Vijana nchini Uganda
Vijana nchini Uganda ni muhimu sana kwa sababu Uganda ndiyo nchi ambayo wakazi wake wana umri mdogo zaidi duniani, huku 77% wakiwa chini ya umri wa miaka 25.[1] Kuna vijana 7,310,386 kutoka umri wa miaka 15-24 wanaoishi Uganda. [2]
Ufafanuzi wa vijana
[hariri | hariri chanzo]Ujana ni hatua ya kati iliyojengwa kijamii ambayo inasimama kati ya utoto na utu uzima.[3] UNICEF kwa ujumla inafafanua vijana ni kuwa kati ya umri wa miaka 15 na 24. Sera ya vijana inafafanua vijana kama vijana wote, wa kike na wa kiume, ni wenye umri wa miaka 12 hadi 30. [4]
Idadi ya watu
[hariri | hariri chanzo]Nchini Uganda uwiano wa wanaume kwa wanawake ni wanaume 100.2 kwa wanawake 100.[5] Matarajio ya maisha wakati wa kuzaliwa kwa wanaume ni miaka 42.59 na miaka 44.49 kwa wanawake.[5] Vijana wa Uganda hupitia maisha tofauti kulingana na kama wanaishi kijijini au mijini. Vijana wengi huamua kuhama kutoka maeneo ya mashambani hadi mijini kwa kuzingatia mambo ambayo ni pamoja na uhusiano wa kindugu na uhusiano wa kirafiki, mapato ya vijijini, jukumu la elimu ya vijijini, na mfumo wa kijamii wa vijijini.[6]
Elimu
[hariri | hariri chanzo]
Uganda ilianzisha Chuo Kikuu cha Makerere, chuo kikuu cha kwanza cha umma mnamo 1922 na chuo kikuu cha pili cha umma mnamo 1989. Mapema miaka ya 1990, Uganda ilianzisha ufadhili wa kibinafsi katika vyuo vikuu vya umma. [7] Kufikia 2005, kulikuwa na vyuo vikuu 27 nchini Uganda na ambavyo 80% vilikuwa taasisi za binafsi. Viwango vya elimu ya vijana kati ya 2005 na 2010 vilikuwa 90% kwa wanaume na 85% kwa wanawake. [8]
Wanafunzi ambao wamefanikiwa kumaliza sekondari ya upili na kufaulu Uthibitisho wa elimu ya Juu Uganda ndio pekee wanaostahiki kujiunga na vyuo vya baada ya sekondari.[9] Kuna aina tatu za taasisi zinazoungwa mkono za umma nchini Uganda. Zinajumuisha taasisi zinazojitegemea, taasisi zinazoendeshwa na Wizara ya Elimu, na taasisi zinazosimamiwa na Tume ya Utumishi wa Umma.
Kufikia 1998, uandikishaji wa Uganda katika vyuo vikuu na taasisi za elimu ya juu ulikuwa hadi wanafunzi 34,773. [9] Hii ni mara mbili ya kiwango cha mwaka 1991 wakati Uganda ilikuwa na wanafunzi 17,585 pekee walioandikishwa. Kiwango cha wanawake waliojiandikisha mwaka wa 1998 kilikuwa asilimia 33 ya idadi ya wanafunzi ambayo ilikuwa ongezeko kutoka 28% mwaka wa 1991.
Wanafunzi ambao ni raia na ni wasaidizi wa serikali hawalipi chochote kwa ajili ya masomo yao, gharama za hela ya matumizi, gharama za usafiri na gharama za bweni. [9] Wizara ya Elimu inawashughulikia wanafunzi wote hawa katika bajeti yao kubwa ya mwaka ambayo wanapokea kutoka Wizara ya Fedha. Wanakadiria kuwa wanalipa takriban shilingi 6,000,000 za Uganda au dola 3,000 za Kimarekani kwa kila mwanafunzi wanazomsaidia.
