Ukiukaji wa Hakimiliki

Ukiukaji wa hakimiliki (wakati mwingine hujulikana kama uharamia (piracy) ni matumizi ya kazi zinazolindwa na hakimiliki bila ruhusa kwa matumizi ambayo yanahitaji idhini hiyo, na hivyo kukiuka baadhi ya haki za kipekee zilizotolewa kwa mwenye hakimiliki, kama vile haki ya kuzalisha, kusambaza, kuonyesha, au kutekeleza kazi hiyo, au kuunda kazi zinazotokana nayo.

Ukiukaji hutokea wakati kazi inayolindwa na hakimiliki—kama vile kitabu, filamu, wimbo, programu ya kompyuta, au picha—inakopiwa, kushirikiwa, kuuzwa, au kutumika kwa namna nyingine bila idhini ya mmiliki wa hakimiliki. Ukiukaji wa hakimiliki unaweza kuwa wa bahati mbaya au wa makusudi, na unaweza kusababisha mashitaka ya kiraia au ya jinai, kutegemea na sheria za eneo husika.

Mfumo wa Kisheria

Sheria za hakimiliki hutofautiana kati ya nchi, lakini kwa kawaida huongozwa na mikataba ya kimataifa kama Mkataba wa Berne na mikataba ya Shirika la Kimataifa la Hakimiliki (WIPO). Katika maeneo mengi ya kisheria, ulinzi wa hakimiliki huanza moja kwa moja pale kazi asilia inapoundwa na kuhifadhiwa katika njia yoyote ya kudumu ya mawasilisho. Hakuna usajili unaohitajika ili kazi ilindwe, ingawa katika baadhi ya nchi usajili unaweza kuhitajika ili kutekeleza haki hizo mahakamani.

Adhabu

Wamiliki wa hakimiliki wanaweza kufuata hatua za kisheria kupitia mahakama, kwa kudai fidia, maagizo ya kusitisha matumizi, au adhabu ya kisheria. Katika nchi nyingi, ukiukaji wa hakimiliki unaofanywa kwa makusudi kwa madhumuni ya kibiashara unaweza kusababisha mashitaka ya jinai, ikiwa ni pamoja na faini au kifungo

Aina za Ukiukaji

Baadhi ya aina za kawaida za ukiukaji wa hakimiliki ni:

• Kunakili na kusambaza muziki, filamu, au vitabu bila idhini.
• Uharamia wa programu za kompyuta, ambapo programu hupakuliwa, kushirikiwa, au kutumika bila leseni halali.
• Uigaji (plagiarism) katika maudhui ya kitaaluma au ya ubunifu ambapo nyenzo huigwa bila kutoa sifa stahiki.

Kutiririsha au kupakua maudhui kutoka tovuti haramu.

Mijadala na Migogoro

Utekelezaji wa sheria za hakimiliki umezidi kuwa changamano kutokana na kuibuka kwa vyombo vya habari vya kidijitali na mtandao wa intaneti. Wapinzani wa utekelezaji mkali wa hakimiliki wanasema kuwa hali hiyo huweza kuzuia upatikanaji wa maarifa na utamaduni, huku wafuasi wakiamini kuwa ulinzi madhubuti ni muhimu ili kuchochea ubunifu na uvumbuzi.

Marejeo

Makala hii kuhusu mambo ya sheria bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Ukiukaji wa Hakimiliki kama historia yake au uhusiano wake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.