Tazama chanzo cha Kinshasa

[[Picha: Vue_Kinshasa.jpg|thumbnail|right|280px|Kinshasa, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]]
{{Infobox settlement
|jina_rasmi             = Kinshasa
|nickname               = Kin la belle
|picha_ya_bendera       = Kinshasha Flag.svg
|ukubwa_wa_picha        = 100px
|picha_ya_seal          = Kinshasa arms.jpg
|seal_size              =
|pushpin_map            = Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo
|pushpin_map_caption    = Mahali pa mji wa Kinshasa katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo
|settlement_type        = Jiji
|motto                  =
<!-- images and maps -->
|picha_ya_satelite      = Kinshasa Congo.jpg   
|maelezo_ya_picha       = Kinshasa with Congo river in background
|image_map1             =
|mapsize1               =
|map_caption1           =
<!-- Location -->
|subdivision_type       = [[Madola|Nchi]]
|subdivision_name       = [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]]
|subdivision_type1      = [[Mikoa ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo|Mkoa]]
|subdivision_name1      = [[Mkoa wa Kinshasa|Kinshasa]]
|subdivision_type2      =
|subdivision_name2      =
<!-- Smaller parts (e.g. boroughs of a city) and seat of government -->
|seat_type              =Administrative HQ
|seat                   =[[La Gombe (Kinshasa)|La Gombe]]
|parts_type             =[[Communes in Kinshasa|Communes]]
|parts_style            = coll
|parts                  = <!-- parts text, or header for parts list -->
|p1=[[Bandalungwa]]
|p2=[[Barumbu]]
|p3=[[Bumbu]]
|p4=[[La Gombe (Kinshasa)|La Gombe]]
|p5=[[Kalamu (Kinshasa)|Kalamu]]
|p6=[[Kasa-Vubu (commune)|Kasa-Vubu]]
|p7=[[Kimbanseke]]
|p8=[[Kinsenso]]
|p9=[[Kinshasa (commune)|Kinshasa]]
|p10=[[Kintambo]]
|p11 =[[Lemba (Kinshasa)|Lemba]]
|p12=[[Limete]]
|p13=[[Lingwala]]
|p14=[[Makala]]
|p15=[[Maluku (Kinshasa)|Maluku]]
|p16=[[Masina (Kinshasa)|Masina]]
|p17=[[Matete]]
|p18=[[Mont Ngafula]]
|p19=[[Ndjili (Kinshasa)|NDjili]]
|p20= [[Ngaba]]
|p21=[[Ngaliema]]
|p22=[[Ngiri-Ngiri]]
|p23=[[Nsele]]
|p24= [[Selembao]]
<!-- Politics -->
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           =[[List of Governors of Kinshasa|Governor]]
|leader_name            = [[Gentiny Ngobila]]
|leader_title1          =  <!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->
|leader_name1           =
|established_title      =  <!-- Settled -->
|established_date       =
<!-- Area   -->
|area_magnitude         = 1 E9
|unit_pref                = <!--Enter: Imperial, to display imperial  before metric-->
|area_footnotes           =<ref name=land&population>{{fr icon}}
{{cite web
 |url=http://www.dsrp-rdc.org/documents/Monographies_Provinciales/Monographie%20de%20la%20Province%20de%20Kinshasa.swf
 |title=Monographie de la Ville de Kinshasa
 |work=Unité de Pilotage du Processus d'Elaboration et de mise œuvre de la Stratégie pour la Réduction de la Pauvreté (UPPE-SRP)
 |format=SWF
 |accessdate=2007-01-19
 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060515071729/http://www.dsrp-rdc.org/documents/Monographies_Provinciales/Monographie%20de%20la%20Province%20de%20Kinshasa.swf
 |archivedate=2006-05-15
 }}</ref>
|area_total_km2           =9965 <!-- ALL fields with measurements are subject to automatic unit conversion-->
|area_land_km2            = <!--See table @ Template:Infobox settlement for details on unit conversion-->
|area_water_km2           =
|area_total_sq_mi         =
|area_land_sq_mi          =
|area_water_sq_mi         =
|area_water_percent       =
<!-- Elevation -->
|elevation_footnotes      =  <!--for references: use  tags-->
|elevation_m              = 240
|elevation_ft             =
|elevation_max_m          =
|elevation_max_ft         =
|elevation_min_m          =
|elevation_min_ft         =
<!-- Population   -->
|population_as_of               = 2009
|wakazi_kwa_ujumla              = 10076099
|population_density_km2         = 955 <!--For automatic calculation, any density field may contain: auto -->
|population_density_sq_mi       =
<!-- General information  -->
|timezone               =
|utc_offset             =
|timezone_DST           =
|utc_offset_DST         =
|latd=4 |latm=19 |lats=30 |latNS=S
|longd=15 |longm=19 |longs=20 |longEW=E
<!-- Area/postal codes & others -->
|postal_code_type       =  <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->
|postal_code            =
|area_code              =
|website                = http://www.kinshasa.cd
|footnotes              =
}}

'''Kinshasa'''  ([[jina]] la awali kwa [[Kifaransa]]: ''Léopoldville,'' na kwa [[Kiholanzi]]: ''Leopoldstad'') ni [[mji mkuu]] na [[mji]] mkubwa wa [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]], iliyojulikana kama Zaire miaka [[1971]]-[[1997]]. Mji uko kwenye [[Mto Kongo]][https://www.gettyimages.ca/detail/photo/brazzaville-and-kinshasa-in-background-high-res-stock-photography/540026844] {{Wayback|url=https://www.gettyimages.ca/detail/photo/brazzaville-and-kinshasa-in-background-high-res-stock-photography/540026844 |date=20170728024240 }}.

