Umoja wa Kisovyeti
| Umoja wa Kisovyeti Soyuz Sovyetskikh Sotsialisticheskikh Respublik | |
|---|---|
| Kaulimbiu: Пролетарии всех стран, соединяйтесь! "wafanyakazi wa nchi tuungane" | |
| Wimbo wa taifa: Государственный гимн Союза Советских Социалистических Республик "State Anthem of the Soviet Union" | |
.png)
| |
| Mji mkuu na mkubwa | Moscow |
| Lugha rasmi | Kirusi |
| Kabila (1989) |
|
| Dini | Uathesti wa taifa |
| Uraia | Msovieti, Msovyeti |
| Eneo | |
| • Jumla | km2 22,402,200 |
| Idadi ya watu | |
| • Kadirio la 1989 | 286,730,819 |
| PLT (PPP) | Kadirio la |
| • Jumla | $2.7 Trilioni (ya 2) |
| • Kwa kila mtu | 9,000 |
| PLT (Kawaida) | Kadirio la |
| • Jumla | $2.7 trilioni (ya 2) |
| • Kwa kila mtu | $9,000 |
| HDI (1990 fomula) | 0.929 juu sana |
| Majira ya saa | UTC+2 hadi +12 |
| Jina la kikoa | .su |
Umoja wa Kisovyeti pia (Kisovieti) (kwa Kirusi: Советский Союз, sovyetskiy soyuz), rasmi kama Umoja wa Jamhuri za Kisovyeti za Kijamii (USSR) ilikuwa nchi kubwa duniani kati ya 1922 hadi 1991. Mara nyingi illitwa pia Urusi lakini ilijumlisha Urusi pamoja na maeneo mengine yaliyotwaliwa na Urusi katika mwendo wa historia kabla ya kutokea kwa Umoja wa Kisovyeti yaliyoendelea kuwa nchi huru baadaye.
Ilianzishwa katika Mapinduzi ya Urusi ya 1917 ikachukua nafasi ya Milki ya Urusi ya awali. Umoja wa Kisovyeti ulitawaliwa na chama cha kikomunisti. Wakomunisti waliamua kutawala Dola la Urusi la awali kwa muundo wa shirikisho wakaunda jamhuri mbalimbali kufuatana na mataifa ndani ya eneo hili kubwa.
Kikatiba jamhuri hizi zote zilikuwa nchi huria lakini hali halisi zilitawaliwa zote kutoka makao makuu ya chama cha kikomunisti huko Moscow. Katiba ilipata umuhimu tangu 1989 wakati wa mwisho wa utawala wa Wakomunisti ambako jamhuri zote zilitafuta uhuru wao zikaachana na Umoja.
Mwaka 1991 jamhuri wanachama za mwisho Urusi, Belarus na Ukraini ziliamua kumaliza Umoja wa Kisovyeti.
Historia
[hariri | hariri chanzo]Baada ya mapinduzi yaliyoongozwa na Alexander Kerensky kutokea katika Dola ya Urusi, nchi hiyo iligeuka kuwa jamhuri ya kidemokrasia na watu ambao hapo awali walitekwa na Urusi walianza kujitahidi kuunda majimbo yao wenyewe, kama Ukraine. Wakati huo huo, Jamhuri ya Urusi ilikuwa ikipitia nyakati ngumu zaidi za Vita vya Kwanza vya Kidunia. Lakini mwishoni mwa 1917, Vladimir Lenin, kwa msaada wa Dola ya Ujerumani, alifanya mapinduzi ya kijeshi, ambayo yalisababisha mwanzo wa vita vya wenyewe kwa wenyewe kwenye eneo la jamhuri ya zamani na Vita vya Kisovyeti-Kiukraini - vita vya pili kwa ukubwa katika eneo la zamani la Urusi.
Mnamo Februari 4-7, 1918, jeshi la Kisovyeti, likikaribia mji mkuu wa Jamhuri ya Watu wa Kiukraini, liliangusha mabomu elfu 15 kwenye jiji la Kyiv, na baada ya kuchukua jiji hilo, liliwauwa maelfu ya raia wa Kiukraini, na baada ya uharibifu huo, walionusurika walipata umati wa maiti zilizoharibika kwenye mitaa ya jiji hilo. Sambamba na vita kati ya wafuasi wa ukomunisti (Jeshi Nyekundu) na wafuasi wa jamhuri (vuguvugu la Wazungu) ndani ya Urusi yenyewe, Lenin aliendesha vita dhidi ya Ukraine, Estonia, na Poland. Serikali ya vibaraka ilianzishwa huko Kharkov, jiji la pili kwa ukubwa nchini humo. Ukrainia ilivamiwa mara tatu, na haikuwa hadi 1922 ambapo mfuko wa mwisho wa upinzani dhidi ya upanuzi wa Sovyeti katikati mwa Ukrainia ulikandamizwa.
