Tazama chanzo cha Sao Tome na Principe

{{Infobox country
| native_name = República Democrática de São Tomé e Príncipe
| conventional_long_name = Jamhuri ya Kidemokrasia ya Sao Tome na Principe
| common_name = Sao Tome na Principe
| image_flag = Flag of São Tomé and Príncipe.svg
| image_coat = Coat of arms of São Tomé and Príncipe.svg
| national_motto = n/a
| image_map = LocationSaoTomeAndPrincipe.png
| national_anthem = [[Independência total]] (Uhuru Kamili)
| official_languages = [[Kireno]]
| capital = [[Sao Tome]]
| latd=0|  latm=20|  latNS=N|  longd=6|  longm=44|  longEW=E
| government_type = [[Jamhuri]]
| leader_titles = [[Wakuu wa dola wa Sao Tome na Principe|  Rais]] <br /> [[Wakuu wa serikali wa Sao Tome na Principe|  Waziri Mkuu]]
| leader_names = [[:en:Carlos Vila Nova|Carlos Vila Nova]]<br /> [[:en:Jorge Bom Jesus|Jorge Bom Jesus]]
| largest_city = [[Sao Tome]]
| area = 1,001
| areami²=386<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
| area_rank = ya 171
| area_magnitude =
| percent_water = 0% (visiwa)
| population_estimate = 223,107
| population_estimate_year = 2021
| population_estimate_rank = ya 186
| population_census = 178,739
| population_census_year = 2012
| population_density = 199.7
| population_densitymi² = 517.2 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
| population_density_rank = ya 69
| GDP_PPP_year = 2006
| GDP_PPP = $0.214 billion<!--CIA-->
| GDP_PPP_rank = ya 218
| GDP_PPP_per_capita = $1,266
| GDP_PPP_per_capita_rank = ya 205
| HDI_year                 = 2003
| HDI                      = 0.604
| HDI_rank                 = ya 126
| HDI_category             = <font color="#E0584E">medium</font>
| sovereignty_type = [[Uhuru]]
| established_events = &nbsp;- Date
| established_dates = Kutoka [[Ureno]] <br /> [[12 Julai]] [[1975]]
currency = [[Dobra]]
| currency_code = STD
| time_zone = [[Coordinated Universal Time|  UTC]]
| utc_offset = +0
| time_zone_DST =
| utc_offset_DST =
| cctld = [[.st]]
| calling_code = 239
| footnotes =}}

'''Jamhuri ya Kidemokrasia ya São Tomé na Príncipe''' ([[kifupi]]: '''Sao Tome na Principe''') ni nchi ndogo inayoundwa na [[Kisiwa|visiwa]] vichache vilivyoko katika [[Bahari ya Atlantiki]] mbele ya [[pwani]] ya [[Afrika]] [[Afrika ya Magharibi|ya Magharibi]] katika [[Ghuba ya Guinea]]. Ilikuwa [[koloni]] la [[Ureno]] hadi [[mwaka]] [[1975]].

Eneo lake ni hasa visiwa viwili vikubwa vya [[São Tomé (kisiwa)|São Tomé]] na [[Príncipe (kisiwa)|Príncipe]] pamoja na visiwa vidogo kadhaa. 

Sao Tome na Principe vina [[umbali]] wa [[km]] 140 kati yake, vikiwa takriban km 250 na 225 kutoka pwani ya [[Gabon]].

==Jiografia==
[[Image:Tp-map.png|thumb|Ramani ya São Tomé and Príncipe]]
Visiwa vyote ni vilele vya [[milima]] ambayo ni sehemu ya [[Safu ya milima|safu za]] [[volkeno]] zilizokua kuanzia [[sakafu ya bahari]] hadi kufikia usoni pake. Volkeno hizi ni zimwe, si hai tena.

'''São Tomé''' ndicho kisiwa kikubwa, chenye takriban [[asilimia]] 90 ya watu wote wa nchi. Kisiwa hicho kina [[urefu]] wa  km 48 na [[upana]] wa km 32. [[Kimo]] cha milima yake hufikia [[mita]] 2,024 [[juu ya UB]]. Sao Tome iko kaskazini kidogo kwa mstari wa [[ikweta]].

[[Jina]] la Sao Tome linamaanisha "[[Mtume Thoma|Mtakatifu Thomas]]" kwa sababu [[Wareno]] walifika huko mara ya kwanza siku ya Mt. Thomas katika [[kalenda]] ya [[Kanisa Katoliki]].

Kisiwa cha pili, jina lake ni '''Príncipe''', yaani "Mfalme mdogo" au "Mwana wa mfalme"; kina urefu wa km 16 na upana wa km 6. Milima yake hufikia mita 927 juu ya UB.

'''Rolas''' ni kisiwa kidogo kusini kwa Sao Tome chenye wakazi 200 na mstari wa [[ikweta]] unapitia humo.

==Historia==
{{main|Historia ya Sao Tome na Principe}}
Visiwa hivyo havikuwa na wakazi hadi vilipogunduliwa na [[Wareno]] katika [[karne ya 15]]. 

