusini Magharibi yaliangukia kwa People's Democratic Party katika chaguzi hizo. [34] Alihusika katika mapambano na serikali ya shirikisho inayodhibitiwa na Olusegun Obasanjo kuhusu kama Jimbo la Lagos lilikuwa na haki ya kuunda Maeneo mapya ya Maendeleo ya Halmashauri za Mitaa (LCDAs) ili kukidhi mahitaji ya wakazi wake wengi. Mzozo huo ulisababisha serikali ya shirikisho kutwaa pesa zilizokusudiwa kwa halmashauri za jimbo hilo. Katika kipindi cha mwisho cha muhula wake madarakani, alikuwa akijihusisha na migongano ya mara kwa mara na mamlaka ya PDP kama vile Adeseye Ogunlewe, seneta Jimbo la Lagos ambaye alikuwa waziri wa Ujenzi, na Bode George, mwenyekiti wa kusini-magharibi wa PDP. . [35]

Uhusiano kati ya Tinubu na naibu gavana Femi Pedro ulizidi kuwa wa wasiwasi baada ya Pedro kutangaza nia yake ya kuwania kiti cha ugavana. Pedro alishindana na kuwa mgombeaji wa AC wa ugavana katika uchaguzi wa 2007, lakini aliondoa jina lake kabla ya uteuzi wa chama. Alihamia Chama cha Labour huku angali akishikilia wadhifa wake kama naibu gavana. [36] Muda wa Tinubu kama Gavana wa Jimbo la Lagos ulimalizika tarehe 29 Mei 2007, wakati mrithi wake Babatunde Fashola wa Action Congress alipochukua wadhifa huo. [37] [38]

Baada ya ugavana[hariri | hariri chanzo]

Mnamo 2006, Tinubu alijaribu kumshawishi aliyekuwa makamu wa rais wa Nigeria Atiku Abubakar kuwa mkuu wa chama chake, Action Congress (AC). Abubakar ambaye alikuwa mwanachama wa chama cha People's Democratic Party (PDP), hivi karibuni alikuwa ametofautiana na Rais Olusegun Obasanjo kuhusu nia ya Abubakar kumrithi Obasanjo kama rais. Tinubu alimpa Abubakar nafasi ya kubadili vyama na kujiunga na AC, na kumpa nafasi ya kugombea urais wa chama chake, kwa masharti kwamba yeye, Tinubu, atakuwa mgombea mwenza wa Atiku Abubakar. Atiku alikataa pendekezo hilo na, baada ya kuhamia AC, akachagua mgombea mwenza kutoka Kusini Mashariki, Seneta Ben Obi. Ingawa Atiku aligombea nyadhifa katika jukwaa la Tinubu katika uchaguzi, PDP bado ilishinda, kwa kishindo . [39]

Mwaka 2009, kufuatia ushindi wa kishindo wa chama cha People's Democratic Party (PDP) katika uchaguzi wa Aprili 2007, Tinubu alihusika katika mazungumzo ya kuleta pamoja vyama vya upinzani vilivyogawanyika kuwa "chama kikubwa" chenye uwezo wa kupinga chama tawala cha wakati huo cha PDP. [40] Mnamo Februari 2013, Tinubu alikuwa miongoni mwa wanasiasa kadhaa waliounda chama cha "upinzani mkubwa" na kuunganishwa kwa vyama vitatu vikubwa vya upinzani nchini Nigeria - Action Congress of Nigeria (ACN), Congress for Progressive Change (CPC), All Nigeria Peoples Party. (ANPP), kikundi cha All Progressives Grand Alliance (APGA) na PDP mpya (nPDP), kikundi cha chama tawala cha People's Democratic Party [41] - ndani ya All Progressives Congress (APC). [42]

Mwaka 2014, Tinubu alimuunga mkono mkuu wa zamani wa jeshi la nchi Jenerali Muhammadu Buhari, kiongozi wa kikundi cha CPC cha APC - ambaye alikuwa na wafuasi wengi Kaskazini mwa Nigeria, na hapo awali alishiriki katika uchaguzi wa urais wa 2003, 2007 na 2011 kama mgombeaji wa urais wa CPC. [43] Tinubu awali alitaka kuwa mgombea makamu wa rais wa Buhari lakini baadaye alikubali Yemi Osibanjo, mshirika wake na kamishna wa zamani wa sheria. [44] Mnamo mwaka wa 2015, Buhari alipanda APC hadi ushindi, na kumaliza utawala wa miaka 16 wa PDP, na kuashiria mara ya kwanza kwa rais aliyeko madarakani kushindwa na mgombea wa upinzani. [45]