Zamani pahali pa [[Kijiji|vijiji]] vya [[uvuvi]], Kinshasa sasa ni [[jiji]] lenye [[idadi]] ya wakazi 10,076,099 mwaka [[2009]]. Mji wa [[Brazzaville]] (wenye wakazi milioni 1.5 mwaka [[2007]] pamoja na makazi yake), <ref>{{fr icon}}
{{cite web |url=http://www.cnsee.org/Donnees/structurelle/Démographie/RepartPop.htm |title=Répartition de la population par Départements et Communes en 1984 et projetée de 2000 à 2015 |publisher=Centre National de la Statistique et des Etudes Economiques (CNSEE) |accessdate=2007-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225034551/http://www.cnsee.org/Donnees/structurelle/D%C3%A9mographie/RepartPop.htm |archivedate=2018-12-25 }}</ref> mji mkuu wa [[Jamhuri ya Kongo]], hupatikana upande wa pili wa mto Kongo. Hivyo mrundiko wa Kinshasa-Brazzaville una wakazi karibu milioni 12. 

Kwa sababu mipaka ya kiutawala huzunguka eneo kubwa, zaidi ya 60[[%]] ya [[ardhi]] ya mji iko katika asili ya mashambani, na eneo la mji hutwaa sehemu ndogo [[magharibi]] mwa jimbo. <ref>{{Cite web |url=http://www.kinshasa.cd/index.php?option=com_docman&Itemid=141&task=doc_download&gid=1 |title=Programu du Gouvernement, Provincial de Kinshasa, 2007-2011 |accessdate=2021-01-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081228123531/http://www.kinshasa.cd/index.php?option=com_docman&Itemid=141&task=doc_download&gid=1 |archivedate=2008-12-28 }}</ref> <ref name="Ville"/>

Kinshasa imesawazishwa na [[Johannesburg]] kwa kuwa mji mkubwa wa pili katika [[Afrika]] [[kusini kwa Sahara]] na wa tatu kwa ukubwa katika [[bara]] zima baada ya [[Lagos]] na [[Cairo]]. 

Mara nyingi huchukuliwa kuwa mji wa pili mkubwa zaidi [[duniani]] kwa idadi ya wazungumzaji wa Kifaransa baada ya [[Paris]]. Kama idadi ya watu itaendelea kukua kama sasa, Kinshasa itakuwa na wakazi wengi kuliko Paris kabla ya mwaka [[2020]]. <ref>{{cite web |url=http://www.demographia.com/db-worldua2015.pdf |title=Demographia World Urban Areas Projections 2007 & 2020 |publisher=[[Demographia]] |format=PDF |accessdate=2007-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060809130022/http://www.demographia.com/db-worldua2015.pdf |archivedate=2006-08-09 }}</ref> <ref>{{cite web |url=http://esa.un.org/unup/index.asp?panel=2 |title=World Urbanization Prospects: The 2005 Revision Population Database |publisher=[[United Nations]] Population Division |accessdate=2007-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091223005931/http://esa.un.org/unup/index.asp?panel=2 |archivedate=2009-12-23 }}</ref>

Wakazi wa Kinshasa wanajulikana kama ''Kinois'' (Kifaransa) au ''Kinshasans'' ([[Kiingereza]]).

== Historia ==
{{Main|Historia ya Kinshasa}}
[[Picha:Kinshasa 2003.jpg|right|220px|thumb|Wilaya ya Gombe, kando ya Boulevard du 30 juin huko Kinshasa.]]
Mji ulianzishwa na [[Henry Morton Stanley]] mwaka [[1881]] kama pahali pa [[biashara]] ukaitwa Léopoldville kwa heshima ya [[Mfalme]] [[Leopold II wa Ubelgiji]], ambaye alidhibiti eneo zima la Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo kama [[mali]] yake binafsi. 

Pahali hapa palinawiri kama [[bandari]] ya kwanza juu ya mto Kongo juu ya [[Livingstone Falls]], mfululizo wa [[maji]] {{convert|300|km}} kusini mwa Leopoldville. Awali, [[bidhaa]] zote zilizowasili kwa njia ya bahari zilibebwa na wapagazi kati ya Léopoldville na [[Matadi]], bandari chini ya [[maji ya kasi]] na {{convert|150|km|mi|0|abbr=on}} kutoka [[pwani]]. 

Kukamilika kwa bandari la [[reli]] la [[Matadi]]-Kinshasa mwaka [[1898]] kulitoa ufanisi zaidi katika njia ya kuzunguka maji ya kasi na pia kulisababisha [[maendeleo]] ya Léopoldville. 

Kufikia mwaka [[1920]], mji ulikuwa umeinuliwa kuwa mji mkuu wa [[Kongo ya Kibelgiji]], kuondoa mji wa [[Boma]] katika mto Kongo.

Wakati Kongo ilipopata [[uhuru]] mwaka [[1960]], [[Kiholanzi]] Kiholanzi kilikoma kuwa [[lugha rasmi]]. 

