Tazama chanzo cha Lucas Radebe

{{Football player infobox
| playername= Lucas Radebe
| fullname = Lucas Valeriu Radebe
| picha = [[Picha:Lucas Radebe in South Africa.jpg|220 px]]
| nickname =
| dateofbirth = {{birth date and age|1969|4|12|mf=y}}
| cityofbirth = [[Soweto]]
| countryofbirth = [[South Africa]]
| height =
| position = [[Defender (football)|Defender]]
| youthyears =
| youthclubs = ICL Birds<br />[[Kaizer Chiefs Football Club|Kaizer Chiefs]]
| years = 1990–1994<br />1994–2005
| clubs = [[Kaizer Chiefs Football Club|Kaizer Chiefs]]<br />[[Leeds United A.F.C.|Leeds United]]
| caps(goals) = 113 {{0}}{{0}}(5)<br />200 {{0}}{{0}}(0)<!--These are LEAGUE stats, Lucas didn't score in the LEAGUE for Leeds -->
| nationalyears = 1992–2003
| nationalteam = [[South Africa national football team|South Africa]]
| nationalcaps(goals) = {{0}}70 {{0}}{{0}}(2)
| pcupdate = 30/08/2006
| ntupdate = 30/08/2006
}}

'''Lucas Valeriu Radebe'''  (alizaliwa mnamo [[12 Aprili]] [[1969]]) ni [[mchezaji]] wa [[kandanda]] wa zamani wa Leeds United na [[Afrika Kusini]].

== Wasifu wa Mapema ==
Radebe alizaliwa katika sehemu ya Diepkloof ya [[Soweto]], karibu na [[Johannesburg]], kama mmoja wa watoto kumi na moja.  Alipokuwa na umri wa miaka 15 alitumwa "bantustan" wa Bophuthatswana na wazazi wake ili kumweka mbali na ghasia ambazo zilikuwa zinaathiri Soweto wakati wa [[ubaguzi wa rangi]].

Ili kujipea shughuli wakati wake katika Bophuthatswana, Radebe alicheza kandanda kama mlinda lango.

== Wasifu wa Klabu ==
Radebe aligunduliwa na kutiwa saini na [[Kaizer Chiefs]] kama mchezaji wa kiungo cha kati.  Mwaka wa 1991 alipigwa risasi alipokuwa anatembea mitaani, ingawa hakujeruhiwa vibaya sana.  Nia ya kupigwa kwake risasi haikugunduliwa kamwe, lakini Radebe binafsi anaamini kuwa mtu aliajiriwa kumpiga risasi ili kumzuia kuhamia klabu nyingine.

Tukio hili la kupigwa risasi liliwapa motisha Lucas na mchezaji mwingine wa Afrika Kusini, Philemon "Chippa" Masinga, kuhamlia klabu ya Leeds United mwaka wa 1994; Radebe aliuzwa na klabu yake Kaizer Chiefs kwa kitita cha yuro([[£]]) 250,000.

Radebe akawa mchezaji nyota kwa Leeds na alibandikwa jina "The Chief" au "Rhoo" na mashabiki wake kutokana na klabu yake ya zamani na utawala wake kamili katika safu ya ulinzi.  Katika utambuzi wa uongozi na uwezo wake, Radebe aliteuliwa nahodha wa timu kwa msimu wa 1998/99.

Kama nahodha wa Leeds, Radebe alifanikiwa sana: katika msimu wa 1998/1999, Leeds ilimaliza katika nafasi ya nne katika Ligi kuu ya Uingereza na kufuzu kushiriki katika kombe la UEFA.  Wakati wa msimu wa 1999 / 2000, Leeds ilimaliza katika nafasi ya tatu katika Ligi Kuu ya Uingereza na walifuzu kushiriki katika kombe la mabingwa barani Ulaya na walibanduliwa katika nusu fainali. Hata hivyo, mwaka wa 2000, Radebe alipata majeraha ankle na goti, ambayo hayakumwezesha kucheza kwa karibu muda wa miaka miwili.  Katika muda wake akiwa Leeds Lucas alizikataa nafasi za kuhamia klabu za [1] na [[AC Milan]] kwani alihisi mhemko mkali kwa Leeds na mashabiki wao.  Radebe alifunga mabao matatu wakati akiichezea Leeds, lakini hakuna bao lenye lilikuwa la ligi kuu ya Uingereza.  Bao lake la kwanza lilikuwa dhidi ya Oxford United katika Kombe la FA msimu wa 1997/98, [4] na kisha alifunga mara mbili katika kampeni ya Leeds katka Kombe la UEFA msimu 1999/2000 dhidi ya Partizan Belgrade [6] na Spartak Moscow.

