Tazama chanzo cha Binadamu

{{Uainishaji | rangi = pink
| jina = Binadamu
| picha = Bao players in stone town zanzibar.jpg
| upana_wa_picha = 250px
| maelezo_ya_picha = 
| domeni = [[Eukaryota]]
| himaya = [[Mnyama|Animalia]] <small>(Wanyama)</small>
| faila = [[Chordata]] <small>(Wanyama wenye ugwe wa neva mgongoni)</small>
| ngeli = [[Mamalia]] <small>(Wanyama wenye viwele wanaonyonyesha wadogo wao)</small>
| oda = [[Primates]] <small>(Wanyama wanaofanana kiasi na [[binadamu]])</small>
| familia_ya_juu = [[Hominoidea]] <small>(Wanyama kama binadamu)</small>
| familia = [[Hominidae]]  <small>(Walio na mnasaba na binadamu)</small>
| nusufamilia = [[Homininae]] <small>(Wanaofanana sana na binadamu)</small>
| jenasi = ''[[Homo]]''
| bingwa_wa_jenasi = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758
| spishi = ''[[Homo sapiens|H. sapiens]]''
| bingwa_wa_spishi = Linnaeus, 1758
| nususpishi = ''[[Homo sapiens sapiens|H. s. sapiens]]''
}}
[[File:Homo-Stammbaum, Version Stringer-en.svg|420px|thumb|[[Mchoro]] wa [[uenezi]] wa [[jenasi]] ''Homo'' katika miaka [[milioni]] [[mbili]] ya mwisho. [[Rangi]] ya [[samawati]] Inaonyesha uwepo wa [[spishi]] fulani [[wakati]] na [[mahali]] fulani.<ref>{{cite journal | last=Stringer | first=C. | title=What makes a modern human | journal=Nature | year=2012 | volume=485 | issue=7396 | pages=33–35 | doi=10.1038/485033a | pmid=22552077}}</ref>]]
'''Binadamu''' (pia '''mwanadamu'''<ref>Maneno "Binadamu" na "Mwanadamu" ni maneno mawili yaliyo tofauti kimatamshi lakini yenye maana moja kidhana. Neno "Binadamu" kietimolojia huundwa na maneno mawili tofauti ambayo hutokana na lugha ya Kisemiti katika lahaja za Kiarabu na Kiebrania ambapo neno "Bin" etimolojia yake ni lugha ya Kiarabu ambapo neno hilo Bin humaanisha "Mtoto wa jinsia ya kiume". Halikadhalika neno "Adamu" etimolojia yake ni kutoka katika lugha ya Kiebrania ambapo neno hilo Adamu hutokana na neno "Adamah" lenye maana ya "Ardhi". Kwa upande mwingine neno "Mwanadamu" huundwa kutokana na etimolojia mbili tofauti kutoka katika lugha za Kiswahili na Kiebrania ambapo katika etimolojia ya lugha ya Kiswahili hutoka neno "Mwana" ambalo humaanisha "Mtoto" na ambapo pia etimolojia yake hutoka katika neno la Kibantu "Omona/Umwana" lenye maana ya "Mtoto wa jinsia ya kiume au kike". Hivyo basi, kietimolojia inaposemwa "Bin-Adamu" humaanishwa "Mtoto wa jinsia ya kiume wa kiumbe hai yeyote mwenye asili ya ardhi" yaani "Adamah", na halikadhalika inaposemwa "Mwana-Adamu" humaanishwa "Mtoto wa jinsia ya kiume au kike aliyetokana na kiumbe hai yeyote mwenye asili ya udongo".</ref>) ni [[neno]] lenye [[asili]] ya [[Kiarabu]] linalomaanisha "[[Mwana]] wa [[Adamu]]", anayeaminiwa na [[dini]] za [[Uyahudi]], [[Ukristo]] na [[Uislamu]] kuwa ndiye [[mtu]] wa kwanza.

== Binadamu kadiri ya sayansi ==
[[Sayansi|Kisayansi]] [[jina]] hilo linaweza kutumika kwa maana ya ''Homo sapiens'' ili kumtofautisha na [[viumbehai]] wengine wa [[jenasi]] [[Homo]] ambao wote walitoweka walau miaka 12,000 hivi iliyopita.

Watu wote walioko leo hii ni [[spishi]] ileile na tofauti zinazoonekana kati ya [[maumbile]] yao katika sehemu mbalimbali za [[dunia]] ni ndogondogo tu.

