Tazama chanzo cha GSM

[[Picha:GSM Logo.svg|thumb|190px|Alama ya GSM hutumika kutambua simu na vifaa vinavyoweza kukubana]]
'''Global Systems for Mobile Communication''' (GSM) ni [[kiwango]] cha [[rununu]] duniani. Inakisiwa kwamba 80% ya simu katika soko la kimataifa zinatumia kiwango hiki. <ref>{{cite web | title = GSM World statistics | publisher = GSM Association | date = 2007 | url = http://www.gsmworld.com/newsroom/market-data/market_data_summary.htm | accessdate = 2009-01-10 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20120113231018/http://www.gsmworld.com/newsroom/market-data/market_data_summary.htm | archivedate = 2012-01-13 }}</ref> GSM hutumiwa na zaidi ya watu [[bilioni]] 3 katika nchi na maeneo zaidi ya 212. <ref>{{cite web | title = About GSM Association | publisher = GSM Association | url = http://www.gsmworld.com/about/index.shtml | accessdate = 2007-01-08 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20081019014613/http://www.gsmworld.com/about/index.shtml | archivedate = 2008-10-19 }}</ref> <ref>{{cite web | title = Two Billion GSM Customers Worldwide | publisher = 3G Americas | date = 13 Juni 2006 | url = http://www.prnewswire.com/cgi-bin/stories.pl?ACCT=109&STORY=/www/story/06-13-2006/0004379206&EDATE= | accessdate = 2007-01-08 }}</ref>

Kuenea kwake kunawezesha "international roaming " ambapo watoaji wa huduma za simu za runuunu hutoa huduma inayowezesha wateja kutumia simu zao hata wanaposafiri mataifa mengine.  GSM hutofautiana na kampuni tangulizi kwa vile njia za kuashiria na sauti ni za aina ya [[dijitali]], na hivyo ''hufikiriwa kama''  kizazi cha ''pili''  ([[2G]]) cha mfumo wa simu za rununu. Hii ina maana kuwa ni rahisi kuweka takwimu ya mawasiliano kwenye mfumo. [[GSM EDGE]] ni [[toleo la 3G]]  la itifaki hii.

Kuenenea kwa kiwango cha GSM kumefaidi watumizi (ambao wamenufaika na uwezo wa kusafiri na kubadilisha watoa huduma za simu bila haja ya kubalisha simu) na pia kwa watoa huduma za mtandao wa simu (ambao wanaweza kuchagua vifaa kutoka kwa mchuuzi yeyote ambaye anatekeleza huduma ya GSM [8]. GSM pia ilitanguliza katika huduma ya gharama ya chini (kwa mchukuzi wa mtandao) mbadala kwa kupiga simu za sauti, [[huduma]] ya [[ujumbe mfupi]] (sms, pia huitwa "ujumbe wa makala"), ambayo sasa imeungwa mkono na viwango vingine vya simu za rununu Faida nyingine ni kwamba kiwango hicho kimoja kinajumuisha [[namba moja ya simu za dharura, 112]],duniani kote <ref>{{Cite web |url=http://www.acma.gov.au/WEB/STANDARD/pc=PC_100575 |title=Australian Communications and Media Authority (ACMA) |accessdate=2009-12-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100101201450/http://www.acma.gov.au/WEB/STANDARD/pc=pc_100575 |archivedate=2010-01-01 }}</ref> Hii inafanya kuwa rahisi kwa wasafiri wa kimataifa kuunganishwa na huduma za dharura bila kujua namba ya dharura ya nchi waliyomo.

Matoleo ya hivi punde ya kiwango hiki yanaweza kufanya kazi na simu za awali za GSM. Kwa mfano, [[Toleo '97]] la kiwango liliongeza uwezo wa takwimu za pakiti, kwa kutumia '[[General Packet Radio Service]]' (GPRS). Toleo '99 lilianzisha usambazaji wa takwimu kwa kasi ya juu kwa kutumia [[Enhanced Data Rates for GSM Evolution]] (edge).