Mwaka [[1965]] [[Mobutu Sese Seko]] alipata kuwa [[rais]] wa Kongo katika [[mapinduzi]] yake ya pili akaanzisha sera ya kubadilisha majina ya watu na maeneo nchini kuwa ya Kiafrika. Mwaka wa 1966, Léopoldville ukabadilishIwa jina ukawa '''Kinshasa''' kufuatia jina la kijiji lililokuwa karibu na eneo hilo. 

Mji ulikua haraka chini ya Mobutu, ukivuta watu kutoka nchini kote ambao walikuja kutafuta bahati yao au kuepuka [[ugomvi]] wa kikabila mahali pengine. Hii ilileta mabadiliko mengi katika utungaji wa kabila na [[lugha]] za mji. Ingawa ipo katikka eneo la watu wa [[Bateke]] na [[Bahumbu]], ''[[lingua franca]]'' katika Kinshasa leo ni [[Kilingala]].

Mwaka [[1974]], Kinshasa ilikuwa na [['Rumble in the Jungle']] mechi ya [[dondi]] kati ya [[Muhammad Ali]] na [[George Foreman]], ambapo Ali alimshinda Foreman na kuchukua cheo cha [[bingwa]] duniani.

Kinshasa iliteseka sana kutokana na [[uroho]] wa Mobutu, [[ufisadi]] wa hali ya juu, na [[vita vya wenyewe kwa wenyewe]]: ndivyo vilivyosababisha kuanguka kwake. Hata hivyo, bado ni eneo kubwa la [[Utamaduni|kiutamaduni]] na kitaaluma katika [[Afrika ya Kati]], na jumuiya inayonawiri [[wanamuziki]] na [[wasanii]]. 

Pia ni jiji kubwa lenye [[viwanda]], usindikaji wengi wa bidhaa za asili kuletwa kutoka ndani. Mji hivi majuzi umekuwa ukifukuza [[maandamano]] ya [[askari]] waliokuwa wakipinga [[serikali]] kwa kutoweza kuwalipa.

Kinshasa ina kumbukumbu ya tukio la kwanza la HIV-1, lililogunduliwa mwaka [[1959]] katika sampuli ya [[damu]] iliyohifadhiwa ya [[mwanadamu]] (angalia [[UKIMWI]] asili).

== Utawala ==
Kinshasa ni mji ''(Ville'' kwa Kifaransa) na [[Mikoa ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo|mkoa]] ''(province''  kwa Kifaransa), moja ya [[mikoa]] 11 ya [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]]. Sasa hivi imesawazishwa na [[Paris]] ambayo ni mji na mmoja wa [[wilaya]] 100 [[Ufaransa]].

=== Maeneo ya utawala ===
[[Mikoa ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo|Mji-mkoa ''(Ville-province)'' wa Kinshasa]] umegawanywa katika wilaya 4 ambazo zimegawanya zaidi katika majimbo 24 (jamii) <ref name="Ville">[http://www.kinshasa.cd/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=300 Géographie de Kinshasa,] {{Wayback|url=http://www.kinshasa.cd/index.php?option=com_content&view=article&id=300 |date=20120723091147 }} Ville de Kinshasa tovuti, accessed 13 Novemba 2009</ref> 

[[Kiini]] cha biashara na utawala cha Kinshasa ni jimbo ya [[La Gombe]]. Jimbo la [[Kinshasa]] lilitoa jina lake kwa mji mzima, lakini si kiini cha biashara wala utawala wa jiji.

'''Wilaya ya Funa'''
* Bandalungwa
* Bumbu
* Kalamu
* Kasa-Vubu
* Makala
* Ngiri-Ngiri
* Selembao

'''Wilaya ya Lukunga'''
* Barumbu
* Gombe
* Kinshasa
* Kintambo
* Lingwala
* Mont-Ngafula
* Ngaliema

'''Wilaya ya Mont Amba'''
* Kisenso
* Lemba
* Limete
* Matete
* Ngaba

'''Wilaya ya Tshangu'''
* Kimbanseke
* Maluku
* Masina
* N'Djili
* N'Sele

{{Kinshasa communes}}

== Jiografia ==
Kinshasa ni mji wa makazi tofauti sana, kuna maeneo ya fahari ya wakazi na biashara na [[Chuo kikuu|vyuo vikuu]] vitatu pamoja na makazi duni.

Iko kusini mwa mto Kongo, kando ya [[Brazzaville]], mji mkuu wa [[Jamhuri ya Kongo]]. Hapa ndipo mahali pekee duniani ambapo miji mikuu imelainika kando ya mto, ikitazamana.

Mto Kongo ni mto mrefu wa pili katika [[Afrika]] baada ya [[Nile]], na ni mkubwa zaidi katika suala la kutoa maji. Kama njia ya maji, hutumiwa kusafiri kwa kiasi katika [[bonde la Kongo]], na unaweza kusafiri kati ya mito ya Kinshasa na [[Kisangani]], na matawi yake mengi yanaweza kusafiriwa. Mto ni chanzo muhimu cha [[umememaji]], na kusini mwa Kinshasa unaweza kuzalisha nguvu za kutosheleza matumizi kwa [[bara]] zima.