[[Utafiti]] juu ya [[DNA]] umethibitisha kwamba binadamu wote wametokana na watu waliokuwepo [[Afrika]] walau miaka 300,000 hivi iliyopita.

Kwa namna ya pekee, [[upimaji]] wa [[DNA ya mviringo]], ambayo kila mmoja anarithi kwa [[mama]] tu, umeonyesha kuwa binadamu wote waliopo [[duniani]] wanachanga mama mmoja aliyewahi kuishi miaka 160,000 hivi iliyopita<ref>Although the original research did have analytical limitations, the estimate on the age of the mt-MRCA has proven robust. More recent age estimates have remained consistent with the 140–200 kya estimate published in 1987: A 2013 estimate dated Mitochondrial Eve to about 160 kya (within the reserved estimate of the original research) and Out of Africa II to about 95 kya.</ref>.

Halafu upimaji wa [[kromosomu Y]], ambayo kila [[mwanamume]] anarithi kwa [[baba]] tu, umeonyesha kuwa wanaume wote waliopo duniani wanachanga baba mmoja aliyewahi kuishi walau miaka 120,000 hivi iliyopita<ref>Another 2013 study (based on genome sequencing of 69 people from 9 different populations) reported the age of Mitochondrial Eve between 99 to 148 kya and that of the Y-MRCA between 120 and 156 kya.</ref>, kidogo tu kabla ya watu kuanza kuenea katika [[bara]] la [[Asia]] labda kufuatia [[pwani]] za [[Bahari ya Hindi]].

Hata hivyo, miaka hii ya mwisho imegundulika katika baadhi ya wanaume wenye [[asili]] ya [[makabila]] ya [[Wabangwa]] na [[Wambo]] ([[Camerun]], [[Afrika ya Kati]]) aina ya kromosomu Y tofauti sana na ile ya wanaume wengine wote waliowahi kupimwa, kiasi cha kukadiria zimetofautiana miaka 350,000 hivi iliyopita.

Vilevile, upimaji wa [[DNA ya mstari]] kwa jumla umeonyesha uwezekano wa kwamba baadhi ya binadamu wa leo, wale wasio wa [[Kusini kwa Sahara]], wana [[asilimia]] 1-6 ya [[urithi]] wa [[Biolojia|kibiolojia]] kutoka kwa aina nyingine za Homo, hususan [[Homo neanderthalensis]], ile ya [[pango la Denisova]] na ile iliyorithiwa na baadhi ya watu wa [[visiwa vya Andaman]] ([[India]]).

Kama hao waliweza kweli kuzaliana na [[Homo sapiens]] na kuacha [[uzao]] uliojiendeleza maana yake walikuwa [[spishi]] moja na yeye. Hapo asili ya binadamu inatakiwa kuhesabiwa ya zamani zaidi sana kuliko miaka 200,000 iliyofikiriwa kwanza<ref>Omo Kibish Formation and its neighboring sites in Ethiopia have produced some of the earliest examples of fossilised human and australopithecine remains and stone tools. [[Richard Leakey]]'s work there in 1967 found some of the oldest remains of primitive ''Homo sapiens''. Earlier believed to be around 125,000 years old, more recent research indicates they may in fact date to c.195,000 years ago. {{Cite news|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2005/02/050223122209.htm|title=The Oldest Homo Sapiens: Fossils Push Human Emergence Back To 195,000 Years Ago|work=ScienceDaily|access-date=2018-04-13|language=en}}</ref>.

== Uenezi wa binadamu ==
Kutoka bara la Africa  watu walienea kwanza [[Australia|Asia , Australia]] na [[Ulaya]], halafu [[Amerika]] toka [[kaskazini]] hadi [[kusini]].

Hatimaye, katika [[karne ya 20]] watu walikwenda kukaa kwa [[muda]] katika bara la [[Antaktika]] kwa ajili ya utafiti.

== Upekee wake ==
Ingawa binadamu ana undugu mkubwa wa kibiolojia na [[sokwe]] na viumbe vingine, ustawi wake hauna mfano, kiasi cha kufanya wengi waamini kwamba tofauti iliyopo inadai kuelezwa kwa uwemo wa [[roho]] ndani ya [[mwili]] wake; roho ambayo [[dini]] hizo [[imani|zinasadiki]] imetiwa na [[Mungu]] moja kwa moja. 