Pamoja na kuongezeka kwa Stalin madarakani, hatimaye nchi iligeuka kuwa serikali ya kiimla yenye mipaka iliyofungwa na udhibiti wa vyombo vya habari, upinzani wowote ulikandamizwa. Mnamo 1932-1933, Kremlin ilizuia jiji la watu wengi (Holodomor), ambalo lilichukua maisha ya watu milioni 10, na mada hii ilikuwa mwiko kwa majadiliano hadi 1991. Mfumo wa Kisovyeti Gulag wa kambi za magereza uliundwa pia, ambapo watu milioni 20 walishikiliwa kwa kueleza imani zao kati ya miaka ya 1930 na 1950. Mnamo 1934, maiti za adhabu za NKVD ziliundwa kutekeleza ukandamizaji; Watu 700,000 walipigwa risasi mnamo 1937-38.
Mnamo 1939 Umoja wa Kisovyeti ulikuwa mshirika wa karibu wa Ujerumani na kwa pamoja walianza vita vya pili vya ulimwengu kwa kushambulia Poland. Mnamo Septemba 22, 1939, gwaride la pamoja la Sovyeti la askari wa Ujerumani na Sovyeti lilifanyika katika jiji la Brest. Mwaka 1939-1940 Umoja wa Kisovyeti ulijaribu kuiteka Finland lakini haikufanikiwa na kupoteza watu elfu 300 na kuteka eneo dogo tu la Finland, Karelia.
Mnamo 1941-1944 sehemu ya magharibi ya eneo la Umoja wa Kisovyeti ilichukuliwa na Wanazi. Mwishoni mwa miaka ya 1950, baada ya miaka kadhaa ya kifo cha Stalin, sera ya kulainisha serikali ya kiimla ilitekelezwa, ambayo ilianza tena na kuwasili kwa Brezhnev. Mnamo 1968, Umoja wa Kisovyeti ulivamia Czechoslovakia na mtu yeyote aliyepinga uvamizi huo alikamatwa na kuuawa. Mnamo 1957, satelaiti ya kwanza ya bandia ya Dunia, iliyotengenezwa na mwanasayansi wa Kiukraini Korolev, ilizinduliwa angani, na mnamo 1960, mwanaanga wa kwanza maarufu wa Urusi Gagarin alizinduliwa angani. Msanidi mkuu wa teknolojia ya anga na vifaa, Alexander Bolonkin, alihukumiwa katika Umoja wa Kisovyeti wakati wa mzozo na Kremlin na, kwa ombi la jumuiya ya kimataifa, alitolewa kwetu, ambapo alikwenda kwa hiari kufanya kazi kwa NASA.
Katika miaka ya 1970 na 1980, mtu yeyote ambaye hakuamini katika ajenda rasmi anaweza kuwa mpinzani, na kuweka hadithi za uwongo zilizopigwa marufuku, ambazo hazijadhibitiwa nyumbani kunaweza hata kukupeleka katika hospitali ya magonjwa ya akili.
Kuanzia 1979 hadi 1989, Umoja wa Kisovyeti uliendesha vita dhidi ya Afghanistan, ambayo ilisababisha uharibifu wa uchumi wa Sovyeti na kutengwa kwa nchi hiyo kimataifa. Mnamo 1985-1991, sera ya demokrasia juu ya mpango wa Mikhail Gorbachov ilisababisha kuibuka kwa vyombo vya habari vya kwanza vya kujitegemea, kufunguliwa kwa mipaka na, kwa sababu hiyo, kuanguka kwa Umoja wa Kisovyeti na kupatikana kwa uhuru na nchi 15.
Viongozi
[hariri | hariri chanzo]Makatibu Wakuu wa Chama cha Kikomunisti
[hariri | hariri chanzo]- Vladimir Lenin (1922 — 1924)
- Josef Stalin (1924 — 1953)
- Nikita Krushchov (1953 — 1964)
- Leonid Brezhnyev (1964 — 1982)
- Yuriy Andropov (1982 — 1984)
- Konstantin Chernenko (1984 — 1985)
- Mikhail Gorbachov (1985 — 1991)
Jamhuri za Umoja wa Kisovyeti
[hariri | hariri chanzo]Jamhuri za Kisovyeti (zote zimekuwa nchi huria)
[hariri | hariri chanzo]
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kiarmenia imekuwa Armenia
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kiazeri imekuwa Azerbaijan
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kibelarus imekuwa Belarus
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kiestonia imekuwa Estonia
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kigeorgia imekuwa Georgia
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kikazakhi imekuwa Kazakhstan
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kikirgizi imekuwa Kirgizia
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kilatvia imekuwa Latvia
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kilithuania imekuwa Lithuania
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kimoldova imekuwa Moldova
- Shirikisho la Jamhuri ya Kisovyiet ya Kijamii ya Kirusi imekuwa Urusi
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kitajiki imekuwa Tajikistan
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kiturkmeni imekuwa Turkmenistan
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kiukraini imekuwa Ukraini
- Jamhuri ya Kisovyeti ya Kijamii ya Kiuzbeki imekuwa Uzbekistan
 |
Makala hii kuhusu mambo ya kihistoria bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Umoja wa Kisovyeti kama enzi zake au matokeo yake? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari. |