== Historia ==
Mnamo mwaka wa 1982, [[Mkutano wa Ulaya wa usimamizi wa Posta na Mawasiliano (CEPT)]] uliunda [[Groupe Special Mobile]] (GSM) ili kukuza kiwango cha mfumo wa simu za rununu zinazoweza kutumika kote Ulaya. <ref>{{cite web | title = Brief History of GSM & GSMA | publisher = GSM World | url = http://www.gsmworld.com/about-us/history.htm | accessdate = 2007-01-08 | archiveurl = https://www.webcitation.org/5yRQRGPgH?url=http://www.gsmworld.com/about-us/history.htm | archivedate = 2011-05-05 }}</ref> Mwaka 1987, [[mkataba wa maelewano]] ulitiwa saini na mataifa 13 ili kuunda mfumo wa simu za rununu za kutumiwa kote Ulaya. <ref>{{cite news | title = Happy 20th birthday, GSM | publisher = [[ZDNet]] | url = http://news.zdnet.co.uk/leader/0,1000002982,39289154,00.htm | date = 2007-09-07 | accessdate = 2007-09-07 | archivedate = 2008-10-20 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20081020002543/http://news.zdnet.co.uk/leader/0,1000002982,39289154,00.htm }}</ref> <ref>{{cite pressrelease | title = Global Mobile Communications is 20 years old | publisher = [[GSM Association]] | url = http://www.gsmworld.com/news/press_2007/press07_48.shtml | date = 2007-09-06 | accessdate = 2007-09-07 | archivedate = 2007-09-29 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070929102739/http://www.gsmworld.com/news/press_2007/press07_48.shtml | deadurl = yes }}</ref> Hatimaye mfumo ulioundwa na [[SINTEF]] iliyoongozwa naye[[Torleiv Maseng]] ulichaguliwa. <ref>{{cite news | title = Inventor of the GSM system | work = [[Gemini (magazine)|Gemini]] | url = http://www.ntnu.no/gemini/2005-01e/gsm.htm | accessdate = 2008-10-31 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20090326082458/http://www.ntnu.no/gemini/2005-01e/gsm.htm | archivedate = 2009-03-26 }}</ref>

Mnamo mwaka wa 1989, jukumu la GSM lilihamishiwa kwa shirika la [[European Telecommunications Standards Institute]] (ETSI) na awamu ya kwanza ya maelezo ya GSM ilichapishwa mwaka 1990. Mtandao wa GSM wa kwanza ulizinduliwa mwaka wa 1991 na [[Radiolinja]] nchini [[Finland]] kwa ushiriakiano wa kampuni ya Ericsson katika matengenezo ya miundombinu na ya kiufundi. <ref>{{cite web | title = Nokia delivers first phase GPRS core network solution to Radiolinja, Finland | publisher = Nokia | date = 24 Januari 2000 | url = http://press.nokia.com/PR/200001/775038_5.html | accessdate = 2006-01-08 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20060321231749/http://press.nokia.com/PR/200001/775038_5.html | archivedate = 2006-03-21 }}</ref> Kufikia mwisho wa 1993, zaidi ya wateja milioni walikuwa wanatumia mitandao ya simu ya GSM iliyokuwa ikiendeshwa na watoa huduma 70 katika nchi 48. <ref>{{cite web | title = History and Timeline of GSM | publisher = Emory University | url = http://www.emory.edu/BUSINESS/et/P98/gsm/history.html | accessdate = 2006-01-09}}</ref>

== Vipengele vya Teknolojia ==
[[Picha:Kathrein antenna.jpg|100px|thumb|Seli za antena zilizoko katika makavazi ya Deutsches]]

=== Mtandao wa redio wa seli ===
[[GSM ni mtandao wa seli]], ina maana kuwa [[simu za]] rununu zinajiunganisha nayo kwa kutafuta seli katika maeneo ya karibu.