Tinubu ameendelea na jukumu muhimu katika utawala wa Buhari, akiunga mkono sera za serikali na kushikilia hatamu za ndani za chama, badala ya matarajio yake ya muda mrefu ya urais. [46] Mnamo 2019, aliunga mkono kampeni ya kuchaguliwa tena kwa Buhari na kumshinda mgombea wa PDP Atiku Abubakar . Mnamo 2020, kufuatia mzozo wa ndani wa chama ambao ulisababisha kuondolewa kwa mshirika wa Tinubu na mwenyekiti wa chama Adams Oshiomole, inaaminika kuwa hatua hiyo ilikuwa kukatiza matarajio ya urais wa Tinubu kabla ya 2023. [47]

Rais mteule wa Nigeria[hariri | hariri chanzo]

Kampeni ya urais 2023[hariri | hariri chanzo]

Mnamo tarehe 10 Januari 2022, Tinubu alitangaza rasmi kugombea urais. [48] [49] [50]

Mnamo tarehe 8 Juni 2022, Tinubu alishinda kura za mkutano mkuu wa chama tawala cha APC, akifunga 1,271, na kuwashinda Makamu wa Rais Yemi Osinbajo na Rotimi Amaechi aliyefunga 235 na 316 mtawalia. [51]

Mnamo tarehe 1 Machi 2023, INEC ilimtangaza Tinubu mshindi wa uchaguzi wa urais wa 2023 . [52] Alitangazwa kuwa rais mteule baada ya kuzoa kura 8,794,726 na kuwashinda wapinzani wake. [53] Mshindi wa pili wake Atiku Abubakar wa chama cha upinzani cha People's Democratic Party (PDP) alipata kura 6,984,520. Peter Obi wa chama cha Labour alikuwa na kura 6,101,533 na kuwa wa tatu. [54]

Mabishano[hariri | hariri chanzo]

Uendeshaji haramu wa akaunti za kigeni[hariri | hariri chanzo]

Mnamo Aprili 2007, baada ya uchaguzi mkuu, lakini kabla ya gavana mteule Babatunde Fashola kuchukua madaraka, Serikali ya Shirikisho ilimpeleka Tinubu mbele ya Ofisi ya Maadili ya Maadili kwa ajili ya kesi dhidi ya madai ya uendeshaji haramu wa akaunti 16 tofauti za kigeni. [55]

Utengaji wa fedha za Lagos katika kununua hisa katika Econet[hariri | hariri chanzo]

Mnamo Januari 2009, Tume ya Uhalifu wa Kiuchumi na Kifedha iliwaondoa Tinubu na magavana James Ibori wa Jimbo la Delta na Obong Victor Attah wa Jimbo la Akwa Ibom kwa mashtaka ya kula njama, utakatishaji fedha, matumizi mabaya ya ofisi na ufisadi rasmi kuhusiana na uuzaji wa hisa za mtandao wa Vmobile . mwaka wa 2004. [56] Mnamo Machi 2009, kulikuwa na ripoti kwamba njama ilikuwa imetambuliwa kumuua Tinubu. Muungano wa Muungano wa Demokrasia ulimtaka Inspekta Jenerali wa Polisi, Mike Okiro, kufanya uchunguzi wa kina. [57] Mnamo Septemba 2009, kulikuwa na ripoti kwamba Polisi wa Metropolitan wa Uingereza walikuwa wakichunguza shughuli ambayo serikali ya Jimbo la Lagos ilifanya uwekezaji katika Econet (sasa Airtel ). Tinubu alisema shughuli hiyo ilikuwa ya moja kwa moja na yenye faida kwa serikali, na hakuna wasuluhishi waliohusika. [58] Serikali ya Shirikisho ilikataa ombi la Uingereza la kutoa ushahidi unaohitajika kwa uchunguzi zaidi na kufunguliwa mashtaka kwa magavana watatu wa zamani wa Nigeria katika mahakama ya London. [59]

