Tazama chanzo cha Bikira Maria

{{makala nzuri sana}}
[[Picha:Dietisalvi di Speme Madonna.jpg|right|thumb|Ukuu wa Bikira Maria unamtegemea Mwanae, Yesu.]]
[[Picha:Gentile da Fabriano, Kreuzigung.jpg|thumb|200px|''[[Stabat Mater]]'', yaani picha ya Bikira Maria chini ya [[msalaba wa Yesu]], kadiri ya [[Gentile wa Fabriano]], [[1410]]-[[1412]] hivi.]]
{{Yesu Kristo}}
'''Maria''' alikuwa [[mwanamke]] [[Myahudi]] aliyeishi kati ya [[karne ya 1 KK]] na [[karne ya 1]] [[BK]]. [[Mke]] wa [[Yosefu (mume wa Maria)|Yosefu]], alimzaa [[Yesu Kristo]].

Kwa sababu hiyo na kwa [[utakatifu]] wake anapewa [[heshima ya pekee]] katika [[madhehebu]] mengi ya [[Ukristo]], lakini pia katika [[Uislamu]].

==Jina==
[[Jina]] asili kwa [[Kiaramu]] ni מרים, ''Maryām'' lenye maana ya "Bibi"; watafsiri wa kwanza wa [[Biblia ya Kiebrania]] wanaojulikana kama [[Septuaginta]] (LXX) waliliacha kama lilivyo wakiandika kwa [[Kigiriki]] Μαρίαμ, ''Mariam'', au walilifupisha wakiandika Μαρία, ''Maria''.

Katika [[Kurani]] jina hilo kwa [[Kiarabu]] ni مريم, ''Maryam''.

Jina hilo limeenea sana duniani kote, hasa kwa [[heshima]] ya [[mama]] wa [[Yesu]].

Mwenyewe anatajwa kwa kawaida kwa kutanguliza [[sifa]] yake mojawapo, hasa ''Bikira''.

[[Mapokeo]] ya [[karne ya 2]] ([[Injili ya Yakobo]]) kuhusu [[Bikira]] Maria yanasema alikuwa binti pekee wa [[Mtakatifu Yohakimu|Yohakimu]] na [[Mtakatifu Ana|Ana]]. Lakini habari muhimu zaidi ni zile zinazopatikana katika [[Biblia ya Kikristo]].

== Bikira Maria katika Biblia ==
=== Biblia inashuhudia kuwa umuhimu wa watu unatofautiana ===
[[Biblia|Maandiko matakatifu]] yanawasifu watu mbalimbali kutokana na jinsi walivyomuamini [[Mungu]] na kutenda makuu kwa ajili ya taifa lake.

[[Abrahamu]] alimuamini Mungu akawa tayari kumtolea [[sadaka]] mwanae [[Isaka]], tukio lililomfanya apate [[baraka]] ya pekee ya kuwa baba wa waamini (Mwa 22:15-18).

[[Yosefu (babu)|Yosefu]], mwana mpenzi wa [[Yakobo-Israeli]], alikuwa mwaminifu hata akaliokoa taifa lisiangamie kwa [[njaa]] (Mwa 50:20).

[[Musa]] ndiye [[mkombozi]] wa [[taifa la Mungu]] katika [[Agano la Kale]]: aliongoza [[Israeli]] kutoka [[utumwa]]ni [[Misri]] akalipatia [[sheria]] kutoka kwa Mungu katika mlima [[Sinai]]. Maandiko ya Agano la Kale yanakiri, “Wala hajainuka kiongozi kama alivyokuwa Musa” (Kumb 34:10-12).

Waliofuata ni [[Yoshua]], [[Debora]], [[Gideoni]], [[Ruthu]], [[Samweli]], wafalme [[Daudi]] na [[Solomoni]], manabii [[Eliya]], [[Isaya]], [[Yeremia]], [[Ezekieli]] na wengineo.

Mwishoni [[Yesu Kristo]] akamsifu [[Yohane Mbatizaji]] akisema, “Ni mkuu kati ya uzao wa wanawake” (Lk 7:24-28).

[[Elizabeti]], mama wa Yohane, alijiona hastahili kutembelewa na Bikira Maria, Mama wa Yesu, akamuita, “Mama wa Bwana wangu” (Lk 1:43).

Bikira Maria si mtu wa ziada katika [[mpango wa Mungu]] bali ni mshiriki mkuu wa [[ukombozi]] wa [[binadamu]]. Maria amechangia wokovu kwa kukubali mpango wote wa Mungu aliyetaka amzae Mwanae, amlee na kumfuata kiaminifu hadi msalabani, aliposhiriki kumtoa kama sadaka ya kutuokoa. Msimamo wake ulikuwa mmoja tu: “Tazama, mimi ni mjakazi wa Bwana; na iwe kwangu kama ulivyosema” (Lk 1:38).

Tukichunguza nafasi yake katika [[fumbo]] hilo, tunaweza kukiri pamoja naye kuwa ni [[Mwenyezi Mungu]] aliyemtendea makuu (Lk 1:49), kwa kuwa, “Mtu hawezi kuwa na kitu asipopewa na Mungu” (Yoh 3:27).