== Hali ya hewa ==
Chini ya [[hali ya hewa ya Koppen]], Kinshasa ina [[hali ya hewa]] ya [[kitropiki]] ya [[Savanna]]. Huwa na [[msimu wa mvua]] ambao huanzia Oktoba kupitia Mei na [[kiangazi]] kifupi ambacho huanza Juni hadi Septemba. Kutokana na ukweli kuwa Kinshasa hupatikana kusini mwa [[ikweta]], kiangazi chake huanza katika [[msimu]] wake wa "[[baridi]]", ambayo ni katika Juni. Hii ni tofauti na miji ya [[Afrika kaskazini]] zaidi ambapo hali ya hewa ya kiangazi kawaida huanza mwezi Januari. Msimu wa kiangazi wa Kinshasa una baridi kuliko msimu wake wa mvua, ingawa [[hali ya joto]] hubaki sawa mwaka mzima.

{{Infobox Weather <!-- Important: remove all unused fields-->
|collapsed=<!--Any entry in this line will make the template initially collapsed. Leave blank or remove line for uncollapsed.-->
|metric_first=yes <!--Any entry in this line will display metric first. Leave blank or remove line for imperial.-->
|single_line=yes <!--Any entry in this line will display metric and imperial units on same line. Leave blank or remove line for separate lines-->
|location = Kinshasa
|Jan_REC_Hi_°C =36
|Feb_REC_Hi_°C =36
|Mar_REC_Hi_°C =36
|Apr_REC_Hi_°C =36
|May_REC_Hi_°C =35
|Jun_REC_Hi_°C =34
|Jul_REC_Hi_°C =32
|Aug_REC_Hi_°C =35
|Sep_REC_Hi_°C =36
|Oct_REC_Hi_°C =36
|Nov_REC_Hi_°C =34
|Dec_REC_Hi_°C =36
|Year_REC_Hi_°C =36
|Jan_Hi_°C =31
|Feb_Hi_°C =31
|Mar_Hi_°C =32
|Apr_Hi_°C =32
|May_Hi_°C =31
|Jun_Hi_°C =29
|Jul_Hi_°C =27
|Aug_Hi_°C =29
|Sep_Hi_°C =31
|Oct_Hi_°C =31
|Nov_Hi_°C =31
|Dec_Hi_°C =30
|Year_Hi_°C=30
|Jan_Lo_°C =21
|Feb_Lo_°C =22
|Mar_Lo_°C =22
|Apr_Lo_°C =22
|May_Lo_°C =22
|Jun_Lo_°C =19
|Jul_Lo_°C =18
|Aug_Lo_°C =18
|Sep_Lo_°C =20
|Oct_Lo_°C =21
|Nov_Lo_°C =22
|Dec_Lo_°C =21
|Year_Lo_°C =21
|Jan_REC_Lo_°C =18
|Feb_REC_Lo_°C =18
|Mar_REC_Lo_°C =18
|Apr_REC_Lo_°C =19
|May_REC_Lo_°C =18
|Jun_REC_Lo_°C =15
|Jul_REC_Lo_°C =14
|Aug_REC_Lo_°C =14
|Sep_REC_Lo_°C =16
|Oct_REC_Lo_°C =15
|Nov_REC_Lo_°C =17
|Dec_REC_Lo_°C =17
|Year_REC_Lo_°C =14
|Jan_Precip_mm =135
|Feb_Precip_mm =145
|Mar_Precip_mm =196
|Apr_Precip_mm =196
|May_Precip_mm =159
|Jun_Precip_mm =8
|Jul_Precip_mm =3
|Aug_Precip_mm =3
|Sep_Precip_mm =30
|Oct_Precip_mm =119
|Nov_Precip_mm =222
|Dec_Precip_mm =142
|Year_Precip_mm =1358
|source =BBC Weather <ref name="weather1">{{cite web | url =http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT000770 | title =Average Conditions Kinshasa, Congo Democratic Republic | dateformat =mdy | accessdate =18 Agosti 2008 | publisher =BBC Weather | archiveurl =https://web.archive.org/web/20050526065955/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT000770 | archivedate =2005-05-26 }}</ref>
|accessdate = 2008-08-18
}}

==Hali ya kijamii==
Kinshasa ilipewa jina "Kin la Belle" (Kinshasa yenye urembo), lakini tangu kuanguka kwa huduma za umma na kuacha baadhi ya wakazi wake walibadili jina likawa "Kin la Poubelle" (Kinshasa takataka). <ref> Patrice Chitera, [http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4002967.stm "Kinshasa huanza safi-up",] BBC News, 11 Novemba 2004</ref>

===Umaskini ===
Kinshasa ni mji mkubwa wenye watu [[maskini]] wengi:, kufuatana na [[IMF]] ni [[asilimia]] 42 <ref>International Monetary Fund, “Democratic Republic of Congo: Poverty Reduction Paper,” IMF Country Report, September (2007): 22.</ref>.

Hali hii ilikuwa mbaya zaidi katika miaka ya mwisho ya [[utawala]] wa [[Mobuto]] pamoja na [[rushwa]] na utendaji mbaya ulioendana na serikali zake. Hali haikuboreka kwa watu wengi tangu serikali ya [[Joseph Kabila]] kutokana na vita vya wenyewe kwa wenyewe na rushwa ya kupindukia.

Hata hivyo watu wanaendelea kuhamia Kinshasa na mji unakua kwa sababu hali katika mikoa mingi ni mbaya zaidi
<ref>http://www.moneyinternational.com/news/kinshasa-expensive-city-live-expats/</ref>.