Kuna aina tano ya seli zinazotofautishwa na ukubwa katika mtandao wa [[GSM-macro, micro, Pico, femto]] na Umbrella. Eneo la usambazaji wa kila seli linatofautiana kulingana na mazingira ya utekelezaji. Seli za 'Macro' zinaweza tizamwa kama seli ambapo [[kituo cha wigo cha antena]] kimewekwa juu ya mlingoti au jengo lenye urefu zaidi ya paa za wastani. Seli za 'Micro' ni zile ambazo urefu wa antena ni chini ya wastani wa kiwango cha juu cha paa; nazo kwa kawaida hutumika katika maeneo ya mijini. Seli za 'Pico' ni seli ndogo zenye mpenyo wa mita chache; nazo hutumika sana nyumbani. Femtocells ni seli iliyoundwa kwa matumizi katika makazi au mazingira ya biashara ndogo na kuunganishwa na mtandao wa mtoa huduma ya simu kupitia mtandao wa mawasiliano ya kimataifa kwa njia ya broadband Seli ya umbrella hutumiwa kufunika maeneo ya seli ndogo na kujaza pengo katika uenezaji wa huduma na seli hizo.

Mpenyo wa mlalo wa seli unatofautiana kutoka mita mia kadhaa hadi kufikia kilomita zaidi ya kumi kwa kutegemea urefu wa antena, faida ya antena na hali ya kueneza. Umbali mrefu sana unaoweza kuhudumiwa na GSM katika matumizi ya kawaida ni {{convert|35|km|mi|0}} Pia kuna matekelezo kadhaa ya dhana ya seli iliyopanuliwa <ref>{{Cite web |url=http://www.allbusiness.com/electronics/computer-electronics-manufacturing/6838169-1.html |title=Motorola inaonyesha uwezo mkubwa wa GSM ya masafa marefu - 300% zaidi ya kutoa huduma kwa kutumia New Extended Cel. |accessdate=2009-12-02 |archivedate=2012-02-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120219003334/http://www.allbusiness.com/electronics/computer-electronics-manufacturing/6838169-1.html }}</ref> ambapo nusu kipenyo ya seli inaweza kuwa mara mbili au hata zaidi, kwa kutegemea mfumo wa antena, aina ya Mandhari na [[maendeleo katika upimaji muda.]]

Matumizi ya ndani pia yanawezeshwa kwa kutumia kituo cha picocell ya ndani, au [[chombo cha kurudia]] na antena za kusambazwa za ndani zipitishwazo kwa njia za kugawanyia umeme, ili kufikisha ishara za redio kutoka kwa antena zilizo nje kwenda kwa mfumo huru ya antena za ndani. Aina hizi kwa kawaida hutumika wakati uwezo mwingi wa simu unahitajika ndani; kwa mfano, vituo vya biashara au viwanja vya ndege. Hata hivyo, hii haihitajiki mwanzoni, kwani mpenyo wa ndani pia unatolewa na kupenya vyumba kwa ishara za redio kutoka kwa seli zozote zilizoko karibu

[[Mpangilio]] unaotumika katika GSM ni [[Gaussian minimum-shift keying (GMSK)]], ,ambayo ni aina ya awamu endelevu [[ya kuweka habari .]] Katika GMSK, ishara ambayo inafaa kupeperushwa kwanza inalainishwa kwa kutumia kichungi cha [[Gaussian]]  kabla ya kupitishwa kwa [[kichunga masafa]], ambacho kinapunguza sana [[kuingilia]] mikondo jirani (adjacent channel interference).

Gsm ni teknolojia ya jua na [http://voiptoners.com VoIP] ni ya baadaye kwa mawasiliano ya sauti kama ya leo.