== Kustaafu ==
Mwishoni mwa msimu wa mwaka wa 2005, Radebe alistaafu kutoka kandanda ya utaalamu katika mechi ya ushuhuda iliyohudhuria na wachezaji nyota pamoja na watu wakuu katika uwanja wa Elland Road na ambayo ilishirikisha wachezaji kutoka pande zote za dunia, na wachezaji wa zamani na wa sasa wa Leeds United.  Amepewa jukumu kama mmoja wa wakufunzi wa Leeds United.

Yeye bado ni maarufu kwa umati wa Elland Road kwani mashabiki bado huimba jina lake hata baada ya kustaafu kwake ni huonyesha kiasi alivyopendwa na mashabiki wake wakati wa wasifu wake wa kucheza.  Mwaka wa 2008, Kampuni ya kutengeneza bia ya mtaa wa Leeds iliuliza mapendekezo ya jina la bia mpya na jina maarufu zaidi lililopendekezwa lilikuwa 'Radebeer', kuonyesha mashabiki wa Leeds bado wanampenda Lucas.

Lucas alicheza mechi ya ushuhuda yake katika uwanja wa Elland Road, tarehe 2 Mei 2005 uliyohudhuriwa na umati wa zaidi ya 37,886.  Tokeo la mechi hiyo lilikuwa Leeds United 3-7 Wachezaji 11 wa Kimataifa. Wachezaji wengi wa Kimataifa na wachezaji mashuhuri wa kitmabo wa Leeds United walikuja kutazama mechi hii na kuonyesha jinsi Lucas anafikiriwa duniani kote katika kandanda.  Wachezaji walijumuisha Gary McAllister, Vinnie Jones, [[Jay-Jay Okocha]], Mario Melchiot, John Carew, Bruce Grobbelaar, Olivier Dacourt, Nigel Martyn, Gunnar Halle, Neil Sullivan, Daudi Batty, Gary Speed, Gordon Strachan, Gary Kelly, Clyde Wijnhard, Phil Masinga, Daudi Wetherall, Jimmy Floyd Hasselbaink, Tony Yeboah, Paul Robinson, Chris Kamara, Mathayo Kilgallon na Eirik Bakke. Lucas pia alicheza katika mechi yake ya kustaafu mjini Durban, Afrika Kusini kati ya timu Mwaliko ya Afrika Kusini na Lucas Radebe All Stars katika uwanja wa King Park Soccer.  Mechi ilikamilika huku tokeo likiwa timu ya Mwaliko ya Afrika Kusini XI 3-2 Lucas Radebe All Stars [11] Yalyofuata kutoka mechi hizi mbli yalikuwa pamoja na mchango wa pesa na mchango huu ulipeana kama upendo kama sehemu ya mchango kubwa wa Lucas kwa upendo katika mwaka wake wa mwisho kama mchezaji.

Tarehe 28 Agosti 2006, Lucas alitangaza kwamba atakuwa anarejea Leeds baada ya kushindwa kupata kazi na wenyeji wa Kombe la Dunia la 2010,ambao walikuwa Afrika Kusini, ilikuisaidia [[Bafana Bafana]] ingawa alikuwa ameahidiwa. Alisema alikuwa amechoka kusubiri watu wasiokuwa wakihakika waliokuwa wamemahidi jukumu katika timu ya taifa huku [[Shirika la kandada la Afrika Kusini]] likijiandaa kuwa mwenyeji wa Kombe la Dunia ijayo la mwaka wa 2010.

Pia inajulikana kwamba Lucas ana uhusinao mzuri wa kirafiki na Rais wa zamani wa Afrika Kusini [[Nelson Mandela]].  Katika ziara zake za Leeds, Mandela aliwaambia waheshimiwa "Huyu ni shujaa wangu".

