Tazama chanzo cha Komori

{{Jedwali la nchi|jina_rasmi=Umoja wa Komori|jina_asili=''Udzima wa Komori'' ([[Kikomori]])<br>''Union des Comores'' ([[Kifaransa]])<br>جمهورية القمر المتحدة ([[Kiarabu]])|bendera=Flag_of_the_Comoros.svg|nembo=Seal_of_the_Comoros.svg|kaulimbiu=<br>''Unité – Solidarité – Développement'' ([[Kifaransa]])<br>وحدة، تضامن، تنمية ([[Kiarabu]])<br>"Umoja – Mshikamano – Maendeleo"|wimbo=<br>''[[Udzima wa ya Masiwa]]'' ([[Kikomori]])<br>"Umoja wa Masiwa"<br>[[File:National_anthem_of_the_Comoros,_performed_by_the_U.S._Navy_Band.oga]]|fedha=[[Faranga ya Komori]]|serikali=[[Jamhuri ya shirikisho]]|lugha_rasmi={{hlist |[[Kikomori]] |[[Kifaransa]] |<br>[[Kiarabu]]}}|mji_mkuu=[[Moroni (Komori)|Moroni]]|latd=11|latm=42|latNS=S|longd=43|longm=15|longEW=E|vyeo_viongozi={{*}}[[Orodha ya Marais wa Komori|Rais]]|majina_viongozi=[[Azali Assoumani]]|watu_kadirio=888 378<ref name="worldfactbook"/>|eneo_jumla=2 235<ref name="worldfactbook">{{Cite CIA World Factbook|country=Comoros|access-date=30 March 2024|year=2023}}</ref>|pato={{ongezeko}} USD bilioni 1.364<ref name=imf2 />|pato_halisi={{ongezeko}} USD bilioni 3.432<ref name=imf2>{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=632,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2022&ey=2024&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook database: October 2023 (Comoros) |publisher=International Monetary Fund |work=World Economic Outlook, October 2023 |access-date=16 January 2024 |date=October 2023}}</ref>|pato_halisi_kwa_mtu={{ongezeko}} USD 3 463<ref name=imf2 />|pato_kwa_mtu={{ongezeko}} USD 1 377<ref name=imf2 />|ramani=Comoros_(orthographic_projection).svg|ramani2=Comoros-CIA WFB Map.png|matini_ramani2=|majira_saa=+3<br>([[Saa za Afrika Mashariki|Afrika Mashariki]])|maendeleo={{punguko}} 0.558<ref name="UNHDR">{{cite book |title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene |date=15 December 2020 |publisher=United Nations Development Programme |isbn=978-92-1-126442-5 |pages=343–346 |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf |archive-date=2022-10-09 |url-status=live |access-date=16 December 2020}}</ref> - {{katikati}}|mwaka_maendeleo=2021|tld=.km|iso3166=KM|msimbo_simu=+269|udereva=Kulia|muundo_uhuru='''Uhuru''' kutoka [[Ufaransa]]|tarehe_uhuru=6 Julai 1975}}
'''Komori''' au '''Visiwa vya Ngazija''' ([[Kifaransa]]: ''Comores'') ni [[nchi huru]] kwenye [[funguvisiwa]] katika [[Bahari Hindi]] upande wa [[Mashariki]] wa [[Afrika]]. Iko katika [[Mlangobahari wa Msumbiji]] kaskazini kwa [[Madagaska]] na mashariki kwa [[Msumbiji]].

[[Jina]] limetokana na [[lugha]] ya [[Kiarabu]] ambapo ''Juzur al-Qamar'' ('''جزر القمر''') linamaanisha "visiwa vya mwezi". 

Katika Afrika iko kati ya nchi tatu ndogo kabisa. 

== Jiografia ==
Komori ina visiwa vitatu vikubwa: [[Ngazija]], [[Anzwani]], na [[Mwali]]. Visiwa vya [[Mayote]] ni sehemu ya funguvisiwa kijiografia lakini kisiasa ni sehemu ya [[Ufaransa]] kwa sababu wakati wa kupata [[uhuru]] watu wa Mayotte walitamka kwa [[kura]] nyingi (73%) ya kwamba wanataka kukaa na Ufaransa. Lakini Komori inadai ni sehemu ya eneo lake.

Komori ni sehemu ya bara la [[Afrika]]. Ina pia visiwa mbalimbali vidogo.

[[Hali ya hewa]] ni ya [[kitropiki]]. Kuna [[mvua]] miezi yote.

[[Kitovu]] cha kisiwa kikubwa zaidi (Grande Comore) ni [[mlima]] wa [[volkano]] hai [[Karthala]] wenye [[mita]] 2,461 juu ya [[UB]]. Safari iliyopita Karthala ililipuka mwaka [[1977]] ikaharibu [[kijiji]] kimoja. 

===Miji===
Miji mikubwa ni (wakazi mwaka 2005): [[Moroni (Komori)|Moroni]] 42.872, [[Mutsamudu]] 23.594, [[Fomboni]] 14.966, [[Domoni]] 14.509 na [[Tsémbehou|Tsimbeo]] 11.552.

== Historia ==
Visiwa vya Komori vimekaliwa na watu mbalimbali kutoka Afrika na [[Asia Kusini]] katika [[historia]] ndefu. Wana[[akiolojia]] walitambua [[baki|mabaki]] ya makazi ya watu kutoka [[karne ya 6]] kwenye kisiwa cha [[Anzwani]] lakini haijulikani kama watu walitangulia kufika mapema bila kuacha mabaki ya kutambulika. 

[[Waswahili]] wa kwanza walifika kama sehemu ya uenezi wa [[Wabantu]] tangu [[karne ya 9]] [[BK]]. 