Yale yote ambayo [[Wakristo]] wengi wanayasadiki kuhusu Bikira Maria, hakujipatia bali alijaliwa na Mwenyezi Mungu huku akiitikia kwa [[hiari]] fumbo la mpango wake.

=== Utabiri kuhusu Bikira Maria ===
Biblia inatupatia [[utabiri]] uliotolewa na Mungu mwanzoni mwa [[historia]] kuhusu [[mwanamke]] atakayemshinda [[nyoka]] wa kale ([[Shetani]]): “Nitaweka uadui kati yako na huyu mwanamke, kati ya uzao wako na uzao wake; huo utakuponda kichwa chako” (Mwa 3:15). Juu ya [[Eva wa kale, ambaye alidanganywa na kuangushwa na Shetani atende [[dhambi]], imesemwa: “[[Adamu]] akamwita [[mke]]we jina lake Hawa, kwa kuwa ndiye aliye Mama wa walio hai” (Mwa 3:20). Hata hivyo Adamu na Eva wa kale wametuletea [[kifo]] (Rom 5:12). [[Mababu wa Kanisa]] wanamtazama Bikira Maria kama [[Eva mpya]] aliyemshinda [[Ibilisi]] na kuwa mama wa wote walio hai. [[Yesu]], aliye [[Adamu mpya]], alipokuwa anakamilisha sadaka ya ukombozi pale [[msalaba]]ni alimfanya Mama yake awe Mama wa waliokombolewa kwa kumkabidhi [[mwanafunzi]], tena yule aliyempenda zaidi. “Penye msalaba wake Yesu walikuwa wamesimama mamaye, na umbu la mamaye, Mariamu wa Kleopa, na Mariamu Magdalene. Basi Yesu alipomwona mama yake, na yule mwanafunzi aliyempenda amesimama karibu, alimwambia mama yake, “Mama, tazama, mwanao”. Kisha akamwambia yule mwanafunzi, “Tazama, mama yako”. Na tangu saa ile mwanafunzi yule akamchukua nyumbani kwake. (Yoh 19:26-27).

Utabiri mwingine ulisema, “Tazama Bikira atachukua [[mimba]], atazaa [[mtoto]] [[mwanamume]], naye atamuita jina lake [[Emanueli]], yaani Mungu pamoja nasi” (Isa 7:14). Dondoo hilo linalinganishwa na Lk 1:34-35, “Mariamu akamwambia [[malaika]], Litakuwaje neno hili, maana sijui [[mume]]? Malaika akajibu akamwambia, [[Roho Mtakatifu]] akakujilia juu yako, na nguvu zake [[Aliye juu]] zitakufunika kama kivuli. Kwa sababu hicho kitakachozaliwa kitaitwa kitakatifu, [[Mwana wa Mungu]]”.
“Imba, ee binti [[Sion]], piga kelele, ee Israeli, furahi na kushangilia kwa moyo wako wote, ee binti [[Yerusalemu]]. [[Mfalme]] wa Israeli, naam, yeye [[Bwana]] yu katikati yako” (Sef 3:14-15). Dondoo hilo linalinganishwa na Lk 1:28: “Malaika akaingia nyumbani mwake akamwambia, ‘Furahi Maria, umejaliwa neema kubwa, Bwana yu pamoja nawe’”.
“Umebarikiwa wewe katika kila [[hema]] la [[Yuda]] na katika kila taifa, nao wanaposikia jina lako watafadhaika. [[Imani]] yako haitatoka mioyoni mwa watu wanaoukumbuka uweza wa Mungu [[milele]]” (Yudithi 14:7; 15:9). Dondoo hilo linalinganishwa na Lk 1:42, “Akapaza sauti kwa nguvu akasema, ‘Umebarikiwa wewe kuliko wanawake wote, na yeye utakayemzaa amebarikiwa’”.

Bikira Maria ni fumbo la ajabu alilolifanya Mungu katika mpango wa [[wokovu]] kwa ajili yake na kwa ajili yetu. Jamaa yake Elizabeti alimpongeza tena akiongozwa na Roho Mtakatifu, “[[Heri]] yako wewe uliyesadiki kwamba yatatimia yale uliyoambiwa na Bwana” (Lk 1:45).

Hivyo manabii mbalimbali kwa mwanga wa Roho Mtakatifu walimuagua Maria kwa heshima. Mambo yaliyotabiriwa katika Agano la Kale yalitimia katika [[Agano Jipya]]: ukombozi ulianza Bikira Maria alipokubali kwa imani fumbo la [[umwilisho]] wa Mwana wa Mungu. Bikira Maria hakuwa “chombo” tu kilichotumika bila ya kuelewa, bali alikuwa mshiriki huru wa kazi ya ukombozi ya Mwanae, kwa kuwa alipopashwa habari na malaika alikubali kwa hiari mpango wa Mungu akisema, “Mimi ni mtumishi wa Bwana, na iwe kwangu kama ulivyonena” (Lk 1:38).

=== Bikira Maria katika maisha ya Yesu ===
Yesu, kama mtu yeyote mcha Mungu, aliwaheshimu na kuwatii wazee wake: “Basi, akarudi pamoja nao [[Nazareti]], akawa anawatii” (Lk 2:51).

