Tazama chanzo cha Angela Merkel

[[Picha:AM Juli 2010 - 3zu4.jpg|thumb|]]'''Dk. Angela Dorothea Merkel''' (amezaliwa [[Hamburg]], [[17 Julai]] [[1954]]) ni [[mwanafizikia]] na [[Siasa|mwanasiasa]] wa [[Ujerumani|Kijerumani]] aliyekuwa [[Machansela wa Ujerumani|Chansela wa Ujerumani]] tangu [[tarehe]] [[22 Novemba]] [[2005]] hadi [[8 Desemba]] [[2021]].

==Familia na elimu==
Alizaliwa 1954 mjini [[Hamburg]] katika [[familia]] ya Horst na Herlind Kasner. [[Baba]] yake alikuwa [[Mchungaji|mchungaji]] wa [[Walutheri|Kanisa la Kilutheri]], [[mama]] alikuwa [[mwalimu]]. Mwaka uleule familia ilihamia [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kijerumani]] (ambayo ilikuwa Ujerumani ya Mashariki, kabla ya pande zote mbili za Ujerumani kuungana tena kuwa moja) ambapo aliishi huko hadi [[Muungano wa Ujerumani]] ulipofanyika mnamo mwaka wa [[1990]]. Tangu mwaka [[1957]] familia iliishi mjini [[Templin]] katika kaskazini ya nchi ambako mchungaji Kasner alikuwa mkuu wa chuo cha [[Teolojia|theolojia]]. Mama yake Angela alizuiliwa kufanya kazi ya ualimu kwa sababu [[serikali]] ya [[ukomunisti|kikomunisti]] haikutaka [[mke]] wa mchungaji kuwa [[shule|shuleni]]. Angela ana wadogo wawili.

Alisoma shule ya [[Elimu ya sekondari|sekondari]] kwake Templin alipofaulu hasa katika masomo ya [[Kirusi]] na [[hisabati]]. Aliingia pia katika Umoja wa Vijana wa Chama cha Kikomunisti FDJ<ref>Takriban asilimia 80 wa vijana katika Ujerumani ya Mashariki walikuwa wanachama; watoto wa familia za Wakristo mara nyingi walikataa kujiunga. Lakini nafasi za kusoma A-level shuleni na baadaye kwenye Chuo Kikuu zilitegema uanachama.</ref>. Alipomaliza shule kwenye mwaka [[1973]] [[wastani]] ya maksi zake ilikuwa A+.

Mwaka 1973 hadi [[1978]] alisoma fizikia kwenye [[Chuo Kikuu cha Leipzig]]. Mwaka [[1977]] alifunga [[ndoa]] na [[mwanafunzi]] mwenzake Ulrich Merkel lakini ndoa hii ilitalikiwa mwaka [[1982]]: ni hapa alipopata jina lake maarufu. Tangu 1978 aliajiriwa kwenye Taasisi Kuu kwa Kemia ya Kifizikia katika [[Berlin]] ya Mashariki. Hapa alimaliza [[tasnifu]] ya [[Uzamivu]] mwaka [[1986]] iliyokubaliwa kwa heshima kuu "magna cum laude". Aliendelea na [[kazi]] kweye taasisi ya kemia ya kichanganuzi.

Mwaka [[1984]] alikutana kwenye Taasisi ya Taaluma ya Sayansi ya Berlin na mwanakemia Joachim Sauer akaolewa naye mwaka [[1998]]. Angela hajazaa [[Mtoto|watoto]] bali alilea watoto wa Sauer akiendelea kutumia jina la Merkel.

==Siasa==
Wakati wa masomo na kazi katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya Ujerumani Angela hakuingia katika [[chama cha kikomunisti]] wala [[Chama cha kisiasa|chama]] kingine lakini alihudhuria katika kazi ya umoja wa vijana wa chama hiki. 

Baada ya kuporomoka kwa [[ukomunisti]] na anguko la [[ukuta wa Berlin]] mwaka [[1989]]-[[1990]] Merkel alijiunga na chama kilichoundwa upya Demokratischer Aufbruch (DA - "uamsho wa kidemokrasia") akianza kazi kwenye [[ofisi]] ya chama hicho na baadaye kuwa afisa mawasiliano wa chama; baada ya kuingia kwa chama hiki katika serikali huru ya kwanza ya Ujerumani ya Mashariki alikuwa makamu wa afisa mawasiliano wa serikali. 