Kipindi cha kwanza huitwa kipindi cha Dembeni (karne ya 9 - [[karne ya 10|10]]) ambako Waswahili walianzisha kijiji kimoja katika kila kisiwa. 

Wakati wa [[karne ya 11]] hadi [[karne ya 15|ya 15]] [[biashara]] iliongezeka na Madagaska pia na [[wafanyabiashara]] kutoka [[Uarabuni]]. Vijiji vidogo vikaongezeka na vijiji vya awali vikakua vikawa miji. 

[[Kumbukumbu]] ya wenyeji hutaja mara nyingi majina ya Waarabu kutoka [[Yemen]] na [[Saba']] kama mababu wa [[ukoo|koo]] asilia lakini hakuna uhakika kama kumbukumbu hizo zinalingana na historia halisi.

[[Athira]] ya Kiarabu na ya Kiislamu ikaongezeka kutokana na [[biashara ya watumwa]], [[dhahabu]] na [[pembe za ndovu]] kati ya Afrika ya Mashariki na nchi za Kiislamu. 

Waarabu na [[Waajemi]] walijenga vituo kwa ajili ya biashara yao pamoja na [[misikiti]] na kueneza [[dini]] ya [[Uislamu]] kwenye visiwa. 

Hata kama Komori si karibu sana na [[pwani]], hata hivyo kutokana na mwendo wa [[upepo]] ni [[kituo]] muhimu cha [[jahazi]] kwenye [[safari]] kati ya [[Kilwa]] na [[Msumbiji]] iliyokuwa [[bandari]] kuu ya dhahabu ya [[Zimbabwe]].

== Siasa ==
Kufuatana na [[katiba]] ya uhuru ya mwaka 1975 Komori ilitangazwa kuwa jamhuri ya Kiislamu. Serikali zilipinduliwa mara kwa mara na [[wanajeshi]] au na [[mamluki]]. 

Katiba mpya ya mwaka [[2001]] imeondoa tabia ya kidini ya dola na iliunda utaratibu wa [[urais]] kuzunguka kati ya visiwa vitatu vikubwa. 

Katika muundo huo rais wa jamhuri atateuliwa kila baada ya miaka minne kutoka kisiwa tofauti. 

Katika [[uchaguzi]] ya mwaka [[2002]] rais [[Azali Assoumani]] alichaguliwa kutoka kisiwa cha Ngazidja (Komori Kuu). Katika uchaguzi wa [[2006]] rais amechaguliwa kati ya wagombea kutoka kisiwa cha Anjouan. Wananchi wa Anjouan walipiga kura ya kwanza. Wagombea watatu wenye kura nyingi wameteuliwa na kusimamishwa mbele ya wapiga kura wa visiwa vyote watakaomchagua rais wa jamhuri. 

Rais wa mwaka [[2010]] alitoka katika kisiwa cha Moheli, baadaye tena rais kutoka Ngazidja, n.k. 

Katika uchaguzi wa 2010 ndiye [[Ikililou Dhoinine]] aliyepata kura nyingi.

== Watu ==
Watu wa Komori ni mchanganyiko wa [[Waarabu]], [[Madagaska|Wamadagaska]], [[Waafrika]] wa [[bara]] ambao [[babu|mababu]] walikuwa [[watumwa]], [[Wahindi]] na [[Wazungu]] kadhaa. 

Kutokana na uhaba wa [[ajira]] Wakomori wengi wamehamia nje, hasa Madagaska.

Wakazi wengi ni [[Waislamu]] (98%, hasa [[Wasuni]]), wakifuatwa na [[Wakristo]] (2%). Karibu [[nusu]] ya wananchi wote hawajui kusoma.

Ina [[lugha rasmi]] tatu ambazo ni [[Kifaransa]], [[Shikomor]] (inayofanana na [[Kiswahili]]) na [[Kiarabu]]. 

Nje ya [[Kifaransa]], [[Kiarabu]] na [[Kimalagasy Sanifu]], kuna lugha tatu za asili ambazo huzungumzwa na Wakomori, yaani [[Kimwali]], [[Kianzwani]] na [[Kingazija]] ambazo ziko karibu na [[Kiswahili]].
== Uchumi ==
Komori ni kati ya nchi [[maskini]] zaidi duniani. [[Kilimo]], [[uvuvi]], [[uwindaji]] na [[misitu]] ni misingi ya [[uchumi]] wote.

[[Barabara]] na [[mawasiliano]] ya [[meli]] au [[ndege]] ni haba, idadi ya watu inakua haraka, [[elimu]] ni duni; haya yote yanasababisha kudumu kwa uchumi wa kijungujiko na uhaba wa ajira. 80% ya wafanyakazi wote wanashughulika kilimo.

==Tazama pia==
* [[Orodha ya nchi kufuatana na wakazi]]
* [[Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu]]
* [[Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu]]
* [[Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa]]
* [[Demografia ya Afrika]]

== Marejeo ==
{{marejeo}}
== Viungo vya nje ==
* {{fr}} [http://www.beit-salam.km/ Tovuti rasmi]
* [http://www.anjouan.net/ Anjouan.net]
{{Afrika}}
{{African Union}}
{{mbegu-jio-Afrika}}
[[Jamii:Nchi za Afrika]]
[[Jamii:Umoja wa Afrika]]
[[Jamii:Visiwa vya Afrika]]
[[Jamii:Visiwa vya Bahari ya Hindi]]
[[Jamii:Nchi za visiwa]]
[[Jamii:Komori| ]]
[[Jamii:Jumuiya ya Maendeleo Kusini mwa Afrika]]