[[Ishara]] ya kwanza kwenye [[maisha ya hadhara]] ya Yesu iliongozwa na Bikira Maria katika [[arusi]] ya [[Kana]] ya [[Galilaya]], akisukumwa na [[huruma]] kwa wenye shida: kwa ombi lake Yesu aligeuza [[maji]] kuwa [[divai]], na wanafunzi wake wakamwamini. Yohane alisimulia hivi, “Siku ya tatu palikuwa na arusi huko Kana, mji wa Galilaya; naye mama yake Yesu alikuwapo. Yesu naye alikuwa amealikwa arusini pamoja na wanafunzi wake. Hata divai ilipowatindikia, mamaye Yesu akamwambia, ‘Hawana divai’. Yesu akamwambia, ‘Mama tuna nini mimi nawe? Saa yangu haijawadia’. Mamaye akawaambia watumishi, ‘Lo lote atakalowaambia, fanyeni’. Basi kulikuwako huko mabalasi sita ya mawe, nayo yamewekwa huko kwa desturi ya Wayahudi ya kutawadha, kila moja lapata kadiri ya nzio mbili tatu. Yesu akawaambia, ‘Jalizeni mabalasi maji’. Nao wakayajaliza hata juu. Akawaambia, ‘Sasa tekeni, mkampelekee mkuu wa meza’. Wakapelekea. Naye mkuu wa meza alipoyaonja yale maji yaliyopata kuwa divai, (wala asijue ilikotoka, lakini watumishi walijua, wale walioyateka yale maj), yule mkuu wa meza alimwita bwana arusi, akamwambia, ‘Kila mtu kwanza huandaa divai iliyo njema; hata watu wakiisha kunywa sana ndipo huleta iliyo dhaifu; wewe umeiweka divai iliyo njema hata sasa’. Mwanzo huo wa ishara Yesu aliufanya huko Kana ya Galilaya, akaudhihirisha utukufu wake, nao wanafunzi wake wakamwamini. (Yoh 2:1-12).

Bikira Maria anasifiwa kwanza kwa imani yake kuu kabisa, kuliko kwa kumchukua Yesu tumboni tu. Yesu alitaka kuwainua wasikilizaji wake wafuate mambo ya roho kuliko ya mwili. “Basi, mtu mmoja akamwambia, ‘Mama yako na ndugu zako wako nje, wataka kusema nawe’. Lakini Yesu akamjibu huyo mtu aliyemwambia hivyo, ‘Mama yangu ni nani, na ndugu zangu ni akina nani?’ Kisha akanyosha mkono wake juu ya wanafunzi wake akasema, ‘Hawa ndio Mama yangu na ndugu zangu, maana yeyote anayefanya anavyotaka Baba yangu aliye mbinguni, huyo ndiye kaka yangu na dada yangu na mama yangu’” (Math 12:46-50).
Vilevile, wakati wa [[utume]] wake, alimsikia “mwanamke mmoja katika lile kundi la watu akisema, ‘Hongera kwa mwanamke aliyekuzaa na kukunyonyesha’. Yesu akamjibu, ‘Barabara, lakini heri yake zaidi yule anayelisikia Neno la Mungu na kulishika’” (Mk 11:27-28).

=== Bikira Maria alivyoshiriki Mateso ya Yesu ===
Katika kumfuata Mwanae Bikira Maria alitabiriwa wazi na [[mzee Simeoni]] [[uchungu]] kama [[upanga]] utakaopenya [[moyo]] wake, “Tazama huyu amewekwa kwa kuanguka na kuinuka wengi katika Israeli, na kuwa ishara itakayonenewa. Nawe mwenyewe uchungu ulio kama upanga utauchoma moyo wako” (Lk 2:34-35).

Bikira Maria alishiriki kwanza [[mateso]] ya [[ukimbizi]] huko Misri kwa lengo la kumficha Mwanae asiuawe na [[Herode Mkuu]], “Hivyo Yosefu aliamka akamchukua mtoto pamoja na Mama yake akaondoka usiku akaenda Misri akakaa huko mpaka Herode alipokufa” (Math 2:14-15).

Bikira Maria alishuhudia hatua kwa hatua kuteswa kwa Yesu; wanafunzi walipokimbia au kumtazama kwa mbali, yeye alikuwa karibu akaona vema kila teso lililompata Mwanae. Kutokana na fungamano la [[upendo]] wa ajabu lililokuwepo kati ya Yesu na Mamaye, alipoyashuhudia yote aliteseka sana katika moyo wake safi, kiasi kwamba [[Bernardo wa Klervoo]] akasema, “Msalaba wa Yesu uliwasulubisha wote wawili, Yesu mwilini na Mama yake moyoni”. Uaguzi wa mzee Simeoni ulitimia hivyo.

Kadiri ya [[mtume Paulo]] kuteseka ni kutimiliza yaliyopungua katika mateso ya Kristo kwa ajili ya [[Kanisa]], “Na sasa nafurahi kuteseka kwa ajili yenu, maana kwa mateso yangu hapa duniani nasaidia kukamilisha kile kilichopungua bado katika mateso ya Kristo” (Kol 1:24). “... maana tukiyashiriki mateso yake Kristo, tutaushiriki pia [[utukufu]] wake” (Rom 8:17b).