===Uhalifu===
[[Uhalifu]] ni tatizo kubwa mjini Kinshasa. Mwaka [[2004]] ulihesabiwa kati ya miji hatari zaidi barani Afrika. Kiwango cha mauaji ni 112.3 kwa kila wakazi 100,000. Pia [[ujambazi]], [[ubakaji]], [[utekaji nyara]] na magenge ya vurugu ni mambo ya kawaida.<ref>[http://africacenter.org/wp-content/uploads/2010/09/AfricaBrief-7.pdf Expanding the Scope  for Tackling Africa’s Urban Violence by Bruce Baker]</ref>
Tangu [[Vita]] ya [[Pili]] vya [[Kongo]], mji umekuwa ukijitahidi kutoka kwenye uhalifu. [[Polisi]] ilipambana hasa na magenge ya [[vijana]] kutoka mitaa duni ya vibanda wanapoishi wakazi wengi wa mji huo.

===Watoto wa barabarani===
Kuna watoto wengi wanaoishi bila [[wazazi]] wala [[familia]] kwenye [[barabara]] za Kinshasa<ref>{{Cite web |url=http://africaaction.typepad.com/justafrica/2009/07/african-street-children-kinshasa-drc.html |title=African street children: Kinshasa, DRC |accessdate=2016-03-30 |archivedate=2011-08-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110811051604/http://africaaction.typepad.com/justafrica/2009/07/african-street-children-kinshasa-drc.html }}</ref>. Idadi yao hukadiriwa kuwa mnamo 20,000 - 25,000<ref>[http://www.gvnet.com/streetchildren/Congo.htm Around 20,000 street children wander in Kinshasa]</ref>. [[Robo]] yao hawana mapato mengine kuliko kuombaomba au kuiba tu<ref>{{Cite web |url=http://uk.reuters.com/article/uk-congodemocratic-streetchildren-idUKKCN0WF09C |title=Congo's children battle witchcraft accusations Reuters 2010, imeangaliwa 31-03-2016 |accessdate=2016-03-30 |archive-date=2016-03-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160314192348/http://uk.reuters.com/article/uk-congodemocratic-streetchildren-idUKKCN0WF09C |url-status=dead }}</ref>.

== Majengo na taasisi ==
Maeneo makubwa ya mji ni kama [[Cité de l'OUA]], nyumbani kwa [[Serikali ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]], Commune de [[Matonge]], unaojulikana kwa [[maisha yake ya usiku]], [[L'ONATRA]], jengo la kuvutia la Wizara ya Usafiri na makazi eneo la [[Gombe]].

Makala maalum ya mji ni kama [[Hotel SOZACOM Building Memling skyscrapers]], [[soko]] kuu, [[Makumbusho ya Kinshasa]], Chuo cha Sanaa cha Kinshasa. [[Boulevard du 30 juin]] (Barabara ya 30 Juni) inaunganisha maeneo kuu ya mji. Kinshasa ni nyumbani kwa [[uwanja wa taifa]], [[Stade des Martyrs]] (Uwanja wa mashahidi).

=== Viwanda ===
Viwanda vya Marsavco Sarl Biggest FMCG viko katikati ya mji (Gome) huko Kinshasa.

Kuna viwanda vingine vingi kama Nova Products, CongoFuture, AngelCosmetics, Cobra, Ghandour Industries Kongo, African Food &amp; Bewerage, Shalina Group, Beltexco, Graphics System, Femco, Sajico na BCDC Bank, Benki TMB iiliyopo katika eneo la mji.

=== Elimu ===
[[Picha:Université de Kinshasa (Unikin1).JPG|thumb|right|220px|Chuo Kikuu cha Kinshasa]]
Kinshasa ni nyumbani kwa [[taasisi]] kadhaa za [[elimu]], inayozingatia vitivo tofauti, kutoka [[uhandisi]] hadi [[uuguzi]] na [[uandishi]]. Mji huo pia ni nyumbani kwa vyuo vikuu vikubwa vitatu na [[sanaa]] shuleni:

* Prins van Luik School / Lycée Prince de Liege
* [[Chuo Kikuu cha Kinshasa]]
* [[Chuo Kikuu cha Kiprotestanti cha Kongo]]
* [[Chuo Kikuu cha Taifa cha Ualimu]]
* [[Chuo cha Allhadeff]]
* Kituo cha Mafunzo ya Afya (CEFA) <ref>{{Cite web |url=http://www.cefacongo.org/index.html |title=Nakala iliyohifadhiwa |accessdate=2009-12-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110725151811/http://www.cefacongo.org/index.html |archivedate=2011-07-25 }}</ref>

=== Tiba ===
Kuna [[hospitali]] [[ishirini]] Kinshasa, pamoja na vituo mbalimbali vya [[matibabu]] na [[kliniki]]. <ref>[http://www.afdevinfo.com/htmlreports/org/org_55841.html "Idara ya Afya ya Mkoa wa Kinshasa"] {{Wayback|url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/org/org_55841.html |date=20110414194221 }}
 ''Maendeleo ya Afrika Information Services''</ref> Mwaka [[1997]], [[Dikembe Mutombo]] akajenga hospitali yenye [[Kitanda|vitanda]] 300 karibu na [[nyumba]] yake katika mji wa Kinshasa.

