Tazama chanzo cha Lugha za Kibantu

[[Picha:Lugha za Afrika ramani.PNG|right|350px|thumb|[[Ramani]] hii inaonyesha enezi la '''lugha za Kibantu''' (rangi ya ma[[chungwa]]) kulingana na lugha nyingine za Niger-Congo (rangi ya manjano).]]
'''Lugha za Kibantu''' ni kundi la [[lugha]] ambalo ni [[tawi]] la [[lugha za Niger-Kongo]]. 

Lugha za Kibantu huzungumzwa hasa katika nchi za [[Nigeria]], [[Kamerun]], [[Guinea ya Ikweta]], [[Gabon]], [[Jamhuri ya Kongo]], [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]], [[Rwanda]], [[Burundi]], [[Uganda]], [[Kenya]], [[Tanzania]], [[Komori]], [[Msumbiji]], [[Malawi]], [[Zambia]], [[Zimbabwe]], [[Angola]], [[Namibia]], [[Botswana]], [[Lesotho]], [[Eswatini]] na [[Afrika ya Kusini]]. 

Uenezi huo unaonyesha kwamba kundi la lugha za Kibantu ni kubwa kabisa [[bara]]ni [[Afrika]], na [[idadi]] ya wanaozitumia ni takriban watu [[milioni]] 310.

[[Neno]] ''Bantu'', maana yake ni ''watu'' katika lugha nyingi za kundi hilo. [[Shina]] lake ni ''-ntu'', na [[kiambishi awali]] cha ''ba-'' kinaonyesha [[uwingi]] wa [[viumbehai]]. Kwa sababu hiyo, [[mtaalamu]] [[Wilhelm Heinrich Immanuel Bleek]] (aliyeishi tangu mwaka [[1827]] hadi [[1875]]) alitumia neno hilo kwa kurejea kundi la lugha hizo. Bleek alilinganisha [[sarufi]] za lugha mbalimbali za Kibantu, na baadaye [[Carl Meinhof]] alimfuata katika [[utafiti]] huo.

Kuna ma[[mia]] ya lugha za Kibantu; [[wataalamu]] wengine wanahesabu 300, wengine wanahesabu 600. Mtaalamu [[Malcolm Guthrie]] aliziainisha kulingana na maeneo ya ki[[jiografia]]. Kila eneo limepata [[herufi]] yake — A, B, C, D, E, F, G, H, K, L, M, N, P, R na S — na ndani ya kila eneo kuna [[tarakimu]] tena. Pia, Guthrie alichunguza [[lugha ya nasaba]] ambayo ni chanzo cha lugha zote za Kibantu.

== Tabia za Kibantu na historia ya lugha ==
Lugha za Kibantu zina [[tabia]] mbalimbali za pamoja. Kati ya tabia hizo kuna viambishi awali na [[ngeli za nomino]].

Kutokana na [[sifa]] hizo wataalamu wamekadiria kwamba asili ya lugha za Kibantu ilikuwa katika maeneo ya [[Kamerun]] ya [[Kusini]]; kutoka huko wasemaji asilia wa Kibantu katika [[milenia ya pili KK]] walihamia [[Kongo]] hadi [[Zambia]]. Waliendelea kuhamahama na kupanuka hadi kufika maeneo yote walipo sasa. 

Sehemu kubwa ya maeneo ya wasemaji wa lugha za Kibantu zilikaliwa awali na wasemaji wa [[lugha za Khoisan]]. Wataalamu wamekisia kwamba Wabantu walifaulu kuenea kutokana na [[maarifa]] yao ya [[kilimo]] na hasa matumizi ya [[chuma]] katika [[zana]] za kilimo na pia [[silaha]].

== Lugha za Kibantu zenye wasemaji wengi ==
Kati ya lugha za Kibantu zinazotumika zaidi kuna [[Kiswahili]] na [[Kilingala]]. Lugha zenye wasemaji wengi kama [[lugha ya kwanza]] ni [[Kizulu]] na [[Kishona]].

''(Idadi ya wasemaji ni makadirio tu; bado ina tofauti kati ya makala na makala)''
* [[Kiswahili]] na [[lahaja]] zake (wasemaji milioni 150<ref>{{Cite web|title=Swahili|url=https://clp.arizona.edu/swahili|work=Critical Languages Program|date=2016-04-12|accessdate=2020-01-30|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190504081655/https://clp.arizona.edu/swahili|archivedate=2019-05-04}}</ref>): [[Tanzania]], [[Kenya]], [[Uganda]], [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]], [[Rwanda]], [[Burundi]], [[Komori]], [[Mayotte]], [[Msumbiji]], [[Somalia]].
* [[Kinyarwanda]]-[[Kirundi]] : (wasemaji milioni 15): Rwanda, Burundi
* [[Lingala]] (wasemaji milioni 10): [[Angola]], [[Jamhuri ya Afrika ya Kati]], [[Jamhuri ya Kongo]], Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, [[Gabon]]
* [[Chichewa]] (wasemaji milioni 9) : [[Malawi]]
* [[Kizulu]] (wasemaji milioni 9) : [[Afrika Kusini]]
* [[Kisukuma]] (wasemaji milioni 9) : Tanzania.
* [[Kishona]] (wasemaji milioni 7) : Msumbiji, [[Zambia]], [[Zimbabwe]]
* [[Gikuyu]] (wasemaji milioni 7) : Kenya
* [[Kikongo]] (wasemaji milioni 6) : Angola, Jamhuri ya Kongo, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo
* [[Chiluba]] (wasemaji milioni 6) : Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, [[Angola]]

==Tanbihi==
{{reflist}}
{{mbegu-lugha}}
{{DEFAULTSORT:Bantu}}
[[Jamii:Makundi ya lugha]]
[[Jamii:Lugha za Afrika]]
[[Jamii:Lugha za Kibantu| ]]