Tazama chanzo cha Jua

[[Picha:The Sun in white light.jpg|thumbnail|Jua pamoja na madoa yake jinsi yanavyoonekana kwa darubini]]
'''Jua''' (alama: [[file:Sun symbol (bold).svg|16px|☉]]) ni [[kitovu]] cha [[mfumo wa Jua]] wenye [[sayari]] nane, [[Sayari kibete|sayari vibete]] na [[Gimba la angani|magimba mengi madogo]]. [[Dunia]] ni sayari ya tatu katika mfumo huu. Jua ni [[nyota]] iliyo karibu na [[Dunia]] yetu kuliko nyota nyingine zote.

==Umbo la Jua==
[[Umbo]] la Jua linakaribia kuwa [[tufe]] kamili. [[Maada]] yake ni [[Utegili (fisikia)|utegili]] yaani [[gesi]] ya [[joto]] sana inayoshikamanishwa na [[nguvu]] ya graviti. 

[[Kipenyo]] cha Jua ni takriban [[kilomita]] 1,392,684 ambayo ni mara 109 ya kipenyo cha Dunia yetu. [[Masi]] yake ni mara 330,000 ya masi ya Dunia. Kwa ujazo Jua ni kubwa mara milioni moja kuliko Dunia.



[[kemia|Kikemia]] masi ya Jua ni hasa [[hidrojeni]] (73%) na [[heli]] (25%). Kiasi kinachobaki ni [[elementi]] nzito zaidi, kama vile [[oksijeni]], [[kaboni]], [[chuma]] na [[nyingine]]. Ingawa elementi nzito ni [[asilimia]] ndogo tu za masi ya Jua, kutokana na ukubwa wa Jua, elementi nzito zinalingana  mara 5,000 na masi ya Dunia
==Muundo wa Jua==
[[Picha:Muundo wa Jua 2.png|thumb|Muundo wa Jua]]
Muundo wa Jua hufanywa na kanda tatu:
* Kiini ambako atomi za hidrojeni zinayeyungana kutengeneza heli kutokana na hali ya shinikizo na joto kubwa mno; 
* Ukanda wa myuko (''convection zone'') ambako joto la kiini linaendesha mizunguko ya utegili inayopeleka nishati kutokana kiini  kwenda angahewa ya Jua
* Ukanda wa angahewa ya Jua. Sehemu yake kubwa inaitwa tabakanuru (''photosphere''). Tabakanuru ni asili ya nuru na joto tunazopokea duniani. Sehemu ya nje ya angahewa  ni "korona" inayoonekana tu wakati wa kupatwa kwa Jua.

==Historia ya Jua==
Tafiti mbalimbali zinaonesha kuwa Jua lilitokea takriban miaka [[bilioni]] 4.57 iliyopita katika [[wingu]] kubwa la [[molekuli]] za hidrojeni. 

Kama nyota zote Jua linapitia ngazi mbalimbali katika [[maisha]] yake. [[Wataalamu]] wengi hukadiria kwamba baada ya miaka bilioni 5 ijayo [[akiba]] ya hidrojeni katika kitovu cha Jua itapungua. Halafu Jua litapanuka sana na kuwa [[jitu jekundu]]<ref>[https://www.space.com/22471-red-giant-stars.html Nola Taylor Redd, Red Giant Stars: Facts, Definition & the Future of the Sun ], tovuti ya space.com, March 27, 2018, iliangaliwa Aprili 2018</ref>. Katika hali hii inaweza kuenea hadi njia ya [[obiti]] ya [[Zuhura]] na hakuna nafasi tena kwa [[uhai]] kwenye Dunia kutokana na joto kali. 

Wataalamu wanatofautiana katika makadirio yao kama upanuzi huu utasababisha pia kupotea kabisa kwa sayari za [[Utaridi]], [[Mirihi]] na [[Dunia]] zikimezwa na kuingia ndani ya Jua.<ref>[https://arxiv.org/abs/0801.4031  Klaus-Peter Schroder, Robert C. Smith , Distant future of the Sun and Earth revisited], Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 000, 1–10 (2008) Printed 3 February 2008 </ref> 

Baada ya miaka bilioni kadhaa ya kuwaka kama jitu jekundu, masi yake itakuwa imepungua itajikaza na kuendelea kwa [[muda]] usio mrefu kama nyota ndogo na hafifu. Kuna uwezekano mkubwa wa kwamba Jua litaendelea baadaye kama [[nyota kibete nyeupe]] (White Dwarf) itakayoendelea kuzimika polepole<ref>Linganisha makadirio ya Schroder, Smith </ref>.