=== Kuingilia vifaa vya kusikiliza ===
Baadhi ya vifaa vya kusikiliza vimo hatarini kutokana na [[]]kuingiliwa na Radio [[Frequency Interference]] (RFI), ambayo inaweza kupunguzwa kwa kutumia kinga zaidi / au kwa kutumia kapasita ya kupenya katika vifaa vya sauti. Hata hivyo, ni vigumu kwa mtungaji kutetea kuongezeka kwa gharama ya kufanya hivyo. <ref>{{cite web | title = Managing Noise in Cell-Phone Handsets | publisher = Maxim Integrated Products | date = 2001-01-24 | url = http://www.maxim-ic.com/appnotes.cfm/an_pk/668 | accessdate = 2009-04-22 | archivedate = 2009-10-31 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20091031215734/http://www.maxim-ic.com/appnotes.cfm/an_pk/668 }}</ref>

Ni kawaida kwa simu ya rununu ya GSM iliyoko karibu kusababisha sauti ya "dit, dit di-dit, dit di-dit, dit di-dit" kutoka kwa mitambo ya mawasiliano ya umma (PAs), vipaza sauti visivyotumia nyaya, redio za nyumbani, runinga, kompyuta, simu zisizo na nyaya, na vifaa vya kibinafsi vya muziki. Wakati vifaa hivi vya kusikiliza viko karibu na [[eneo]] la [[/0} simu ya GSM, ishara ya redio ina nguvu ya kutosha hadi kuvifanya vifaa hivi kuwa vipokezi.|/0} simu ya GSM, ishara ya redio ina nguvu ya kutosha hadi kuvifanya vifaa hivi kuwa[[vipokezi.]]]] Kelele ya kubonyeza yenyewe huashiria miilipuko ya nguvu zinazobeba ishara ya [[TDMA]]. Ishara hizi zinatambuliwa kwa kuingilia vifaa vingine vya kielekroniki kama vile redio za gari pamoja na vifaa vya redio sogezi. Hii pia hutegemea muundo wa simu, na jinsi inavyofuata sheria na kanuni zilizotengwa na masharti [[ya Title 47 CFR Part 15]] nchini Marekani, inayofungamana na kuingiliwa na vifaa vya kielekroniki

=== Mikondo ya GSM ===
Mitandao ya GSM hufanya kazi katika mikondo kadhaa (iliyogawanywa kwa [[mikondo ya GSM ya 2G na]] kwa [[mikondo ya bendi]] ya [[UMTS]] ya 3G). Nyingi ya mitandao ya [[2G]] ya GSM hufanya kazi katika mikondo ya megawati 900 au megawati 1800 Baadhi ya nchi za Amerika (zikiwemo Kanada na Marekani) hutumia megawati 850 na 1900 kwa sababu bendi za 900 na 1800 zilikuwa tayari zimetengwa. Mitandao mingi ya GSM ya [[3G]], katika Ulaya hufanya kazi katika mikondo ya megawati 2100.

Mikondo haba ya megawati 400 na 450 zimepeanwa katika mataifa mengine ambamo mikondo hii awali ilitumika kwa mifumo ya kizazi cha kwanza

GSM-900 hutumia megawati 890-915 kutuma habari kutoka [[kituo cha simu]] hadi  [[stesheni ya msingi|stesheni ya msingi (uplink) na megawati 935-960 kwa mwelekeo huo mwingine(downlink), kutoa mikondo 125 ya RF (mikondo nambari 1-124) imegawanywa kwa nafasi za kilowati 200. Mgawanyo unaotumika ni wa njia mbili na ni wa megawati 45.

Katika baadhi ya nchi mkondo wa GSM-900 umekuwa ukipanuliwa kufunika mkondo mkubwa wa masafa. Hii 'extended GSM', E-GSM, yaani GSM iliyopanuliwa, inatumia megawati 880-915 katika (uplink) na 925-960 katika (downlink), kuongeza mikondo 50(mikondo 975-1023 na 0) kwa bendi asili ya GSM-900. [[Time division Multiplexing kwa zamu hutumiwa]] kuruhusu mikondo minane mizima au mikondo kumi na sita nusu ya sauti kwa kila mkondo wa [[ishara ya redio]]. Kuna vipindi vinane vya redio (vinavyotoa vipindi vinane vya [[mipasuko)]] vilivyowekwa pamoja katika fremu ya [[TDMA]]. Mikondo ya nusu muda hutumia fremu badala katika kipindi kimoja cha muda. Kiwango cha data kwa mikondo yote 8 ni 270.833 kbit/s, na muda wa fremu ni 40615 ms.