Baadaye vilikuwa [[koloni]] la [[Ureno]] kuanzia [[karne ya 16]] hadi [[12 Julai]] [[1975]], vilipopata [[uhuru]].

==Siasa==
Nchi ilifuata [[siasa]] ya [[chama kimoja]] tangu [[uhuru]] hadi mwaka [[1990]]. [[Katiba]] ya 1990 imeruhusu [[vyama vingi]]. 

[[Rais]] huchaguliwa na wananchi wote kwa [[muda]] wa miaka mitano.

==Utawala==
Nchi ina [[Mkoa|mikoa]] miwili (inayolingana na visiwa viwili) na [[wilaya]] saba. Wilaya sita ziko kwenye kisiwa kikubwa cha Sao Tome na ya saba iko Principe.

== Miji ==
Miji mikubwa zaidi ni ([[takwimu]] za [[2005]]):
* São Tomé: wakazi 56.1670
* Santo Antonio: wakazi 8.239
* Neves: wakazi 7.392
* Santa Cruz: wakazi 6.969
* Trindade: wakazi 6.636

== Watu==
Wananchi wana [[asili]] mbalimbali, wakiwemo [[Waafrika]], [[Wazungu]], Ma[[chotara]] na [[Waasia]].

Pamoja na [[lugha rasmi]] ya [[Kireno]], inayojulikana na 98.4% ya wakazi wote, wengi hutumika [[lugha]] za [[Krioli]] zinazochanganya Kireno na lugha za [[Kibantu]] kama vile [[Saotomense]] (wasemaji 70.000), [[Principense]] (wasemaji 1.500) na [[Angolar]] (wasemaji 5.000).

71.9 % za wakazi ni [[Wakatoliki]], takriban 10.2 % ni [[Waprotestanti]].

== Uchumi ==
[[Uchumi]] wa visiwa ulikuwa hasa ma[[shamba]] makubwa ya [[kakao]] pamoja na [[kahawa]] na ma[[zao]] ya [[minazi]].

Katika miaka ya nyuma [[akiba]] za [[mafuta]] ziligunduliwa baharini katika maeneo kati ya Sao Tome na [[Nigeria]]. 

Mwaka [[2001]] nchi hizo mbili zilipatana kuendelea pamoja na [[utafiti]] wa akiba hizo. Kutokana na kazi hizi kuna matumaini ya mapato makubwa wakati ujao.

==Tazama pia==
* [[Orodha ya nchi kufuatana na wakazi]]
* [[Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu]]
* [[Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu]]
* [[Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa]]
* [[Demografia ya Afrika]]

==Viungo vya nje==
{{Commons|São Tomé e Príncipe}}
===Serikali===
*[http://www.presidencia.st/ Presidência da República Democrática de São Tomé e Príncipe] - Jamhuri ya kidemokrasia ya São Tomé na Príncipe (makala rasmi, Ureno)
*[http://www.anstp.st/ Assembleia Nacional de São Tomé e Príncipe] {{Wayback|url=http://www.anstp.st/ |date=20050728095640 }} -Baraza la Taifa ya São Tomé na Príncipe (makala rasmi, kireno)
*[http://www.ine.st/ Instituto Nacional de Estatística] {{Wayback|url=http://www.ine.st/ |date=20091113141805 }} - Chuo cha Taifa cha statistikia (kireno)
*[https://web.archive.org/web/20080509120630/http://saotome-principe.tripod.com/index.html São Tomé and Príncipe Government & Political Resources Page]

===Habari===
*[http://allafrica.com/saotomeandprincipe/ allAfrica - ''São Tomé na Príncipe'']

===Uchambuzi===
*[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/country_profiles/1064541.stm BBC News - Country Profile: Sao Tome na Principe]
*[http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/tp.html (kitabu cha wadadisi wa Marekani) - Sao Tome na Principe] {{Wayback|url=http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/tp.html |date=20070509145156 }}

===Utalii===
<!-- * {{Wikitravel}} no page there yet -->
* Agensia ya Usafiri (wenyeji) Navetur-Equatour [http://www.navetur-equatour.st/] {{Wayback|url=http://www.navetur-equatour.st/ |date=20170419141618 }}

===Mazingira===
*[http://www.ggcg.st Wahifadhi mazingira guba la Guinea] {{Wayback|url=http://www.ggcg.st/ |date=20200410132044 }}

===Mambo mengine===
* Article on recent politics: [http://www.globeandmail.com/servlet/story/RTGAM.20030716.wsaotome0716/BNStory/International/] {{Wayback|url=http://www.globeandmail.com/servlet/story/RTGAM.20030716.wsaotome0716/BNStory/International/ |date=20081013040905 }}[http://www.guardian.co.uk/worldlatest/story/0,1280,-2913788,00.html]
{{Afrika}}
{{African Union}}
{{CPLP}}
{{Mbegu-jio-Afrika}}
[[Jamii:Nchi za Afrika]]
[[Jamii:Umoja wa Afrika]]
[[Jamii:Visiwa vya Afrika]]
[[Jamii:Visiwa vya Atlantiki]]
[[Jamii:Nchi zinazotumia Kireno]]
[[Jamii:Nchi za visiwa]]
[[jamii:Ghuba ya Guinea]]