Ufilipino

Jamhuri ya Ufilipino Republika ng Pilipinas (Kifilipino)
Bendera Nembo
Kaulimbiu: Maka-Diyos, Maka-tao, Makakalikasan at Makabansa (Kifilipino) "Kwa ajili ya Mungu, Watu, Mazingira, na Taifa"
Wimbo wa taifa: "Lupang Hinirang"
Mji mkuu na mkubwa	Metro Manila (kwa vitendo)
Lugha rasmi	Kifilipino, Kiingereza
Lugha ya taifa	Kifilipino
Kabila (2020)	26.0% Watagalogi 14.3% Wabisaya 8.0% Wailocano 8.0% Wacebuano 7.9% Wailonggo 6.5% Wabikol 20.3% Wengine
Dini (2020)	85.3% Ukristo 78.8% Ukatoliki 6.5% Wakristo wengine 6.4% Uislamu 8.2% Dini nyingine
• Rais	Bongbong Marcos
• Makamu wa Rais	Sara Duterte
Uhuru kutoka Hispania na Marekani
• Tangazo la Uhuru	12 Juni 1898
• Kukabidhiwa rasmi	11 Aprili 1899
• Utawala wa kujitegemea	15 Novemba 1935
• Kutambuliwa rasmi	4 Julai 1946
Eneo
• Jumla	km2 300,000 (ya 72)
• Maji (asilimia)	0.61%
Idadi ya watu
• Kadirio la 2024	114,163,719
• Msongamano	363.45/km2
PLT (PPP)	Kadirio la 2025
• Jumla	$1.477 trilioni
• Kwa kila mtu	$12,913
PLT (Kawaida)	Kadirio la 2025
• Jumla	$507.670 bilioni
• Kwa kila mtu	$4,439
HDI (2023)	▲ 0.720 - juu
Gini (2021)	40.2
Sarafu	Peso ya Ufilipino (PHP)
Majira ya saa	UTC+8
Msimbo wa simu	++63
Jina la kikoa	.ph

Ufilipino, rasmi kama Jamhuri ya Ufilipino (Republika ng Pilipinas Kitagalog), ni nchi ya visiwa iliyoko Asia ya Kusini-Mashariki, katika Bahari ya Pasifiki magharibi.Ufilipino ina idadi ya watu takriban milioni 113, na inashika nafasi ya 13 kwa kuwa na idadi kubwa ya watu duniani. Filipino inaundwa na zaidi ya visiwa 7,000 na inapakana na Bahari ya China ya Kusini upande wa magharibi, Bahari ya Pasifiki upande wa mashariki, na Bahari ya Celebes upande wa kusini. Ina jumla ya eneo la takriban kilomita za mraba 300,000, na hivyo kuwa mojawapo ya visiwa vikubwa zaidi duniani. Mji mkuu na jiji kubwa zaidi ni Manila, ambalo ni sehemu ya mkoa wa Metro Manila, kituo cha kisiasa, kiuchumi, na kitamaduni cha nchi hiyo.

Jiografia

Ufilipino ina visiwa 7,107 vinavyohesabiwa katika makundi matatu yanayoitwa kufuatana na ujirani na visiwa vikubwa vya:

• Luzon
• Visaya
• Mindanao.

Luzon ni kisiwa kikubwa na Mindanao ni kisiwa cha pili. Visaya ni kundi la visiwa katikati ya funguvisiwa.

Mji mkuu wa Manila uko Luzon. Quezon City ni mji mkubwa. Cebu City ni mji mkubwa upande wa Visaya. Davao City ni mji mkuu wa Mindanao.

Jina

Mwaka 1543 nchi iliitwa na Ruy López de Villalobos kwa jina la Kihispania "Las Islas Filipinas" (Visiwa vya Filipo) kwa heshima ya mfalme Filipo II wa Hispania.

Historia

Wanegritos ni kati ya wakazi asilia ya funguvisiwa hilo, wakifuatwa na Waaustronesia.

Baadaye kukawa na athira ya Wachina, Wamalay, Wahindi na Wamori.

Hispania ilitawala eneo hilo tangu mwaka 1565 hadi Mapinduzi ya Ufilipino ya 1896, ikiacha athari kubwa upande wa dini na utamaduni.

Marekani ilitwaa visiwa hivyo mwaka 1898 katika Vita ya Marekani dhidi Hispania na kuvitawala kama koloni hadi Vita Kuu ya Pili ya Dunia wakati Japani ilipotwaa nchi kwa miaka minne.

Baada ya vita Ufilipino ikapewa uhuru wake.

