Kifua kikuu

Hariri viungo
Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru
Kifua Kikuu
Mwainisho na taarifa za nje
SpecialtyInfectious diseases, pulmonology Edit this on Wikidata
ICD-10A15.–A19.
ICD-9010–018
OMIM607948
DiseasesDB8515
MedlinePlus000077 Kigezo:MedlinePlus2
eMedicinemed/2324
MeSHD014376

Kifua kikuu (kwa Kiingereza tuberculosis, kifupi TB) ni ugonjwa wa kuambukizwa ulio hatari. Ugonjwa huu husababishwa na aina mbalimbali za bakteria ambazo hujulikana kama Mycobacterium tuberculosis.[1]

Kifua kikuu kwa kawaida kinaathiri mapafu, lakini pia kinaweza kuathiri sehemu nyingine za mwili.

Kifua kikuu husambazwa kutoka kwa mtu mmoja hadi mwingine kwa kupitia hewa wakati anapokohoa, kupiga chafya, au mate yake yakiwa hewani[2]

Maambukizi mengi hayana dalili wala hayaleti madhara. Lakini moja kati ya maambukizo kumi yasiyoleta madhara hatimaye huendelea na kuwa ugonjwa kamili. Kama kifua kikuu kisipotibiwa, kinaua zaidi ya 50% ya watu walioambukizwa.

Dalili za kawaida za maambukizi ya kifua kikuu kinacholeta madhara ni kikohozi sugu na kukohoa damu, Kohozi, homa, kutokwa na jasho usiku, na kukonda. Maambukizi ya viungo vingine husababisha dalili mbalimbali. Njia ya kitaalamu ya utambuzi wa kifua kikuu kwa kutumia eksirei ya kuchunguza ugonjwa hujulikana kama eksirei ya kifua na pia wanatumia hadubini na kufanya uchunguzi wa vimelea maradhi vya majimaji ya mwilini. Uchunguzi wa kifua kikuu kisicholeta madhara hutumia kipimo kiitwacho kipimo cha ngozi (TST) na vipimo vya damu.

tiba si rahisi na inabidi kupewa dawa nyingi za kinga mwili kwa kipindi kirefu. Mawasiliano ya kijamii pia yanapimwa na kutibiwa kama inavyotakiwa. Dawa zinazoshindwa kutibu magonjwa ni tatizo kubwa la maambukizi sugu mengi ya kifua kikuu]] (MDR-TB).

Ili kuzuia kifua kikuu, ni lazima watu wapimwe ugonjwa na wapate chanjo ya bacillus Calmette - Guérin.

Wataalamu wanaamini kwamba theluthi moja ya idadi ya watu duniani waliambukizwa kifua kikuu,[3] na kila sekunde kuna mtu ambaye anaambukizwa [3]. Mwaka 2007, kadri ya watu 13,700,000 duniani waliambukizwa kifua kikuu kinacholeta madhara sugu[4] Mwaka 2010, kadri ya milioni 8.8 ya watu waliambukizwa na milioni 1.5 ya watu walifariki baada ya kuambukizwa na kifua kikuu, na wagonjwa wengi wanapatikana katika nchi zinazoendelea.[5] Idadi halisi ya wagonjwa wa kifua kikuu imekuwa ikipungua tangu mwaka 2006, na kesi mpya zimeshuka tangu mwaka 2002.[5]

Kifua kikuu si ugonjwa unaosambazwa sawasawa duniani kote. Kadri ya 80% ya watu katika nchi nyingi za Asia na Afrika waliofanyiwa kipimo cha ngozi walionekana wameambukizwa, lakini ni asilimia 5-10% tu ya wananchi wa Marekani ambao walionekana na ugonjwa huo.[1] Watu wengi waliopo katika nchi zilizoendelea wanaambukizwa kifua kikuu kwa sababu ya kutokuwa na kinga. Kwa kawaida, hawa watu wanaambukizwa kifua kikuu baada ya kuambukizwa na VVU na hatimaye wanapatwa na UKIMWI.[6]

Dalili na ishara[hariri | hariri chanzo]

Dalili kuu na ishara tofauti pamoja na hatua za kifua kikuu zinajulikana [7] Dalili nyingi huchanganyika na ishara zingine, ingawa kuna dalili zingine ambazo (ingawa sio lazima) ni za aina fulani ya kifua kikuu. Aina mbalimbali za kifua kikuu zinaweza kuwepo kwa pamoja.

Kuna kadri ya 5-10% ya watu ambao hawana VVU ingawa wameambukizwa kifua kikuu na wanapatwa na madhara katika maisha yao.[8] Kwa upande mwingine, 30% ya watu ambao wameambukizwa VVU pamoja na kifua kikuu, huwa wanapatwa na madhara ya ugonjwa huo[8] Kifua kikuu kinaweza kuambukiza sehemu yoyote ya mwili, lakini kwa kawaida hutokea katika mapafu (na inajulikana kama kifua kikuu cha mapafu).<ref. name= ID10 /> TB Extrapulmonary ni kifua kikuu kinachotokea sehemu yoyote ya mwili yaani nje ya mapafu. Hicho kinaweza pia kuwepo pamoja na kifua kikuu cha mapafu <ref. Name= ID10 /> Ishara na dalili ni pamoja na homa, baridi, kutokwa na jasho usiku, kupoteza hamu ya kula, kukonda, na uchovu.[9] Kuna uwezekano mkubwa wa kujikunja kwa kucha pembeni.<ref. Name= Pet2005 />

Mapafu[hariri | hariri chanzo]

Kifua kikuu kikiambukiza kinaathiri mapafu kwa 90% ya wagonjwa [6] [10] Dalili zake huweza kuwa maumivu ya kifua na kikohozi cha muda mrefu chenye makohozi.[6] Kadri ya 25% ya watu hawana dalili yoyote (yaani, wao hawaonyeshi "dalili") [6] Wakati mwingine, wagonjwa. wanakohoa damu kwa kiasi kidogo. Wakati mwingine, ugonjwa unaweza kusababisha mshipa wa mapafu imomonyoke, na kusababisha damu nyingi kuvuja hali hii inaitwa Rasmussen's aneurysm.[9] Kifua kikuu kinaweza kusababishwa na vimelea sugu na kusababisha makovu katika masikio ya juu ya mapafu.[9]. Mara nyingi ni mapafu ya juu yanayoathirika [9] Sababu haijulikani vizuri [1] Labda mapafu ya juu yanaathirika zaidi kwa sababu yanapata hewa kwa njia bora [1] au kwa sababu ya ukaushaji mbaya wa limfu.[9]

Kifua kikuu katika sehemu nyingine ya mwili[hariri | hariri chanzo]

Kadri ya 15-20% ya madhara yanayoletwa na ugonjwa yanaletwa na maambukizi yanayoenea nje ya viungo vya kupumua, na husababisha aina nyingine ya kifua kikuu.[11] Kifua kikuu kinachotokea nje ya viungo vya kupumua kinaitwa "extrapulmonary tuberculosis".[12] Extrapulmonary TB hutokea zaidi kwa wagonjwa wenye upungufu wa kingamwili na watoto wadogo. ExtrapulmonaryTB hutokea kwa zaidi ya 50% ya wagonjwa wenye VVU [12] Sehemu zinazoathiriwa na extrapulmonary TB ni pamoja na sehemu za nje ya mapafu pleura (au pleurisy tuberculous), mfumo wa neva (au kifua kikuu cha uti wa mgongo), na mfumo wa limfu (katika scrofula ya shingo).Extrapulmonary TB pia hutokea katika [mfumo wa [mkojo na sehemu za siri]] (au kifua kikuu cha sehemu za siri) katika mifupa na viungo (au Pott's disease wa mgongo), na maeneo mengine. Inapoenea katika mifupa, inajulikana kama "kifua kikuu cha mifupa",[13] ambayo ni aina ya maambukizi ya mifupa au osteomyelitis [1] Aina hatari zaidi ya Extrapulmonary TB inaitwa TB ya "kueneza", inajulikana kama kifua kikuu inayoenea mwilini [9] Asilimia 10% ya kifua kikuu kinachotokea nje ya viungo vya kupumua, husababisha kifua kikuu inayosamba mwilini. [14]

Visababishi[hariri | hariri chanzo]

Mycobacteria[hariri | hariri chanzo]