Pale msalabani Bikira Maria, kwa njia ya [[mtume Yohane]] alifanywa Mama wa wote wanaompenda Mwanae; kisha kumzaa pasipo uchungu [[Bwana wa uzima]], pale alituzaa sisi kwa uchungu wa kutisha uliotokana na kumuona Mwanae akifa msalabani. Hata hivyo Bikira Maria aliendelea kumuamini Mwanae aliyeonekana ameshindwa.

=== Bikira Maria baada ya kifo cha Yesu ===
Bikira Maria alikuwepo hapo mwanzo wa Kanisa, akilivutia zaidi Roho Mtakatifu kwa [[sala]] yake. “Hao wote walikusanyika pamoja kusali, pamoja na wanawake kadha wa kadha, na Maria Mama yake Yesu na ndugu zake” (Mdo 1:14).

Yesu alisema, “Ninayo bado mengi ya kuwaambieni, ila kwa sasa hamwezi kuyastahimili, lakini atakapokuja huyo [[Roho wa ukweli]] atawaongoza kwenye [[ukweli]] wote” (Yoh 16:12-13). Kwa msaada wa Roho Mtakatifu heshima kwa Bikira Maria ilienea katika Kanisa lote tangu zamani kabisa kadiri ya utabiri wake kuwa ataheshimiwa na vizazi vyote, “Kwa kuwa amemwangalia kwa huruma mtumishi wake mdogo, hivyo tangu sasa vizazi vyote wataniita mwenye heri” (Lk 1:48).

== [[Dogma]] za [[Kanisa Katoliki]] kuhusu Bikira Maria ==
Kuna mafundisho makuu manne kumhusu Bikira Maria ambayo ni lazima kila Mkatoliki ayasadiki kutokana na [[ufunuo]] wa Mungu:
#	B. Maria [[mkingiwa dhambi ya asili]]
#	B. Maria [[Mama wa Mungu]]
#	B. Maria [[Bikira daima]]
#	B. Maria [[kupalizwa mbinguni]] mwili na roho

=== Mkingiwa Dhambi ya Asili ===
Malaika alimsalimia Maria “umejaa neema” (Lk 1:28) maana ndiye tunda bora la ukombozi ulioletwa na Yesu. Ni imani ya Wakatoliki kwamba kwa stahili za Mwanae alikingiwa asirithi kwa wazazi dhambi ya asili na madonda yanayotokana nayo, wala asitende dhambi maisha yake yote. Kwa maneno mengine, Bikira Maria tangu atungwe mimba Mungu alimkinga na kila doa la dhambi kwa kutazamia [[stahili]] za Yesu Kristo aliye Mkombozi wa binadamu wote. Maria ndiye aliyekombolewa kwa namna bora kushinda viungo vyote vya Kanisa. Maisha yake yote hakutenda dhambi hata moja. Mapokeo ya [[mashariki]] yanamuita “A Panagia” = “Mtakatifu tu”. Dogma hiyo ilitangazwa na [[papa Pius IX]] mwaka [[1854]], halafu mwaka [[1858]] Bikira Maria alijitambulisha kama Mkingiwa kwa [[Bernadeta Soubirous]] huko [[Lurdi]] ([[Ufaransa]]) kadiri ya [[njozi]] zilizokubaliwa na Kanisa hilo. Tena waumini wake wanaelekezwa kuamini kwamba mwaka [[1917]] huko [[Fatima]] ([[Ureno]]) aliwafunulia [[Lusia Marto|Lusia]], [[Fransisko Marto|Fransisko]] na [[Yasinta Marto]] moyo wake safi usio na doa.

=== Mama wa Mungu ===
[[Injili ya Yohane]] inaanza kwa kishindo, “Hapo mwanzo kulikuwako [[Neno]], naye Neno alikuwako kwa Mungu, naye Neno alikuwa Mungu” (Yoh 1:1). Huyo [[Mungu Mwana]] alitwaa ubinadamu katika Bikira Maria akazaliwa mtoto, jina lake Yesu, maana yake Mungu Mwokozi. Huyo ni binadamu kama sisi katika yote isipokuwa dhambi. Ubinadamu wa Yesu unategemea [[Nafsi]] yake ya Kimungu: akisema, ‘Mimi’, ni kwa Nafsi yake hiyo. Ndiyo maana aliwaambia [[Wayahudi]], “Kweli nawaambia, kabla Abrahamu hajazaliwa, nalikuwepo” (Yoh 8:50). “Kama vile [[Baba]] alivyo [[asili]] ya uhai, ndivyo alivyomjalia Mwanae kuwa asili ya uhai” (Yoh 5:26).

Mtume Paulo akaeleza, “Wakati maalumu ulipotimia Mungu alimtuma Mwanae aliyezaliwa na mwanamke” (Gal 4:4). Bikira Maria ni Mama wa Mungu kwanzia wakati huo: tangu Bikira Maria alipojaliwa kumchukua mimba, kumzaa, kumnyonyesha na kumlea mtu ambaye kwa asili ni Mungu. Cheo hicho kimemuinua juu kuliko hata malaika. “Malaika alimwambia, ‘Hicho kitakachozaliwa kitaitwa Kitakatifu, Mwana wa Mungu’” (Lk 1:35).

