Samuel Ajayi Crowther

Samuel Ajayi Crowther

Samuel Ajayi Crowther mwaka 1888

Samuel Ajayi Crowther (1809 hivi - 31 Disemba 1891) alikuwa kiongozi Mkristo na askofu wa kwanza wa Kianglikana katika maeneo ya Nigeria ya leo. Alitafsiri pia Biblia katika lugha ya Kiyoruba na kutunga kamusi pamoja na sarufi za kwanza za lugha hiyo.

Maisha

Crowther alizaliwa mnamo mwaka 1809 huko Osogun (leo Jimbo la Oyo, Nigeria). Alipokuwa na umri wa miaka 12 yeye na familia yake walikamatwa katika shambulio la wavindaji wa watumwa kutoka kabila la Wafulani. Aliuzwa kwa mabwana mbalimbali na hatimaye kwa wafanyabiashara wa watumwa kutoka Ureno, waliomweka kwenye jahazi lililolenga Amerika. Ila wakati ule Uingereza iliwahi kuharamisha biashara ya watumwa na manowari mbili za Uingereza zilifika kabla ya jahazi la Ureno halijaondoka. Tarehe 7 Aprili 1822 watumwa wote walihamishwa kwenye manowari za Uingereza wakapelekwa Sierra Leone.

Huko Sierra Leone, Ajayi alichukua jina la Kiingereza la Samuel Crowther, akaanza masomo yake kwa Kiingereza. Alijiunga na Ukristo akajulikana pia na kabila la Wakrio lililokuwa likiongezeka wakati huo wa Sierra Leone. Alisoma lugha akawekwa wakfu huko Uingereza, ambapo baadaye alipokea digrii ya udaktari kutoka Chuo Kikuu cha Oxford. Aliandaa sarufi ya Kiyoruba na tafsiri ya Kitabu cha Sala ya Kawaida katika Kiyoruba, pia akifanya kazi katika toleo la Biblia la Kiyoruba, na miradi mingine ya lugha.

Wasifu

Mjukuu wa Mfalme Abiodun, kupitia mama yake, Afala, Ajayi alikuwa na umri wa miaka 12 wakati yeye na familia yake walikamatwa, pamoja na kijiji chake chote, na wavamizi wa watumwa Wafulani mnamo Machi 1821 na kuuzwa kwa wafanyabiashara wa watumwa wa Ureno. Mama yake Afala, ambaye baadaye alibatizwa kwa jina la Hannah, kaka mdogo, na washiriki wengine wa familia walikuwa miongoni mwa wafungwa. Baba yake, Ayemi, huenda aliuawa katika uvamizi wa kijiji chake au muda mfupi baadaye.

Waingereza walipiga marufuku biashara ya utumwa kupitia Atlantiki mnamo 1807 na walitumia majeshi yao kufanya doria katika pwani ya Afrika. Katika kipindi hicho, Uhispania na Ureno bado ziliruhusu biashara hiyo katika makoloni yao Amerika. Kabla ya meli ya watumwa kuondoka bandari kuelekea huko, ilipandishwa na wahudumu kutoka meli ya Britain Royal Navy chini ya amri ya Kapteni Henry Leeke. Waliwaachilia mateka, Jumuiya ya Wamisionari wa Kanisa la Anglikana walimchukua Ajayi na familia yake hadi Freetown, Sierra Leone, ambako waliishi na wenyeji. Wakati alipokuwa Sierra Leone, Crowther alitunzwa na kufundishwa Kiingereza. Alibadilisha dini kwa kuingia Ukristo. Tarehe 11 Desemba 1825 alibatizwa na John Raban. Alijiita jina la Samuel Crowther, makamu wa kanisa la Kikristo, Newgate, London, na mmoja wa waanzilishi wa CMS

Alipokuwa Freetown, Crowther alipendezwa na lugha. Mnamo 1826 alipelekwa Uingereza kuhudhuria shule ya Kanisa la St Mary's huko Islington, ambalo lilikuwa limeanzisha uhusiano na Waafrika huru katika karne ya 18. Alirudi Freetown mnamo 1827. Alikuwa mwanafunzi wa kwanza kudahiliwa katika Chuo cha Fourah Bay, shule ya kimisionari ya Anglikana. Kwa sababu ya kupenda kwake lugha, alisoma Kilatini na Kigiriki ya mtaala wa kitamaduni, lakini pia Kitemne cha Afrika Magharibi. Baada ya kumaliza masomo yake, mwingine akaanza kufundisha katika shule hiyo.

Ndoa na familia

Crowther alimuoa Mkuu wa shule, Asano (ambaye ni Hasana; hapo zamani alikuwa Mwislamu), alimbatiza Susan. Yeye pia alikuwa ameachiliwa kutoka meli ya watumwa ya Ureno kama ilivyotajwa katika barua ya Crowther ya 1837: "Alikamatwa na meli ya Ukuu wake Bann, Kapteni Charles Phillips, mnamo 31 Oktoba 1822." Asano kwa hiyo alikuwa miongoni mwa mateka waliokaa nchini Sierra Leone. Alikuwa pia amegeukia Ukristo. Watoto wao kadhaa ni pamoja na Dandeson Coates Wengin ambaye baadaye aliingia kwenye huduma ya Kanisa na mnamo 1891 akawa shemasi mkuu wa Delta ya Niger. Binti yao wa pili Abigail, aliolewa na Thomas Babington Macaulay, mshirika mdogo. Mwana wao na mjukuu wa Crowther, Herbert Macaulay, alikuwa mmoja wa wazalendo wa kwanza wa Nigeria.

