Furu-u-Din/Matendo ya Dini
Furūʿ al-dīn (kwa herufi za Kiarabu: فروع الدين) au matendo ya dini, ni hukumu za kivitendo za Uislamu ambazo kila Muislamu ana wajibu wa kuzifuata. Zinalinganishwa na usul al-din, ambayo inahusu imani za kimsingi za kidini, kuamini ambayo ni sharti la kuhitimu kuwa Mwislamu.
Kwa mujibu wa Ushia wa Imami, furu' al-din inajumuisha: Swala, Saumu, Hajj, Zakat, Khums, Jihad, Kuamrisha mema, Kukataza maovu, Tawalli, Tabarri.
Furu' al-din zinapatikana kutoka kwa Vyanzo Vinne - Qur'an, Hadith kutoka kwa Mtume na Maimamu, sababu, na makubaliano - kwa njia za fiqh (sheria ya Kiislamu). Kwa mujibu wa mafaqihi (wanafiqhi), ni wajibu kujifunza sehemu za furu' al-din ambazo kwa kawaida tunashughulika nazo.
Ufafanuzi wa istilahi[hariri | hariri chanzo]
Wanazuoni wa Kiislamu wametofautisha mafundisho ya kidini katika kanuni (usul al-din) na wasaidizi/Matendo (furu' al-din):
Usul al-din ni pamoja na imani za kimsingi za kidini ambazo zinahitajika kama sifa muhimu ya mtu kua Muislamu.
Furu' al-din inamaanisha sheria za Kiislamu zinazohusu masuala tofauti, ikiwa ni pamoja na ibada na miamalai.Kwa maneno mengine, furu' al-din inajumuisha wajibu ambao kila Muislamu anapaswa kuzingatia.
Asili ya Kutofautisha[hariri | hariri chanzo]
Utofautishaji wa mafundisho ya kidini katika kanuni na matendo (usul al-din na furu' al-din) hauwezi kupatikana katika Qur'an au Hadith za Shia na Sunni. Maneno, "usul al-din" na "furu' al-din", yalidaiwa kutumiwa katika maana hii na wanatheolojia.
Ijapokuwa, baadhi ya Hadith zinahusisha marejeo ya ukweli kwamba baadhi ya mafundisho ya Kiislamu ni ya msingi zaidi kuliko mengine. Kwa mfano, kuna hadithi kutoka kwa Imam al-Baqir ambayo kwayo Uislamu umeegemezwa juu ya mambo matano: sala, zaka, saumu, hajj, na wilaya, ambapo wilaya ni kheri zaidi kuliko zingine. Pia kuna Hadith ambayo Imam al-Sadiq aliulizwa kuhusu nguzo za Uislamu. Alijibu kwa kurejea “kukiri tauhidi, imani ya utume wa Mtume, kukubalika kwa yale aliyoyaleta kwa niaba ya Mwenyezi Mungu, kukubalika kwa zaka, na kukubalika kwa wilaya ya kizazi cha Muhammad.
Matendo ya dini (imani)/Furu-u-din[hariri | hariri chanzo]
Kulingana na kile ambacho kimejulikana zaidi, furu' al-din yaani Matendo ya dini ni pamoja na yafuatayo;
- Sala
- saumu
- Hajj
- Zakat
- Khums
- Jihad
- Kuamrisha mema
- Kukataza maovu
- Tawalla (kuwapenda Ahlul bayt)
- Tabarra (Kua mbali/Kuwachukia maadui wa ahlul-bayt)
Wajibu wa Kujifunza[hariri | hariri chanzo]
Kulingana na faqihi, ni wajibu kujifunza sehemu za furu' al-din ambazo Waislamu kwa kawaida hushughulika nazo, kama vile sala, saumu, khums, na zakat. Mbali na imani ya usul al-din ambapo uhakika unahitajika, lakini dhana (zann) tu inatosha katika hali ya furu' al-din. Hata hivyo, dhana zinazotosha katika kesi hii ni zile tu zinazotegemewa katika dini.
Kwa mujibu wa marja, ni wajibu kwa Waislamu awe;
Mujtahid(mwenye kujitahidi) kuzifahamu na kuzitekeleza furu' al-din, katika hali ambayo wanaweza kupata hukumu kwa msingi wa ushahidi wa kuaminika, au kua mfuasi wa mujtahid.
Wanaofanya ihtiyat (tahadhari), yaani, wanaweza pia kutenda kwa njia ambazo zinawahakikishia utekelezaji wa wajibu wa kifiqhi. Kwa mfano, ikiwa baadhi ya akina marja watachukua hatua kuwa ni faradhi na wengine wanaichukulia kuwa ni ya juu zaidi, basi mtu afanye kitendo hicho. Pia ikiwa baadhi ya watu watachukua hatua ya kukatazwa na wengine wasifanye, basi mtu ajizuie kufanya kitendo hicho.
Mbinu ya Ufafanuzi[hariri | hariri chanzo]
Furu' al-din imedokezwa kutoka vyanzo vinne mbavyo ni; Qur'an, Hadith kutoka kwa Mtume na Maimamu, sababu, na makubaliano. Hivi vinatumika kama Vyanzo Vinne. Taaluma ya fiqh (sheria ya Kiislamu) inahusika kuchukua dhana ya furu' al-din kutoka kwenye vyanzo hivi. Pia inatumia taaluma nyinginezo, kama vile fasihi ya Kiarabu, ufafanuzi wa Qur'an, hadith, rijal, na hasa, usul al-fiqh (kanuni za fiqhi).