Mycobacterium tuberculosis

Kisababishi kikubwa cha kifua kikuu ni Mycobacterium tuberculosis, ni kiumbe kidogo kinachohitaji oksijeni na kisichotembea bacillus[9] Sifa nyingi za pekee za kiumbe hiki zinaletwa na ongezeko kubwa la mafuta [15] Ina seli inayojigawa kila baada ya saa 16 hadi 20. Kiwango hiki si kikubwa ukilinganishwa na bakteria nyingine, ambazo kwa kawaida vinajigawa kwa muda usiopungua saa mmoja [16] Mycobacteria wana utando wa nje utando wa mafuta [17] Kama jaribio la Gramu stain likifanywa, MTB haikolei sana rangi yaani "Gram-positive" haipatikani na rangi haionekani kwa sababu utando wake una mafuta mengi mafuta pamoja na asidi Mycolic acid.[18] MTB inaweza kuhimili kemikali dhaifu na hivi vimelea vinaweza kuishi katika sehemu kavu kwa wiki moja. Kwa kawaida, bakteria zinaweza kukua na kuishi tu ndani ya seli ya kiumbe viumbe, lakini M. tuberculosis' inaweza kukuzwa ya maabara.[19]

Kwa kutumia vipimo vya kimaabara vya kansa histological kwa kuweka madoa juu ya sampuli ya mate yaliyotoka kwenye makohozi, wanasayansi wanaweza kutambua MTB chini ya makroskopi (nyepesi) ya kawaida. (Phlegm pia inaitwa "kohozi.") MTB huacha madoa hata baada ya kuchanganywa na asidi, na hivyo hujulikana kama Acid-fast bacillus (AFB)[1][18] acid-fast bacillus. Kuna njia mbili zinazotumia vipimo vya asidi:. Kipimo kinachojulikana kama Ziehl - Neelsen stain, kinageuza rangi ya vimelea AFB na kuwa vyekundu na vinaonekana wazi wazi dhidi ya sehemu ya bluu,[20] na auramine-rhodamine stain ambayo hufuatiwa na makroskopi yenye kuakisi mwanga.[21]

Mchangamano wa “M. tuberculosis (MTBC) ni pamoja na bakteria nyingine nne zinazosababisha kifua kikuu {mycobacteria: “M. bovis,” “M. africanum,” “M. canetti,” pamoja na “M. microti.”[22] “M. africanum” haijasambaa sana, lakini ndio kisababishi kikubwa cha kifua kikuu katika maeneo ya Afrika [23][24] “M. bovis” ndio ilikuwa ni kisababishi kikubwa cha kifua kikuu, lakini baada ya kuanza kutumia maziwa yanayopashwa moto vimelea vya mycobacterium vimeweza kuondolewa na kupuguza matatizo ya kiafya katika nchi zinazoendelea.[1][25] "M. Canetti " ni adimu sana na huonekana zaidi Eneo la Pembezoni mwa Afrika, ingawa kuna wagonjwa wachache kati ya wahamiaji wanaotoka Afrika. [26][27] "M. microti" pia ni adimu na inawaathiri zaidi watu wenye upungufu wa kingamwili, ingawa ugonjwa huu unaweza kuwa umeenea zaidi kuliko inavyofikiriwa[28]

Mycobacteria zingine zinazojulikana ni pamoja na "M. leprae," "M. avium," na "M. kansasii". Hizi aina mbili za mwisho zinajulikana kama "nontuberculous mycobacteria "(NTM). NTM hazisababishi kifua kikuu au ukoma, lakini husababisha magonjwa ya mapafu yanayofanana na kifua kikuu [29]

Sababu za hatari[hariri | hariri chanzo]

Idadi ya sababu za kufanya watu wahusike zaidi na maambukizi ya TB. Muhimu zaidi ni hatari ya kimataifa Virusi ya Ukimwi ; 13% ya kesi zote TB wameambukizwa na virusi.[5] Hili ni tatizo hasa katika Afrika kusini mwa Sahara , ambapo viwango vya HIV ni kubwa.[30][31] Kifua Kikuu ni uhusiano wa karibu na wote msongamano na utapiamlo, na kuifanya moja ya magonjwa makuu ya umaskini. Wale walio katika hatari ya juu hivyo ni pamoja ugonjwa ya umaskini.[6] watu ambao hujidunga dawa za kulevya, wenyeji na wafanyakazi wa majengo ambapo watu wanaoishi katika mazingira magumu kukusanya (k.m. magereza na malazi makazi), jamii wasiojiweza kimatibabu na wasio na mtaji, ya hatari kwa makabila madogo, watoto katika mawasiliano ya karibu na hatari ya hali ya juu kwa jamii ya wagonjwa na watoa huduma ya afya ya kuwahudumia wateja.[32] uvimbe sugu ni sababu nyingine hatari ya ugonjwa. Kwa Silicosis kuongeza hatari kuhusu mara 30. [33] Wale ambao moshi sigaras kuwa karibu mara mbili ya hatari ya TB ya wasiovuta sigara.[34] Baadhi ya dawa hasa yanaweza pia kuongeza hatari ya kifua kikuu katika mataifa yaliyostawi, ulevi [6] na Ugonjwa wa kisukari (kuongezeka maratatu ).[35] Baadhi ya dawa, kama vile corticosteroids na infliximab (an anti-αTNF monoclonal antibody) kuwa inazidi muhimu hatari, hasa katika nchi zilizoendelea.[6] Kuna pia, upungufu maumbile [36] kwa umuhimu ambayo kwa ujumla ni bado siowekwa wazi .[6]

Mkakati[hariri | hariri chanzo]

Public health campaigns in the 1920s tried to halt the spread of TB.

Uenezi[hariri | hariri chanzo]

Wakati watu walio na TB hukohoa mapafu, hupiga chafya, kuzungumza, kuimba, au kutema mate, wao hutoa viambukizi erosoli matone 0.5 na 5 µm katika kipenyo. kuchafya moja inaweza kutoa juu ya matone 40,000.[37] Kila moja ya matone haya wanaweza kuambukiza ugonjwa huo, tangu dozi ya kuambukiza ugonjwa wa kifua kikuu ni ya chini sana.[38]

Watu wenye TB kwa muda mrefu akiwa, mara kwa mara, au karibu na watu na TB ni hatari hasa juu ya kuambukizwa, na kiwango cha wastani 22% ya kuambukiza.[39] Mtu aliye na kifua kikuu hai, lakini hajatibiwa anaweza kuambukiza 10-15 (au zaidi) watu wengine kwa mwaka.[3] Maambukizi lazima huwepo tu kutoka kwa watu wenye TB hai. Wale wenye maambukizi ya fiche hawadhaniwi kuambukiza. [1] uwezekano wa maambukizi kutoka kwa mtu mmoja hadi mwingine inategemea sababu kadhaa, ikiwa ni pamoja na idadi ya matone ya kuambukiza kufukuzwa na mwenezaji, ufanisi wa uingizaji hewa, muda wa mfiduo, ukali wa M. kifua kikuu, kiwango cha kinga katika mtu ambaye hajaambukizwa na wengine.[40] ili kupunguza maenezi ya mtu-kwa-mtu tenga watu wenye TB hai ("ya wazi") na kuweka kwenye regimenti dawa za kupambana na TB. Baada ya wiki mbili ya matibabu ya ufanisi, masomo na maambukizi kutokana-upinzani maambukizi kwa ujumla hayazidi kuenea kwa wengine.Hitilafu ya kutaja: Invalid parameter in <ref> tag

Pathojenesisi[hariri | hariri chanzo]

Takribani 90% ya watu walioambukizwa ‘‘M. kifua kikuu na Dalili, maambukizi ya TB (wakati mwingine huitwa LTBI). [41] na tu 10% maisha nafasi ya kuwa maambukizi fiche itakuwa maendeleo ya ugonjwa ya wazi, kazi ya kifua kikuu. [42] Katika wale wanaoishi na H.I.V, hatari ya kupatwa na TB hai inaongezeka hadi 10% karibu mwaka. [42] Kama matibabu ya ufanisi hawakujaliwa, kiwango cha kifo kwa kesi kazi TB ni hadi 66%. [3]

TB maambukizi huanza wakati mycobacteria Pulmonary alveolus pulmonary alveoli, ambapo wao kuvamia na kuiga ndani endosomes ya alveolar macrophages tundu la mapafu.[1][43] tovuti ya msingi ya maambukizi katika mapafu, unaojulikana kama "Lengo Ghon focus", ni kwa ujumla iko katika sehemu ama juu ya tundu ya chini, au sehemu ya chini ya tundu juu.[1] Kifua kikuu cha mapafu pia huweza kutokea kupitia maambukizi kutoka mkondo wa damu, Hii inajulikana kama lengo Simon. A Simon focus na ni kawaida kupatikana katika kilele cha mapafu.[44] maambukizi haya ya hematogenous yanaweza pia kusambaza maambukizi kwa maeneo ya mbali zaidi, kama vile nodiya limfu ya pembeni, mafigo, ubongo na mifupa.[1][45] Maeneo yote ya mwili yanaweza kuathirika kwa ugonjwa huo, ingawa kwa sababu isiyojulikana ni mara chache tu huathiri moyo, skeletal misulis, kongosho , au tezi.[46]