Uungu wa kisiasa na uhuni katika jimbo la Lagos[hariri | hariri chanzo]

Tinubu ametambuliwa sana kama " Godfather wa Lagos". [60] Jukumu lake katika kuvuta kamba za jimbo kuu la jiji lilifichuliwa katika The Lion of Bourdillon, filamu ya mwaka wa 2015 inayoangazia mtego wa kisiasa na kifedha wa Tinubu kwenye jimbo la jiji. Tinubu aliwasilisha ₦150 mabilioni ya kesi ya kashfa dhidi ya wazalishaji, Africa Independent Television (AIT). [61] Filamu hiyo ilikoma kuonyeshwa tarehe 6 Machi 2015. Amejaribu kuimarisha mchakato wa kisiasa, ikiwa ni pamoja na Desemba 2009, iliporipotiwa kuwa Fashola na Tinubu walitofautiana kuhusu suala la kuchaguliwa tena kwa Fashola kama Gavana wa Lagos mwaka wa 2011, na Tinubu akimpendelea kamishna wa mazingira, Muiz Banire . . [62] Mzozo kama huo ulifanyika mnamo 2015 juu ya mrithi wa Fashola, Akinwunmi Ambode, akimgombanisha Fashola na Tinubu, ambaye alitupa uzito wake wote nyuma ya Ambode. [63] Ambode alimrithi Fashola, alifukuzwa na Tinubu na nafasi yake kuchukuliwa na Babajide Sanwo-Olu . [64] [65]

Matumizi ya magari ya kubebea mabilioni kushawishi uchaguzi katika jimbo la Lagos[hariri | hariri chanzo]

Wakati wa uchaguzi wa 2019, gari la ng'ombe lilionekana likiingia kwenye makazi ya Tinubu kwenye Barabara ya Bourdillion huko Ikoyi, ambayo alielezea: "Ninaweka pesa popote ninapotaka." [66]

Maisha binafsi[hariri | hariri chanzo]

Tinubu alioa Oluremi Tinubu mnamo 1987, yeye ndiye seneta wa sasa anayewakilisha wilaya ya useneta ya Lagos ya Kati, wana watoto 3, Zainab Abisola Tinubu, Habibat Tinubu na Olayinka Tinubu. [67] [68] Alizaa watoto 3 kutoka kwa uhusiano wa awali, Kazeem Olajide Tinubu (12 Oktoba 1974 - 31 Oktoba 2017), Folashade Tinubu (aliyezaliwa 17 Juni 1976) na Oluwaseyi Tinubu (aliyezaliwa 13 Oktoba 1985), ambaye mama yake anadaiwa kuwa mhudumu wa zamani wa hewa na nabii wa kike Bunmi Oshonike. [69] [70]

Mamake Tinubu, Abibatu Mogaji, alifariki tarehe 15 Juni 2013 akiwa na umri wa miaka 96. [71] Tarehe 31 Oktoba 2017, mwanawe, Jide Tinubu, alikufa London. [72] Tinubu ni Muislamu . [73]

Wakuu[hariri | hariri chanzo]

Tinubu ana machifu wawili; yeye ni "Asiwaju" wa Lagos na "Jagaban" wa Emirate ya Borgu katika Jimbo la Niger . [73]

Angalia pia[hariri | hariri chanzo]

  • Rekodi ya matukio ya Lagos, 2000s

Marejeleo[hariri | hariri chanzo]

