Vita vya Waarabu na Israeli vya 1948

Vita vya Waarabu na Israeli vya 1948, ambavyo pia hujulikana kama vita vya uhuru wa Israel, vita vya Nakba (Maafa kwa waarabu wa Palestina), au vita vya kwanza vya waarabu na Israeli, viliibuka kati ya Mei 1948 na Machi 1949. Vita hivi vilizuka mara tu baada ya taifa la Israel kutangaza uhuru wake mnamo 14 Mei 1948, jambo ambalo lilizua upinzani mkubwa kutoka kwa majirani zake wa Kiarabu.

Chanzo cha vita

Mgogoro wa Palestina ulianza miongo kadhaa kabla ya vita hivi, kutokana na mgongano kati ya Wazayuni waliotaka kuunda taifa la Kiyahudi na Waarabu wa Palestina waliopinga mpango huo. Tangu mwanzoni mwa karne ya 20, wahamiaji wa Kiyahudi walikuwa wakiongezeka Palestina, wakinunua ardhi na kuanzisha makazi yao. Hali hii ilisababisha mvutano mkubwa kati ya jamii hizi mbili.

Mnamo mwaka 1947, Umoja wa Mataifa ulipitisha Azimio la Kugawanya Palestina (Azimio namba 181), ambalo lilipendekeza kugawanywa kwa ardhi ya Palestina kuwa mataifa mawili: moja la Kiyahudi na lingine la Kiarabu, huku mji wa Yerusalemu ukiwekwa chini ya usimamizi wa kimataifa. Wazayuni walikubali mpango huu, lakini Waarabu wa Palestina na mataifa ya Kiarabu waliupinga vikali, wakiona kuwa ulikuwa wa kibaguzi na wa kulazimisha. Kufuatia tangazo la uhuru wa Israel mnamo 14 Mei 1948, mataifa jirani ya Kiarabu yalitangaza vita dhidi ya Israel.

Vita vya 1948 vilihusisha awamu mbili kuu:

Awamu ya kwanza (Novemba 1947 – Mei 1948): Vita vya Kiraia Palestina

Baada ya Umoja wa Mataifa kupitisha azimio la kugawanya Palestina, ghasia zilianza kati ya vikundi vya Kiyahudi (hasa Haganah, Irgun, na Lehi) na Waarabu wa Palestina walioungwa mkono na vikundi vya kijeshi vya Kiarabu. Katika kipindi hiki, mapigano yalihusisha mashambulizi ya pande zote mbili, huku vikundi vya Kiyahudi vikifanikiwa kudhibiti maeneo mengi ya ardhi yaliyotengwa kwa ajili yao na hata kuvamia maeneo yaliyokuwa yametengwa kwa ajili ya Wapalestina.

Awamu ya pili (Mei 1948 – Machi 1949): Vita kati ya Israel na Mataifa ya Kiarabu

Mara baada ya Israel kutangaza uhuru wake, mataifa ya Misri, Jordan, Syria, Iraq, na Lebanoni yalituma majeshi yao kuishambulia Israel. Vita vilipiganwa katika maeneo mbalimbali, yakiwemo:

Ukanda wa Kusini: Misri iliishambulia Israel kupitia Ukanda wa Gaza na Negev.
Ukanda wa Kaskazini: Syria na Lebanoni zilishambulia maeneo ya Galilaya.
Ukanda wa Kati: Jeshi la Jordan (Arab Legion) lilidhibiti Ukingo wa Magharibi na sehemu kubwa ya Yerusalemu, ikiwemo Mji wa Kale.

Israel, licha ya kuwa na jeshi dogo na lenye silaha chache mwanzoni mwa vita, iliweza kujiimarisha haraka kwa msaada wa silaha kutoka Czechoslovakia na kuandikisha wanajeshi wengi. Hadi mwishoni mwa 1948, Israeli ilikuwa imepata udhibiti mkubwa wa maeneo yaliyokuwa yametengwa kwa ajili ya taifa lake pamoja na sehemu nyingine zilizokuwa zimepangiwa Wapalestina.

Matokeo ya Vita

Mkataba wa Kusitisha Mapigano (1949): Kufikia Machi 1949, Israel ilifanikiwa kushinda vita na kusaini mikataba ya kusitisha mapigano na nchi za Misri, Jordan, Lebanoni, na Syria. Mipaka ya Israel ilipanuka zaidi ya ilivyopendekezwa na Umoja wa Mataifa.
Mgogoro wa Wakimbizi wa Kipalestina: Takriban Wapalestina 700,000 walifukuzwa au walikimbia kutoka maeneo yaliyokuwa chini ya Israel, jambo lililoanzisha mgogoro wa muda mrefu wa wakimbizi wa Kipalestina.
Ukiukaji wa Mpango wa Umoja wa Mataifa: Ukingo wa Magharibi na Yerusalemu ya Mashariki vilichukuliwa na Jordan, huku Ukanda wa Gaza ukiwekwa chini ya Misri. Palestina kama taifa haikuundwa, jambo lililosababisha mzozo wa muda mrefu kati ya Israel na Wapalestina.
Kuimarika kwa Israel: Ushindi wa Israel katika vita hivi uliimarisha nafasi yake kama taifa huru, likitambuliwa na mataifa mengi ya Magharibi, hasa Marekani na Uingereza

Hitimisho

Vita vya Kiarabu na Israeli vya 1948 vilikuwa sehemu muhimu ya historia ya Mashariki ya Kati. Licha ya Israel kushinda vita hivyo, mgogoro kati yake na Wapalestina pamoja na mataifa ya Kiarabu uliendelea na kuzaa vita vingine baadaye, vikiwemo Vita vya Suez (1956), Vita vya Siku Sita (1967), na Vita vya Yom Kippur (1973). Mgogoro wa Wapalestina na Israel bado unaendelea hadi leo, ukichangiwa kwa kiasi kikubwa na matokeo ya vita hivi.

Marejeo

Morris, Benny. 1948: A History of the First Arab-Israeli War. Yale University Press, 2008.
Pappe, Ilan. The Ethnic Cleansing of Palestine. Oneworld Publications, 2006.
Shlaim, Avi. The Iron Wall: Israel and the Arab World. W.W. Norton & Company, 2000.
Gelber, Yoav. Palestine 1948: War, Escape and the Emergence of the Palestinian Refugee Problem. Sussex Academic Press, 2001.
Khalidi, Rashid. The Hundred Years' War on Palestine. Metropolitan Books, 2020.