Kifua Kikuu huainishwa kama moja ya magonjwa granuloma ya inflamesheni tatizi. Macrophages, T lymphocytes, B lymphocytes, na fibroblasts ni miongoni mwa seli zinazoungana kuunda limfu granulomas. Lymphocytes na lymphocytes jirani macrophages kwa walioambukizwa. Granuloma huzuia usambazaji wa mycobacteria na hutoa mazingira ya mahali hapo kwa ajili ya mwingiliano wa seli ya mfumo wa kinga. Bakteria ndani ya granuloma inawezalala, kusababisha maambukizi ya fiche. Kipengele kingine cha granulomas ni maendeleo ya kifo isiyo ya kawaida katikati (necrosis) katika kituo cha tubercles. Kwa jicho uchi, hii ina umbo la jibini laini, nyeupe na inaitwa caseous necrosis. [47] Bakteria ya TB inaweza kuingia kwenye mfumo wa damu kutokana na eneo la tishu kuharibiwa. Zinaweza kuenea kwa mwili na kuanzisha maenezi ya ukimwi, tubercles zote huonekana vidogo, nyeupe katika tishu. [48]Aian hii kali ya ugonjwa wa TB hupatika kawaida zaidi kwa watoto wachanga na wale wanaoishi na VVU, inaitwa kifua kikuu military .[49] Watu wenye TB hii huwa na kiwango cha juu cha vifo hata kwa matibabu (takriban 30%).[14][50]

Kwa watu wengi, maambukizi ya nta na hafifu. Uharibifu wa tishu na nekrisisi mara nyingi husawazishwa na adilifu. [47] Tishu zilizoathirika hubadilishwa kuwa kovu na matundu huujazwa kwa kisiesheni ya nekritiki. Wakati wa kuugua, baadhi ya mashimo hayo huungana na mapito ya hewa bronchi na nyenzo hii inaweza kutoka kwa kikohozi. Ni aina ya bakteria hai, na hivyo inaweza kueneza maambukizi. Tiba sahihi kiviujasumu inaua bakteria na inaruhusu uponyaji. Juu ya tiba, maeneo yaliyoathirika hatimaye kubadilishwa na tishu kovu. [47]

Uaguzi[hariri | hariri chanzo]

Mycobacterium tuberculosis (stained red) in sputum

Kifua Kikuu hai[hariri | hariri chanzo]

Ni vigumu kuagua kifua kikuu kwa misingi ya ishara na dalili tu[51]Ni vigumu pai kuagua ugonjwa huo kwa watu wenye shida ya kinga.[52] hata hivyo watu wenye dalili za magonjwa ya mapafu walio na dalili au dalili za kudumu muda mrefu zaidi ya wiki mbili wanaweza kuwa na TB.[52] kifua X-ray na nyingi sputum utamadumi kwa bacilli asidi haraka ni kawaida sehemu ya tathmini ya awali.[52] Interferon-γ kutolewa assays na vipimo vya tuberculin ya ngozi hazisaidii katika nchi zinazoendelea.[53][54]IGRAs mapungufu sawa katika wale wanaoishi na VVU.[55][56]

Utambuzi yakinifu wa TB ni yaliyotolewa na kutambua “M. kifua KiKuu” katika sampuli ya kliniki (kwa mfano makohozi, pus, au tishu biopsy). Hata hivyo, ni vigumu kwa utamaduni mchakato huu viumbe polepole-kukua wanaweza kuchukua 2-6 wiki kwa ajili ya damu au utamaduni makohozi.[57] Hivyo, matibabu ni mara nyingi imeanza kabla ya tamaduni ni alithibitisha.[58]

Nucleic asidi amplification mithani na kupita Triphosphate deaminase huweza kuruhusu uchunguzi wa haraka wa TB.[51] Vipimo hivi, hata hivyo, si mara kwa mara ilipendekeza, kama wao mara chache kubadilisha jinsi mtu ni kutibiwa.[58] Vipimo vya damu ili kuchunguza kingamwili si maalum au nyeti, hivyo haipendekezwi.[59]

Kifua kikuu kisichoonekana[hariri | hariri chanzo]

Mantoux tuberculin skin test [[Mantoux mithani |Mantoux tuberculin ngozi mithani mara nyingi hutumika kwa watu screen katika hatari kubwa ya TB.[52] Wale ambao wamekuwa awali chanjo wanaweza kuwa na uongo chanya mtihani matokeo.[60]mtihani inaweza kuwa uongo hasi katika wale walio na sarcoidosis, Hodgkin's lymphoma, na utapiamlo. au wengi hasa, katika wale ambao kweli kufanya wana kifua kikuu hai.[1] [[Interferon assays katika vivuli mbalimbali ya njano lioenea, kuashiria juu ya watu 300 kwa kila 100,000, na kwa Marekani, Canada, Australia, na Ulaya ya kaskazini katika vivuli ya bluu kirefu, kuashiria kiwango cha maambukizi karibu 10 kwa kila watu 100,000. Asia ni njano lakini si hivyo kabisa mkali, kuashiria kiwango cha maambukizi ya kuzunguka 200 per mbalimbali 100,000. Amerika ya Kusini ni ya njano nyeusi. Mwaka 2007, kiwango cha maambukizi ya TB kwa watu 100,000 ilikuwa ya juu katika Afrika Kusini mwa Sahara, na pia alikuwa kiasi katika Asia.[61] kutolewa gamma (IGRAs) juu ya sampuli ya damu, ni ilipendekeza kwa wale ambao ni chanya kwa mtihani Mantoux.<refname=NICE2011>Kigezo:NICE</ref> IGRAs Haya si walioathirika na chanjo au zaidi mazingira mycobacteria, hivyo wao kuzalisha wachache matokeo ya uongo na HIV. [62] hivyo wao kuzalisha wachache matokeo ya uongo na HIV. Hata hivyo wao walioathirika na M. szulgai, M. marinum na M. kansasii.”[63] IGRAs inaweza kuongeza usikivu wakati kutumika kwa kuongeza mtihani ngozi lakini inaweza kuwa chini zaidi kuliko mtihani nyeti ngozi wakati kutumika peke yake.[64].

Kuzuia[hariri | hariri chanzo]

Kuzuia Kifua kikuu na kudhibiti juhudi kimsingi kunategemea chanjo ya watoto wachanga na kugundua matibabu sahihi ya matukio hai. [6] Shirika la Afya Duniani (WHO) imepata baadhi ya mafanikio mazoezi kuboresha tiba, na kupungua kwa idadi ndogo ya kesi. [6]

Chanjo[hariri | hariri chanzo]

Chanjo tu sasa inapatikana kama ya 2011 ni bacillus Calmette– Guérin (BCG). Ambayo, wakati ni ufanisi dhidi ya ugonjwa kusambazwa katika utoto, unampa ulinzi dhidi ya kuambukizwa TB haiendani mapafu. [65] Hata hivyo, ni wengi sana kutumika chanjo duniani kote, na zaidi ya 90% ya watoto wote kuwa chanjo. [6]Hata hivyo, kinga ni kuvuta itapungua baada ya miaka kumi.[6] Kama kifua kikuu ni kawaida katika zaidi ya Canada, Uingereza, na Marekani, BCG ni tu unasimamiwa na watu katika hatari ya juu. [66][67][68] Sehemu ya hoja akisema dhidi ya matumizi ya chanjo ni kwamba inafanya ngozi tuberculin mtihani uongo chanya, na kwa hiyo, hakuna wa matumizi katika uchunguzi.[68] idadi ya chanjo mpya ni sasa katika maendeleo[6]

Afya ya Jamii[hariri | hariri chanzo]

Shirika la Afya Duniani alitangaza TB "ya afya ya kimataifa dharura" katika 1993. [6] na katika 2006, TB Stop Ushirikiano maendeleo Mpango wa Kimataifa Stop kifua kikuu kwamba lengo la kuokoa maisha ya milioni 14 kati ya uzinduzi wake na 2015.[69] idadi ya malengo ya wana kuweka si uwezekano wa kupatikana kwa 2015, hasa kutokana na ongezeko katika kifua kikuu HIV-kuhusishwa na kuibuka wa kifua kikuu sugu nyingi (MDR-TB).[6] [[mfumo wa kifua kikuu] uainishaji maendeleo na Jamii ya Marekani Thoracic hutumiwa hasa katika mipango ya afya ya umma. .[70]