  1. ↑ "Fayemi salutes Tinubu at 69, says he is leader of leaders". Legit. 29 March 2021. Iliwekwa mnamo 25 August 2021.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  2. ↑ Times, Premium (1 March 2023). "BREAKING: INEC declares APC's Bola Tinubu winner of Nigeria's presidential election". Premium Times Nigeria (kwa en-GB). Iliwekwa mnamo 1 March 2023.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  3. ↑ "Asiwaju Bola Ahmed Tinubu-1999-2007 – BabaJide Sanwo-Olu – Governor of Lagos State" (kwa en-US). Iliwekwa mnamo 26 May 2020.  Check date values in: |accessdate= (help)
  4. ↑ "Tinubu at 69: His life story, from rugged early period, escape to exile, others". The News Nigeria. 29 March 2021. Iliwekwa mnamo 22 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  5. ↑ "Nigeria: Tinubu Wins By Landslide". P.M. News. AllAfrica. 11 January 1999. Iliwekwa mnamo 22 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  6. ↑ Nwabuko, Chukwudi (21 April 2003). "Nigeria: Tinubu Wins Lagos Guber Race". ThisDay. AllAfrica. Iliwekwa mnamo 22 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  7. ↑ Lawal, Leonard (5 April 2016). "Nigeria: Lagos, Maximum City". The Africa Report. Iliwekwa mnamo 22 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  8. ↑ Smith, Patrick (27 April 2012). "Nigeria, the Shadow government". The Africa Report. Iliwekwa mnamo 22 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  9. ↑ Ayeni, 'Tofe (25 March 2021). "Nigeria: Who's who in Tinubu's network: Family, friends, politicians and business allies". Africa Report. Iliwekwa mnamo 22 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  10. ↑ Ewepu, Gabriel (25 October 2019). "CSOs calls on EFCC to investigate Tinubu over alleged money conveyed in bullion vans". Vanguard. Iliwekwa mnamo 22 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  11. ↑ Olu, Tayo (29 July 2020). "Petition Details Alleged Corrupt Activities Of Tinubu Since 1999". The Whistler. Iliwekwa mnamo 22 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  12. ↑ Kperogi, Farooq (29 January 2022). "Clarity On Tinubu's Age And Post-Secondary Education". Nigerian Tribune. Iliwekwa mnamo 22 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  13. ↑ Ufuoma, Vincent (27 June 2022). "Chicago University replies ICIR on Tinubu's controversial certificate". International Centre for Investigative Reporting. Iliwekwa mnamo 8 July 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  14. ↑ Amaechi, Ikechukwu. "Tinubu and the certificate scandal that refuses to die". Vanguard. Iliwekwa mnamo 8 July 2022.  Check date values in: |accessdate= (help)
  15. ↑ "Tinubu: What Really Are Afikuyomi's Sins? – THISDAYLIVE". www.thisdaylive.com. Iliwekwa mnamo 30 September 2022.  Check date values in: |accessdate= (help)
  16. ↑ Akintade, Adefemola (25 June 2022). "Tokunbo Afikuyomi falsified Tinubu's academic credentials to INEC, says Campaign Headquarters". Peoples Gazette. Iliwekwa mnamo 8 July 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  17. ↑ "2023: Controversy Trails Tinubu's INEC Filings". Daily Trust. 26 June 2022. Iliwekwa mnamo 26 June 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  18. ↑ Essien, Hillary (24 June 2022). "I didn't attend primary, secondary schools; my university certificates stolen by unknown soldiers, Tinubu tells INEC". Peoples Gazette. Iliwekwa mnamo 1 July 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  19. ↑ Abidoye, Bisi. "PT State of the Race: Tinubu's "lost" certificates and Wike's message to Atiku". Premium Times. Iliwekwa mnamo 1 July 2022.  Check date values in: |accessdate= (help)
  20. ↑ "My Profile". Asiwaju Bola Tinubu. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 23 July 2011. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |archivedate=, |accessdate= (help)
  21. ↑ Barnaby Phillips (20 February 1999). "Lagos hopes for change". BBC News. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  22. ↑ "Graft Allegations Dog Nigeria's Main Presidential Hopefuls", 22 June 2022. 
  23. ↑ Hundeyin, David (13 July 2022). "Bola Ahmed Tinubu: From Drug Lord To Presidential Candidate". West Africa Weekly. Iliwekwa mnamo 13 July 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  24. ↑ "Nigerian Pres' Svengali Tied to Heroin", 27 April 2015. 