Tangu mwaka [[1991]], Hospitali ya Monkole imekuwa ikifanya kazi bila [[faida]] kama taasisi ya afya ishirikiana na Idara ya Afya kama [[hospitali ya wilaya]] mjini Kinshasa. Ikiongozwa na Léon Tshilolo, [[daktari]] bingwa wa [[watoto]] na [[damu]], Hospitali ya Monkole imenfungua [[jengo]] jipya la vitanda 150 mwaka [[2011]] pamoja na huduma bora kama [[maabara]], mahututi, [[uzalishaji]], dawa ya familia, kitengo cha dharura na eneo kubwa la [[upasuaji]].

== Vyombo vya habari ==
Kinshasa ni nyumbani kwa idadi kubwa ya vituo vya [[redio]] na [[televisheni]]. Televisheni ya kitaifa iko katika mji. Vituo vyake viwili hufikia nchi nzima. Zaidi ya vituo hivyo, kuna vituo vingine kadhaa vinavyofikia mazingira ya mji, na mara nyingine nje kidogo. Vyombo vingi vya habari hutumia Kifaransa na Kilingala kwa kiasi kikubwa; vichache sana kutumia lugha nyingine za kitaifa.

== Lugha ==
Lugha rasmi ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, ambao mji mkuu ni Kinshasa, ni [[Kifaransa]]. Kinshasa ni mji wa pili kwa idadi ya wanaozungumza Kifaransa katika dunia <ref name="Nadeau">
{{cite book |title=The Story of French|url=https://archive.org/details/storyoffrench0000nade|last=Nadeau|first=Jean-Benoit
|year=2006 |publisher=St. Martin's Press|location=
|isbn=0312341830, 9780312341831|page=[https://archive.org/details/storyoffrench0000nade/page/301 301] |pages=483
|accessdate=2009-05-31}}
Mji mkubwa wa pili wa wanaozungumza Kifaransa si [[Montreal]], [[Dakar]], au [[Algiers|Alger]], kama watu wengi wanavyodhani, lakini Kinshasa (ingawa mjini asilimia ndogo tu inazungumza Kifaransa kwa usahihi).
</ref>
<ref name="Trefon">
{{cite book |title=Reinventing Order in the Congo: How People Respond to State Failure in Kinshasa |last=Trefon |first=Theodore |year=2004 |publisher=Zed Books |location=London and New York |isbn=1842774913, 9781842774915 |page=7 |url=http://books.google.com/books?id=5VAAHi93y0sC&pg=PA7&dq=Kinshasa+second+largest+French+city&ei=PeQiSt-yAojCyQSWqfijDw |accessdate=2009-05-31}}
Sababu ni moja tu: demografia. Angalau moja katika kumi huishi katika Kongo Kinshasa. Pamoja na wakazi wake [[milioni]] 6-7, ni mji mkubwa wa pili katika Afrika kusini kwa Sahara (baada ya Lagos). </ref> 
[[Kilingala]] hutumika sana. Kifaransa ni lugha ya ishara mitaani, mabango, [[gazeti|magazeti]], nyaraka za serikali, [[shule]]; hutumika sanasana katika michezo ya kuigiza, televisheni, na [[vyombo vya habari]], na katika mahusiano kati ya watu wa kutofautiana cheo; watu wa cheo sawa, hata hivyo, huzungumza katika lugha za Kiafrika ([[Kikongo]], Kilingala, [[Tshiluba]] au [[Kiswahili]]) miongoni mwao wenyewe. <ref name="Manning">{{cite book |title=Francophone sub-Saharan Africa: Democracy and Dependence, 1985-1995 |last=Manning |first=Patrick |year=1998 |publisher=Cambridge University Press |location=London and New York |isbn=0521645190, 9780521645195 |page=189</ref>

Bado Zaire kuepuka uwezekano ilionekana kuwa ngumu wingi wa lugha. Kilingala ilikuwa lugha ya [[muziki]], wa urais anwani, maisha ya kila siku katika serikali na katika Kinshasa. Lakini kama Kilingala alikuwa amesema lugha ya Kinshasa, ameukata maendeleo kidogo kama lugha ya maandishi. Kifaransa ilikuwa imeandikwa lugha ya mji - kama kuonekana katika ishara mitaani, mabango, magazeti na katika nyaraka za serikali. Kifaransa inaongozwa plays na televisheni na vilevile vyombo vya habari; Kifaransa ilikuwa lugha ya taifa na hata kwa mafundisho ya autenticitet. Zairian watafiti found Kifaransa ya kutumika katika vertikala relationsihps usawa kati ya watu wa cheo; watu wa cheo sawa, hakuna jambo jinsi ya juu, tended kuzungumza lugha Zairian miongoni mwa wenyewe. Kutokana vya hizi, Kifaransa tupate wamepoteza nafasi yake nyingine ya kuongoza lugha ya Zaire - Kilingala, Tshiluba, au Kiswahili - isipokuwa kwamba kufundisha lugha hizi pia kutokana mapungufu katika ukuaji wake.</ref> Hivyo, wakati utamaduni umejaa wanaozungumza Kifaransa, kuna mseto wa lugha huko Kinshasa.

== Usafiri ==
[[Picha:Kinshasa downtown.jpg|right|220px|thumb|Boulevard du 30 juin, katika Kinshasa.]]
[[Picha:Boulevard Lumumba01.jpg|right|220px|thumb|Boulevard Lumumba katika Masina.]]