Dogma ilitangazwa mwaka [[431]] kwenye [[Mtaguso wa Efeso]] uliomuita “Mzazi wa Mungu”, ukisema Maria anastahili kuitwa hivyo kwa sababu Mwana wa milele wa Mungu, ambaye ni Mungu sawa na Baba, alifanyika mtu toka kwake. Akiwa mja mzito alishangiliwa: “Umebarikiwa wewe katika wanawake, naye mzao wa tumbo lako amebarikiwa. Limenitokeaje neno hili, hata mama wa Bwana wangu anijilie mimi?” (Lk 1:42-43). Ungamo hilo la Elizabeti likakamilishwa na [[Mtume Thoma]] aliyemuambia Yesu mfufuka: “Bwana wangu na Mungu wangu!” (Yoh 20:28).

=== Bikira na Mama ===
Wakristo na [[Waislamu]] wote wanakiri kuwa Yesu alitungwa bila ya mchango wa mwanamume. La ajabu zaidi katika imani hiyo ni kwamba hata uzazi wenyewe haukuondoa ubikira wake, bali uliutakasa: ni Bikira daima. Ingawa akili inasita, ni lazima kukiri na malaika, “Hakuna lisilowezekana kwa Mungu” (Lk 1:38). [[Yosefu]], ingawa kisheria alikuwa mume wake, hakutenda naye [[tendo la ndoa]].

Ni imani ya Wakatoliki na Waorthodoksi kuwa Mama wa Yesu anastahili kuitwa “Bikira daima” kwa sababu alimchukua mimba akiwa bikira, akamzaa bila ya kupotewa na ubikira, akabaki bikira hadi mwisho wa maisha yake. Hamu yake ya kuwa bikira hata kisha kuchumbiwa inajitokeza katika jibu alilompa malaika aliyemtabiria mimba: “Litakuwaje neno hili, maana sijui mume?” (Lk 1:35). Ni kielelezo cha Wakristo ambao Mtume Paulo aliwaandikia: “Nawaonea wivu, wivu wa Mungu; kwa kuwa naliwaposea mume mmoja, ili nimletee Kristo bikira safi” (2Kor 11:2), “mpate kumhudumia Bwana pasipo kuvutwa na mambo mengine” (1Kor 7:35).

Wanaosemwa katika [[Injili]] “ndugu zake Yesu” si watoto wa Bikira Maria, bali ndugu wa ukoo waliokuwa jirani sana na familia hiyo takatifu. Kama Bikira Maria angekuwa na watoto wengine, Yesu angekuwa amefanya kosa la kuwanyang’anya Mama yao na kumfanya awe Mama wa mtume Yohane alipomkabidhi msalabani, “‘Mwana, tazama Mama yako’. Na tangu saa ile huyo mwanafunzi alimchukua akae nyumbani kwake” (Yoh 19:27).

Katika Agano Jipya yupo Yakobo anayeitwa na mtume Paulo “ndugu yake Bwana” (Gal 1:19): Yakobo huyo alikuwa maarufu katika [[Kanisa la Yerusalemu]] (Mdo 12:7; 15:13-21; 21:18-20; Gal 2:9). Yakobo huyo si mtume Yakobo kaka yake Yohane (Lk 6:12-16), bali ni Yakobo ndugu yake Yose na mama yao kwenye Injili anaitwa “Maria mwingine”, si Maria Mama wa Yesu. “Walikuwepo pia wanawake waliotazama kwa mbali. Miongoni mwao akiwa [[Maria Magdalena]], [[Salome]] na Maria mama wa akina [[Yakobo mdogo]] na Yose” (Mk 15:40). Maria lilikuwa jina la kawaida kwa Wayahudi: akina Maria wakiwa wengi hivyo, tujue kuwatofautisha kwenye Injili, ambazo zinamtaja Bikira Maria kama “Mama wa Yesu”.

=== Kupalizwa Mbinguni mwili na roho ===
Baada ya maisha haya ya duniani Bikira Maria alipalizwa mbinguni mwili na roho, ishara ya mwanamke mshindi. “Ishara kubwa ikaonekana mbinguni, ambapo mwanamke aliyevikwa [[jua]], pia na [[mwezi]] chini ya miguu yake, na taji la [[nyota]] kumi na mbili juu ya kichwa chake” (Ufu 12:1). Maneno ya shangilio lake yametimia: Mungu “amewaangusha wakuu katika viti vyao vya enzi; na wanyonge amewakweza” (Lk 1:52).

Imani hiyo ya mapokeo ya kale, yanavyoshuhudiwa na Mababu wa Kanisa, ilitangazwa rasmi na [[Papa Pius XII]] kwa niaba ya ma[[askofu]] wote mwaka [[1950]].