  25. ↑ "Tinubu's house of war". TheCable (kwa en-US). 26 January 2022. Iliwekwa mnamo 24 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  26. ↑ "YORUBA LEADERSHIP: THE CAP AND THE SHOES FIT ASIWAJU BOLA TINUBU". NigeriaWorld. 4 May 2008. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  27. ↑ Jide Ajani (10 October 2009). "They labelled me military mole in NADECO for nothing – Bucknor Akerele". Vanguard. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  28. ↑ Duro Onabule (14 March 2008). "Acceptable face of godfatherism?". Daily Sun. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 26 February 2010. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  29. ↑ DURO ADESEKO (20 December 2008). "Why the military toppled Shagari". Daily Sun. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 1 February 2009. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  30. ↑ Olusola Balogun (25 October 2009). "PDP's insatiable thirst". Daily Sun. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 28 November 2010. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  31. ↑ "Achievements in the 2000's", LDSPC, iliwekwa mnamo 25 October 2022  Check date values in: |accessdate= (help)
  32. ↑ GABRIEL DIKE (3 July 2007). "Build on Tinubu's legacy in education, Fashola urged". Daily Sun. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 27 July 2010. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  33. ↑ FEMI BABAFEMI (29 June 2005). "New road opens up Ijegun community". Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 31 December 2006. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  34. ↑ Olusola Balogun (6 September 2009). "One-party state: Who will stop PDP?". Daily Sun. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 6 January 2010. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  35. ↑ Tolu Olarewaju (17 June 2004). "Pains, anguish of Ogunlewe/George Army on Lagos roads". Daily Independent. Iliwekwa mnamo 13 November 2009.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  36. ↑ CHRISTIAN ITA, DENNIS MERNYI (8 July 2007). "Ugwu, Madueke, others face hurdle". Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 16 October 2007. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  37. ↑ OLUSOLA BALOGUN (14 June 2009). "2011: South West politicians to watch". Daily Sun. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 22 June 2009. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  38. ↑ RAZAQ BAMIDELE (13 October 2006). "The making of Lagos AC". Daily Sun. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 4 May 2007. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  39. ↑ "Why I didn't pick Tinubu as running mate in 2007, by Atiku". The Guardian. 16 March 2022. Iliwekwa mnamo 5 March 2023.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  40. ↑ GOBERT EMERSON Jr., TAIWO AMODU and DURO ADESEKO (11 April 2009). "Mega party, mega confusion". Daily Sun. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 15 April 2009. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  41. ↑ "Amaechi, 4 other PDP govs, nPDP join APC". Vanguard News (kwa en-US). 26 November 2013. Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  42. ↑ "Update: ACN, ANPP, APGA, CPC merge into new party, APC – Premium Times Nigeria" (kwa en-GB). 7 February 2013. Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  43. ↑ "Buhari wins APC presidential primaries". Vanguard News (kwa en-US). 11 December 2014. Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  44. ↑ "Buhari formally presents Osinbajo as APC presidential running mate | Premium Times Nigeria" (kwa en-GB). 17 December 2014. Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  45. ↑ "Muhammadu Buhari's Presidential Victory in Nigeria". Council on Foreign Relations (kwa Kiingereza). Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |accessdate= (help)
  46. ↑ "Tinubu meets Buhari in Aso Rock, speaks on 2023 presidential ambition". www.msn.com. Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |accessdate= (help)
  47. ↑ "EXCLUSIVE: APC Leader, Bola Tinubu's Presidential Ambition Crumbles, Unable To Visit Aso Villa As President Buhari Recognises Victor Giadom As Party's Acting National Chairman". Sahara Reporters. 24 June 2020. Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  48. ↑ "Tinubu: Why I believe I'll win presidency in 2023", 16 January 2022. 
  49. ↑ "BREAKING: Barely Three Weeks After Declaring Interest In 2023 Presidency, Tinubu Travels Out for Medicals". Sahara Reporters. 28 January 2022. Iliwekwa mnamo 14 February 2022.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  50. ↑ "2023 Presidency: Why APC Should Compensate Tinubu – Badara", 15 May 2022. 