Menejimenti[hariri | hariri chanzo]

Tiba ya TB anatumia kiuvijasumu na kuua vimelea. Ufanisi kutibu TB ni vigumu, kutokana na muundo wa kawaida na cha kemikali katika ukuta mycobacterial kiini, ambayo inazuia kuingia ya madawa ya kulevya na hufanya kiuvijasumu wengi ufanisi. [71] kiuvijasumu mbili ya kawaida kutumika ni isoniazid na rifampicin, na matibabu yanaweza ziongezwe, kuchukua miezi kadhaa. [40] kutibu ya sioonekana TB kawaida inaajiri antibiotic moja, [72] wakati kazi ugonjwa wa Kifua Kikuu ni bora kutibiwa na mchanganyiko wa kiuvijasumu kadhaa ili kupunguza hatari ya bakteria kuendeleza upinzani antibiotiki. [6]. Watu wenye maambukizi ya latent pia kutibiwa kuwazuia inaendelea kwa ugonjwa kazi TB baadaye katika maisha.[72] Moja kwa moja aliona tiba, yaani kuwa na huduma ya afya mtoa kuangalia mtu kuchukua dawa zao, ni ilipendekeza na WHO katika jitihada za kupunguza idadi ya watu si ipasavyo kuchukua antibiotiki.[73] ushahidi wa kuunga mkono kitendo hiki juu ya watu tu kutumia dawa zao kwa kujitegemea ni maskini. [74] Mbinu ya kuwakumbusha watu kuhusu umuhimu wa tiba wala hata hivyo kuonekana ufanisi.[75]

Mwanzo mpya[hariri | hariri chanzo]

Matibabu ya kifua kikuu ilipendekeza mpya-mwanzo ya mapafu, kama wa 2010, ni miezi sita ya macho ya antibiotiki zenye rifampicin, isoniazidi, pyrazinamide na ethambutol kwa miezi miwili ya kwanza, na tu rifampicin na isoniazidi pyrazinamide, na ethambutol. kwa miezi minne iliyopita. [6] Ambapo upinzani isoniazidi ni ya juu, ethambutol inaweza kuongezwa kwa miezi minne iliyopita kama mbadala.[6]

Matumizi ya kawaida ugonjwa[hariri | hariri chanzo]

Kama kifua kikuu kurudia, kupima na kuamua ambayo antibiotiki ni nyeti ni muhimu kabla ya kuamua matibabu. [6] Kama nyingi TB sugu (MDR-TB) ni wanaona, matibabu na antibiotiki angalau nne madhubuti kwa ajili ya miezi 18 hadi 24 ni ilipendekeza. [6]

Upinzani na dawa[hariri | hariri chanzo]

Upinzani Kanuni hutokea wakati mtu huwa wameambukizwa mnachuja sugu wa TB. Mtu aliye na TB kikamilifu wanahusika inaweza kuendeleza sekondari (alipewa) upinzani wakati wa tiba kwa sababu ya tiba za kutosha, si kuchukua regimen eda ipasavyo (ukosefu wa kufuata), au kwa kutumia chini quality dawa.[76] Sugu TB ni mbaya ya afya ya umma suala katika nchi nyingi zinazoendelea, kama tiba yake ni tena na inahitaji dawa ghali zaidi. MDR-TB hufafanuliwa kama upinzani kwa mbili ya ufanisi zaidi madawa ya TB ya mstari wa kwanza: rifampicin na isoniazidi. . Sana sugu TB pia ni sugu kwa tatu au zaidi ya madarasa sita ya madawa ya mstari wa pili. .[77] Kabisa sugu TB, ambayo kwa mara ya kwanza aliona katika 2003 nchini Italia, lakini si sana taarifa mpaka 2012, ni sugu kwa madawa yote kwa sasa kutumika. [78]

Ubashiri[hariri | hariri chanzo]

Mwendelezo na maambukizi ya TB na ugonjwa wazi ya TB hutokea wakati bacilli kushinda ulinzi mfumo wa kinga na kuanza kuzidisha. Katika ugonjwa wa TB ya msingi (baadhi 1-5% ya kesi), hii hutokea mara baada ya maambukizi ya awali. [219] Hata hivyo, katika matukio mengi ya, maambukizi sioonekana hutokea na hakuna dalili za wazi. [1] Hizi bacilli kulala kuzalisha kifua kikuu kazi katika% 5-10 ya kesi hizi sioonekana, mara nyingi miaka mingi baada ya kuambukizwa. [8] hatari ya kuongezeka kwa muathiriko immunosuppression, kama vile kuwa husababishwa na maambukizi ya VVU. Katika watu kuambukiza pamoja na M. kifua kikuu na VVU, hatari ya muathiriko inaongezeka hadi 10% kwa mwaka. [1] Mafunzo kutumia DNA ya alama ya kidole ya M. kifua kikuu Matatizo umeonyesha kuambukiza tena inachangia zaidi kikubwa kwa TB ya kawaida zaidi kuliko ilivyodhaniwa hapo awali,[79]na makadirio ili akaunti kwa zaidi ya 50% ya kesi ku hai tena katika maeneo ambapo TB ni ya kawaida.[80] nafasi ya kifo kutokana na kesi ya kifua kikuu ni kuhusu 4% kama ya 2008, kutoka 8% mwaka 1995.[6].

Epidemolojia[hariri | hariri chanzo]

Age-standardized death from tuberculosis per 100,000 inhabitants in 2004.[81]
     no data      ≤10      ≥10–25      ≥25–50      ≥50–75      ≥75–100      ≥100–250
     ≥250–500      ≥500–750      ≥750–1000      ≥1000–2000      ≥2000–3000      ≥ 3000

Takribani theluthi moja ya idadi ya watu duniani imekuwa kuambukizwa na M. kifua kikuu, na maambukizi mapya ya kutokea kwa kiwango cha moja kwa pili kwa kiwango cha kimataifa. [3]Hata hivyo, wengi maambukizi na M. kifua kikuu wala kusababisha ugonjwa wa Kifua Kikuu, [82] na 90-95% ya maambukizi ya kubaki bila dalili. [41] Mwaka 2007, kulikuwa na wastani wa milioni 13.7 sugu kazi kesi. [83] Mwaka 2010, kulikuwa na milioni 8.8 mpya kesi ya TB kukutwa na vifo 1,450,000, zaidi ya haya yanayojitokeza katika nchi zinazoendelea.[5] Vifo hivi 1,450,000, kuhusu 0,350,000 kutokea katika wale wana ambukizwa pamoja na HIV. [84] Kifua Kikuu ni ya pili zaidi ya vifo kutokana na ugonjwa kuambukiza (baada ya wale kutokana na HIV / UKIMWI).[9]idadi kamili ya kesi kifua kikuu ("maambukizi") imekuwa ikipungua tangu 2005, wakati mpya kesi ("matukio") zimeshuka tangu 2002.[5]China imepata maendeleo makubwa hasa, pamoja na kupunguza takriban 80% katika kiwango cha TB wake vifo kati ya 1990 na 2010.[84] Kifua Kikuu ni ya kawaida zaidi katika nchi zinazoendelea; kuhusu 80% ya idadi ya watu katika nchi nyingi za Asia na Afrika mtihani chanya katika vipimo tuberculin, wakati tu 5-10% ya mtihani Marekani idadi chanya.[1] Matumaini ya kudhibiti ugonjwa huo kabisa wamekuwa kasi unyevunyevu kwa sababu ya mambo kadhaa, ikiwa ni pamoja na ugumu wa kuendeleza chanjo ufanisi, ghali na muda mwingi uchunguzi wa mchakato, umuhimu wa miezi mingi ya matibabu, ongezeko la maambukizi ya virusi-kuhusishwa kifua kikuu , na kuibuka wa kesi sugu katika miaka ya 1980.[6]

Annual number of new reported TB cases. Data from WHO. [85]

Katika 2007, nchi yenye kiwango cha juu zaidi ya makadirio ya matukio ya TB ilikuwa Swaziland, na kesi 1,200 kwa kila watu 100,000. India ilikuwa kubwa jumla ya matukio, na wastani wa kesi 2.0 milioni mpya. [83] Katika nchi zilizoendelea, kifua kikuu ni. [83]chini ya kawaida na ni kupatikana hasa katika maeneo ya mijini. Viwango kila watu 100,000 katika maeneo mbalimbali ya dunia ambapo: Kimataifa 178, 332 Kusini, Amerika 36, Bahari ya Mashariki 173, Ulaya 63, Asia ya Kusini 278, na 139 Pacific Magharibi katika 2010 [84] Nchini Canada na Australia, kifua kikuu ni mara nyingi zaidi ya kawaida kati ya Watu wa asili,hasa katika maeneo ya kijijini.[86][87]Katika Marekani watu wa asili kuwa vifo vya mara tano zaidi kutoka TB.[88] matukio ya TB inatofautiana na umri Katika Afrika, kimsingi unaathiri vijana na watu wazima vijana. [89]Hata hivyo, katika nchi ambapo matukio viwango zimepungua kasi ( kama vile Marekani), TB ni ugonjwa wa watu hasa wakubwa na kinga iliyoathirika. [1][90].