=== Usafiri wa ndani ===
Kuna viwanda mbalimbali ya binafsi vya Usafiri Mjini (STUC) na reli la umma (magari 12 mwaka 2002) inayotumikia mji. Njia za [[basi]] ni:

* Gare centrale - Kingasani (manisipaa ya [[Kimbanseke]], ilifunguliwa katika Septemba 2005);
* Kingasani-Marché ya kati
* Matete-Royale (ilifunguliwa Juni 2006);
* Matete-UPN (ilifunguliwa Juni 2006);
* Rond-kumweka Ngaba-UPN (ilifunguliwa Juni 2006).
* Rond-kumweka Victoire-Clinique Ngliema (ulifunguliwa Machi 2007)

Makampuni mengine pia kutoa usafiri wa umma: Urbaco, Tshatu Trans, Socogetra, Gesac na MB Sprl. Basi la mji hubeba [[abiria]] 67000 kwa siku. Makampuni kadhaa ya usafiri hutumia [[teksi]] na teksi-basi. Wingi (95,8%) wa usafiri hutolewa na watu binafsi.

Mji unafikiria uundaji wa tramway kwa kushirikiana na usafiri wa umma katika [[Brussel]] (STIB), ambayo kazi ingeanza mwaka 2009 na itakuwa imekamilika 2012-2015. Suala la [[umeme]] halijatatuliwa. <ref> {{fr}} ''[http://www.dhnet.be/dhjournal/archives_det.phtml?id=719160 La Stib à Kinshasa?]'',  La Dernière Heure, 24 Mei 2007.</ref>

ONATRA hutumia mistari mitatu ya reli mijini kuunganisha kituo cha mji kifaa, ambayo inakwenda Bas-Congo. <ref> {{fr}} ''[http://www.lepotentiel.com/afficher_article.php?id_edition=&amp;id_article=10906 L'enfer des chemins de fer urbains kinois]'',  [[Le Potentiel]], 25 juillet 2005.</ref>.

* Mstari mkuu kuunganisha Stesheni Kuu ya [[Uwanja wa ndege wa kimataifa wa Kinshasa]] una vituo 9: Central Station, Ndolo, Amicongo, Uzam, Masina / Petro-Kongo, wireless Masina Masina / Mapela, Masina / Neighborhood III, Masina / Siforco Camp na uwanja wa ndege wa Ndjili.
* Mstari wa pili hulinganisha Central Station katika [[Kasangulu]] huko [[Bas-Congo]], kupitia [[Matete]], Riflart na [[Kimwenza]].
* Mstari wa tatu uko katika Central Station Kinsuka-kusukumia katika mji wa [[Ngaliema]].

=== Usafiri wa nje ===
Mto wa Kinshasa ni [[bandari]] kuu ya Kongo. Bandari, iitwayo 'Le Beach Ngobila' inaenea kwa juu {{convert|7|km|mi|0|abbr=on}} kando ya mto, ikiwa ni pamoja na alama ya [[Quay]] s na [[jetties]] na mamia ya meli iliyofungwa. Feri huvuka mto hadi [[Brazzaville]], umbali wa {{convert|4|km|mi|0|abbr=on}} Usafiri wa mto hulinganisha bandari kadhaa, kama [[Kisangani]] na [[Bangui]].

Kuna baadhi ya viungo vya [[reli]] hadi [[Matadi, bahari]] katika [[bandari]] ya Kongo Estuary {{convert|150|km|mi|0|abbr=on}} kutoka [[bahari]] ya [[Atlantiki]]. Hakuna viungo vya reli kutoka ndani mwa kinshasa, au viungo vya barabara kufikia nchi kavu ni vichache na viko katika hali mbaya.

Mji una viwanja viwili vya ndege, [[Uwanja wa Kimataifa wa N'Djili]] wenye uhusiano na nchi nyingine za Afrika na pia [[Brussels]], [[Paris]], na [[Madrid]]; na [[Uwanja wa N'Dolo]].

== Watu mashuhuri wa Kinshasa ==
* [[DJ Mbenga]], mchezaji mtaalamu wa mchezo wa vikapu wa [[Los Angeles Lakers]] katika [[National Basketball Association]].
* [[Dikembe Mutombo]], mstaafu mtaalamu wa mchezo wa vikapu.
* [[Jimmy Omonga]], mwimbaji, mtunzi.
* [[Ya Kid K]], mwimbaji wa hip-hop.
* [[Guylain Ndumbu-Nsungu]], aliyekuwa [[Sheffield Wednesday]] mchezaji soka.
* [[Leki, mwimbaji]].
* [[Claude Makélélé]], mchezaji mtaalamu wa soka wa [[Paris Saint-Germain]] katika [[Ligi ya Kifaransa]].
* [[Ariza Makukula]], mchezaji soka mtaalamu wa Ureno katika ligi ya Uturuki, aliyekopwa kutoka Sport Lisboa e Benfica kutoka ligi ya Ureno.
* [[José Bosingwa]], mchezaji mtaalamu wa soka wa Ureno aliyechezea Chelsea  katika [[Ligi]] ya Kiingereza.
* [[André Action Jackson]] au [[Diakité-M'zée Fula Ngenge, mwanabiashara wa almasi]].
* [[Leroy lita]], mchezaji mtaalamu wa soka wa  [[Middlesbrough]] katika Ligi Kuu.
* [[Fabrice Muamba]], mchezaji mtaalamu wa soka wa [[Bolton Wanderers]] katika Ligi Kuu.
* [[Odette Krempin]], anayebuni fashoni.
* [[Tim Biakabutuka]], aliyekuwa mtaalamu [[mchezaji]] wa soka ya Amerika.
* [[Kaysha]], mwimbaji wa hip-hop.
* [[Lomana LuaLua]], mchezaji mtaalamu wa soka wa [[Al-Arabi]] katika [[Qatar]].
* [[Mwamba Kazadi]], aliyekuwa mchezaji soka mtaalamu ambaye alishinda tuzo la [["African Footballer of the Year"]] mwaka 1973.
* [[Peguy Luyindula]], mchezaji soka mtaalamu wa Paris Saint-Germain katika Ligue 1.
* [[Herita Ilunga]], wasomi football (soccer) mchezaji kwa [[West Ham United]] katika Ligi Kuu.
* [[Gary Kikaya]], mkimbiaji Olimpiki wa mita 400
* [[Steve Zakuani]], mchezaji mtaalamu wa soka [[Seattle Sounders]] ya [[Major League Soccer]].
* [[Gabriel Zakuani]], mchezaji mtaalamu wa soka wa [[Peterborough]] wa Ligi ya soka nchini Uingereza.
* [[Patrick Kabongo]], mchezaji mtaalamu wa [[Edmonton]] Eskimos wa Ligi ya soka ya Canada.