Kulingana na UNFPA (2014), 78% ya vijana wenye umri wa miaka 13-18 kwa sasa wanahudhuria shule. 10% ya wale kati ya 10% miaka 6-12 hawajawahi kwenda shule. 22% ya vijana walio na umri wa miaka 13-18 wameacha shule.[10] Zaidi ya hayo, vijana milioni 8.8 wenye umri wa miaka 15-24 hawajishughulishi na elimu, ajira au chini ya mafunzo yoyote.[11]
Ajira
[hariri | hariri chanzo]Kiwango cha ukosefu wa ajira kwa vijana nchini Uganda wenye umri wa miaka 15-24 ni 83%. Kiwango hiki ni cha juu zaidi kwa wale walio na digrii rasmi na wanaoishi katika eneo la mijini. Hii ni kutokana na kukatika kati ya shahada iliyopatikana na ujuzi wa ufundi unaohitajika kwa kazi ambazo zinahitajika kwa wafanyakazi.
Wale wasio na shahada pia hawawezi kupata kazi kwa sababu hawana ujuzi unaohitajika kwa nafasi hiyo au hawana rasilimali kama vile ardhi au mtaji. Vijana wengine pia wana maoni hasi juu ya kazi fulani kwa hivyo hawako tayari kuzichukua ikiwa watapewa nafasi. Ukosefu wa ajira kwa vijana huleta changamoto kubwa ya kisiasa, kiuchumi na kijamii kwa nchi na uongozi wake. Mzunguko huo unafanya kuwa vigumu zaidi kwa Uganda kuondokana na umaskini. Wanawake wachanga pia mara nyingi zaidi hulazimika kukaa nyumbani katika jukumu la uzazi tangu umri mdogo jambo ambalo huzuia uwezo wao wa kufanya kazi.
Kazi ya sekta isiyo rasmi inachangia wengi wa wafanyakazi vijana nchini Uganda. [12] 3.2% ya vijana wanafanya kazi za kuajiriwa, 90.9% wanafanya kazi kwa ajira isiyo rasmi, na 5.8% ya vijana wa Uganda wamejiajiri. [12]
Kulingana na Amamukirori B. na Mubiru A.(2018), katika ripoti ya idadi ya watu, zinaonyesha kuwa kuna tofauti za mishahara kulingana na jinsia zinazopendelea mwanamume miongoni mwa vijana walioajiriwa. Vijana katika sekta ya umma wanapata zaidi kuliko wale wa sekta ya kibinafsi wakati wale wa Kaskazini na Mashariki ndio wanaolipwa kidogo zaidi. Zaidi ya hayo, wanaangazia sekta ya kilimo kuwa ndiyo inayoajiri idadi kubwa ya vijana, ikifuatiwa na biashara, viwanda na kisha sekta ya uchukuzi. Kiwango cha ukosefu wa ajira kwa vijana ambacho sasa kinafikia 6.5%, kinahusishwa na kutolingana kati ya ujuzi unaopatikana kupitia mfumo wa elimu na mahitaji ya soko la ajira.[13]
Afya
[hariri | hariri chanzo]Umri wa kuanza ngono katika jumuiya hii mwaka wa 2000 uliripotiwa kuwa miaka 16.7 kwa wasichana na miaka 18.2 kwa wanaume vijana, wakati umri wa wastani wa kuolewa ulikuwa miaka 19.5 kwa wasichana na miaka 24 kwa wanaume. Taarifa za afya ya uzazi na ujinsia kwa vijana zinatoka katika vyanzo mbalimbali wakiwemo wazazi, shangazi wa baba (ssenga), wajomba (kojja), kaka na dada wakubwa, rika, redio na magazeti.
