Tazama chanzo cha Lugalo

[[Picha:Lugalo German Monument.jpg|thumb|Makumbusho yaliyojengwa na Wajerumani baada ya mapigano ya Lugalo. Yana majina ya [[afisa|maafisa]] na [[afande|maafande]] Wajerumani waliokufa huko.]]
{{History of Tanzania}}
'''Lugalo''' (pia: '''Rugaro''') ni [[kata]] ya [[Wilaya ya Kilolo]], [[Mkoa wa Iringa]] nchini [[Tanzania]] yenye [[Postikodi Tanzania|Postikodi namba]] 51313. 

Katika [[sensa]] iliyofanyika mwaka [[2022]] wakazi walihesabika kuwa 13,970 <ref>https://www.nbs.go.tz</ref>. Kwa mujibu wa [[sensa]] iliyofanyika mwaka wa [[2012]], kata ilikuwa na wakazi wapatao 12,359 waishio humo.<ref>[http://www.wavuti.weebly.com/uploads/3/0/7/6/3076464/census20general20report20-202920march202013_combined_final20for20printing1.pdf Sensa ya 2012, Iringa Region- Kilolo District Council]</ref>

Lugalo iko karibu na [[barabara kuu]] ya [[TANZAM]], takriban [[kilomita]] 45 kutoka [[Iringa]] kwenda [[Dar es Salaam]].

Lugalo ni mahali pa [[Historia|kihistoria]] kutokana na kwamba ilikuwa sehemu ya mapigano mnamo mwaka wa [[1891]] kati ya [[jeshi]] la kikoloni la [[Ujerumani|Kijerumani]] na [[Mkwawa|mtemi Mkwawa]] kiongozi wa [[Wahehe]]. Kuna [[jiwe]] kubwa la kumbukumbu mahali ambako Wahehe walishinda kikosi cha Kijerumani kilichoongozwa na [[Emil von Zelewski]].

==Mapigano ya 17 Agosti 1891==
Mwezi Julai mwaka [[1891]] von Zelewski alielekea Uhehe kwa lengo la kuvamia eneo la Mkwawa kwa sababu Wahehe walikuwa tishio kwa uenezaji wa koloni la [[Afrika ya Mashariki ya Kijerumani]]. Kikundi chake kilikuwa na [[kombania]] 3 zenye maafisa Wajerumani 13, maaskari Waafrika 320 na wapagazi 170 waliobeba [[mzinga|mizinga]] mepesi na [[bunduki bombomu]].

Baada ya kuangamiza vijiji kadhaa Zelewski alianza kuwapuuza Wahehe, akiendelea bila upelelezi wa awali, akashambuliwa tarehe [[17 Agosti]] 1891 alipopita kwenye [[manyasi]] marefu huko Lugalo. Mkwawa alikuwa akimsububiri na Wahehe 3,000 walionyamaza hadi Wajerumani waliotembea kwa umbo la safu ndefu walikuwa karibu kabisa wakawashambulia. 

Wajerumani walikosa muda kuandaa [[silaha]] zao wakashtushwa kabisa. Sehemu kubwa ya [[askari]] waliuawa kwa [[dakika]] chache pamoja na [[jemadari]] von Zelewski. Sehemu ya kombania ya nyuma ilirudi nyuma na kusimama kwenye [[kilima]] kidogo walipoweza kutumia bunduki la [[mtombo]] wakajitetea na kuua Wahehe wengi. Sehemu hii ilijumlisha maafisa 2 na maafande 2 Wajerumani waliweza kukimbia na kujiokoa pamoja na askari 62 na wapagazi 74.

Mapigano hayo yalikuwa mwanzo wa [[vita ya Uhehe]] ambako Wajerumani walitumia [[wanajeshi]] wengi pamoja na silaha za kisasa wakafaulu kuwashinda Wahehe baada ya miaka 7, hadi [[kifo]] cha Mkwawa mwaka [[1898]].
 
==Marejeo==  
{{marejeo}}

==Viungo vya nje==
*[http://www.ntz.info/gen/n00958.html Makala „Lieutenant von Zelewski“ kwa ntz.info - Kiing.]
*[http://www.ascleiden.nl/Pdf/workingpaper63.pdf Jan-Bart Gewald, Colonial Warfare: Hehe and World War One, the wars besides Maji Maji in south-western Tanzania, ASC Working Paper 63/2005] {{Wayback|url=http://www.ascleiden.nl/Pdf/workingpaper63.pdf |date=20071107030951 }} (PDF-Kiingereza; 78 kB)
*[http://www.mkwawa.com/day1lugalok.asp Mapigano ya Lugalo kwenye mkwawa.com (Kiswahili)] {{Wayback|url=http://www.mkwawa.com/day1lugalok.asp |date=20070530000718 }} 
* [http://www.savageandsoldier.com/articles/africa/GermanWars.html Paul Beck, German Colonial Wars; ndani yake maelezo juu ya shambulio la Zelewski dhidi ya Mkwawa]
{{Kata za Wilaya ya Kilolo}}
{{mbegu-jio-iringa}}
[[Jamii:Wilaya ya Kilolo]]
[[Jamii:Kata za Mkoa wa Iringa]]
[[Jamii:Historia ya Tanzania]]