Tarehe 8 Oktoba 2009, Shirika la Kandanda la Kiingereza lilimtangaza Radebe kama balozi kusaidia wa kuongeza jitihada za kuwa mwenyeji wa Kombe la Dunia la 2018.

== Wasifu wa Kimataifa ==
Radebe alijumuisha kwa mara kwanza katika timu ya taifa ya Afrika Kusini mwaka wa 1992 na alicheza mechi yake ya kwanza ya kimataifa mnamo 7 Julai 1992 dhidi ya [[Kamerun]].

Mwaka wa 1996, alikuwa mwanachama wa timu ya Afrika Kusini ambayo ilishinda [[Kombe la Mataifa ya Afrika]].  Radebe pia alikuwa nahodha wa timu ya taifa ya kandanda ya Afrika Kusini (jina lao maarufu ni. Bafana Bafana) katika kombe la dunia la mwaka wa 1998 na pia kombe la dunia la mwaka wa 2002.

Aliichezea Afrika Kusini mechi 70 na alifunga mabao 2 wakati wa wasifu wake wa kimataifa huku mechi yake ya mwisho ikiwa dhidi ya [[Uingereza]] tarehe 22 Mei 2003.

=== Mabao ya kimataifa ===
{| class="wikitable"
! # !! Tarehe !! Ukumbi !! Mpinzani !! Mabao !! Tokeo !! Shindano
|-
| 1 || 17 Desemba 1997 || Riyadh, Saudi Arabia || {Uruguay || 1-0 || 3-4 || Kombe la Shirikisho la FIFA]]
|-
| 2 || 12 Juni 2002 || Daejeon, South Korea || [[Uhispania]] || 2-2 || 2-3 || [[Kombe la Dunia la FIFA]]
|}

== Kazi ya kujitolea ==
Radebe amekuwa balozi wa [[FIFA]] kwa [[Vijiji vya watoto vya SOS]]; pia alipokea tuzo la FIFA la Fair Play mwezi Desemba, mwaka wa 2000 kwa mchango wake katika kuondoa ubaguzi wa rangi katika soka na vilevile kwa kazi yake na watoto nchini Afrika Kusini.

Mwezi Aprili mwaka 2003, kwa kutambua juhudi zake zote nje na ndani ya uwanja, Radebe alipewa tuzo la Mchango kwa jamii katika tuzo za misimu 10 za ligi kuu ya Uingereza.

== Mengineyo ==
Alikuwa katika nafasi ya 54 katika orodha ya watu wakuu 100 wa Afrika Kusini mwaka wa 2004.

Bendi maarufu ya kisasa ya Kaiser Chiefs wanasemekana kuchukua jina lao kutoka kwa klabu ya zamani ya Lucas kwani alikuwa na ushawishi kwao wakiwa bado vijana, huku wanachama wote wa bendi hiyo wakiwa mashabiki wa Leeds.

Yeye ni rafiki wa mchezaji mkuu wa gofu Gary Player na mara nyingi amecheza katika shindano ya kualikwa la gofu la [[Gary Player]] kusaidia kuchanga fedha kwa ajili ya watoto.

Mke wake, Feziwe, alifariki kutokana za kansa mnamo Oktoba 2008.

Mnamo Desemba 2008, Radebe alitibiwa kutokana na malalamiko ya moyo baada ya kuzirai akiwa katika Gym.

Majumba ya waheshimiwa katika Elland Road yametajwa Radebe Entrance.

== Tanbihi ==
{{Marejeo}}

== Marejeo ==
* Graeme Friedman " Madiba's Boys The Stories of Lucas Radebe and [[Mark Fish]]" Comerford & Miller, United Kingdom ISBN 1 919 888 08 Inahusisha Dibaji lililoandikwa na Nelson Mandela.

== Viungo vya nje ==
* [http://tv.oneworld.net/article/view/149986 A short documentary following Lucas back to his home town in Umlazi Township] {{Wayback|url=http://tv.oneworld.net/article/view/149986 |date=20090609070249 }}
{{South Africa Squad 1998 World Cup}}
{{South Africa Squad 2002 World Cup}}
{{DEFAULTSORT:Radebe, Lucas}}
[[Jamii:Waliozaliwa 1969]]
[[Jamii:Watu walio hai]]
[[Jamii:Watu kutoka Soweto]]
[[Jamii:Wachezaji mpira wa Afrika Kusini]]