== Heshima za [[Liturujia ya Kiroma]] kwa Maria ==
Katika [[liturujia ya Roma]], mbali ya kumtaja Mama Bikira Maria katika kila [[Misa]] wakati wa [[anafora|sala ya ekaristi]], kuna maadhimisho kwa heshima yake. Hapa yamepangwa kulingana na kiwango cha heshima hiyo:

=== [[Sherehe]] ===
*8 Desemba – Bikira Maria Mkingiwa Dhambi ya Asili
*1 Januari – Bikira Maria Mama wa Mungu
*25 Machi – Bikira Maria Kupashwa Habari
*15 Agosti – Bikira Maria Kupalizwa Mbinguni

=== [[Sikukuu]] ===
*31 Mei – [[Ziara ya Bikira Maria]]
*8 Septemba – [[Kuzaliwa kwa Bikira Maria]]

=== [[Kumbukumbu]] ===
*Mei-Juni - [[Mama wa Kanisa]]
*Juni – [[Moyo Safi wa Maria]]
*15 Septemba – [[Bikira Maria wa Mateso]]
*22 Agosti – [[Bikira Maria Malkia]]
*7 Oktoba – [[Bikira Maria wa Rozari]]
*21 Novemba – Bikira [[Maria kutolewa hekaluni|Maria Kutolewa]] [[Hekalu]]ni

=== [[Kumbukumbu za hiari]] ===
*11 Februari – [[Bikira Maria wa Lurdi]]
*13 Mei – [[Bikira Maria wa Fatima]]
*16 Julai – [[Bikira Maria wa Mlima Karmeli]]
*5 Agosti – Kutabaruku Kanisa la Bikira Maria
*12 Septemba – [[Jina takatifu la Maria]]
*10 Desemba – [[Bikira Maria wa Loreto]]
*12 Desemba – [[Bikira Maria wa Guadalupe]]

Tena kila [[Jumamosi]] isiyo na adhimisho maalumu, Kanisa huadhimisha kumbukumbu ya hiari ya Mama wa Mungu.

Pia zipo heshima za binafsi kwa Bikira Maria: [[Ukristo wa Mashariki|mashariki]] zinatumika tenzi na nyimbo mbalimbali, k.mf. [[Akatistos]] inayomuita “[[daraja]] linalounganisha [[dunia]] na [[mbingu]]”, “[[ngazi]] aliyoiona Yakobo” “kina kisichochunguzika kwa macho ya malaika” (Mwa 28:12); [[Ukristo wa magharibi|magharibi]] anaheshimiwa kwa [[rozari]].

Wakristo wanaomheshimu Bikira Maria hawamuabudu hata kidogo, lakini wanamtolea heshima ya juu kuliko watakatifu wengine. Tofauti ni kwamba Mungu tu anastahili kuabudiwa (kwa [[Kigiriki]], ‘latria’) watakatifu wanapewa heshima (‘dulia’) na Bikira Maria heshima zaidi (‘yuper-dulia’). Kanisa Katoliki linakiri neema zote za Mungu zinampitia Maria.

== Bikira Maria kati ya [[Waorthodoksi]] ==
[[File:Oranta.jpg|left|thumb|300px|[[Panagia]] kutoka [[Yaroslavl]], [[karne ya 13]].]]
Kwa kiasi kikubwa imani ya Waorthodoksi kuhusu Maria inalingana na ile ya Wakatoliki, ingawa hawakubali jinsi baadhi ya dogma hizo zilivyotangazwa na pengine hata jinsi zinavyofafanuliwa.

== Bikira Maria katika [[Uprotestanti]] ==
[[Martin Luther]] alipoanza [[Matengenezo ya Kiprotestanti]] aliandika kwa heshima juu ya Bikira Maria, lakini kadiri mabishano yalivyozidi kati ya [[madhehebu]] ya Kikristo, Waprotestanti walizidi kupinga mafundisho ya Kanisa Katoliki juu ya Mama wa Yesu.
Siku hizi baadhi yake, hasa [[Waanglikana]] na [[Wamethodisti]] wanamrudishia Maria nafasi yake kama kielelezo cha imani na cha kupokea neema ya Mungu.

== Bikira Mariamu katika [[Uislamu]] ==
[[Kurani]] inamtaja mwanamke mmoja tu, tena mara 34: ni Mariamu, mama wa [[nabii Isa]]. Akichanganywa na dada wa [[Haruni]] na Musa, aliyekuwa na jina hilohilo, anatajwa kama binti [[Imrani]]. Pia habari nyingine kadhaa zinapishana na zile za Injili.

Hata hivyo anapewa heshima ya pekee, kama inavyoonekana katika sura ya 3:43: “Na kumbukeni malaika waliposema, ‘Ewe Mariamu, kwa hakika Mwenyezi Mungu amekuchagua na kukutakasa na kukutukuza kuliko wanawake wa walimwengu”. Tena katika aya 3:46: “Na kumbukeni waliposema malaika: ‘Ewe Mariamu, bila shaka Mwenyezi Mungu anakupa habari njema za Neno litokalo kwake, jina lake Masihi Isa mwana wa Mariamu, mwenye heshima katika dunia na ahera, na yu miongoni mwa waliokaribishwa’”.

Aliambiwa amefanywa “ishara” pamoja na mwanae, ingawa haisemwi ni ishara ya nini.
Sura ya 19, yenye jina lake, inaeleza kwamba Malaika Jibrili (Gabrieli) akimpasha habari ya mimba alisema, ‘Hakika mimi ni mjumbe wa Mola wako ili nikupe mwana mtakatifu’. Akasema, ‘Ninawezaje kupata mtoto hali hajanigusa mwanamume yeyote, wala mimi si mwasherati?’ Akasema, ‘Ni kama hivyo; Mola wako amesema: Haya ni rahisi kwangu, na ili tukufanya ishara kwa mwanadamu na rehema itokayo kwetu, na ni jambo lililokwisha hukumiwa’ ” (19:19-21). “Na mwanamke yule aliyejilinda tupu yake na tukampulizia roho yetu na tukamfanya yeye na mwanawe ishara kwa walimwengu” (21:91).