==Mnururisho na upepo wa Jua==
Jua linatoa [[mwanga]], [[joto]] na [[mnururisho]] mwingine wa aina mbalimbali. Sehemu ya mnururisho huu unatoka kwa umbo la chembe kama protoni na elektroni ambazo kwa jumla hujulikana pia kama [[upepo wa Jua]]. Masi ya upepo wa Jua ni takriban tani moja kwa kila sekunde.<ref>Carroll, Bradley W.; Ostlie, Dale A. (1995). An Introduction to Modern Astrophysics (revised 2nd ed.). Benjamin Cummings. p. 409. ISBN 0-201-54730-9.</ref> [[Asili]] ya [[nishati]] hii ni mchakato wa [[myeyungano wa kinyuklia]] ndani yake. Katika myeyungano huo hidrojeni inabadilishwa kuwa heliamu. Elementi nyingine zinatokea pia kwa kiasi kidogo. Badiliko kutoka hidrojeni kwenda heliamu inaachisha nishati inayotoka kwenye Jua kwa njia ya mnururisho.

[[Nishati]] ya mnururisho huu ni msingi wa maisha ya [[mmea|mimea]] na [[kiumbehai|viumbe hai]] katika dunia. Nuru ya Jua inabadilishwa na mimea kwa njia ya [[usanisinuru]] kuwa [[nishati ya kikemia]] inayojenga [[miili]] yao itakayokuwa [[lishe]] tena ya mimea na wanyama.

==Mambo yanayo athiri tabia ya nchi ya afrika mashariki==
[[Jua la utosi]],[[upepo]],[[mwinuko]],[[mvua]],[[uoto]],[[bahari]] na [[maziwa]] ni mambo yanayoathiri tabia ya nchi ya [[Afrika Mashariki]].
==Jua la utosi==
Dunia yetu ina mistari ya kubuni inayowezesha kutambua maeneo mbalimbali kwa urahisi,mistari hiyo ni pamoja na mstari wa [[Ikweta]],[[tropiki ya kansa]] na [[tropiki ya Kaprikoni]]
Mstari wa [[Ikweta]] unaigawa dunia katika sehemu nbili za [[kaskazini]] na [[kusini]],mstari huu una nyuzi 0 na unapita eneo la Afrika mashariki katika nchi za [[Kenya]] na [[Uganda]].Mstari wa Tropiki ya kansa upo upande wa kaskazini mwa Ikweta.
Mstari wa tropiki ya Kaprikoni Upo Kusini mwa Ikweta.
Kipindi ambacho jua la Utosi lipo Tropiki ya kansa ,eneo La Kizio cha Kaskazini Huwa na [[joto]],kwa kuwa hewa ikipata joto hutanuka hivyo huwa na mgandamizo mdogo wa hewa.Pepo huvuma kuelekea huko.

==Upepo==

Pepo hizi huvuma kutoka kusini-mashariki kuanzia mwezi [[desemba]] wakati jua la utosi linapokuwa tropiki ya kaprikoni kipindi hiki kizio cha kusini huwa na joto na Pepo huvuma kutoka kusini-mashariki.Pia hali hiyo husababisha mabadiliko ya upatikanaji wa mvua na hali ya joto katika eneo la Afrika Mashariki.
Maeneo ya Ikweta yana tabia ya Kiikweta ya kuwa na [[mvua]] nyingi na [[joto]] jingi.Kusini na Kaskazini mwa eneo lenye tabia ya Kiikweta kuna tabia ya kitropiki yenye majira mawili makuu ya mwaka.Majira hayo ya mwaka ni [[masika]] na [[kiangazi]].Lakini katika maeneo ya pwani majira ya mwaka hugawanyika katika sehemu nne ambazo ni [[vuli]],[[kipupwe]],[[masika]] na [[kiangazi]].

