Tazama chanzo cha Dodoma (mji)

{{Infobox settlement
|jina_rasmi             = Jiji la Dodoma
<!-- Picha na ramani  ----------->
|picha_ya_makazi        = Beautiful sunset in Dodoma University Tanzania.jpg
|maelezo_ya_picha       = 
|ramani_pini            = Tanzania<!-- jina la nchi -->
|maelezo_ramani_pini    = 
<!-- Ngazi ya serikali ------------------>
|ngazi_ya_serikali      = [[Nchi]]<!-- [[Nchi]] -->
|jina_la_serikali       = [[Tanzania]]<!-- jina la nchi -->
|ngazi_ya_serikali1     = [[:Jamii:Mikoa ya Tanzania|Mkoa]]
|jina_la_serikali1      = [[Mkoa wa Dodoma]]
|ngazi_ya_serikali2     = Halmashauri
|jina_la_serikali2      = Halmashauri ya jiji la Dodoma
|ngazi_ya_serikali3     = Kata
|jina_la_serikali3      = 41
|ngazi_ya_serikali4     = Mitaa
|jina_la_serikali4      = 222
<!-- Siasa ----------------->
|aina_ya_serikali       = Halmashauri ya jiji
|cheo_cha_kiongozi      = Mstahiki Meya
|jina_la_kiongozi       = Davis G. Mwamfupe
|cheo_cha_kiongozi1     = Mkurugenzi wa Jiji
|jina_la_kiongozi1      = Joseph C. Mafuru
|tarehe_iliyoanzishwa   = 1980
|maelezo_serikali       = 
|marejeleo_ya_serikali  ={{r|Dodoma}}
|majiranukta            = {{coord|6|10|23|S|35|44|31|E|region:TZ|display=inline}}
<!-- Idadi ya Wakazi   ----------------------->
|idadi_wakazi_mwaka     = 2022
|wakazi_kwa_ujumla      = 765179
|marejeo_ya_wakazi      = https://www.nbs.go.tz
|msimbo_posta           = 411xx
|kodi_ya_simu           = 026
|kanda_muda             = [[Saa za Afrika Mashariki|EAT]]
|tofauti_ya_UTC         = +3
|tovuti                 = {{URL|https://dodomacc.go.tz/ |Halmashauri ya Jiji la Dodoma}}
}}

[[Picha:Tanzania CIA map.gif|thumb|Mkuwa wa Dodoma]]
'''[[Dodoma]]''' ni [[mji mkuu]] wa [[Tanzania]] na pia ni [[Jiji]]. 

Ilitangazwa kuwa [[mji mkuu]] wa [[Tanzania]] mwaka [[1973]], lakini mnamo [[tarehe]] [[26 Aprili]] [[2018]] katika maadhimisho ya [[miaka]] 54 ya muungano wa [[Tanganyika]] na [[Zanzibar]], [[rais]] wa [[Jamhuri ya Muungano wa Tanzania]] wa awamu ya tano [[John Magufuli]] aliupandisha hadhi na kutangaza rasmi kuwa Dodoma ni [[Jiji]].<ref>https://www.ikulu.go.tz/index.php/media/press_release# {{Wayback|url=https://www.ikulu.go.tz/index.php/media/press_release |date=20180302165126 }} tovuti ya ikulu iliangaliwa tar 26 April 2018</ref><ref>https://globalpublishers.co.tz/rais-magufuli-atangaza-dodoma-kuwa-jiji-video iliangaliwa 26 Aprili 2018</ref> <ref>https://www.youtube.com/watch?v=FPqrlspV0zI iliangaliwa 26 Aprili 2018</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?v=TWdZAa_-syQ iliangaliwa 26 Aprili 2018</ref><ref>https://www.habarileo.co.tz/index.php/habari-za-kitaifa/24212-dodoma-yasubiri-baraka-kuwa-jiji {{Wayback|url=https://www.habarileo.co.tz/index.php/habari-za-kitaifa/24212-dodoma-yasubiri-baraka-kuwa-jiji |date=20180426213538 }} iliangaliwa 26 Aprili 2018</ref> Ofisi kuu za wizara na taasisi nyingi za [[serikali]] hatimaye zilihamia Dodoma katika miaka [[2016]] - [[2019]].<ref>http://www.mwananchi.co.tz/habari/Serikali-kuhamia-Dodoma/1597578-3295558-wvnu7h/index.html</ref><ref>{{Cite web |url=https://swahilitimes.com/picha-serikali-yahamia-dodoma-kwa-kutumia-magari-ya-jeshi/ |title=Nakala iliyohifadhiwa |accessdate=2018-04-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170126104045/http://swahilitimes.com/picha-serikali-yahamia-dodoma-kwa-kutumia-magari-ya-jeshi/ |archivedate=2017-01-26 }}</ref>