Siasa na serikali

Ufilipino ina serikali ya urais, tena ya umoja (na tofauti kiasi, sababu baadhi ya maeneo yana uhuru mkubwa kutoka serikali ya kitaifa) ambapo Rais ni mkuu wa nchi na kiongozi wa serikali, pia ni kamanda mkuu wa majeshi. Rais huchaguliwa kwa kura ya umma kwa kipindi kimoja cha miaka sita, wakati ambapo yeye huteua na kusimamia baraza la mawaziri.

Kongamano la bunge limeundwa na Seneti, inayohudumu kama jumba kuu linalo wajumbe waliochaguliwa kwa muda wa miaka sita, na Baraza la Wawakilishi, linalohudumu kama jumba dogo, inayo wajumbe waliochaguliwa kwa muda wa miaka mitatu kutoka kwa wilaya za bunge na kupitia sekta za uwakilishi.

Nguvu za kimahakama zimewekwa katika Mahakama Tukufu iliyoundwa na Jaji Mkuu kama afisa msimamizi, na majaji washirikishi kumi na wanne, wote walioteuliwa na Rais kutoka mapendekezo ya Baraza la Mahakama na Korti.

Kumekuwa na majaribio ya kubadilisha serikali iwe shirikisho, ya bunge kuwa moja au serikali ubunge mwanzo katika muda wa Ramos hadi sasa.

Utawala

Kuna mikoa ifuatayo:

• Northwestern Luzon Region (Region I)
• Cagayan Valley (Region II)
• Central Luzon (Region III)
• CALABARZON (Region IV-A) ¹
• MIMARO (Region IV-B) ¹
• Bicol (Region V)
• Visaya Magharibi (Region VI)
• Visaya Kati (Region VII)
• Visaya Mashariki (Region VIII)
• Rasi ya Zamboanga (Region IX)
• Mindanao Kaskazini (Region X)
• Davao Region (Region XI)
• SOCCSKSARGEN (Region XII) ¹
• Caraga (Region XIII)
• Mkoa wa Kujitawala wa Kiislamu wa Mindanao (ARMM)
• Cordillera (CAR)
• Mkoa wa Mji Mkuu Manila (Metro Manila)

Watu

Wananchi wana asili tofauti sana, kutokana na jiografia na historia ya visiwa hivyo. Mbali na makabila ya wenyeji, kuna Wachina wengi (milioni 2) na machotara wengi sana wenye damu ya Kichina (milioni 18).

Wafilipino milioni 12 wanaishi nje ya nchi.

Wakazi wengi wa Ufilipino hufuata Ukristo wa Kikatoliki (79%) ambao ni urithi wa athira ya Wahispania. Hata hivyo Ufilipino ni nchi isiyo na dini rasmi. Wakristo wengine wanakaribia 10%.

Lugha ya Kiingereza iliachwa na Marekani kama lugha rasmi pamoja na Kifilipino; pia kuna lugha 182 za asili (angalia orodha ya lugha za Ufilipino).

Athira ya Uislamu huonekana hasa kusini mwa kisiwa cha Mindanaoː kwa jumla 5-10% za Wafilipino ni Waislamu wa madhehebu ya Sunni. 2% wanafuata dini za jadi na 1% Ubuddha.

Tazama pia

• Orodha ya nchi kufuatana na wakazi

Viungo vya nje

Tovuti rasmi

• www.gov.ph Ilihifadhiwa 1 Januari 2012 kwenye Wayback Machine. - Government portal
• www.op.gov.ph Ilihifadhiwa 9 Juni 2007 kwenye Wayback Machine. - Office of the President
• www.senate.gov.ph - Senate
• www.congress.gov.ph Ilihifadhiwa 4 Juni 2020 kwenye Wayback Machine. - House of Representatives
• www.supremecourt.gov.ph Ilihifadhiwa 12 Mei 2008 kwenye Wayback Machine. - Supreme Court
• www.comelec.gov.ph - Commission on Elections

Biashara

• World Bank Summary Trade Statistics Philippines

Taarifa za jumla

• Philippines profile from the BBC News
• Philippines kwenye Wayback Machine (archived 21 Mei 2011). at UCB Libraries GovPubs
• Philippines entry at The World Factbook
• Ufilipino katika Open Directory Project
• Philippines at Encyclopædia Britannica
• Philippine News and Current Events
• Key Development Forecasts for the Philippines from International Futures

Vitabu na makala

• History of the Philippine Islands in many volumes, from Project Gutenberg (indexed under Emma Helen Blair, the general editor)

Wikimedia

• Wikimedia Philippines
• Wikimedia Atlas of Philippines

Vingine

• Asian Development Bank (ADB)
• www.ilipinana.net – Free digital library and a research portal Ilihifadhiwa 17 Desemba 2008 kwenye Wayback Machine.
• WikiSatellite view of Philippines at WikiMapia

Makala hii kuhusu maeneo ya Asia bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Ufilipino kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.