Mwaka 1990 chama chake kiliamua kujiunganisha na chama cha magharibi CDU ([[Chama cha Kikristo cha Kidemokrasia cha Ujerumani]]) kilichokuwa chama cha chansela [[Helmut Kohl]] aliyeendelea kumwangalia na kumsadia katika siasa maana wanasiasa wa magharibi walitafuta wananchi wa mashariki ambao hawakuwa wanachama wa chama cha kikomunisti jinsi walivyokuwa karibu wote wenye [[madaraka]] kabla ya kuporomoka kwa utawala wake katika mwaka 1989. Mwisho wa 1990 Merkel aligombea kwenye [[uchaguzi]] wa [[bunge]] kwa niaba ya CDU katika jimbo la [[Mecklenburg-Pomerini Magharibi]] akachaguliwa. Baada ya uchaguzi chansela Kohl alimpa wizara ndogo kwa wanawake na vijana. Mwaka uleule alichaguliwa kuwa makamu wa mwenyekiti wa chama cha CDU kama mwakilishi mmojawapo wa mashariki ya Ujerumani. 1994 alichaguliwa tena kuwa mbunga akapewa wizara ya Ujenzi na Mipango ya Miji. 

1998 CDU ilishindwa katika uchaguzi wa bunge ikatoka serikalini. Sasa Merkel aliteuliwa kuwa katibu mkuu wa chama. Aliendelea kuwa mwenyekiti wa CDU katika mwaka 2000 lakini hakuongoza chama kwenye bunge. Uongozi huu alichukua baada ya chama kilishindwa tena katika kura ya 2002.

Baada ya uchaguzi wa 2006 vyama vilivyotawala yaani [[SPD]] na Green vilikosa kura za kutosha lakini CDU ilikuwa na wabunga wachache wengi kuliko SPD. Hapa Merkel alifaulu kupatana na viongozi wa SPD kuunda serikali ya umoja chini ya uogozi wake. 

Hivyo Merkel amekuwa mwanamke wa kwanza kuwa [[Machansela wa Ujerumani|Kansela]] kunako tar. [[22 Novemba]] [[2005]] katika serikali ya mseto wa vyama viwili vya kisiasa vya Kijerumani, yaani kati ya [[CDU]]/[[CSU]] na [[SPD]].

Mwaka 2009 alitangaza ya kwamba alielekea kuaachana na SPD akitafuta ushirikiano na chama cha [[FDP]] (liberali). Uchaguzi wa bunge wa Septemba 2009 ulirudisha chama chake cha CDU tena kama chama kikubwa akaendelea kuunda serikali mpya pamoja na FDP. Katika kipindi hiki kulikuwa na maazimo mawili yaliyoendelea kuwa na umuhimu kwa baadaye
* mwezi wa Mei 2010 Ujerumani ilikubali mpango wa nchi za [[Umoja wa Ulaya]] kusaidia uchumi wa [[Ugiriki]] kwa kuikopesha bilioni 80 za Euro baada ya nchi hii kushindwa kupipa madeni yake. Msaada huu kwa Ugriki na nchi kadhaa nyingine zilizotumia hela ya Euro ilipaswa kurudishwa ikaunda uchungu kati ya sehemu ya wananchi waliosikia hapa Ujerumani unalipa madeni ya mataifa mengine yasiyojali kanuni za kiuchumi.
* Merkel aliwahi kurahisisha masharti ya kuendesha [[matanuri nyuklia]] lakini baada ya [[ajali ya kinyuklia ya Fukushima]] (Japani) serikali ya Merkel ilisimamisha [[matanuri nyuklia]] ya zamani mara moja na kuamua mpango wa kusimamisha matanuri nyuklia zote hadi mwaka 2022 na kubadilisha uzalishaji wa umeme wa Ujerumani kufanywa kwa [[nishati mbadala]] pekee.

