Tazama chanzo cha Sayansi

[[File:Justus Sustermans - Portrait of Galileo Galilei, 1636.jpg|220px|thumb|upright|[[Galileo Galilei]], baba wa sayansi ya kisasa.<ref>{{Cite journal|title=Galileo and the Birth of Modern Science|journal=American Heritage of Invention and Technology|volume=24}}</ref>{{rp| Vol. 24, No. 1, p. 36}}]]
'''Sayansi''' ni [[maarifa]] yanayopatikana kwa kufanya vitendo, kutazama na kujaribu kweli ambazo zimebainishwa hazijathibitishwa.<ref>Ufafanuzi katika [[Kamusi ya Kiswahili Sanifu]]: "'''sayansi''' /sajansi/ nm (-) [i—] elimu inayotokana na uchunguzi, majaribio, vipimo na kuthibitishwa kwa muda uliopo. "

Ufafanuzi katika [[Kamusi Kuu ya Kiswahili|Kamusi Kuu]]: "'''sayansi''' - tawi la maarifa linalohusu nadharia, vipimo, uchunguzi wa hatua kwa hatua na uthibitishaji wa kuwepo au kutokuwepo kwa kitu au jambo katika hali halisi "</ref>

Mara nyingi [[Galileo Galilei]] anahesabiwa kuwa [[baba]] wa sayansi ya kisasa. 

==Aina za sayansi==
[[Picha:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|thumb|right|250px|Mtu aliyerushwa hadi angani. Kufikia katikati ya [[karne ya 20]] [[binadamu]] ameweza kukua kisayansi na hivyo kuvumbua [[teknolojia]] zilizomwezesha kuruka na kuelea katika anga la juu kabisa la [[Dunia]] kwa mara ya kwanza na kuchunguza [[Anga la nje|anga-nje]].]] 

Kuna sayansi mbalimbali ambazo huainishwa katika makundi yafuatayo:

'''Sayansi Asili''' k.m.
* [[Biolojia]]
* [[Jiografia]]
* [[Zoolojia]]

'''Sayansi Umbile''' k.m.
* [[Fizikia]]
* [[Hisabati]]
* [[Kemia]]

'''Sayansi Jamii''' k.m.
* [[Historia]]
* [[Elimu]]
* [[Saikolojia]]
* [[Siasa]]

'''Sayansi Tumizi''' k.m.
* [[Teknolojia]]
* [[Uhandisi]]

Pia, kuna sayansi zinazohusu mada maalumu mbalimbali:
* [[Maarifa]] 
* [[Astronomia]]
* [[Tiba]]

==Mbinu za kisayansi==
[[Picha:Charles Darwin seated crop.jpg|thumb|right|[[Charles Darwin]] [[mwaka]] [[1854]], alipokuwa anatunga [[kitabu]] chake "[[On the Origin of Species]]".]]
Msingi wa sayansi ni vitendo. Vitendo vya kisayansi vina njia zake zinazotumika kuthibitisha kweli fulani.

Namna ya kueleza jambo kisayansi huchimbuka toka [[nadharia]] ama udhanifu. Halafu, ili kweli ikubalike, hutoka kwenye udhanifu na kwa kupitia [[Jaribio|majaribio]] rasmi, hutengeneza [[dhana]] kamili ama nadharia kama ni shauri la kueleza mwenendo na [[tabia]].

Hivyo, [[asili]] ya njia ya kisayansi ni [[mtazamo]] unaokwenda sambamba na vitendo vinavyochunguzwa. Kutoka mitazamo [[wanasayansi]] wanaunda nadharia. Baadaye wanaangalia kama bashiri za nadharia ni kweli. Zisipokuwa kweli watakanusha nadharia hiyo. Ikionekana kwamba mara nyingi sana nadharia ilibashiri [[ukweli]], na haijakosea, itakuwa nadharia inayokubalika.

==Sura ya kisayansi==
Mara chache, maarifa yatokanayo na sayansi yanaweza kupinga hali ya kawaida. Kwa mfano nadharia ya [[atomu]] inasema kwamba katika [[jiwe]] ([[maada yabisi]]) kuna [[uvungu]] ([[dutu tupu]]), na kwamba atomi zinacheza katika nafasi ndogo katika jiwe ukifananisha na [[maada kimiminika]]. Lakini kwa nadharia hii tunaweza kueleza mambo mengi, hata kwa nini tunaweza kusema kwamba jiwe halina uvungu.

==Historia==
[[image:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|thumb|[[Aristotle]] ([[384 KK]] – [[322 KK]]) alichangia ukuaji wa sayansi.]]
=== Sura ya kiutamaduni ===
Sayansi iliaanza kama [[udadisi]] wa mtu mmojammoja; lakini kadiri maarifa yanavyopanuka, inakuwa vigumu kwa mtu mmoja kufanya mchango wa kujitenga. Hivyo [[jumuiya]] zimebeba kusudi ambalo hapo mwanzo lilionekana kama ni shauku la mtu mmojammoja kama awali.

Hii hufanya mkururo wa [[ugunduzi]] ama [[uvumbuzi]] kuwa sehemu ya [[historia ya sayansi]]. [[Jina|Majina]] na [[sifa]] hutajwa sambamba na shauri la aliyepelekea.

Sayansi na [[jamii]] huenda pamoja katika kuleta mabadiliko, kwa kuwa mabadiliko huletwa na watu wenyewe.

=== Sayansi na siasa za dunia ===
[[File:Pangea animation 03.gif|thumb|300px|Picha ya dunia ikionyesha kutokea kwa [[mabara]] tangu kugawanyika kwa [[Pangea]] mpaka hivi leo.]]
Katika [[dunia]] hii ya leo, [[maendeleo]] ya watu hujidhihirisha sana kutokana na jinsi jamii husika ilivyopiga teke katika uwanja huu.

Ingawaje haibainishwi wazi miongoni mwa sura ya mambo ya kidunia, sayansi kwa kweli ni [[nguvu]] inayoweza kubadili [[maisha]] ya watu kwa wema; lakini katika [[kilele]] chake cha mafanikio, vyombo vyenye nguvu za [[mamlaka]] na [[fedha]] hushikilia baadhi ya [[matunda]] yake katika hali ya [[Biashara|kibiashara]] na [[Utawala|kiutawala]] zaidi.

=== Sayansi na maendeleo ===
[[File:Candle-light-animated.gif||thumb|left|upright=0.80|Mambo mbalimbali ya kikemikali yaliyosomwa na [[Michael Faraday]] na kuripotiwa katika [[kitabu]] ''[[Historia ya kikemikali ya mshumaa]]'' [[mwaka]] [[1861]].]]
Wapo watu pia ambao hutumia sayansi kujaribu kuboresha maisha ya watu wote kwa ujumla. Hivyo sayansi haibakii tu [[Mikono|mikononi]] mwa wenye kushika dau kimifumo, bali changamoto ya wote wenye kutaka kuleta maendeleo ya ujumla.

Hivyo roho ya uchunguzi ndiyo iliyoleta kuzaliwa, kukua na kutapakaa kwa sayansi.

==Tazama pia==
* [[Mtu wa kwanza alitoka wapi]]

==Tanbihi==
{{reflist}}
{{Lango|Sayansi}}
{{Sayansi}}
{{Mbegu-sayansi}}
[[Jamii:Sayansi]]