Sheria tano za sayansi ya maktaba

Makala hii ina dalili ya kutungwa kwa kutegemea programu ya kompyuta kama vile "Google translation" au "wikimedia special:content translation" bila masahihisho ya kutosha. Watumiaji wanaombwa kuchunguza tena lugha, viungo na muundo wake. Wakiridhika na hali yake wanaweza kuondoa kigezo hiki kinachoonekana kwenye dirisha la kuhariri juu ya matini ya makala kwa kutumia alama za {{tafsiri kompyuta}} .

Five laws of library science
Five-laws.jpg
Mwandishi (wa)	{{{mwandishi}}}
ISBN	ISBN:

Sheria tano za sayansi ya Maktaba ni nadharia ya S.R Ranganathan alipendekeza katika mwaka 1931, utondoti ya kanuni wa utenda kazi wa mfumo wa maktaba. Wakutubi wengi kutoka pande zote duniani hukubali sheria hizo kama uanzilishaji wa falsafa yao.

Sheria hizi, kama zilivyowasilishwa katika Sheria Tano za Sayansi ya Maktaba ya Ranganathan, ni:

1. Vitabu ni vya matumizi.
2. Kila mtu kitabu chake.
3. Kila kitabu msomaji wake.
4. Okoa wakati wa msomaji.
5. Maktaba ni kiumbe kinachokua.

Maelezo ya jumla

Sheria ya Kwanza: Vitabu ni vya matumizi

Sheria ya kwanza ya sayansi ya maktaba, "Vitabu ni vya matumizi," ni msingi wa huduma za maktaba. Sheria hii ina maana kwamba vitabu katika maktaba hazikusudiwi kufungiwa kutoka kwa watumiaji. Ranganathan aliona kwamba mara nyingi vitabu vilifungwa kwa minyororo ili kuzuia kuondolewa kwao bali mkazo ulikuwa kwenye kuhifadhi badala ya kutumiwa. Hakukataa dhana kwamba uhifadhi na uhifadhi ni muhimu, lakini alisisitiza kuwa lengo la shughuli hizo liwe kukuza matumizi ya vitabu. Bila upatikanaji wa mtumiaji kwa nyenzo, kuna thamani ndogo katika vitu hivi. Kwa kusisitiza matumizi, Dk. Ranganathan alielekeza tena umakini wa uwanja huo kwa maswala yanayohusiana na ufikiaji, kama eneo la maktaba, sera za mkopo, saa na siku za kazi, ubora wa wafanyikazi, na mambo ya kawaida, kama vile fanicha ya maktaba. na udhibiti wa joto.

Sheria ya Pili: Kila mtu kitabu chake

Sheria ya pili ya sayansi ya maktaba, "Kila mtu kitabu chake," inamaanisha kwamba wakutubi wanapaswa kutumikia mkusanyiko mpana wa walinzi, kupata fasihi ili kukidhi mahitaji anuwai, na kujiepusha na chuki au kuhukumu kile ambacho wateja huchagua kusoma. . Wakutubi wanapaswa kuheshimu kwamba kila mtu ni tofauti na kwamba kila mtu ana ladha tofauti kuhusu vitabu wanavyochagua. Baada ya kuchapishwa kwa Sheria Tano za Sayansi ya Maktaba, Ranganathan aliwataja watoto, walemavu wa viungo, mafundi, watu wazima wapya wanaojua kusoma na kuandika, walemavu wa akili, watu wa tabaka la kufanya kazi, na watu binafsi walio na masilahi maalum kama vikundi maalum vya wasomaji wanaowezekana ambao wanahudumiwa kupitia matumizi ya sheria ya pili. Kwa kuongezea, mkusanyiko wa maktaba lazima uwakilishi jamii inayohudumia.

Sheria ya Tatu: Kila kitabu msomaji wake

Sheria ya tatu ya sayansi ya maktaba, "Kila kitabu msomaji wake," inamaanisha kuwa vitabu vyote vina nafasi katika maktaba, hata ikiwa ni idadi ndogo ya watu Ranganathan baadaye alifafanua kuwa neno "kitabu" linaweza kujumlishwa kumaanisha hati yoyote.

Sheria ya Nne: Okoa wakati wa msomaji

Sheria ya nne ya sayansi ya maktaba, "Hifadhi wakati wa msomaji," inamaanisha kwamba watumizi wote wanapaswa kupata kwa urahisi nyenzo wanazotaka haraka na kwa ufanisi. Zoezi la ukutubi huunda mifumo, huduma, mtiririko wa kazi, miongozo na mifumo kwa manufaa ya vitendo kwa mtumiaji. Ranganathan alisema sheria ya nne kwa upande wake inaokoa muda wa wafanyikazi wa maktaba kupitia mazoea kama vile uainishaji wa kati na uorodheshaji, kuweka kumbukumbu kabla ya kupeleka kwenye maktaba iliyoamuru, na njia za utayarishaji wa habari.