Katika uchaguzi wa 2013 Merkel alifaulu kuboresha matokeo ya kura kwa ajili ya chama chake cha CDU lakini chama kidogo cha FDP kilishindwa kupata asilimia 5 za kura kikatoka bungeni. Merkel aliunda upya serikali ya mseto na SPD akaendelea kuongoza nchi. Mwaka 2015 aliamua kufungua mipaka ya Ujerumani kwa idadi kubwa ya wakimbizi hasa kutoka Syria, Irak na Afghanistan waliokuwa njiani wakitembea kutoka Uturuki kuelekea Ulaya ya Magharibi katika hali gumu. Alisifiwa na wengi kwa hatua hii lakini alipingwa pia vikali ndani ya nchi baada ya kufika kwa takriban milioni 1 wageni katika muda mfupi. Kwa jumla alibahatika ya kwamba hali ya kiuchumi ya Ujerumani ilikuwa vizuri lakini hakuchukua hatua za kuondoa hali gumu ya wananchi wasio na elimu ya kufaa kwa mahitaji ya uchumi na kudumu maisha yao kwa mapato madogo kulingana na mazingira ya Ujerumani.

Katika uchaguzi wa Oktoba 2017 vyama vya serikali ya mseto vilipotea kura nyingi hata kama CDU bado ilitoka kuwa chama kikubwa zaidi.

Mwezi wa Oktoba 2018 Merkel alitangaza kwamba hagombei tena uwenyekiti wa chama na kwamba hatagombea upya nafasi ya chansela kwenye uchaguzi mkuu ujao uliopangwa kwa Oktoba 2021. <ref>https://www.bbc.com/news/world-europe-46020745 

Angela Merkel to step down as German chancellor in 2021, tovuti ya BBC tar. 29. 10. 2018</ref>

==Tanbihi==
<references/>

==Viungo vya nje==
{{Commons category|Angela Merkel}}
* [https://web.archive.org/web/20090223192858/http://www.bundeskanzlerin.de/Webs/BK/EN Official Website of Chancellor of the Federal Republic of Germany]
* [http://www.angela-merkel.de/ Merkel's personal website] {{Wayback|url=http://www.angela-merkel.de/ |date=20110223044835 }} {{de}}
* [http://www.cdu.de/en/3440_11274.htm Merkel on her party's website]
* [https://www.britannica.com/EBchecked/topic/711465 Angela Merkel] at the ''[[Encyclopædia Britannica]]''
* [https://www.c-span.org/person/?angelamerkel Appearances] on [[C-SPAN]]
* [https://www.imdb.com/name/nm1361767/ Angela Merkel] on [[IMDb]]
* <!-- {{Bloombergtopic|angela-merkel}} -->
* [https://www.economist.com/topics/angela-merkel Angela Merkel] collected news and commentary at ''[[The Economist]]''
* [https://www.forbes.com/profile/angela-merkel/ Angela Merkel] collected news and commentary at ''[[Forbes]]''
* [http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/people/m/angela_merkel/index.html "Angela Merkel collected news and commentary"]. ''[[The New York Times]]''.
* [https://web.archive.org/web/20131106080817/http://topics.time.com/angela-merkel/ Angela Merkel] collected news and commentary at ''[[Time (magazine)|Time]]''
* [[George Packer|Packer, George]] (1 December 2014). [https://www.newyorker.com/magazine/2014/12/01/quiet-german "The Quiet German"]. ''[[The New Yorker]]'': 46–63. [https://web.archive.org/web/20141209073023/http://www.newyorker.com/magazine/2014/12/01/quiet-german Archived] from the original on 9 December 2014. Retrieved 9 December 2014. The article describes Angela Merkel's life and career in [[East Germany]] and her subsequent rise to [[Chancellor of Germany]] following [[German reunification]].
* [https://www.dw.com/en/dw-documentary-angela-merkel-navigating-a-world-in-crisis/a-59189401 Deutsche Welle documentary about Merkel's term in office] by ''[[Deutsche Welle]]'' (in English).
{{Kanzler}}
{{Mbegu-mwanasiasa}}
{{BD|1954||Merkel, Angela}}
[[Jamii:Wanasiasa wa CDU]]
[[Jamii:Wanasiasa wa kike Ujerumani]]
[[Jamii:Machansela wa Ujerumani]]