Kanuni (hompa)
Kanuni (karibu mwaka wa 1900 – Februari 18, 1972) alikuwa hompa au malkia wa Kwangali katika Mkoa wa Kavango la Namibia. Yeye ni mmoja kati ya malkia (hompas) wawili wa kike pekee ambao walitunza cheo chao cha jadi wakati uongozi wa kikabila ulipofanywa kuwa wa kiume na serikali ya Afrika Kusini.
Kidogo inajulikana kuhusu historia ya Kanuni, isipokuwa kwamba alikuwa mwanachama wa ukoo wa kifalme wa Kwangali. Aliteuliwa kuwa msimamizi mwaka 1923 baada ya kifo cha mtawala wa awali, Kandjimi; hakuwa tu dada yake bali pia dada kwa hompa mpya aliyechaguliwa, Mbuna, ambaye alikufa katika ajali mwaka 1926 kabla ya kuchukua uongozi mwenyewe. Kuanzia mwaka huo, Kanuni alianza kutawala chini ya jina lake mwenyewe, ingawa baadhi ya vyanzo vinadai badala yake kuwa alikuwa msimamizi kwa ajili ya ndugu mwingine, Sivute, ambaye alikuwa mdogo.[1] Wakati huo, mnamo mwaka 1926, ndipo aliporuhusu kufunguliwa kwa kituo cha misheni ya Kanisa Katoliki la Roma huko Tondoro;[2] mnamo mwaka 1929, aliwaruhusu kuanzisha shule ya misheni ya Kanisa Katoliki huko Nkurenkuru.[3] Sivute, kwa upande wake, hivi karibuni alianza kutamani kiti cha enzi, na akaanza kufanya mashambulizi ya kimwili dhidi ya msafara wa dada yake huku akimdhoofisha hadharani. Katika mojawapo ya visa baada ya kusikia juu ya shambulio kwa msaidizi, Kanuni alianza kupigana na Sivute kwa fimbo ya kupigia, hatimaye akashinda siku hiyo. Hata hivyo akichochea maisha yake, alihepa hadi kusini mwa Angola. Sivute alilalamika kwa afisa wa polisi mkuu, Luben Manuere, ambaye kwa upande wake aliwasilisha ripoti zake kwa Mkombozi wa Asili Harold Eedes. Ripoti hizo zilipendekeza kwamba Kwangali walipendelea kiongozi mwanamume, na kwa hivyo mwaka wa 1940 Eedes alimwondoa Kanuni kutoka kwenye nafasi yake, akamrithisha Sivute. Kanuni aliendelea kuwa uhamishoni, akiishi Siurungu, lakini hatimaye alialikwa na Eedes kujiunga na ndugu yake huko Musese.[1] Harold Eedes alifariki mwaka wa 1958.[4] Sivute hakufurahia uhusiano mzuri na watu wake wala utawala wa kikoloni, na baada ya kifo cha msimamizi aling'olewa madarakani. Kanuni alirejea madarakani, akatawala hadi kifo chake.[1]
Kanuni hakuwa maarufu na mamlaka ya Afrika Kusini wakati wa utawala wake. Eedes na Kamishna wa zamani wa Waauto, Roger Carr, walihisi kwamba ugumu wao katika kuajiri wafanyakazi wahamiaji kutoka miongoni mwa Kwangali ulitokana na sehemu na jinsia yake; kwa upande wake alieleza kwamba vijana wa wilaya yake walikuwa na hofu ya kwenda Afrika Kusini kwa kazi kwa sababu mbalimbali, ikiwa ni pamoja na usalama wao binafsi. Bado anabaki kuwa mtu muhimu katika historia ya kisasa ya Kaskazini mwa Namibia.[1]
Marejeo[hariri | hariri chanzo]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Professor Henry Louis Gates, Jr.; Professor Emmanuel Akyeampong; Mr. Steven J. Niven (2 February 2012). Dictionary of African Biography. OUP USA. ku. 2–. ISBN 978-0-19-538207-5. Check date values in:
|date=(help) - ↑ "BIOGRAPHIES OF NAMIBIAN PERSONALITIES in alphabetical order". www.klausdierks.com. Iliwekwa mnamo 24 October 2017. Check date values in:
|accessdate=(help) - ↑ "Neue Seite 1". www.kavango.info. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2020-08-08. Iliwekwa mnamo 24 October 2017. Check date values in:
|accessdate=(help) - ↑ Kathleen E. Sheldon (2005). Historical Dictionary of Women in Sub-Saharan Africa. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5331-7.
|
Makala hii kuhusu mwanasiasa fulani bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Kanuni (hompa) kama wasifu wake, habari za maisha au kazi yake? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari. |