Ngome ya Santiago (Kilwa)

Ngome ya Santiago ni kituo cha kijeshi cha zamani cha Ureno katika kisiwa cha Kilwa, nchini Tanzania. Siku hizi inajulikana kama ngome ya Kiarabu au ngome ya gereza. Ipo kati ya Jumba la makutani na msikiti mkuu.

Historia

Kilwa ilifikiwa kwa mara ya kwanza na Mreno wa armada ya Pedro Álvares Cabral mwaka 1500, wa pili kusafiri kwa meli hadi India baada ya Vasco da Gama miaka michache kabla. Kilwa ilikuwa na wakazi wapatao 4000 lakini hali yake ya kiuchumi ilikuwa ikidorora.

Kama siasa nyingi za pwani ya Afrika mashariki, Kilwa ilikuwa usultani wa Kiislamu na Wareno walipokewa vibaya na wasomi wa huko. Mnamo 1502, Wareno waliishusha Kilwa hadi kuwa kibaraka wa serikali. Mnamo 1505, mfalme Manuel I wa Ureno alimteua Dom Francisco de Almeida kuwa Makamu wa kwanza wa India, ambaye alipewa jukumu la, pamoja na mambo mengine, kujenga ngome huko Kilwa, ambayo ingetumika kama kituo cha kusimama kwa meli za Ureno zinazosafiri kati ya ulaya na Asia kupitia Njia ya Cape, na pia kuhakikisha usalama wa wafanyabiashara wa Ureno jijini.

Alipofika Kilwa, mtawala wa eneo hilo Emir Ibrahim, waziri ambaye hivi karibuni alimuua na kumpokonya kiti cha enzi kutoka kwa sultani Halali Al-Fudail alikataa kufanya mazungumzo na wareno, hivyo Dom Francisco akaamuru kisiwa kitekwe na Amiri kuondolewa madarakani. Mohammed Arcone. Arcone alikuwa mtukufu aliyeunga mkono Ureno lakini kwa vile hakuwa wa damu ya kifalme, alikubali nafasi hiyo kwa muda tu, hadi mwana wa al-Fudails Micante angeweza kufanikiwa kwenye kiti cha enzi. Siku chache baadaye, kazi ilianza kwenye ngome hiyo mnamo Julai 25, siku ya Mtakatifu James, ambayo ngome hiyo ilipewa jina lake. Pengine ilibuniwa na mbunifu mkuu Tomás Fernandes, ambaye alikuwepo katika meli. Mkuu wa ujenzi alikuwa Fernão Gomes.

Ngome hiyo ilijengwa juu ya ngome ya zamani ya kifalme. Idadi kadhaa ya nyumba zilizopakana na ngome hiyo zilibomolewa ili kusafisha eneo la uangalizi wa mizinga hiyo. Ngome ilijengwa karibu na bahari, ili kuhakikisha mawasiliano kati ya ngome hiyo na meli za Ureno. Ngome hiyo ilikuwa na umbo la mraba na ilikuwa na minara minne kwenye pembe, miamba iliyo karibu na ardhi. Ilikuwa na mizinga 73.

Manufaa ya ngome ya Santiago yalipunguzwa na hali ya fitina za kisiasa na vita vya wenyewe kwa wenyewe huko Kilwa, ambavyo havikusababishwa na Wareno bali vilichochewa na kuwekwa madarakani kwa sultani mtawala. Biashara ilidorora, na mvumbuzi Mreno António Fernandes ambaye alitumwa kujitosa katika eneo la ndani la Afrika aligundua kwamba biashara ya dhahabu yenye faida ilifanyika katika maonyesho ya ndani na si katika miji ya pwani. Ripoti za Fernandes ni rekodi ya kwanza ya Ulaya ya uchunguzi wa mambo ya ndani ya Afrika ya kati. Kisiwa cha Msumbiji pia kilichukuliwa kuwa bandari inayofaa zaidi. Kwa amri ya Mfalme Manuel, mwaka wa 1512, ngome hiyo ilihamishwa na meli iliyoongozwa na Jorge de Melo Pereira na ngome hiyo kutelekezwa. Kilwa alibaki kibaraka wa Ureno kwa jina.

Milki ya Omani iliteka ngome hiyo katika karne ya 19. Aina ya sasa ya ngome ya kawaida ya ngome za Omani. Neno Gereza linamaanisha "gereza" kwa Kiswahili, ikiwezekana kuashiria matumizi ya ngome kama jengo la kushikilia watumwa wa Oman mwishoni mwa karne ya 18 hadi mwishoni mwa karne ya 19 baada ya kuporomoka kwa ustaarabu wa Waswahili baada ya kuwasili kwa Wareno mwishoni mwa karne ya 16.

Tazama pia

• Orodha ya miji ya kale ya Waswahili
• Maeneo ya Kihistoria ya Kitaifa ya Tanzania

Marejeo

Makala hii kuhusu mambo ya kihistoria bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Ngome ya Santiago (Kilwa) kama enzi zake au matokeo yake? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.