Historia[hariri | hariri chanzo]

Maiti ya Misri katika Makumbusho ya Uingereza - kuoza kulikoathiriwa na kifua kikuu kumepatikana katika mifupa yake.

Kifua kikuu kimekuwepo kwa binadamu tangu zamani sana.[6] Mwanzo zisizo na utata kutambua ya M. kifua kikuu inahusisha ushahidi wa ugonjwa huo katika mabaki ya bison tarehe na takriban 17,000 miaka iliyopita.[91] Hivyo, kama kifua kikuu asili katika mangombe, kisha kuhamishiwa kwa binadamu, au kama ni kuachana kutoka babu ya kawaida, sasa ni wazi. [92] kulinganisha genes ya M. kifua kikuu tata (MTBC) kwa binadamu kwa MTBC katika wanyama unaonyesha binadamu hakuwa kupata MTBC kutoka kwa wanyama wakati wa kufuga wanyama kama ilivyoaminika hapo nyuma. Wote Matatizo ya bakteria kifua kikuu kushiriki babu ya kawaida, ambayo ingeweza kuambukizwa binadamu kama mapema kama Mapinduzi Neolithic. [93] Mabaki ya kiunzi kuonyesha prehistoric binadamu (4000 KK) BC ) alikuwa TB. Na watafiti wamegundua kuoza enye umbo katika miiba ya Misri ya Egypt mummies kutoka BC 3000-2400.[94] Phthisis ni neno la Kigiriki kwa ajili ya matumizi, mrefu zamani kwa ajili ya kifua kikuu cha mapafu; [95] ] karibu 460 BC, Hippocrates kutambuliwa phthisis kama ugonjwa kuenea zaidi ya nyakati. Ilikuwa alisema kuhusisha homa na kukohoa ya damu, ambayo ilikuwa karibu daima mbaya. [96] Masomo ya maumbile zinaonyesha TB alikuwepo katika Amerika kutoka BK mwaka 100. [97]

Kabla ya Mapinduzi ya Viwanda, ngano nyingi zinazohusiana na kifua kikuu vampires. Wakati mmoja wa familia walikufa kutokana na hilo, wanachama wengine walioambukizwa bila kupoteza afya yao polepole. Watu waliamini hii kulitokana na mtu awali na TB kuondoa maji maisha kutoka kwa wanachama wengine wa familia.[98]

Ingawa aina ya mapafu kuhusishwa na tubercles ilianzishwa kama patholojia na Dr Richard Morton katika 1689.[99][100] kutokana na aina ya dalili yake, TB ilikuwa si kutambuliwa kama ugonjwa mmoja hadi miaka ya 1820, na haikuitwa kifua kikuu mpaka 1839 na J. L. Schönlein.[101] Katika miaka 1838-1845, Dk John Croghan, mmiliki wa of Pango Mammoth , kuletwa idadi ya watu wenye kifua kikuu katika pango kwa matumaini ya kutibu ugonjwa na joto mara kwa mara na usafi wa hewa pango; walikufa ndani ya mwaka. [102] Hermann Brehmer kufunguliwa kwanza TB sanatorium katika 1859 katika Sokołowsko, Poland.[103]

Dr. Robert Koch aligundua tuberculosis bacilli.

Kifua kikuu na kusababisha bacillus, ‘’Mycobacterium kifua kikuu ‘’, ilikuwa kutambuliwa na ilivyoelezwa kwenye Machi 24, 1882 na Robert Koch. Alipokea Tuzo ya Nobel katika in Fizilojia au dawa katika 1905 kwa ugunduzi huu. [104] Koch hawakuamini bovin (ng'ombe) na kifua kikuu na magonjwa ya binadamu walikuwa sawa. Ambayo kuchelewa utambuzi wa maziwa aliyeambukizwa kama chanzo cha maambukizi. Baadaye, hatari ya maambukizi kutoka chanzo hili kasi kupunguzwa kwa uvumbuzi wa mchakato pasteurishaji. Koch alitangaza dondoo glycerine ya bacilli kinundu kama "dawa" ya kifua kikuu katika 1890, na kuiita 'tuberculin'. Wakati ilikuwa si ufanisi, baadaye mafanikio ilichukuliwa kama mtihani uchunguzi kwa ajili ya uwepo wa kifua kikuu mbele ya dalili. [105]

Albert Calmette na Camille Guérin mafanikio ya kwanza ya kweli mafanikio katika utoaji wa chanjo dhidi ya kifua kikuu katika 1906. kwa kutumia mnachuja ya ngombe kufikika kifua kikuu. Ilikuwa inaitwa (bacillus of Calmette and Guérin) (BCG). Chanjo ya BCG mara ya kwanza kutumika juu ya binadamu katika 1921 nchini Ufalansa.[106] Lakini tu kupokea kukubalika kuenea katika Marekani, Uingereza, and Ujerumani na baada ya Vita Kuu ya II. [107]

Kifua Kikuu unasababishwa zaidi kuenea umma wasiwasi katika karne ya 19 na 20 mapema kama ugonjwa wa ndwele maskini wa mijini. Katika 1815, moja katika vifo nne nchini Uingereza ni kutokana na "matumizi". By 1918, moja katika vifo sita katika Ufaransa alikuwa bado unasababishwa na TB. Baada ya kuamua ugonjwa huo kuenea katika miaka ya 1880, TB ilikuwa kuweka liolazimu kujulishwa Ugonjwa katika Uingereza, kampeni walikuwa wameanza kuacha watu kutoka kutema katika maeneo ya umma, na maskini walioambukizwa walikuwa "moyo" kuingia sanatorium sanatoria ambayo inafanana magereza (sanatoria kwa ajili ya madarasa kati na juu inayotolewa huduma bora na matibabu ya mara kwa mara). [103] Chochote faida ( kwa kusudi ) ya "hewa safi" na ajira katika sanatoria, hata chini ya hali bora, 50% ya wale waliokuwa wakiingia alikufa ndani ya miaka mitano (circa 1916).[103]

Katika Ulaya, viwango vya ugonjwa wa kifua kikuu ulianza kupanda katika miaka ya 1600 mapema kwa ngazi kilele katika miaka ya 1800, wakati unasababishwa karibu 25% ya vifo vyote.[108] Vifo vya kisha ilipungua karibu 90% kwa miaka ya 1950.[109] Maboresho katika afya ya umma alianza kwa kiasi kikubwa kupunguza viwango vya ugonjwa wa kifua kikuu hata kabla ya kuwasili kwa [[streptomycin] na kiviujasumu nyingine. Ingawa ugonjwa alibakia tishio kubwa kwa afya ya umma ambao vile. Wakati Medical Council Utafiti iliundwa katika Uingereza katika 1913, lengo yake ya awali ilikuwa kifua kikuu utafiti. [110]

Katika mwaka 1946, maendeleo yastreptomycin Kiviujasumu alifanya matibabu ya ufanisi na tiba ya TB ukweli. Kabla ya kuanzishwa kwa dawa hii, matibabu tu (isipokuwa sanatoria) alikuwa upasuaji kuingilia, ikiwa ni pamoja na "“mbinu pneumothorax”, ambayo wanaohusika kuanguka uvimbe walioambukizwa na "kupumzika" ni na kuruhusu vidonda tuberculous kuponya. [111] kuibuka wa MDR-TB ina tena ilianzisha upasuaji kama chaguo ndani ya kiwango kukubalika kwa ujumla wa huduma katika kutibu magonjwa ya TB. Hali kwa sasa hatua za upasuaji kuhusisha kuondolewa makijishimo ya patholojia ya kifua ("bullae") katika mapafu ya kupunguza idadi ya bakteria na kuongeza mfiduo wa bakteria iliyobaki kwa madawa katika mfumo wa damu, na hivyo ukipungua jumla bakteria mzigo na kuongeza ufanisi wa utaratibu ya tiba ya Kivuijasumu.[112] Matumaini ya TB kabisa kuondoa (cf. smallpox), walikuwa kwa kimbilio baada ya kupanda ya Matatizo sugu katika miaka ya 1980. Liofufuka baadae ya kifua kikuu ilisababisha tamko la dharura ya afya ya kimataifa na Shirika la Afya Duniani mwaka 1993. [113]