==Mwinuko==

Afrika Mashariki ina mwinuko wa meta 0 kutoka usawa wa bahari hadi kufika meta 4600.Maeneo ya pwani mwinuko wake ni kuanzia meta 0 hadi meta 500 kutoka usawa wa bahari.
Wastani wa jotoridi ni nyuzi za sentigredi 26.Joto hupungua kadiri unavyoelekea bara.Meta 1500 Kutoka usawa wa bahari ni nyuzi za sentigredi 22 ambapo ni wastani wa joto linalopatikana katika maeneo ya [[Tabora]].Maeneo ya mlima mrefu kama [[kilimanjaro]] wenye urefu wa meta 5895 huwa na jotoridi la chini ya nyuzi za sentigredi 0

==Maziwa na bahari==

Maeneo yaliyo kandokando ya [[maziwa]] na [[bahari]] huwa na unyevunyevu na mvua nyingi.Mara nyingi maeneo yanayozunguka bahari na maziwa mfano [[Ziwa Viktoria]] na [[Bahari ya Hindi]] yana tabia ya nchi ya aina moja.Maeneo hayo kwa kawaida hupata mvua nyingi.

==Uoto wa misitu==

Maeneo yenye [[misitu]] hupata mvua nyingi kwani [[mawingu]] huweza kufanyika kwa urahisi.Misitu hiyo pia huifadhi unyevu usipotee ardhini kwa urahisi kwa njia ya mvukizo.

==Pepo==
Pepo za msimu za [[Kaskazini-mashariki]] Huleta Mvua kidogo katika eneo kubwa la [[kenya]] na kaskazini mwa [[Tanzania]]. Pepo huvuma sambamba na pwani.Pepo hizi pia huvuma kutoka sehemu kubwa ya nchi kavu katika nchi ya [[Ethiopia]] na [[Sudani]] kabla ya kufika eneo la [[Afrika Mashariki]].
{{Sister project links|Sun}}
==Marejeo==
{{marejeo}}

==Viungo vya Nje==
* [http://sohowww.nascom.nasa.gov/ Nasa SOHO (Solar & Heliospheric Observatory) satellite]
* [http://www.nso.edu/ National Solar Observatory] {{Wayback|url=http://www.nso.edu/ |date=20140408014721 }}
* [http://www.astronomycast.com/astronomy/episode-30-the-sun-spots-and-all/ Astronomy Cast: The Sun]
* [http://www.boston.com/bigpicture/2008/10/the_sun.html A collection of spectacular images of the Sun from various institutions] (''[[The Boston Globe]]'')
* [http://www.acrim.com/ Satellite observations of solar luminosity] {{Wayback|url=http://www.acrim.com/ |date=20170611210135 }}
* [http://www.suntrek.org/ Sun|Trek, an educational website about the Sun]
* [https://web.archive.org/web/20050518081349/http://www.solarphysics.kva.se/ The Swedish 1-meter Solar Telescope, SST]
* [http://alienworlds.glam.ac.uk/sunStructure.html An animated explanation of the structure of the Sun] {{Wayback|url=http://alienworlds.glam.ac.uk/sunStructure.html |date=20110810133537 }} (University of Glamorgan)
* [https://www.youtube.com/watch?v=qpMRtvFD8ek&hl=fr Animation – The Future of the Sun]
* [https://web.archive.org/web/20100315111135/https://science.nasa.gov/headlines/y2010/12mar_conveyorbelt.htm Solar Conveyor Belt Speeds Up] –NASA– images, link to report on Science
* [https://www.youtube.com/watch?v=w-41gAPmUG0&feature=youtube_gdata&ab_channel=NASAGoddard NASA 5-year timelapse video of the Sun]
* [https://www.youtube.com/watch?v=6tmbeLTHC_0&ab_channel=NASAGoddard Sun in Ultra High Definition] NASA 11 January 2015
* [https://www.flickr.com/photos/136797589@N04/albums/72157666090419309/with/37787152294/ Album] of images and videos by Seán Doran, based on [[Solar Dynamics Observatory|SDO]] imagery
{{mfumo wa jua na sayari zake}}
{{mbegu-sayansi}}

[[Jamii:Nyota]]
[[Jamii:Mfumo wa jua]]