Tazama chanzo cha Uranusi



{{Sayari
| alama              = [[File:Uranus symbol (bold).svg|24px|♄]]
| nusujira_kuu       = km 2,870,972,000<br>
au 19.19126
| uduaradufu         = 0.04717
| siku               = siku −0.71832
| mbetuko            = 0.773[[nyuzi|°]] toka [[njia ya Jua]]
| nusukipenyo        = km 25,362±7<br>
mara 3.976 ya Dunia
| msongamano         = g/cm<sup>3</sup> 1.27
| mvutano            = m/s<sup>2</sup> 8.69
| tungamo            = kg 8.6810×10<sup>25</sup><br>
mara 14.536 ya Dunia
| halijoto           = [[Kelvini|K]] 76 (−197.2[[°C]])
|weupe=0.300 ([[Weupe wa Bond|Bond]])<br>
0.488 ([[Weupe jiometri|jiometri]])
|asili_ya_jina=[[Kilatini|Kla.]] ''Ūranus'', kutokana na [[Kigiriki|Kgk.]] Οὐρᾰνός (''Ouranós'')
|miezi=[[Miezi ya Uranusi|27]]
|escape_velocity=km/s 21.3
|siku_nyota=siku −0.71833
|mgunduzi=[[William Herschel]]
|tarehe=13 Machi 1781
|mwendokaribu=[[km]] 2,735,560,000<br>
[[Kizio astronomia|au]] 18.2861
|mwendombali=km 3,006,390,000<br>
au 20.0965
|kipindi=[[siku]] 30,688.5<br>
[[miaka]] 84.0205
|jina=Uranusi
|picha=Uranus_Voyager2_color_calibrated.png|ukubwa_picha=250
|maelezo=Picha yenye rangi halisi ya Uranusi kama ilivyoonwa na [[Voyager 2|''Voyager 2'']] mnamo 22 Januari 1986.
|matini_badala=Picha yenye rangi halisi ya Uranusi kama ilivyoonwa na [[Voyager 2|''Voyager 2'']] mnamo 22 Januari 1986.
}}''<sup>Kuhusu matumizi ya jina '''Zohali''' kwa sayari hii tazama kipengele cha "Asili ya jina"</sup>''

'''Uranusi''' ni [[sayari]] ya saba kutoka [[Jua]].

== Asili ya jina ==
Waswahili wa kale hawakujua sayari hii. Uranusi ni jina la kimataifa lililoteuliwa katika karne ya 19 baada ya majadiliano marefu kati ya wanaastronomia wa Ulaya. Ni jina la mungu wa [[Ugiriki ya Kale]] [[Urano]] ([[Kigiriki|Kgi.]]Οὐρανός) aliyeaminiwa kuwa mungu wa anga. Lugha nyingi duniani zimepokea jina hili kwa sababu astronomia ya zamani haikujua sayari hii. 

Vitabu kadhaa vinatumia jina la [[Kiswahili]] ''Zohali''<ref>Wallah, W.B. & Mwamburi, J. Kiswahili mufti darasa la 8: Mwongozo wa mwalimu. Longhorn, 2009. ISBN 99966491066</ref>
<ref>TESSA - Teacher Education in Sub Saharan Africa. [http://tessafrica.net/index.php?option=com_resources&task=fileDownload&sectionId=815&file=Section.pdf&Itemid=193 Nishati na Mwendo: Kutoka Ardhini kenda kwenye nyota – kutumia Zana Kifani] {{Wayback|url=http://tessafrica.net/index.php?option=com_resources&task=fileDownload&sectionId=815&file=Section.pdf&Itemid=193|date=20160409144614}}. Available at: www.tessafrica.net</ref>
<ref> Waweru, M.; Makombo, H; Vonuoli, A.; Kashihiri, C.; Mwayani, J.[http://books.google.com/books?id=5duyqogD04wC&lpg=PA266&dq=kiswahili%20mufti%20darasa%20la%20nane&hl=pt-BR&pg=PP1#v=onepage&q=kiswahili%20mufti%20darasa%20la%20nane&f=false Hutua za Kiswahili: Masomo ya Msingi 8]. East African Educational Publishers ltd., 1ed, 290p., 2005. ISBN 9966-25-403-X</ref> kwa kufuata kamusi ya [[KAST]]; lakini hili ni jina la Kiswahili kwa [[Zohali|sayari ya sita]] ([[Kiingereza|Kng.]] ''Saturn'').<ref>KAST ni kamusi ya pekee inayotumia "Zohali" kwa sayari hii. Kamusi za [[KKK/ESD]] ya [[TUKI]] na [[M-J SES]] zinaonyesha "Zohali" kwa sayari ya sita na "Uranus" kwa sayari hii. Linganisha ukurasa wa [[Majadiliano:Sayari]]</ref>

== Tabia ==
Ni sayari kubwa ya tatu ya [[Mfumo wa Jua]] hata kama mada yake ni hasa gesi iliyoganda. Jumla ya masi yake ni mara 14 ya dunia hivyo ni sayari nyepesi kulingana na ukubwa wake. Kipenyo chake ni takriban kilomita 50,000<ref>[https://solarsystem.nasa.gov/planets/uranus/by-the-numbers/ Uranus - by the numbers], tovuti ya NASA, iliangaliwa Januari 2021</ref>.

Inazunguka Jua kwenye obiti inayochukua miaka 84. Umbali wake na Jua ni takriban mara 19 umbali wa Jua na Dunia au [[kilomita]] bilioni 2.9; [[afeli]] yake ni [[vizio astronomia]] 20.11 na [[periheli]] yake ni vizio astronomia 18.33. 

Hadi mwaka 2023 miezi 27 iligunduliwa. Miezi mikubwa huitwa [[Miranda (mwezi)|Miranda]], [[Arieli (mwezi)|Arieli]], [[Umbrieli (mwezi)|Umbrieli]], [[Titania (mwezi)|Titania]] na [[Oberoni (mwezi)|Oberoni]]. Ina pia pete kadhaa yaani mawingu ya vumbi, barafu na mawe madogo ambayo ni nyembamba na kuzunguka sayari kwa umbo la pete. Pete za Uranusi ni hafifu kuliko zile za [[Zohali]]. 

Uranusi inaonekana kama nyota hafifu sana yenye [[Mwangaza unaoonekana|mwangaza]] wa 5.6 - 6. Kutokana na kuwa hafifu vile na mwendo wake wa pole hakuna utamaduni wowote wa kale ulioitambua kuwa sayari. Ilitambuliwa mara ya kwanza kuwa sayari na tarehe [[13 Machi]] [[1781]] na [[William Herschel]].

== Tazama pia ==
* [[Mfumo wa jua]]

== Marejeo ==
{{Marejeo}}

{{Mbegu-sayansi}}
{{Mfumo wa jua na sayari zake}}

[[Jamii:Sayari]]
[[Jamii:Mfumo wa jua]]