Nguvu za kutuma za rununu ni mdogo kwa upeo wa wati 2 katika GSM850/900 na wati 1 katika GSM1800/1900.

=== Kodeki za Sauti ===
GSM imetumia [[kodeki za sauti mbalimbali]]ili kutia kilowati 3.1 za odio ndani ya 6.5 na 13 Kbit / s. Mwanzoni, kodeki mbili, zilizopewa majina baada ya aina ya mikondo ya data zilizopelekewa,zilitumika, ziliitwa [[kiwango nusu]] (6,5 Kbit / s) na [[kiwango kamili]] (13 Kbit / s). Hizi zilitumia mfumo wa msingi uliotegemea [[linear predictive CODING]] (LPC). Mbali na kuwa na ufanisi na bitrates, kodeki hizi zilifanya iwe rahisi kubaini maeneo muhimu zaidi ya kusikiliza, na kuruhusu safu ya hewa kuchagua na kulinda vyema zaidi sehemu zilizo muhimu za ishara.

GSM iliimarishwa zaidi mwaka wa 1997 <ref>{{cite web |url=http://www.3gpp.org/ftp/Specs/archive/06_series/06.51/0651-401.zip |publisher=ETSI |title=GSM 06.51 version 4.0.1 |date=Desemba 1997 |format=ZIP |accessdate=2007-09-05}}</ref> na kodeki aina ya Enhanced Full-rate(EFR), ya 12.2 Kbit / s inayotumia mkondo mzima wa ishara. Hatimaye, kwa maendeleo ya [[UMTS]], EFR iliingizwa upya katika kodeki ya variable -rate inayoitwa [[Amr-Narrowband]], ambayo ni ya kiwango cha juu cha ubora na imara dhidi ya kuingiliwa wakati wa kutumiwa katika kiwango kamili , na kidogo ingawa imara kwa ubora wakati wa kutumiwa katika redio nzuri kwa kipimo nusu.

=== Muundo wa Mtandao ===
[[Picha:Gsm network.png|thumbnail|405px|right|Muundo wa mtandao wa GSM]]
Mtandao nyuma ya '''GSM''' unaoonwa na mteja ni mkubwa na mgumu kuelewa ili kutoa huduma zote zinazohitajika. Imegawanywa katika sehemu kadhaa na kila mojawapo imeangaziwa katika makala tofauti.

* [[Sehemu ya mfumo wa]] Kituo cha msingi [[(vituo vya msingi na]] vidhibiti vyao).
* [[Mtandao na sehemu ya mfumo wa swichi]] (sehemu ya mtandao inayofanana zaidi na mtandao uliowekwa mahala pamoja). Hii mara nyingine huitwa kiini cha mtandao .
* [[Kiini]] cha [[mtandao wa GPRS]] (sehemu inayoruhusu mawasiliano ya Intanet yanayotegemea pakiti).
* Vipengele vyote katika mfumo vinachangia katika kutoa huduma nyingi za [[GSM]] [[kama vile]] simu za sauti [[na ujumbe mfupi, yaani SMS]].

=== Kitambulishi mteja, "Subscriber Identity Module" (SIM) ===
Mojawapo ya sifa za GSM muhimu ni [[kitambulishi mteja]], kwa kawaida kinajulikana kama '''kadi ya SIM.'''  SIM ni [[kadi 'erevu' inayoweza kutolewa]] yenye habari kumhusu mteja na pia iliyo na nambari za simu anazozihifadhi mteja Hii inamruhusu mteja kuhifadhi habari zake hata baada ya kubadilisha simu. Vinginevyo mtumizi anaweza kubadilisha mtoa huduma za simu kwa kubadilisha tu kadi ya SIM. Baadhi ya watoa huduma watazuia jambo hili kwa kuifanya simu itumike na kadi ya SIM moja tu, au kadi ya SIM iliyotolewa nao tu, jambo linalojulikana kama [[kufunga SIM]], na ni hatia katika baadhi ya nchi.