Pamoja na kusifiwa kwa usafi wake, anaongezewa sifa za imani na unyenyekevu: “Na Mariamu binti Imrani aliyejilinda uchi wake, na tukampulizia humo Roho yetu na kayasadikisha maneno ya Mola wake, na vitabu vyake; na alikuwa miongoni mwa wanyenyekevu” (66:12).

== Filamu ==
* [[Das Mirakel (1912 film)|Das Mirakel]] (as a statue which comes to life)
* [[Saint Mary (Iranian film)]]
* [[Mary Mother of Christ (film)|Mary Mother of Christ]]
* [[Mary, Mother of Jesus (film)|Mary, Mother of Jesus]]
* [[Jesus of Nazareth (miniseries)|Jesus of Nazareth]]
* [[Color of the Cross]]
* [[Ben-Hur (1959 film)]]
* [[The Greatest Story Ever Told]]
* [[The Living Christ Series]]
* [[The Nativity Story]]
* [[The Miracle (1959 film)|The Miracle]] (a remake of ''Das Mirakel'', as a statue which comes to life)
* [[The Miracle of Our Lady of Fatima]]
* [[The Song of Bernadette (film)|The Song of Bernadette]]
* [[The Passion of the Christ]]
* [[The Passion (TV serial)]]<ref>http://www.guardian.co.uk/media/2007/aug/18/religion.news featured in [[ITV]] documentary</ref><ref>{{cite web |url=http://primetime.unrealitytv.co.uk/the-muslim-jesus-itv/ |title=The Muslim Jesus, ITV─Unreality Primetime |publisher=Primetime.unrealitytv.co.uk |date=2007-08-18 |accessdate=2010-03-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091016032528/http://primetime.unrealitytv.co.uk/the-muslim-jesus-itv/ |archivedate=2009-10-16 }}</ref>
* [[King of Kings (1961 film)]]

== Picha ==
<gallery>
File:Madonna catacomb.jpg|Picha ya zamani zaidi kumuonyesha Maria akimnyonyesha [[mtoto Yesu]], [[Catacomb of Priscilla]], [[Roma]] ([[karne ya 2]])
File:Panachranta.jpg|''Theotokos Panachranta'', [[Gertrude Psalter]], ([[karne ya 11]]) 
File:Kings College Chapel-IMG 3962.jpg|''[[Heshima ya Mamajusi]]'', mchoro wa [[Rubens]] ([[1634]])
File:Ethiopia-Axum Cathedral-fresco-Black Madonna.JPG|[[Black Madonna]] na Mtoto, [[Axum]], [[Ethiopia]]
File:Angelico, madonna col bambino, pinacoteca sabauda.jpg|''[[Madonna of humility]]'', mchoro wa [[Fra Angelico]], ([[1430]] hivi).
File:Flight into Egypt - Capella dei Scrovegni - Padua 2016.jpg|''[[Kukimbilia Misri]]'', mchoro wa [[Giotto]] ([[1304]]) hivi.
Image:Pietro lorenzetti, compianto (dettaglio) basilica inferiore di assisi (1310-1329).jpg|''[[Kumuomboleza Yesu]]'', mchoro wa [[Pietro Lorenzetti]], [[Basilika la Mt. Fransisko]], [[Assisi]], ([[1310]]–[[1329]])
File:saintmaryghaxaq.JPG|[[Sanamu]] ya Kupalizwa Mbinguni, [[Ghaxaq]], [[Malta]] ([[1808]]) 
File:Tomb of the Virgin Mary. Altar.jpg|Undani wa [[Kaburi la Maria]], kwenye [[Mlima wa Mizeituni]], [[Yerusalemu]]
</gallery>

== Muziki ==
* [[Claudio Monteverdi]]: [[Vespro della Beata Vergine 1610|Vespro della Beata Vergine]] (1610)
* [[Johann Sebastian Bach|J.S. Bach]], [[Magnificat (Bach)|Magnificat]]: Ave Maria Prelude (1722)
* [[Franz Schubert]]: Ave Maria (1835)
* [[Charles Gounod]]: Ave Maria (1859)

==Tazama pia==
*[[Watakatifu wa Agano la Kale]]
*[[Orodha ya Watakatifu Wakristo]]
*[[Orodha ya Watakatifu wa Afrika]]
*[[Orodha ya Watakatifu Wafransisko]]