Utume

Crowther alichaguliwa kuandamana na mmisionari James Schön kwenye msafara wa Niger wa mwaka 1841. Pamoja na Schön, alitarajiwa kujifunza Kihausa kwa matumizi ya safari hiyo. Lengo lake lilikuwa kuchochea biashara, kufundisha mbinu za kilimo, kuhimiza Ukristo, na kusaidia kumaliza biashara ya watumwa. Kufuatia msafara huo, Crowther alikumbukwa kwenda Uingereza, ambapo alifundishwa kama kleri na kuteuliwa na Askofu wa London. Schön aliiandikia Jumuiya ya Wamishonari wa Kanisa akigundua umuhimu na uwezo wa Crowther juu ya safari hiyo, akipendekeza kwamba awe tayari kwa kuwekwa wakfu. Wengine walirudi Afrika mnamo 1843 na, pamoja na Henry Townsend, walifungua misheni huko Abeokuta, katika Jimbo la leo la Ogun, Nigeria. Wengine walianza kutafsiri Biblia kwa Kiyoruba na kuandaa kamusi ya Kiyoruba. Mnamo 1843, kitabu chake cha sarufi, ambacho alikuwa ameanza kukifanyia kazi wakati wa safari ya Niger, kilichapishwa. Toleo la Kiyoruba la Kitabu cha Sala ya Kawaida kilifuata baadaye. Wengine pia waliandaa Msamiati wa Lugha ya Kiyoruba, pamoja na idadi kubwa ya methali za kienyeji, zilizochapishwa London mnamo 1852.

Pia alianza kuorodhesha lugha nyingine. Kufuatia Msafara wa Briteni wa Niger wa miaka 1854 na 1857, akisaidiwa na mkalimani mchanga Mwigbo aliyeitwa Simon Jonas, alitengeneza kitabu cha kwanza cha lugha ya Kiigbo mnamo 1857. Alichapisha moja kwa lugha ya Kinupe mnamo 1860, na sarufi kamili na msamiati wa Kinupe mnamo 1864.

Samuel alikuwa rafiki wa karibu wa Kapteni James Pinson Labulo Davies, mwanasiasa mashuhuri, baharia, mhisani na mfanyabiashara katika Lagos ya kikoloni. Wanaume hao wawili walishirikiana katika mipango ya kijamii huko Lagos, kama vile kuanzishwa kwa The Academy (kituo cha kijamii na kitamaduni cha kuelimisha umma) mnamo 24 Oktoba 1866. Samuel alikuwa mlinzi wa kwanza na Kapteni JP L Davies alikuwa rais wa kwanza.

Sifa

Mnamo 1864, Crowther aliteuliwa kama askofu wa kwanza Mwafrika wa Kanisa la Anglikana; aliwekwa wakfu siku ya Mt. Petro mnamo 1864, na Charles Longley, Askofu Mkuu wa Canterbury katika Kanisa Kuu la Canterbury. Alikuwa ameendelea na masomo yake na baadaye alipokea digrii ya Daktari wa Teolojia kutoka Chuo Kikuu cha Oxford.

Baadaye alikutana na Malkia Viktoria wa Uingereza na kumsomea sala ya Bwana kwa Kiyoruba, ambayo aliielezea kuwa laini na ya kupendeza.

Mnamo Machi 1881, yeye na mtoto wake Dandeson walihudhuria mkutano kwenye kisiwa cha Madeira, katika Bahari ya Atlantiki magharibi kwa Moroko. Walikuwa wameanza kufanya kazi katika lugha nyingine isipokuwa Kiyoruba, lakini aliendelea kusimamia tafsiri ya Biblia ya Kiyoruba (Bibeli Mimọ), ambayo ilikamilishwa katikati ya miaka ya 1880, miaka michache kabla ya kifo chake. Samuel huadhimishwa kwenye kalenda ya liturujia ya makanisa mengine ya Anglikana, yakiwa pamoja na Kanisa la Kiaskofu la Marekani na Kanisa la Nigeria, mnamo 31 Desemba.

Kifo, mazishi, kufukuliwa kwa mwili, na kuzikwa tena

Crowther alifariki kwa kiharusi huko Lagos mnamo 31 Desemba 1891, akiwa na umri wa miaka 82a. Alizikwa kwenye Makaburi ya Ajele huko Lagos.

Mnamo 1971 Serikali ya Jimbo la Lagos chini ya Mobolaji Johnson ilitaka kuunda tena eneo la makaburi kwa ofisi mpya za serikali ikatoa taarifa kwa familia za marehemu. Seth Kale, Askofu wa Anglikana wa Lagos, anayewakilisha jamii ya Anglikana na familia ya Crowther, walichelewesha kuzikwa kwa mwili tena hadi 1976. Sherehe kubwa ilifanyika katika eneo jipya la mazishi na ukumbusho uliwekwa katika Kanisa la Kristo, Kanisa Kuu la Lagos.