== Binadamu kadiri ya Biblia ==
Kadiri ya [[Biblia]], binadamu ameumbwa “kwa mfano wa Mungu” ([[Mwa]] 1:27), mwenye [[roho]] isiyokufa. Hivyo, Mungu amependa kuwasiliana na watu, akijitambulisha na kujitoa kwetu, tuweze kuishi katika [[urafiki]] naye na hatimaye tushiriki [[heri]] yake.

Ameshirikishwa naye ukuu juu ya viumbe vyote vinavyoonekana. “Nikiziangalia mbingu zako, kazi ya vidole vyako, mwezi na nyota ulizoziratibisha; mtu ni kitu gani hata umkumbuke, na binadamu hata umwangalie? Umemfanya mdogo punde kuliko Mungu; umemvika taji ya utukufu na heshima” ([[Zab]] 8:3-5). “Siwaiti tena watumwa; kwa maana mtumwa hajui atendalo bwana wake; lakini ninyi nimewaita rafiki, kwa kuwa yote niliyoyasikia kwa Baba yangu nimewaarifu” ([[Yoh]] 15:15). Amefanya hivyo kwa maneno na matendo yanayoshikamana sana kwa kuwa maneno yanafafanua matendo, nayo matendo yanathibitisha maneno.

Mungu ametufunulia pia [[ukweli]] juu yetu wenyewe akijibu kabisa maswali yanayotusumbua kuhusu [[Maana ya maisha|maana]] na lengo la [[maisha]] yetu.  “Mungu hutaka watu wote waokolewe, na kupata kujua yaliyo kweli” ([[1Tim]] 2:4). “Mungu si mtu, aseme uongo” ([[Hes]] 23:19). Yeye hadanganyiki wala hadanganyi.

Kati ya viumbe vinavyoonekana, mtu tu ni [[nafsi]], akiwa na uwezo wa kujifahamu, kujitawala, kujitolea na kupendana na wengine. Basi, anapaswa kulinda hadhi hiyo asitawaliwe na [[tamaa]] za kila aina. Akifanya hivyo anatimiza mpango wa [[Mungu]] juu yake na kupendana naye. 

[[Malaika]] na watu ndio viumbe pekee vyenye hiari ya kuchagua wenyewe wachangie mpango wa Mungu au la. “Nazishuhudiza mbingu na nchi juu yenu hivi leo, kuwa nimekuwekea mbele yako uzima na mauti, baraka na laana; basi, chagua uzima, ili uwe hai, wewe na uzao wako; kumpenda Bwana, Mungu wako, kuitii sauti yake, na kushikamana naye; kwani hiyo ndiyo uzima wako” ([[Kumb]] 30:19-20).

Malaika na watu wanaweza kuchagua hata wawe wema au wabaya [[milele]]. “Kulikuwa na vita mbinguni: Mikaeli na malaika zake wakapigana na yule joka, yule joka naye akapigana nao pamoja na malaika zake; nao hawakushinda, wala mahali pao hapakuonekana tena mbinguni” ([[Ufu]] 12:7-8). 

Chaguo letu binadamu linafanyika siku kwa siku kwa kuchukua misimamo mizuri au mipotovu kuhusu [[dini]] na [[maadili]]. “Mwayachunguza Maandiko, kwa sababu mnadhani kwamba ninyi mna uzima wa milele ndani yake; na hayo ndiyo yanayonishuhudia. Wala hamtaki kuja kwangu mpate kuwa na uzima” ([[Yoh]] 5:39-40).

Binadamu ni [[umoja]] wa mambo mawili: roho iliyoumbwa na Mungu moja kwa moja, na [[mwili]] ulioumbwa naye kwa njia ya [[wazazi]]. [[Maumbile]] hayo yanatakiwa kukamilika kwa kupokea na kutimiza [[upendo]] wa Mungu aliyesema, “’Na tufanye mtu kwa mfano wetu, kwa sura yetu; wakatawale samaki wa baharini, na ndege wa angani, na wanyama, na nchi yote pia, na kila chenye kutambaa kitambaacho juu ya nchi’. Mungu akaumba mtu kwa mfano wake, kwa mfano wa Mungu alimwumba, mwanamume na mwanamke aliwaumba” ([[Mwa]] 1:26-27).

