Kikohozi kikuu

Kikohozi kikuu
Mwainisho na taarifa za nje
Specialty	Infectious diseases
ICD-10	A37.
ICD-9	033
DiseasesDB	1523
MedlinePlus	001561
eMedicine	emerg/394 ped/1778
MeSH	D014917

Kikohozi kikuu, au kikohozi cha siku 100, ni ugonjwa unaosababishwa na bakteria. Mwanzoni, dalili huwa sawa na za mafua ya kawaida ambapo mtu huwa na mafua, homa na kikohozi cha kiwango kidogo. Dalili hizi kisha hufuatiwa na vipindi vya kikohozi kikali kwa wiki kadhaa. Sauti kali ya “whoop” inaweza kutoka kufuatia tukio la kukohoa mtu anapovuta pumzi. Kikohozi hiki kinaweza kudumu kwa zaidi ya siku mia moja au wiki kumi. Mtu anaweza kukohoa sana hadi akatapika, akavunjika mbavu, au akawa mchovu sana kutokana na juhudi za kukohoa. Watoto wa chini ya mwaka mmoja wanaweza kuwa na kikohozi kidogo au hata wasiwe nacho na badala yake wawe na vipindi ambapo hawapumui. Kipindi cha kati ya kuambukizwa na kuanza kwa dalili kwa kawaida huwa siku saba na kumi. Ugonjwa huu unaweza kutokea kwa watu waliochanjwa, lakini kwa kawaida dalili huwa hafifu.

Kisababishi na utambuzi

Kifaduro husababishwa na bakteria ya Bordetella pertussis. Kifaduro ugonjwa unaosambazwa hewani unaoenea haraka kwa kikohozi na chafya ya mtu aliyeambukizwa. Watu wanaweza kuwaambukiza wengine kutoka mwanzo wa dalili hadi takriban wiki tatu baada ya kuanza kwa matukio ya kukohoa. Watu wanaotibiwa kwa antibiotiki huwa hawaambukizi wengine baada ya siku tano. Utambuzi hufanywa kwa kuchukua sampuli kutoka kwa sehemu ya nyuma ya pua na koo. Sampuli hii kisha inaweza kuchunguzwa kwa kukuza vimelea au kwa kukuza akala ya DNA.

Kinga na matibabu

Kinga huwa hasa kwa chanjo ya dawa ya chanjo. Chanjo ya kwanza hupendekezwa kati ya wiki sita na nane baada ya kuzaliwa huku vipimo vinne vya dawa vikipeanwa katika miaka miwili ya kwanza baada ya kuzaliwa. Chanjo hii huisha nguvu baada ya muda, hivyo vipimo zaidi hupendekezwa kwa watoto wakubwa na watu wazima. Antibiotiki zinaweza kutumika kuzuia ugonjwa huu katika watu walio katika hatari kubwa ya kuambukizwa ugonjwa huu. Kwa watu walioambukizwa, antibiotiki hufaa ikiwa watazitumia wiki tatu baada ya dalili za kwanza, la sivyo hazina manufaa mengi kwa watu wengi. Katika watoto wa chini ya mwaka mmoja na kina mama wajawazito, antibiotiki hupendekezwa wiki sita baada ya kuanza kwa maambukizi. Antibiotiki zinazotumika hujumuisha erythromycin, azithromycin, au trimethoprim/sulfamethoxazole. Hakuna ushahidi wa kutosha kuhusu manufaa ya matibabu kwa kikohozi hiki. Idadi kubwa ya watoto wa chini ya mwaka mmoja huhitajii kulazwa hospitalini.

Epidemiolojia na historia

Inakadiriwa kwamba kifaduro huwaathiri watu milioni 16  kote duniani kila mwaka. Idadi kubwa ya visa hutokea katika mataifa yanayostawi na watu wa umri wowote wanaweza kuathiriwa Mwaka wa 2013, ugonjwa huu ulisababisha vifo 61,000 – vilivyoshuka kutoka vifo 138,000 mwaka wa 1990. Karibu 2% ya watoto wanaoambukizwa wakiwa wa chini ya mwaka mmoja hufa. Maelezo ya mizuko ya ugonjwa huu yalitolewa kwa mara ya kwanza katika karne ya 16. Bakteria inayosababisha ugonjwa huu ilitambuliwa mwaka wa 1906. Chanjo yake ilipatikana katika miaka ya 1940.