Jamii na Ustaarabu[hariri | hariri chanzo]

Shirika la Afya Duniani na Bill and Melinda Gates Foundation ni kutoa ruzuku mpya haraka-kaimu uchunguzi mtihani kwa ajili ya matumizi katika nchi chini na kipato cha kati.[114][115] Wengi raslimali maeneo kama ya 2011 bado tu kupata hadubini makohozi.[116]

India ilikuwa ya juu jumla ya idadi ya wagonjwa wa TB duniani kote katika 2010, kwa sehemu kutokana na usimamizi mbovu ugonjwa ndani ya sekta binafsi ya afya. Mipango kama vile Programu ya Taifa ya Kifua Kikuu karatasi ya kufikiria tena ni kusaidia kupunguza viwango vya TB miongoni mwa watu wanaopata huduma ya afya ya umma.[117][118]

Utafiti[hariri | hariri chanzo]

Chanjo ya BCG ina mapungufu, na utafiti wa kuendeleza chanjo ya TB mpya ni unaoendelea.[119] idadi ya wagombea uwezekano ni sasa katika majaribio ya awamu ya I na II kliniki .[119] Mbili mbinu kuu ni kuwa kutumika kujaribu kuboresha ufanisi wa chanjo zinapatikana. Moja inahusisha mbinu kuongeza chanjo subunit kwa BCG, wakati mkakati mwingine ni kujaribu kujenga mpya na bora chanjo hai. [119] MVA85A, mfano wa chanjo subunit, sasa katika majaribio nchini Afrika Kusini, ni msingi juu ya virusi vya vinasaba kufura ngozi.[120] Chanjo ni unaotarajiwa kuwa na jukumu muhimu katika matibabu ya wote fiche na ugonjwa hai.[121]

Kuhamasisha ugunduzi zaidi, watafiti na watunga sera ni kukuza mpya mifano ya kiuchumi ya maendeleo ya chanjo, ikiwa ni pamoja na zawadi, motisha ya kodi, na ahadi mapema Soko .[122][123] Idadi ya makundi, ikiwa ni pamoja na Ushirikiano Stop TB ,[124] ] Afrika Kifua Initiative Chanjo, na the Aeras TB Duniani Foundation Chanjo , wanahusika na utafiti.[125] Kati ya hayo, Aeras TB Duniani Chanjo Foundation alipokea zawadi ya zaidi ya $ 280,000,000 (Marekani) kutoka kwa Bill na Melinda Gates Foundation kuendeleza na leseni ya chanjo dhidi ya kifua kikuu bora kwa ajili ya matumizi katika nchi mzigo mkubwa.

Katika wanyama[hariri | hariri chanzo]

Mycobacteria kuambukiza wanyama mbalimbali, ikiwa ni pamoja na ndege, panya na wanyama watambaao. subspecies Mycobacterium kifua kikuu, ingawa, ni mara chache sasa katika wanyama wa porini. [126] jitihada za kutokomeza kifua kikuu ng’ombe unasababishwa na “Bovis Mycobacterium” kutoka kwa ng'ombe na mifugo kulungu wa New Zealand imekuwa na mafanikio. Jitihada katika Uingereza wamekuwa chini ya mafanikio.

Tanbihi[hariri | hariri chanzo]