Jiji hili pia ni [[makao makuu]] ya [[Mkoa wa Dodoma]] na eneo lake linahesabiwa kama '''Wilaya ya Dodoma''' yenye [[postikodi]] [[namba]] '''41100'''<ref>{{Cite web |url=https://www.tcra.go.tz/images/documents/postcode/dodoma.pdf |title=Nakala iliyohifadhiwa |accessdate=2017-10-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200321135312/https://www.tcra.go.tz/images/documents/postcode/dodoma.pdf |archivedate=2020-03-21 }}</ref>.

Eneo la mji liko [[mita]] 1135 juu ya usawa wa bahari [[UB]]. Wakati wa [[sensa]] iliyofanyika mwaka wa [[2012]], mji wa Dodoma ulikuwa na wakazi wapatao 410,956 waishio humo.{{r|Sensa_2012|p=17}} Mwaka [[2022]] walihesabiwa 765,179 <ref>https://www.nbs.go.tz</ref>.

== Asili ya jina ==
Neno "Dodoma" linasemekana kumetokana na [[neno]] la [[Kigogo]] "dodomia" kufuatilia historia kwamba zamani kuna [[tembo]] alikuja pale mjini akakita [[wayo|nyayo]] zake ardhini akiacha alama ya nyayo zake zimedidimia. 

== Historia ==
Dodoma ilianzishwa mwaka 1910<ref>Deutsches Kolonial-Lexikon (1920), vol I, uk. 529 ff., makala "Eisenbahnen" ( I. Deutsch-Ostafrika, b) Mittellandbahn)([http://www.ub.bildarchiv-dkg.uni-frankfurt.de/Bildprojekt/Lexikon/php/suche_db.php?suchname=Eisenbahnen online hapa] {{Wayback|url=http://www.ub.bildarchiv-dkg.uni-frankfurt.de/Bildprojekt/Lexikon/php/suche_db.php?suchname=Eisenbahnen |date=20210610014712 }})</ref> wakati wa [[Afrika ya Mashariki ya Kijerumani|ukoloni wa Kijerumani]] kama kituo kwenye reli ya kati penye [[karahana]] ya reli. Tangu mwaka [[1912]] imekuwa makao makuu ya [[Mkoa wa Dodoma (DOA)|Mkoa wa Dodoma wa D.O.A.]]. 

Mwaka [[1913]] Dodoma ilikuwa na [[posta]], [[simu]], [[hoteli]] na [[duka|maduka]] 26 (moja ya [[Mzungu]], mengine ya [[Wahindi]] na [[Waarabu]]). Kikosi cha [[polisi]] kilikuwa na [[askari]] 59.

Dodoma imeendelea kuwa mji mdogo mpaka kutangazwa kuwa mji mkuu. Azimio hili lilileta [[ujenzi]] wa maofisi kadhaa ya [[serikali]]. 

Kwa ujumla uhamisho ulichelewa kwa sababu mbalimbali; sababu muhimu ni ya kwamba watumishi wa serikali na [[wanasiasa]] walio wengi hawakupenda kuondoka katika [[jiji]] halisi na kuhamia mji ambao ni mbali sana na [[mazingira]] waliyoyazoea. Pia matatizo ya [[fedha|kifedha]] yalisaidia kutangaza nia ya kuhamia lakini kubaki palepale. 

