Usawa wa uwezo wa kununua husika

Kwa PPP kamili, tazama Usawa wa uwezo wa kununua kamili.

Usawa wa uwezo wa kununua (PPP) husika (Kiingereza: relative PPP) ni nadharia ya uchumi inayoelezea uhusiano kati ya viwango vya kubadilisha fedha na viwango vya mfumuko wa bei kati ya nchi mbili kwa muda. Inajengwa juu ya nadharia PPP kamili, ambayo inadhani kuwa kiwango cha kubadilisha fedha kati ya sarafu mbili kinapaswa kuakisi viwango vya bei vya nchi zao. Wakati nadharia ya kawaida ya PPP inazingatia uhusiano wa moja kwa moja kati ya kiwango cha kubadilisha fedha na viwango vya bei, PPP husika inasisitiza mabadiliko ya kiwango cha kubadilisha fedha kwa muda kutokana na tofauti za mfumuko wa bei.

PPP husika ni dhana muhimu katika kuelewa jinsi viwango vya kubadilisha fedha vinavyojibu tofauti za mfumuko wa bei kati ya nchi kwa muda. Inasema kwamba ikiwa nchi moja ina mfumuko wa bei mkubwa kuliko nyingine, sarafu ya nchi hiyo itashuka kwa thamani ukilinganisha na sarafu ya nchi nyingine. Ingawa inatoa mwanga muhimu katika kutabiri mabadiliko ya sarafu katika muda mrefu, nadharia hii ina mapungufu yake. Mambo kama vile ulanguzi, kuingilia kati kwa serikali, na vikwazo vya kibiashara vinaweza kubadilisha matokeo halisi ya PPP husika.

Mlinganyo wa PPP husika

Hesabu ya msingi ya PPP husika inahusisha mabadiliko katika kiwango cha kubadilisha fedha kati ya sarafu mbili na tofauti katika mfumuko wa bei kati ya nchi hizo kwa kipindi fulani. Mlinganyo huo unavyoonyeshwa kama ifuatavyo:

$E_{t}=E_{0}\left({\frac {1+i_{ndani}}{1+i_{kigeni}}}\right)$

ambapo:

• $E_{t}$ ni kiwango cha kubadilisha fedha kwa wakati t.
• $E_{0}$ ni kiwango cha kubadilisha fedha kwa wakati wa awali (0).
• $i_{ndani}$ inawakilisha kiwango cha mfumuko wa bei katika nchi ya ndani.
• $i_{kigeni}$ inawakilisha kiwango cha mfumuko wa bei katika nchi ya kigeni.

Mlinganyo huu unasema kwamba mabadiliko katika kiwango cha kubadilisha fedha kati ya sarafu mbili kwa muda ni sawa na uwiano wa viwango vya mfumuko wa bei katika nchi ya ndani na nchi ya kigeni. Ikiwa nchi moja ina mfumuko wa bei mkubwa kuliko nyingine, sarafu ya nchi hiyo itakuwa na mabadiliko ya thamani au itashuka kulinganisha na sarafu ya nchi nyingine.

Mfano

Tuchukulie mfano ambapo kiwango cha kubadilisha fedha kati ya Dola ya Marekani (USD) na Euro (EUR) ni 1 USD = 0.85 EUR (yaani $E_{0}$). Vilevile, tuseme kuwa mfumuko wa bei katika Marekani ni 4% (yaani $i_{ndani}$) na mfumuko wa bei katika Eurozone ni 2% (yaani $i_{kigeni}$). Kwa mujibu wa nadharia ya PPP husika, kiwango cha kubadilisha fedha baada ya mwaka mmoja kinapaswa kubadilika kulingana na tofauti za mfumuko wa bei.

Kwa kutumia mlinganyo:

$E_{t}=E_{0}\left({\frac {1+i_{ndani}}{1+i_{kigeni}}}\right)=0.85\left({\frac {1+0.04}{1+0.02}}\right)\approx 0.87$

Hivyo, kiwango cha kubadilisha fedha kitatokana na takribani 1 USD = 0.87 EUR. Hii inadhihirisha kudorora kwa Dola ya Marekani kutokana na mfumuko wa bei mkubwa nchini Marekani ukilinganisha na Eurozone.

Uhusiano kati ya mfumuko wa bei na viwango vya kubadilisha fedha

PPP husika unadhani kwamba viwango vya kubadilisha fedha kati ya sarafu mbili vinabadilika kuakisi tofauti za mfumuko wa bei kwa muda. Mantiki ni rahisi: ikiwa nchi ya ndani ina mfumuko wa bei mkubwa kuliko nchi nyingine, sarafu ya nchi hiyo itapoteza uwezo wa kununua kulinganisha na sarafu ya nchi nyingine, na hivyo kusababisha kudorora kwa thamani ya sarafu hiyo. Kinyume chake, ikiwa nchi ya ndani ina mfumuko mdogo wa bei kuliko nchi ya kigeni, sarafu yake itapanda kwa thamani.

Sababu zinazoathiri PPP husika

Wakati PPP husika inatoa msingi wa kidhana, hali halisi ya uchumi inaweza kusababisha mabadiliko kutoka kwa uhusiano huu:

1. Udhibiti wa viwango vya kubadilisha fedha wa serikali: Serikali nyingi huingilia kati katika masoko ya fedha ili kudumisha au kudhibiti viwango vya kubadilisha fedha, jambo ambalo linaweza kupotosha makadirio ya PPP husika.
2. Uwekezaji wa kimataifa na uhusiano wa soko: Viwango vya kubadilisha fedha pia vimeathiriwa na shughuli za kibiashara na uwekezaji ambapo wafanyabiashara wanatabiri mabadiliko ya fedha kulingana na mambo mengine mbali na mfumuko wa bei.
3. Mahamiaji ya mitaji: Uhamaji mkubwa wa mitaji ya kimataifa, kama vile uwekezaji wa moja kwa moja au uwekezaji wa portfolio, unaweza kuathiri kiwango cha kubadilisha fedha bila kuhusiana na mfumuko wa bei.
4. Vizuizi vya biashara na vikwazo: Tofauti katika ushuru, vizuizi na vikwazo vya biashara vinaweza kuzuia bidhaa kuwa na bei sawa katika nchi tofauti, na hivyo kusababisha tofauti kutoka kwa nadharia ya PPP.