== Miji pacha==
* {{Flag icon|Italy}} [[Bologna]] ([[Italia]]) ''kuanza mapema''
* {{Flag icon|Congo}} [[Brazzaville]] ([[Jamhuri ya Kongo]])
* {{Flag icon|Belgium}} [[Brussels]] ([[Ubelgiji]]) ''tangu mwaka 2002''
* {{Flag icon|Senegal}} [[Dakar]] ([[Senegal]])
* {{Flag icon|Turkey}} [[Ankara]] ([[Uturuki]])

== Marejeo ==
{{Marejeo}}

== Viungo vya nje ==
{{Commons category}}
* [http://www.kinshasa.cd Tovuti Rasmi ya mji wa Kinshasa] {{Wayback|url=http://www.kinshasa.cd/ |date=20011027044821 }}
* [http://www.fusion-cities.par-darmstadt.de/cities/brakin/ BRAKIN, the fusion city of Brazzaville and Kinshasa,] {{Wayback|url=http://www.fusion-cities.par-darmstadt.de/cities/brakin/ |date=20210208173413 }} semina ya uchambuzi wa TU Darmstadt, 2009
* [http://www.kintourism.com Utalii Kinshasa] {{Wayback|url=http://www.kintourism.com/ |date=20160318121135 }}
* [http://www.kinshasa-congo.com Usafiri na uongozo katika mji wa Kinshasa] {{Wayback|url=http://www.kinshasa-congo.com/ |date=20170126070824 }}
* [http://kim.uing.net Kim Gjerstad, blog na picha kutoka Kinshasa] {{Wayback|url=http://kim.uing.net/ |date=20190127174344 }}
* [http://www.unikin.cd Chuo Kikuu cha Kinshasa] {{Wayback|url=http://www.unikin.cd/ |date=20110224190301 }}
* [http://www.sdarovia.cd Hospitali ya SDAROVIA Kinshasa, DR Congo] {{Wayback|url=http://www.sdarovia.cd/ |date=20110706220733 }}
* {{cite web|url=http://www.monuc.org/news.aspx?newsID=11220|title=Villes de RD Congo - Kinshasa|date=2006-05-29|publisher=[[United Nations Mission in the Democratic Republic of Congo|MONUC]]|language=French|accessdate=2008-09-16|archivedate=2007-12-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071217062440/http://www.monuc.org/news.aspx?newsID=11220}}
* [http://www.fallingrain.com/world/CG/0/Kinshasa.html FallingRain Map - elevation = 177m (alama nyekundu ni reli)]

=== Ramani ===
* [https://web.archive.org/web/20060214223522/http://www.monuc.org/downloads/KINSHASA_IKONOS_SKETCH100.pdf Ramani ya Kinshasa] (PDF ya 7.5 MB)
* [http://www.unjlc.org/23003/DRC/maps/catalogue/ocha_drc_006/download?resolution=high Ramani ya Kinshasa kutoka l'UNJLC kabla ya kuwa kubadilishwa kwa Monuc (ramani hii ina habari juu ya majengo zaidi kuliko Monuc map)] {{Wayback|url=http://www.unjlc.org/23003/DRC/maps/catalogue/ocha_drc_006/download?resolution=high |date=20090224022857 }} (PDF ndogo kuliko Monuc ramani ya 4.8 MB)

{{Template group
|title = Articles Related to Kinshasa
|list  =
{{Communes of Kinshasa|state=uncollapsed}}
{{Template group
|title = [[Picha:Gnome-globe.svg|25px]]{{nbsp}}Geographic locale
|list  =
'''[[Geographic coordinate system|Lat. <small>and</small> Long.]] {{coord|4|19|30|S|15|19|20|E|display=inline}}'''
}}
{{New DRC provincial capitals}}
{{Provinces of the Democratic Republic of the Congo}}
{{List of African capitals}}
{{World's most populated urban areas}}
}}

[[Jamii:Kinshasa]]
[[Jamii:Miji Mikuu Afrika]]
[[Jamii:Miji ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]]
[[Jamii:Mto Kongo]]
[[Jamii:Mkoa wa Kinshasa]]