  1. ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Mitchell RN (2007). Robbins Basic Pathology (toleo la 8th). Saunders Elsevier. ku. 516–522. ISBN 978-1-4160-2973-1. 
  2. ↑ Konstantinos A (2010). "Testing for tuberculosis". Australian Prescriber 33 (1): 12–18. 
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 "Tuberculosis Fact sheet N°104". World Health Organization. November 2010. Iliwekwa mnamo 26 July 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  4. ↑ World Health Organization (2009). "Epidemiology". Global tuberculosis control: epidemiology, strategy, financing. ku. 6–33. ISBN 978-92-4-156380-2. Iliwekwa mnamo 12 November 2009.  Check date values in: |accessdate= (help)[dead link]
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 World Health Organization (2011). "The sixteenth global report on tuberculosis". 
  6. ↑ 6.00 6.01 6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07 6.08 6.09 6.10 6.11 6.12 6.13 6.14 6.15 6.16 6.17 6.18 6.19 6.20 6.21 6.22 Lawn first=SD; Zumla, AI (2 July 2011). "Tuberculosis journal=Lancet" 378 (9785). ku. 57–72. PMID 21420161. doi:10.1016/S0140-6736(10)62173-3.  Check date values in: |date= (help)
  7. ↑ Schiffman G (15 January 2009). "Tuberculosis Symptoms". eMedicineHealth.  Check date values in: |date= (help)
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 edited by Peter G. Gibson ; section editors, Michael Abramson ... et al. (2005). Evidence-based respiratory medicine (toleo la 1. publ.). Oxford: Blackwell. uk. 321. ISBN 978-0-7279-1605-1. 
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 [edited by] Gerald L. Mandell, John E. Bennett, Raphael Dolin (2010). Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases (toleo la 7th). Philadelphia, PA: Churchill Livingstone/Elsevier. ku. Chapter 250. ISBN 978-0-443-06839-3. 
  10. ↑ Behera, D. (2010). Textbook of pulmonary medicine (toleo la 2nd ed.). New Delhi: Jaypee Brothers Medical Pub. uk. 457. ISBN 978-81-8448-749-7. 
  11. ↑ editor-in-chief SK Jindal. Textbook of pulmonary and critical care medicine. New Delhi: Jaypee Brothers Medical Publishers. uk. 549. ISBN 978-93-5025-073-0. 
  12. ↑ 12.0 12.1 Golden MP, Vikram HR (2005). "Extrapulmonary tuberculosis: an overview". American family physician 72 (9): 1761–8. PMID 16300038. 
  13. ↑ [edited by] Vimlesh Seth, S.K. Kabra (2006). Essentials of tuberculosis in children (toleo la 3rd ed.). New Delhi: Jaypee Bros. Medical Publishers. uk. 249. ISBN 978-81-8061-709-6. 
  14. ↑ 14.0 14.1 Ghosh, editors-in-chief, Thomas M. Habermann, Amit K. (2008). Mayo Clinic internal medicine : concise textbook. Rochester,MN: Mayo Clinic Scientific Press. uk. 789. ISBN 9781420067491. 
  15. ↑ Southwick F (10 December 2007). "Chapter 4: Pulmonary Infections". Infectious Diseases: A Clinical Short Course, 2nd ed. McGraw-Hill Medical Publishing Division. uk. 104 Extra |pages= or |at= (help). ISBN 0-07-147722-5. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2012-07-13. Iliwekwa mnamo 2013-03-06.  Check date values in: |date= (help)
  16. ↑ Jindal, editor-in-chief SK. Textbook of pulmonary and critical care medicine. New Delhi: Jaypee Brothers Medical Publishers. uk. 525. ISBN 978-93-5025-073-0. 
  17. ↑ Niederweis M, Danilchanka O, Huff J, Hoffmann C, Engelhardt H (March 2010). "Mycobacterial outer membranes: in search of proteins". Trends in Microbiology 18 (3): 109–16. PMC 2931330. PMID 20060722. doi:10.1016/j.tim.2009.12.005.  Check date values in: |date= (help)
  18. ↑ 18.0 18.1 Madison B (2001). "Application of stains in clinical microbiology". Biotech Histochem 76 (3): 119–25. PMID 11475314. doi:10.1080/714028138. 
  19. ↑ Parish T, Stoker N (1999). "Mycobacteria: bugs and bugbears (two steps forward and one step back)". Molecular Biotechnology 13 (3): 191–200. PMID 10934532. doi:10.1385/MB:13:3:191. 
  20. ↑ Medical Laboratory Science: Theory and Practice. New Delhi: Tata McGraw-Hill. 2000. uk. 473. ISBN 0-07-463223-X. 
  21. ↑ Piot, editors, Richard D. Semba, Martin W. Bloem; foreword by Peter (2008). Nutrition and health in developing countries (toleo la 2nd ed.). Totowa, NJ: Humana Press. uk. 291. ISBN 978-1-934115-24-4. 
  22. ↑ van Soolingen D n.k. (1997). "A novel pathogenic taxon of the Mycobacterium tuberculosis complex, Canetti: characterization of an exceptional isolate from Africa". International Journal of Systematic Bacteriology 47 (4): 1236–45. PMID 9336935. doi:10.1099/00207713-47-4-1236. 
  23. ↑ Niemann S n.k. (2002). "Mycobacterium africanum Subtype II Is Associated with Two Distinct Genotypes and Is a Major Cause of Human Tuberculosis in Kampala, Uganda". J. Clin. Microbiol. 40 (9): 3398–405. PMC 130701. PMID 12202584. doi:10.1128/JCM.40.9.3398-3405.2002. 
  24. ↑ Niobe-Eyangoh SN n.k. (2003). "Genetic Biodiversity of Mycobacterium tuberculosis Complex Strains from Patients with Pulmonary Tuberculosis in Cameroon". J. Clin. Microbiol. 41 (6): 2547–53. PMC 156567. PMID 12791879. doi:10.1128/JCM.41.6.2547-2553.2003. 
  25. ↑ {{cite journal |author=Thoen C, Lobue P, de Kantor I |title=The importance ofMycobacterium bovis as a zoonosis |journal=Vet. Microbiol.
  26. ↑ Acton, Q. Ashton (2011). Mycobacterium Infections: New Insights for the Healthcare Professional. ScholarlyEditions. uk. 1968. ISBN 978-1-4649-0122-5. 
  27. ↑ Pfyffer, GE; Auckenthaler, R, van Embden, JD, van Soolingen, D (1998 Oct-Dec). "Mycobacterium canettii, the smooth variant of M. tuberculosis, isolated from a Swiss patient exposed in Africa.". Emerging infectious diseases 4 (4): 631–4. PMID 9866740.  Check date values in: |date= (help)
  28. ↑ Panteix, G; Gutierrez, MC, Boschiroli, ML, Rouviere, M, Plaidy, A, Pressac, D, Porcheret, H, Chyderiotis, G, Ponsada, M, Van Oortegem, K, Salloum, S, Cabuzel, S, Bañuls, AL, Van de Perre, P, Godreuil, S (2010 Aug). "Pulmonary tuberculosis due to Mycobacterium microti: a study of six recent cases in France.". Journal of medical microbiology 59 (Pt 8): 984–9. PMID 20488936.  Check date values in: |date= (help)
  29. ↑ American Thoracic Society (1997). "Diagnosis and treatment of disease caused by nontuberculous mycobacteria. This official statement of the American Thoracic Society was approved by the Board of Directors, March 1997. Medical Section of the American Lung Association". Am J Respir Crit Care Med 156 (2 Pt 2): S1–25. PMID 9279284. 
  30. ↑ Kigezo:Cite web author=WorldHealthOrganization
  31. ↑ Chaisson, RE; Martinson, NA (13 March 2008). "Tuberculosis in Africa--combating an HIV-driven crisis". The New England Journal of Medicine 358 (11): 1089 92. PMID 18337598. doi:10.1056/NEJMp0800809.  Check date values in: |date= (help)
  32. ↑ Griffith D, Kerr C (1996). "Tuberculosis: disease of the past, disease of the present". J Perianesth Nurs 11 (4): 240–5. PMID 8964016. doi:10.1016/S1089-9472(96)80023-2. 
  33. ↑ ATS/CDC Statement Committee on Latent Tuberculosis Infection (June 200). "Targeted tuberculin testing and treatment of latent tuberculosis infection. American Thoracic Society". MMWR Recomm Rep 49 (RR6): 151. PMID 10881762.  Check date values in: |date= (help)
  34. ↑ van Zyl Smit, RN; Pai, M, Yew, WW, Leung, CC, Zumla, A, Bateman, ED, Dheda, K (2010 Jan). "Global lung health: the colliding epidemics of tuberculosis, tobacco smoking, HIV and COPD.". The European respiratory journal : official journal of the European Society for Clinical Respiratory Physiology 35 (1): 27–33. PMID 20044459. These analyses indicate that smokers are almost twice as likely to be infected with TB and to progress to active disease (RR of ∼1.5 for latent TB infection (LTBI) and RR of ∼2.0 for TB disease). Smokers are also twice as likely to die from TB (RR of ∼2.0 for TB mortality), but data are difficult to interpret because of heterogeneity in the results across studies.  Check date values in: |date= (help)
  35. ↑ Restrepo, BI (15 August 2007). "Convergence of the tuberculosis and diabetes epidemics: renewal of old acquaintances journal=Clinical infectious diseases : an official publication of the Infectious Diseases Society of America" 45 (4). ku. 436–8. PMC 2900315. PMID 17638190. doi:10.1086/519939.  Check date values in: |date= (help)
  36. ↑ Möller, M; Hoal, EG (2010 Mar). "Current findings, challenges and novel approaches in human genetic susceptibility to tuberculosis". Tuberculosis (Edinburgh, Scotland) 90 (2): 71–83. PMID 20206579. doi:10.1016/j.tube.2010.02.002.  Check date values in: |date= (help)
  37. ↑ Kigezo:Cite journal author=Cole E, Cook C
  38. ↑ Nicas M, Nazaroff WW, Hubbard A (2005). "Toward understanding the risk of secondary airborne infection: emission of respirable pathogens". J Occup Environ Hyg 2 (3): 143–54. PMID 15764538. doi:10.1080/15459620590918466. 
  39. ↑ Ahmed N, Hasnain S (2011). "Molecular epidemiology of tuberculosis in India: Moving forward with a systems biology approach". Tuberculosis 91 (5): 407–3. PMID 21514230. doi:10.1016/j.tube.2011.03.006. 
  40. ↑ 40.0 40.1 "Core Curriculum on Tuberculosis: What the Clinician Should Know" (toleo la 5th). Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Division of Tuberculosis Elimination. 2011.  Unknown parameter |pg= ignored (help)