Hivyo, mwili wetu ni muhimu, kwa sababu umeumbwa na Mungu, umetwaliwa na [[Mungu Mwana|Mwanae]] ili atuokoe, umehuishwa na [[Roho Mtakatifu]] atakayeutukuza siku ya [[Ufufuko|ufufuo]] kwa mfano wa Yesu. “Mwili si kwa zinaa, bali ni kwa Bwana, naye Bwana ni kwa mwili. Naye Mungu alimfufua Bwana, na tena atatufufua sisi kwa uweza wake. Je, hamjui ya kuwa miili yenu ni viungo vya Kristo? Basi nivitwae viungo vya Kristo na kuvifanya viungo vya kahaba? Hasha! Au hamjui ya kuwa yeye aliyeungwa na kahaba ni mwili mmoja naye?… Au hamjui ya kuwa mwili wenu ni hekalu la Roho Mtakatifu aliye ndani yenu, mliyepewa na Mungu?” ([[1Kor]] 6:13-16,19).

[[Utoto]]ni anasukumwa tu na [[haja]] za [[umbile]] lake, ambazo ni muhimu kwake na anazilenga bila ya kuhitaji juhudi. 

Lakini akikua anaanza kutambua [[tunu]] za [[maadili]] na [[dini]], ambazo ni njema, ni muhimu kwa zenyewe na zinamdai azifuate kwa nia imara hadi afikie lengo. 

Kwa bidii za kudumu za namna hiyo anamlenga hasa Mungu, wema mkuu. 

Anapopitia misukosuko ya [[ujana]] asikubali kushindwa na [[vionjo]] wala asikate tamaa, kwa kuwa Mungu amemuumba atawale hata nafsi yake na [[mwili]] wake. 

Mtu wa kwanza kuumbwa na Mungu kadiri ya Biblia alikuwa Adamu, akifuatwa na [[Eva]] [[Mke|mkewe]]. Hapo “Mungu aliona kila kitu alichokifanya, na tazama ni chema sana” (Mwa 1:31). 

Hata hivyo, baada ya [[dhambi ya asili]] anadaiwa bidii katika kutekeleza tunu ili wema alionao uzae matunda. 

Basi, apanie kukuza wema aliojaliwa ili kesho awe mtu bora kama [[mzazi]], [[raia]], kiongozi wa dini na [[jamii]] n.k. 

Penye nia pana njia hata ya kuelekea [[utakatifu]] utakaokamilika katika [[uzima wa milele]].

Binadamu amekabidhiwa na Mungu [[dunia]], lakini hasa amekabidhiwa nafsi yake mwenyewe. Itamfaa nini kujua na kutawala [[ulimwengu]], asipojijua na kujitawala kweli?

== Binadamu na elimunafsia ==
[[Karne XX]] imeleta [[maendeleo]] makubwa katika [[elimunafsia]] (= [[saikolojia]]). Hivyo anaweza kutambua vizuri mema na mabaya yaliyomo ndani mwake. 

Lakini akitaka kujifahamu haitoshi asikilize mafundisho hayo au kusoma vitabu vingi juu yake. 

Anahitaji kuishi katika [[mazingira]] bora ambapo ajisikie nyumbani, huru na mtulivu kwa [[kupendana]] na wenzake, kusikiliza watu wanaomfahamu (hasa walezi wake) wanasema nini juu yake, kujipatia muda wa kutulia peke yake na kujifikiria kulingana na maneno yao, kujichunguza kwa makini kuanzia miaka ya utotoni. 

Kwa kuwa [[utu]] unategemea [[urithi]], mazingira na [[utashi]] wa kila mmoja, anapaswa kuchunguza hayo yote yaliyochangia kumjenga. 

Mara kwa mara ajitenge na watu na shughuli ili kutathmini tena maisha yake, kupima [[maono]] yake na kuweka maazimio ya kufaa, bila ya kusahau kwamba [[uhai]] wake ni [[fumbo]], kwa kuwa unamtegemea Mungu.

==Tazama pia==
* [[Mtu wa kwanza alitoka wapi]]

==Tanbihi==
{{marejeo}}

==Viungo vya nje==
* [http://binadamu.net] {{Wayback|url=http://binadamu.net/ |date=20200209225307 }}
{{Sokwe}}
[[Jamii:Jamii]]
[[Jamii:Binadamu]]
[[Jamii:Binadamu na jamaa]]
[[Jamii:Biolojia]]
[[Jamii:Saikolojia]]
[[Jamii:Biblia]]