Nchini [[Australia]], [[Amerika]] ya [[Kaskazini]] na [[Ulaya]] watoa huduma hufunga simu wanazouza. Hii inafanywa kwa sababu bei ya simu kwa kawaida [[inatolewa ruzuku]] na mapato kutoka uandikishaji, na watoa huduma wanataka kujaribu kuepuka kuwatolea ruzuku washindani wao. Mteja anaweza kuwasiliana na mtoa huduma ili aifungue kwa malipo, au atumie huduma za kibinafsi kuifungua, au atumie programu zilizoko katika tovuti za mtandao kujifungulia mwenyewe. Wakati tovuti zingine zinatoa huduma hiyo kwa malipo zingine zinatoa huduma hii bure. Kufunga kunahusiana na simu, zinazobainishwa na namba ya [[International Mobile Equipment Identity]] (IMEI), si kwa akaunti (ambayo inabainishwa na [[kadi ya SIM]]).

Katika baadhi ya nchi kama vile [[Bangladesh]], [[Ubelgiji]], [[Costa Rica]], [[Indonesia]], [[Malaysia]], [[Hong Kong]], [[Pakistan]] na [[Singapore]], simu zote zinauzwa kama hazijafungwa. Hata hivyo, katika Ubelgiji, ni kinyume na sheria kwa watoa huduma kutoa aina yoyote ya ruzuku kwa bei za simu. Hali ilikuwa hivyo nchini Finland hadi 1 Aprili 2006, wakati kuuza kwa mchanganyiko wa simu na kutoa huduma zilizotolewa ruzuku ilipohalalishwa ([[simu za 3G]] tu), ingawa watoahuduma lazima wafunge simu baada ya kipindi fulani (kisichozidi miezi 24).

Nchini New Zealand, tangu Mei 2008, ni haramu kwa watoa huduma kufunga simu, na simu yoyote inayonunuliwa ikiwa imefungwa nchini kabla ya tarehe hiyo inaweza funguliwa bila malipo..

=== Usalama wa GSM ===
GSM ilirasimiwa na uwezo wa kadri wa usalama. Mfumo ulibuniwa kumtambulisha mteja kwa kutumia [[ufunguo wa ushirikiano wa awali]] na [[kujibu changamoto]] Mawasiliano kati ya mteja na stesheni ya msingi yanaweza kufanywa yawe ya siri. Maendeleo ya [[UMTS]] yanatanguliza chaguo la [[USIM]], linalotumia kifuguo kirefu cha utambulishi na kuleta usalama wa juu zaidi, vilevile kuutambulisha mtandao na mtumizi- ilhali GSM inamtambulisha tu mtumizi kwa mtandao (na si kinyume chake). Mtindo huo wa usalama hutoa siri na kujitambulisha, lakini uwezo mdogo wa kujitambulisha na wa  [[kukanusha.]]
GSM inatumia mipangilio ya kisayansi kadhaa kwa minajil ya usalama. Mikondo ya siri ya [[A5 / 1]] na [[A5 / 2]] s hutumiwa kwa kuhakikisha sauti haisikizwi hewani. A5 / 1 ilitengenezwa kwanza na ni mpangilio wenye nguvu na hutumika Ulaya na Marekani; A5 / 2 ni dhaifu kiasi na hutumiwa katika nchi nyingine. Mibabuko ya udhaifu imepatikana katika mipangilio hiyo miwili: inawezekana kuvunja A5 / 2 katika muda halisi na kwa [[shambulio nakala ya siri-tu]], na katika Februari 2008, Pico Computing, Inc ilifichua uwezo na mipango yake kuuza [[FPGA]] zinazowezesha A5 / 1 kuvunjwa na shambulizi [[la]] upinde wa [[meza]]. <ref> http://blog.washingtonpost.com/securityfix/2008/02/research_may_spell_end_of_mobi.html</ref> Mfumo unaweza chechesha mipangilio kadhaa ili watoa huduma waweze kubadilisha kwa mwandiko wa siri.