  51. ↑ "BREAKING: Bola Tinubu, Jagaban of Borgu, clinches APC presidential ticket". 
  52. ↑ "BREAKING: INEC declares Tinubu winner of presidential election". March 2023.  Check date values in: |date= (help)
  53. ↑ "BREAKING: I'll be your servant, Tinubu promises Nigerians". March 2023.  Check date values in: |date= (help)
  54. ↑ "INEC declares Bola Tinubu winner of 2023 presidential election". March 2023.  Check date values in: |date= (help)
  55. ↑ Ise-Oluwa Ige (25 April 2007). "FG Drags Tinubu to Conduct Tribunal". Vanguard. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  56. ↑ Atika Balal (11 September 2009). "Vmobile Sale – Ibori, Tinubu, Attah Cleared of Money Laundering". Daily Trust. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  57. ↑ REMI ADEFULU (30 March 2009). "Tinubu: AD wades into alleged threat to life". Daily Sun. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 3 June 2009. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  58. ↑ "$38bn Vmobile scam: Metropolitan police lied – Tinubu". The Sun Publishing. 16 September 2009. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 22 September 2009. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  59. ↑ Ise-Oluwa Ige (10 September 2009). "FG, UK at loggerheads over Tinubu, Ibori, Attah". Vanguard. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  60. ↑ "Tinubu: The Flawed Progressive". THISDAYLIVE (kwa en-US). Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |accessdate= (help)
  61. ↑ "Lion of Bourdillon: AIT fights back". 11 August 2015. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 11 August 2015. Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
  62. ↑ "Fashola, Tinubu Split Over 2011". Daily Champion. 9 December 2009. Iliwekwa mnamo 24 December 2009.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  63. ↑ "Nigeria's poster boy for good governance caught up in corruption allegations". African Arguments (kwa en-GB). 28 August 2015. Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  64. ↑ "Ambode vs. Tinubu". Ambode vs. Tinubu (kwa Kiingereza). Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |accessdate= (help)
  65. ↑ "Former Lagos governor Ambode feels the wrath of the kingmaker". The Africa Report.com (kwa en-US). 29 August 2019. Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  66. ↑ "Bullion vans: I can keep money anywhere I want, says Tinubu". Punch Newspapers (kwa en-US). 23 February 2019. Iliwekwa mnamo 5 July 2020.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  67. ↑ "Senator Oluremi Tinubu: The Change that was Expected is not the Change that is being Experienced Now – BellaNaija". www.bellanaija.com. 26 January 2016. Iliwekwa mnamo 24 September 2017.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  68. ↑ "Who Are Bola Tinubu's Children and What Do They Do For A Living?". Answers Africa. Iliwekwa mnamo 5 March 2023.  Check date values in: |accessdate= (help)
  69. ↑ Ekowa, Stephanie (17 March 2022). "Meet Bola Tinubu's Six Children". Buzz Nigeria. Iliwekwa mnamo 5 March 2023.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  70. ↑ Madu, Golden (25 May 2022). "Full details of Bola Tinubu's marriage, wife and children". DNB Africa. Iliwekwa mnamo 5 March 2023.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  71. ↑ "Tinubu's mother, Abibatu Mogaji, dies at 96". Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 22 February 2015. Iliwekwa mnamo 20 February 2015.  Check date values in: |archivedate=, |accessdate= (help)
  72. ↑ "My son, Jide died of cardiac arrest – Bola Tinubu – Vanguard News", 3 November 2017. 
  73. ↑ 73.0 73.1 "Would-be successors to the ailing Nigerian president are circling", 20 July 2017.  Hitilafu ya kutaja: Invalid <ref> tag; name "eco" defined multiple times with different content
Kigezo:S-ppoKigezo:S-break
New political party AD nominee for Governor of Lagos State
1999, 2003 		Akafuatiwa na
Hakeem Akinola Gbajabiamila

Kigezo:S-break

Alitanguliwa na
Muhammadu Buhari 		APC nominee for President of Nigeria
2023 		Most recent
Ofisi za Kisiasa
Alitanguliwa na
Buba Marwa 		Governor of Lagos State
1999–2007 		Akafuatiwa na
Babatunde Fashola

Kigezo:Governors of Lagos State

[[Jamii:Watu walio hai]] [[Jamii:Waliozaliwa 1952]] [[Jamii:Pages with unreviewed translations]]

Rudishwa kutoka "https://sw.wikipedia.org/w/index.php?title=Mtumiaji:Tim_taboi_ndiwa/Bola_Tinubu&oldid=1270787"