Mamlaka ya Weupe

Wanachama wa kikundi cha kibaguzi cha Ku Klux Klan katika mbio zao mnamo 1923. Hicho ni kikundi cha mijitu mibaguzi hakuna mfano.

Mamlaka ya watu weupe (kwa Kiingereza: White supremacy au White supremacism) ni itikadi ya kijamii na kisiasa inayodai kuwa watu weupe ni bora kuliko watu wa rangi au makabila mengine. Itikadi hii imekuwa msingi wa mifumo mingi ya ubaguzi wa rangi duniani, na mara nyingi huambatana na mitazamo ya chuki, ubaguzi wa kijamii, kisheria na kiuchumi dhidi ya watu wasio weupe, hasa watu weusi, watu wa asili fulani, na wale wa asili ya Asia na Amerika ya Kusini. Dhana hii imejikita katika historia ya ukoloni, biashara ya utumwa, na harakati za kupanua ushawishi wa Ulaya kwa kisingizio cha ustaarabu, ambapo watu wa rangi nyingine walionekana kama wa chini na waliopaswa kutawaliwa au kufundishwa “ustaarabu wa Kizungu.”

Historia

Katika karne ya 18 na 19, mamlaka ya weupe ilipata nguvu kupitia tafiti na nadharia za kisayansi za uongo zilizodai kuwa rangi ya ngozi ina uhusiano na akili, tabia na uwezo wa kijamii. Katika nchi kama Marekani, mfumo wa sheria za Jim Crow uliendeleza ubaguzi wa wazi dhidi ya watu weusi, huku Afrika Kusini ikitekeleza sera ya apartheid iliyowatenga watu kwa misingi ya rangi. Huko nchini Ujerumani, itikadi ya Kinazi chini ya Adolf Hitler ilikuza dhana ya ubora wa Waarya, ambayo pia ni aina ya mamlaka ya weupe iliyochochea mauaji ya halaiki na ubaguzi wa kimfumo.

Hata hivyo, kuanzia katikati ya karne ya 20, harakati za kupinga mamlaka ya weupe zilianza kushika kasi. Harakati za Haki za Kiraia nchini Marekani, zilizoongozwa na viongozi kama Martin Luther King, Jr. na Malcolm X, zilipinga mifumo ya ubaguzi na kuleta mabadiliko makubwa katika sheria na mitazamo ya kijamii. Mapambano hayo yameendelea hadi leo, kwa kuwa itikadi ya mamlaka ya weupe haijaisha kabisa, bali imechukua sura mpya kupitia makundi ya chuki, mitandao ya kijamii, na baadhi ya vyama vya kisiasa vya mrengo mkali wa kulia.

Katika zama za sasa, mamlaka ya weupe inaendelea kujitokeza katika namna mbalimbali, ikiwemo uenezaji wa itikadi za “uhifadhi wa utambulisho wa Wazungu,” chuki dhidi ya wahamiaji, na mashambulizi ya kisiasa na ya kijamii dhidi ya watu wa rangi nyingine. Matukio kama shambulio la Charlottesville mwaka 2017 na kuibuka kwa makundi kama Ku Klux Klan, neo-Nazi, na alt-right ni mifano ya jinsi itikadi hiyo bado ipo na inatafuta uhalali wa kijamii na wa kisiasa. Ingawa jamii nyingi zinaonekana kuikataa waziwazi, athari zake bado zinaonekana katika ukosefu wa fursa sawa, udhibiti wa rasilimali, na utekelezaji wa sheria unaopendelea kundi fulani.

Wanazuoni mbalimbali wamekuwa wakitumia nadharia na tafiti za kijamii kupambana na madhara ya mamlaka ya weupe. Critical race theory (CRT) ni miongoni mwa mbinu muhimu zinazotumika kuelewa jinsi ubaguzi wa rangi umejengwa katika taasisi na mifumo ya jamii. Kupitia njia hiyo, wasomi na wanaharakati wameendelea kufichua jinsi ubaguzi wa kijamii, wa kiuchumi na wa kisheria unavyoendelea kurithishwa kwa vizazi vipya licha ya mabadiliko ya kisera yanayoonekana juujuu.

Tazama pia

• Apartheid
• Jim Crow
• Malcolm X
• Mamlaka ya Weusi
• Uafrocentriki
• Ubaguzi wa rangi
• White Power

Marejeo

• Bonilla-Silva, Eduardo. Racism Without Racists: Color-Blind Racism and the Persistence of Racial Inequality in America. Rowman & Littlefield, 2017.
• Fredrickson, George M. White Supremacy: A Comparative Study in American and South African History. Oxford University Press, 1981.
• Roediger, David R. The Wages of Whiteness: Race and the Making of the American Working Class. Verso, 1991.
• Alexander, Michelle. The New Jim Crow: Mass Incarceration in the Age of Colorblindness. The New Press, 2010.
• Kendi, Ibram X. Stamped from the Beginning: The Definitive History of Racist Ideas in America. Nation Books, 2016.
• Delgado, Richard & Stefancic, Jean. Critical Race Theory: An Introduction. NYU Press, 2017.

Viungo vya nje

• Heart of Whiteness Ilihifadhiwa 4 Juni 2012 kwenye Wayback Machine. documentary film about what it means to be white in South Africa
• Voices on Antisemitism Interview with Frank Meeink Ilihifadhiwa 20 Machi 2013 kwenye Wayback Machine. from the U.S. Holocaust Memorial Museum

Makala hii kuhusu mambo ya utamaduni bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Mamlaka ya Weupe kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.