== Habari ya Viwango ==
Mifumo ya GSM na huduma imeelezewa katika seti ya viwango inayotawalwa na  [[Etsi]], ambapo orodha kamili imedumishwa. <ref> [http://webapp.etsi.org/key/key.asp?full_list=y tovuti ya Etsi tovuti]</ref>

=== Mfano wa makadirio ===
* GSM 07,07 "katika seti ya GSM Mobile Equipment (ME)" inaelezea amri kuu za AT za kuwasiliana kupitia kusano ya kufuatanisha na sehemu ya mfumo wa GSM  ya simu. <ref>{{Cite web |url=http://www.ctiforum.com/standard/standard/etsi/0707.pdf |title=TS 100 916 - V07.04.00 - Digital cellular telecommunications system (Phase 2+); AT command set for GSM Mobile Equipment (ME) (GSM 07.07 version 7.4.0 Release 1998) |accessdate=2009-12-02 |archivedate=2009-04-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090419213411/http://www.ctiforum.com/standard/standard/etsi/0707.pdf }}</ref> Kwa maelezo zaidi, angalia [[seti amri za Hayes]].
* [[3GPP]] TS 27.007 - AT amri zilizowekwa kwa vifaa vya mtumizi, 'User Equipment' (UE). <ref>[http://www.3gpp.org/ftp/Specs/html-info/27007.htm 3GPP Specification: 27.007]</ref>
* GSM 07,05 ina amri za ziada za AT kwa sms na [[CBS.]] <ref>{{Cite web |url=http://www.ctiforum.com/standard/standard/etsi/0705.pdf |title=GTS 07.05 - Version 5.5.0 - Digital cellular telecommunications system (Phase 2+); Use of Data Terminal Equipment - Data Circuit terminating; Equipment (DTE - DCE) interface for Short Message Service |accessdate=2009-12-02 |archivedate=2009-06-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090611191232/http://www.ctiforum.com/standard/standard/etsi/0705.pdf }}</ref> <ref>[http://www.developershome.com/sms/ Huduma ya ujumbe mfupi / somo la SMS]</ref>

== Viungo vya nje ==
{{Commons category|GSM Standard}}
* [http://www.gsmworld.com/ GSM Association - kundi linalowakilisha watoa huduma wa GSM (tovuti rasmi)] {{Wayback|url=http://www.gsmworld.com/ |date=20110222090438 }} - hujumuisha ramani za kote kunakofikiwa kwa wanachama wote
* [http://www.3gpp.org 3GPP - kundi la kuweka viwango vya GSM na aina ya viwango inapatikana bila malipo]
* [http://www.qrctech.com/freq_chart_24x36.pdf Chati ya Upinde wa ishara] {{Wayback|url=http://www.qrctech.com/freq_chart_24x36.pdf |date=20090327122221 }}
* [http://www.wifinotes.com/mobile-communication-technologies/gsm-architechture.html Miundombinu na jinsi mitandao ya GSM ifanyavyo kazi] {{Wayback|url=http://www.wifinotes.com/mobile-communication-technologies/gsm-architechture.html |date=20090813064712 }}
* [http://www.gsmfordummies.com Mafunzo ya GSM  ] {{Wayback|url=http://www.gsmfordummies.com/ |date=20160430120129 }}
* [http://www.grc.com/sn/sn-213.htm Kufungua simu za GSM (tangazo na nakala elezo).]

{{DEFAULTSORT:GSM}}
[[Jamii:Simu]]
[[Jamii:Shirika lililoanzishwa 1991]]
[[Jamii:Kifupi]]