==Tanbihi==
{{marejeo}}

== Marejeo ==
<!-- Please order books alphabetically by the author's last name -->
{{Refbegin|2}}
* Brown, Raymond E.; Donfried, Karl P.; Fitzmyer, Joseph A.; & Reumann, John, (eds.),''Mary in the New Testament'', Fortress/Paulist Press, 1978, ISBN 0-8006-1345-7
* Brownson, Orestes, ''Saint Worship and the Worship of Mary'', [http://www.sophiainstitute.com/ Sophia Institute Press], 2003, ISBN 1-928832-88-1
* Corner, Dan. ''Is This The Mary Of The Bible?'', Evangelical Outreach, 2004, 249 pages ISBN 0-9639076-7-0
* [[Vincent Cronin|Cronin, Vincent]], ''Mary Portrayed'', London: Darton, Longman & Todd, Ltd., 1968, ISBN 0-87505-213-4
* Epie, Chantal. ''The Scriptural Roots of Catholic Teaching'', [http://www.sophiainstitute.com/ Sophia Institute Press], 2002, ISBN 1-928832-53-9
* [[Robert J. Fox|Fox, Fr. Robert J.]], '' Catechism on Mary'', '' Immaculate Heart of Mary'', ''Mary Through the Ages'' [http://fatimafamily.org/ Fatima Family Apostolate]
* Glavich, Mary Kathleen, ACTA Publications, 2007
* Graef, Hilda. ''Mary: A History of Doctrine and Devotion'', London: Sheed & Ward, 1985, ISBN 0-7220-5221-9
* Groeschel, Benedict, ''A Still, Small Voice: A Practical Guide on Reported Revelations'', San Francisco: Ignatius Press, 1993 ISBN 0-89870-436-7
* Hahn, Scott, ''Hail, Holy Queen: The Mother of God in the Word of God'', Doubleday, 2001, ISBN 0-385-50168-4
* [[Stephen Marley (writer)|Marley, Stephen]], ''The Life of the Virgin Mary'', Lennard Publishing, 1990, ISBN 1-85291-024-0
* Maunder, Chris (ed.), ''The Origins of the Cult of the Virgin Mary'', Burns&Oates/Continuum, 2008, ISBN 978-0-86012-456-6
* Mills, David. ''Discovering Mary: Answers to Questions About the Mother of God'', 2009, ISBN 0-86716-927-3
* Miravalle, Mark. '' Introduction to Mary'', [http://www.queenship.org/ Queenship Publishing], 1993, Second Edition 2006, soft, 220 pages ISBN 1-882972-06-6
* Newman, Barbara. ''God and the Goddesses'', Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2003, ISBN 0-8122-1911-2
* Pelikan, Jaroslav. ''Mary Through the Centuries: Her Place in the History of Culture'', [http://www.yale.edu/yup/ Yale University Press], 1998, hardcover, 240 pages ISBN 0-300-06951-0; trade paperback, 1998, 240 pages, ISBN 0-300-07661-4
*Shoemaker, Stephen J. (2002, 2006). [http://www.oup.com/uk/catalogue/?ci=9780199210749 ''Ancient Traditions of the Virgin Mary's Dormition and Assumption''] {{Wayback|url=http://www.oup.com/uk/catalogue/?ci=9780199210749 |date=20070311005046 }}. Oxford University Press, Oxford. ISBN 0-19-925075-8 (Hardcover 2004, Reprint), ISBN 0-19-921074-8 (Paperback 2006)
{{Refend}}

=== Marejeo mengine ===
* Gambero, Luigi (1999) ''Mary and the fathers of the church'' ISBN 0-89870-686-6
* Josemaria, Anthony (2008)  ''The Blessed Virgin Mary in England'' ISBN 0-595-50074-9
* Maximus the Confessor, [http://yalepress.yale.edu/YupBooks/book.asp?isbn=9780300175042 ''The Life of the Virgin: Translated, with an Introduction and Notes''] {{Wayback|url=http://yalepress.yale.edu/YupBooks/book.asp?isbn=9780300175042 |date=20120522034014 }}, Stephen J. Shoemaker, trans. (New Haven: Yale University Press, 2012) (ISBN 0-300-17504-3)
* {{cite book|last=Warner|first=Marina|title=Alone of all her sex: The Myth and the Cult of the Virgin Mary|url=https://archive.org/details/aloneofallhersex0000warn_i4w8|year=1976|publisher=Weidenfeld & Nicolson|location=London|isbn=297770772}}

== Viungo vya nje ==
* [http://www.mariologicalsociety.com/ Marilogical Society of America]
* [http://campus.udayton.edu/mary/aboutmary2.html University of Dayton─The Mary Page] {{Wayback|url=http://campus.udayton.edu/mary/aboutmary2.html |date=20091017234855 }}
* {{worldcat id|id=lccn-n81-18544}}
* [http://www.churchfathers.org/category/mary-and-the-saints/mary-without-sin/ Church Fathers on the Sinless Nature of Mary] {{Wayback|url=http://www.churchfathers.org/category/mary-and-the-saints/mary-without-sin/ |date=20161110164434 }}
* [http://www.churchfathers.org/category/mary-and-the-saints/mary-ever-virgin/ Church Fathers on the Perpetual Virginity of Mary] {{Wayback|url=http://www.churchfathers.org/category/mary-and-the-saints/mary-ever-virgin/ |date=20161116120838 }}
{{Bikira Maria}}
[[Jamii:Ukristo]]
[[Jamii:Bikira Maria]]
[[Jamii:Wafuasi wa Yesu]]
[[Jamii:Watakatifu wa Israeli]]
[[Jamii:Manabii wa Agano Jipya]]
[[Jamii:Watu wa Biblia]]
[[Jamii:Watu wa Kurani]]
[[Jamii:Waliozaliwa karne ya 1 KK]]
[[Jamii:Waliofariki karne ya 1]]
[[Jamii:Yesu Kristo]]
[[Jamii:Wayahudi]]