Sheria ya Tano: Maktaba ni kiumbe kinachokua

Sheria ya tano ya sayansi ya maktaba, "Maktaba ni kiumbe kinachokua," inamaanisha kuwa maktaba inapaswa kuwa taasisi yenye nguvu ambayo haiko tuli katika mtazamo wake. Ranganathan alibainisha aina mbili za ukuaji: ukuaji unaoongeza idadi ya bidhaa katika mkusanyiko wa maktaba, na ukuaji unaoboresha ubora wa jumla wa mkusanyiko kupitia uingizwaji wa nyenzo. Vitabu, mbinu, na maktaba halisi zinapaswa kusasishwa kwa wakati. Kuna haja ya kuzingatia kukua kwa nafasi ya kimwili, lakini katika karne ya ishirini na moja hii imekuwa na maana ya majukwaa mengi ya miundo ambayo mkusanyiko unaweza kujumuisha.

Kibadala

Sheria ya Ubahili

Ranganathan pia aliandika juu ya kile alichokiita "Sheria ya Ubahili." Kulingana na sheria hii, rasilimali za fedha kwa ujumla hazipaswi kugawiwa vitabu ambavyo vina hadhira ndogo.

Na watu wengine

Mnamo 1998, Michael Gorman, rais wa zamani wa Jumuiya ya Maktaba ya Amerika, alisifia sheria zifuatazo pamoja na tano za Ranganathan:

1. Maktaba hutumikia ubinadamu.
2. Heshimu aina zote ambazo maarifa huwasilishwa.
3. Tumia teknolojia kwa akili ili kuboresha huduma.
4. Linda ufikiaji wa bure wa maarifa.
5. Heshimu yaliyopita na unda yajayo.

Gorman alikariri sheria hizi katika Sura ya 1 ya kitabu chake Future Libraries: Dreams, Madness, & Realities, ambacho kiliandikwa pamoja na Walt Crawford, na katika Our Singular Strengths: Meditations for Maktaba.

Mnamo 2004, msimamizi wa maktaba Alireza Noruzi alipendekeza matumizi ya sheria za Ranganathan kwenye Wavuti:

1. Rasilimali za wavuti ni za matumizi.
2. Kila mtumiaji ana rasilimali yake ya mtandao.
3. Kila rasilimali ya wavuti mtumiaji wake.
4. Okoa wakati wa mtumiaji.
5. Mtandao ni kiumbe kinachokua.

Mnamo 2008, msimamizi wa maktaba Carol Simpson alipendekeza mabadiliko yafuatayo kwa sheria za Ranganathan ili kuonyesha umarishaji wa vyombo vya habari:

1. Vyombo vya habari ni vya matumizi.
2. Kila mlinzi taarifa yake.
3. Kila kati mtumiaji wake.
4. Okoa wakati wa mlinzi.
5. Maktaba ni kiumbe kinachokua.

Mnamo mwka wa 2016, Dk. Achala Munigal alipendekeza mabadiliko yafuatayo kwa sheria za Ranganathan kutokana na kuanzishwa na matumizi ya zana za kijamii katika maktaba:

1. Mitandao ya Kijamii ni ya matumizi - inazidi kutumika kwa maktaba na wakutubi.
2. Kila mtumiaji Zana yake ya Kijamii.
3. Kila Zana ya Kijamii mtumiaji wake.
4. Okoa wakati wa mtumiaji kwa kutoa habari anayotafuta kwa kutumia zana ya kijamii anayoifahamu.
5. Mitandao ya Kijamii ni kiumbe kinachokua, na zana na programu mbalimbali hutambulishwa kila siku. Maktaba sio matofali na mawe tena. Wanahudumia wanachama na wasio wanachama sawa kwa masharti ya huduma ya maktaba isiyo ya kawaida, bila kujali nafasi na wakati.

Mnamo mwaka wa 2019, Basheerhamad Shadrach alipendekeza Sheria Tano za Maarifa, zilizochukuliwa kutoka zile za Ranganathan:

1. Maarifa ni ya matumizi ya aina zote .
2. "Kila raia" ana haki ya kupata aina zote za maarifa.
3. Kila maarifa ni ya kufikiwa na wote bila ubaguzi wa aina yoyote.
4. Okoa wakati wa wote watafuta maarifa.
5. Mfumo wa maarifa ni ule unaobadilika kulingana na wakati kufikia sheria zote hapo juu.

Kusoma zaidi

• Aspe, Ron (9 September 2016). "Do the original 5 Laws of Library Science hold Up in a digital world?". Lucidea. Iliwekwa mnamo 24 January 2022. 
• Connaway, Lynn Silipigni; Faniel, Ixchel M. (2014). Reordering Ranganathan: Shifting user behaviors, shifting priorities. OCLC Research. 
• Crawford, Walt; Gorman, Michael (1995). Future libraries: Dreams, madness, & reality. American Library Association. ISBN 9780838906477. 
• Gorman, Michael (1998). Our singular strengths: Meditations for librarians. American Library Association. ISBN 9780838907245.