Walipoulizwa kama walikuwa na ujuzi kuhusu VVU, 38% ya wanaume wenye umri wa miaka 15-19 walisema ndiyo na 31% ya wanawake walio katika umri sawa walisema ndiyo. [8] Vijana ambao walihojiwa kuhusu umri ambao watu wanapaswa kuanza kufanya ngono, washiriki wote katika mbinu zote za kukusanya data walisema kwamba umri unaofaa ni kati ya miaka 18 na 20. Washiriki pia walisema kwamba watu walianza kujamiiana mahali popote kutoka miaka 4 hadi 16, lakini vijana wote waliamini kuwa hii ilikuwa mapema sana. [8]
Matumizi ya kondomu ni ya juu zaidi miongoni mwa vijana walio shuleni kuliko vijana ambao hawajaenda shule.[14] Vijana walio shuleni pia walikuwa na wapenzi wachache kwa jumla kuliko wale walio nje ya shule na pia wana uwezekano mkubwa wa kuhusika katika kupanga uzazi kuliko vijana wasio shule.[14]
Marejeo
[hariri | hariri chanzo]- ↑ "The Effects of a Very Young Age Structure in Uganda" (PDF). Population Action International. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo (PDF) mnamo 2013-01-24. Iliwekwa mnamo Mei 1, 2013.
{{cite web}}: More than one of|accessdate=na|access-date=specified (help); More than one of|archivedate=na|archive-date=specified (help); More than one of|archiveurl=na|archive-url=specified (help)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Ugandan Youth Statistics". Iliwekwa mnamo Mei 12, 2013.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Furlong, Andy (2013). Youth Studies: An Introduction. Routledge: New York.
- ↑ "Uganda | Factsheets | Youthpolicy.org". www.youthpolicy.org. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2022-12-08. Iliwekwa mnamo 2020-05-29.
{{cite web}}: More than one of|accessdate=na|access-date=specified (help) - ↑ 5.0 5.1 "Ugandan Youth Statistics: Encyclopedia of Urban Ministry UYWI :: Urban Youth Workers Institute". Urbanministry.org. Iliwekwa mnamo 2013-05-23.
- ↑ Byerlee, Derek (Winter 1974). "Rural-Urban Migration in Africa: Theory, Policy and Research Implications". International Migration Review. 8 (4): 543–566. doi:10.2307/3002204. JSTOR 3002204.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Bisaso, Ronald (8 Julai 2010). "Organisational responses to public sector reforms in higher education in Uganda: a case study of Makerere University". Journal of Higher Education Policy and Management. 32 (4): 343–351. doi:10.1080/1360080X.2010.491108. S2CID 154981703.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 8.0 8.1 8.2 "Uganda - Statistics". UNICEF. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2016-10-24. Iliwekwa mnamo 2013-05-23.
{{cite web}}: More than one of|accessdate=na|access-date=specified (help) - ↑ 9.0 9.1 9.2 Musoke, Herbert. "Higher Education in Uganda". School Guide Uganda. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2022-12-08. Iliwekwa mnamo 2013-05-23.
{{cite web}}: More than one of|accessdate=na|access-date=specified (help) - ↑ "Young People Fact Sheet" (PDF).
- ↑ "Young People Fact Sheet" (PDF).
- ↑ 12.0 12.1 Garcia, Marito. 2008. Directions in Development- Human Development. World Bank
- ↑ "1.2million Ugandan youth idle- population report". www.newvision.co.ug. Iliwekwa mnamo 2020-05-29.
- ↑ 14.0 14.1 Ndyanabangi, Bannet; Kipp, W; Diesfeld, HJ (Desemba 2004). "Reproductive Health Behavior Among In-School and Out-Of-School Youth in Kabarole District, Uganda". African Journal of Reproductive Health. 8 (3): 55–67. doi:10.2307/3583393. JSTOR 3583393. PMID 17348325.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Kusoma zaidi
[hariri | hariri chanzo]- "Youth Policy Briefs: Youth and Public Policy in Uganda" (PDF). Youth Policy Briefs: Youth and Public Policy in Uganda: 246. Muhtasari wa Sera ya Vijana: Sera ya Vijana na Umma nchini Uganda
- "Assessing Alternative Care for Children in Uganda 2018" (PDF). Assessing Alternative Care for Children in Uganda 2018: 92. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo (PDF) mnamo 2022-12-08. Iliwekwa mnamo 2022-12-08. Kutathmini Utunzaji Mbadala kwa Watoto nchini Uganda