Hali halisi [[bunge]] lilikuwa linakutana Dodoma lakini makao ya kikazi ya serikali ya Tanzania yalibaki [[Dar Es Salaam]] pamoja na [[ikulu]] ya [[rais]] hadi mwaka [[2016]]. Ndipo kwa amri ya rais mpya, [[John Magufuli]], sehemu kubwa ya ofisi za [[wizara]] zimepelekwa Dodoma. Ofisi nyingi zimejengwa katika kata ya [[Mtumba]], takriban kilomita 30 utoka kitovu cha jiji<ref>[https://www.thecitizen.co.tz/news/1840340-5309466-9rei7r/index.html President Magufuli: I’ve finally moved to Dodoma]; Citizen 13.10.2019, lookup Juni 2022</ref>.

==Uchumi==
[[Uchumi|Kiuchumi]] ni [[kitovu]] cha kilimo na [[biashara]] ya [[karanga]], [[maharagwe]], [[alizeti]] na [[mizabibu]], pamoja na [[mifugo]] na [[kuku]]. Pia Dodoma ni mji unaosifika kwa ulimaji wa [[zabibu]] na uvunaji wa [[ubuyu]].

==Elimu==
[[Elimu]] inahitaji kuboreshwa, hasa maeneo ya [[Kijiji|vijijini]], maana ndio mji mkuu: hivyo kunahitajika kuboreshwe zaidi.

== Mawasiliano ==
[[Mawasiliano]] ni mazuri kwa [[barabara]] ya [[lami]] kuanzia mji wa Dodoma kwenda [[Morogoro (mji)|Morogoro]] - [[Dar Es Salaam]], pamoja na njia kuu kuelekea Tanzania ya Magharibi - [[Rwanda]] - [[Kongo]] na barabara ya kale ya "[[Cape Town]] - [[Cairo]]" inayopitia Dodoma kutoka kaskazini ([[Arusha (mji)|Arusha]] - [[Kondoa]]) kwenda kusini ([[Iringa (mji)|Iringa]]). Barabara nyingine ni za [[udongo]] tu. 

Kuna pia njia ya [[reli ya kati]] kutoka Dar es Salaam kwenda [[Kigoma]] yenye matatizo ya mara kwa mara. 

Dodoma ina [[uwanja wa ndege]] wa kitaifa na [[vyuo vikuu]], kikiwemo kile kikubwa zaidi [[Afrika Mashariki]].

Dodoma kuna makao makuu ya [[Kanisa la Biblia Publishers]] pamoja na [[Emmaus Shule ya Biblia]].

==Picha==
<gallery class="float-right" perrow="3" widths="250px">
File:Nyerere Square in Dodoma.jpg|Uwanja wa [[Nyerere]]
File:University of Dodoma.jpg|[[Chuo Kikuu cha Dodoma]]
File:000 1333 Dodoma Cathedral.JPG|[[Kanisa Kuu]] la [[Anglikana]]
File:Klb_dodoma.jpg|Kanisa la [[Biblia]] 
</gallery>

== Tazama pia ==
{{Lango|Tanzania}}
* [[Chuo Kikuu cha Dodoma]]

==Marejeo==
{{marejeo|refs=
<ref name=Sensa_2012>{{Cite web |url=http://tanzania.countrystat.org/fileadmin/user_upload/countrystat_fenix/congo/docs/Census%20General%20Report-2012PHC.pdf |title=Ripoti ya Sensa 2012 |accessdate=2022-07-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220326183741/http://tanzania.countrystat.org/fileadmin/user_upload/countrystat_fenix/congo/docs/Census%20General%20Report-2012PHC.pdf |archivedate=2022-03-26 |language=en |url-status=live}}</ref>
<ref name="Dodoma">{{Cite web |url=https://dodomacc.go.tz/ |title=Halmashauri ya Jiji la Dodoma |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220619023750/https://www.dodomacc.go.tz/ |archivedate=21 Juni 2022 |language=sw |url-status=live}}</ref>
}}
{{Kata za Wilaya ya Dodoma mjini}}
[[Jamii:Dodoma|*]]
[[Jamii:Miji ya Tanzania]]
[[Jamii:Miji Mikuu Afrika]]
[[Jamii:wilaya ya Dodoma Mjini]]