  41. ↑ 41.0 41.1 Skolnik, Richard (2011). Global health 101 (toleo la 2nd ed.). Jones & Bartlett Learning location=Burlington, MA. uk. 253. ISBN 978-0-7637-9751-5. 
  42. ↑ 42.0 42.1 editors, Arch G. Mainous III, Claire Pomeroy,. Management of antimicrobials in infectious diseases : impact of antibiotic resistance. year=2009 (toleo la 2nd rev. ed.). Humana location=Totowa, N.J. uk. 74. ISBN 978-1-60327-238-4. 
  43. ↑ Houben E, Nguyen L, Pieters J (2006). "Interaction of pathogenic mycobacteria with the host immune system". Curr Opin Microbiol 9 (1): 76–85. PMID 16406837. doi:10.1016/j.mib.2005.12.014. 
  44. ↑ Khan (2011). Essence Of Paediatrics. Elsevier India. uk. 401. ISBN 978813122803 Check |isbn= value (help). 
  45. ↑ Herrmann J, Lagrange P (2005). "Dendritic cells and Mycobacterium tuberculosis: which is the Trojan horse?". Pathol Biol (Paris) 53 (1): 35–40. PMID 15620608. doi:10.1016/j.patbio.2004.01.004. 
  46. ↑ Agarwal R, Malhotra P, Awasthi A, Kakkar N, Gupta D (2005). "Tuberculous dilated cardiomyopathy: an under-recognized entity?". BMCInfectDis 5 (1): 29. PMC 1090580. PMID 15857515. doi:10.1186/1471-2334-5-29. 
  47. ↑ 47.0 47.1 47.2 Grosset J (2003). "Mycobacterium tuberculosis in the Extracellular Compartment: an Underestimated Adversary". Antimicrob Agents Chemother 47 (3): 833–6. PMC 149338. PMID 12604509. doi:10.1128/AAC.47.3.833-836.2003. 
  48. ↑ Crowley, Leonard V. (2010). An introduction to human disease : pathology and pathophysiology correlations (toleo la 8th ed.). Sudbury, Mass.: Jones and Bartlett. uk. 374. ISBN 978-0-7637-6591-0. 
  49. ↑ Anthony, Harries (2005). TB/HIV a Clinical Manual. (toleo la 2nd). Geneva: World Health Organization. uk. 75. ISBN 978-924154638 Check |isbn= value (help). 
  50. ↑ Jacob, JT; Mehta, AK, Leonard, MK (2009 Jan). "Acute forms of tuberculosis in adults.". The American journal of medicine 122 (1): 12–7. PMID 19114163.  Check date values in: |date= (help)
  51. ↑ 51.0 51.1 Bento, J; Silva, AS, Rodrigues, F, Duarte, R (2011 Jan-Feb). "[Diagnostic tools in tuberculosis].". Acta medica portuguesa 24 (1): 145–54. PMID 21672452.  Check date values in: |date= (help)
  52. ↑ 52.0 52.1 52.2 52.3 Escalante first=P (2009 Jun 2). "In the clinic. Tuberculosis. journal=Annals of internal medicine" 150 (11). ku. ITC61–614; quiz ITV616. PMID 19487708.  Check date values in: |date= (help)
  53. ↑ Metcalfe first=JZ; Everett, CK, Steinhart, KR, Cattamanchi, A, Huang, L, Hopewell, PC, Pai, M (2011 Nov 15). "Interferon-γ release assays for active pulmonary tuberculosis diagnosis in adults in low- and middle-income countries: systematic review and meta-analysis.". The Journal of infectious diseases. 204 Suppl4: S11209. PMID 21996694.  Check date values in: |date= (help)
  54. ↑ Sester, M; Sotgiu, G, Lange, C, Giehl, C, Girardi, E, Migliori, GB, Bossink, A, Dheda, K, Diel, R, Dominguez, J, Lipman, M, Nemeth, J, Ravn, P, Winkler, S, Huitric, E, Sandgren, A, Manissero, D (2011 Jan). "Interferon-γ release assays for the diagnosis of active tuberculosis: a systematic review and meta-analysis.". The European respiratory journal : official journal of the European Society for Clinical Respiratory Physiology 37 (1): 100–11. PMID 20847080.  Check date values in: |date= (help)
  55. ↑ Chen, J; Zhang, R, Wang, J, Liu, L, Zheng, Y, Shen, Y, Qi, T, Lu, H (2011). "Interferon-gamma release assays for the diagnosis of active tuberculosis in HIV-infected patients: a systematic review and meta-analysis.". PloS one 6 (11): e26827. PMID 22069472. 
  56. ↑ Sester, M; Sotgiu, G, Lange, C, Giehl, C, Girardi, E, Migliori, GB, Bossink, A, Dheda, K, Diel, R, Dominguez, J, Lipman, M, Nemeth, J, Ravn, P, Winkler, S, Huitric, E, Sandgren, A, Manissero, D (2011 Jan). "Interferon-γ release assays for the diagnosis of active tuberculosis: a systematic review and meta-analysis.". The European respiratory journal : official journal of the European Society for Clinical Respiratory Physiology 37 (1): 100–11. PMID 20847080.  Check date values in: |date= (help)
  57. ↑ Diseases, Special Programme for Research & Training in Tropical (2006). Diagnostics for tuberculosis : global demand and market potential. Geneva: World Health Organization on behalf of the Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases. uk. 36. ISBN 978-9241563307. 
  58. ↑ 58.0 58.1 Hitilafu ya kutaja: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named NICE2011
  59. ↑ Steingart, KR; Flores, LL, Dendukuri, N, Schiller, I, Laal, S, Ramsay, A, Hopewell, PC, Pai, M (2011 Aug). "Commercial serological tests for the diagnosis of active pulmonary and extrapulmonary tuberculosis: an updated systematic review and meta-analysis.". PLoS medicine 8 (8): e1001062. PMC 3153457. PMID 21857806. doi:10.1371/journal.pmed.1001062.  Check date values in: |date= (help)
  60. ↑ Kigezo:Cite journal author=Rothel J, Andersen P
  61. ↑ World Health Organization (2009). "The Stop TB Strategy, case reports, treatment outcomes and estimates of TB burden". Global tuberculosis control: epidemiology, strategy, financing. ku. 187–300. ISBN 978-92-4-156380-2. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2009-11-19. Iliwekwa mnamo 14 November 2009.  Check date values in: |accessdate= (help)
  62. ↑ Pai M, Zwerling A, Menzies D (2008). "Systematic Review: T-Cell–based Assays for the Diagnosis of Latent Tuberculosis Infection: An Update". Ann. Intern. Med. 149 (3): 1–9. PMC 2951987. PMID 18593687. 
  63. ↑ Jindal, editor-in-chief SK. Textbook of pulmonary and critical care medicine. New Delhi: Jaypee Brothers Medical Publishers. uk. 544. ISBN 978-93-5025-073-0. 
  64. ↑ Amicosante, M; Ciccozzi, M, Markova, R (2010Apr). "Rational use of immunodiagnostic tools for tuberculosis infection: guidelines and cost effectiveness studies.". The new microbiologica 33 (2): 93107. PMID 205181.  Check date values in: |date= (help)
  65. ↑ McShane, H (12 October 2011). "Tuberculosis vaccines: beyond bacille Calmette–Guérin". Philosophical transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological sciences 366 (1579): 27829. PMC 3146779. PMID 21893541. doi:10.1098/rstb.2011.0097.  Check date values in: |date= (help)
  66. ↑ "Vaccine and Immunizations: TB Vaccine (BCG)". Centers for Disease Control and Prevention. 2011. Iliwekwa mnamo 26 July 2011.  Check date values in: |accessdate= (help)
  67. ↑ "BCG Vaccine Usage in Canada -Current and Historical". Public Health Agency of Canada. September 2010. Iliwekwa mnamo 30 December 2011.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)[dead link]
  68. ↑ 68.0 68.1 Teo, SS; Shingadia, DV (2006 Jun). "Does BCG have a role in tuberculosis control and prevention in the United Kingdom?". Archives of Disease in Childhood 91 (6): 529–31. PMC 2082765. PMID 16714729. doi:10.1136/adc.2005.085043.  Check date values in: |date= (help)
  69. ↑ "The Global Plan to Stop TB". World Health Organization. 2011. Iliwekwa mnamo 13 June 2011.  Check date values in: |accessdate= (help)
  70. ↑ Warrell, ed. by D. J. Weatherall ... [4. + 5. ed.] ed. by David A. (2005). Sections 1 - 10. (toleo la 4.ed.,paperback.). Oxford[u.a.]: Oxford Univ. Press. uk. 560. ISBN 9780198570141. 
  71. ↑ Brennan PJ, Nikaido H (1995). "The envelope of mycobacteria". Annu.Rev. Biochem. 64: 2963. PMID 7574484. doi:10.1146/annurev.bi.64.070195.000333. 
  72. ↑ 72.0 72.1 Menzies, D; Al Jahdali, H, Al Otaibi, B (2011 Mar). "Recent developments in treatment of latent tuberculosis infection.". The Indian journal of medical research 133: 257–66. PMID 21441678.  Check date values in: |date= (help)
  73. ↑ Arch G., III Mainous (2010). Management of Antimicrobials in Infectious Diseases: Impact of AntibioticResistance. HumanaPr. uk. 69. ISBN 1603272380. 
  74. ↑ Volmink J, Garner P (2007). "Directly observed therapy for treating tuberculosis". CochraneDatabaseSystRev (4): CD003343. PMID 17943789. doi:10.1002/14651858.CD003343.pub3. 
  75. ↑ Liu, Q; Abba, K; Alejandria, MM; Balanag, VM; Berba, RP; Lansang, MA (2008Oct8). "Reminder systems and late patient tracers in the diagnosis and management of tuberculosis.". Cochrane database of systematicreviews(Online) (4): CD006594. PMID 18843723.  Check date values in: |date= (help)
  76. ↑ O'Brien R (1994). "Drug-resistant tuberculosis: etiology, management and prevention". SeminRespir Infect 9 (2): 10412. PMID 7973169. 
  77. ↑ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (2006). "Emergence of Mycobacterium tuberculosis with extensive resistance to second-line drugs—worldwide, 2000–2004". MMWR Morb Mortal Wkly Rep 55 (11): 301–5. PMID 16557213. 
  78. ↑ Maryn McKenna date=12 January 2012. "Totally Resistant TB: Earliest Cases in Italy". Wired. Iliwekwa mnamo 12 January 2012.  Check date values in: |accessdate= (help)
  79. ↑ Lambert M n.k. (2003). "Recurrence in tuberculosis: relapse or reinfection?". Lancet Infect Dis 3 (5): 282 Extra |pages= or |at= (help). PMID 12726976. doi:10.1016/S1473-3099(03)00607-8.  Unknown parameter |authorseparator= ignored (help)
  80. ↑ Wang, JY; Lee, LN, Lai, HC, Hsu, HL, Liaw, YS, Hsueh, PR, Yang, PC (15 July 2007). "Prediction of the tuberculosis reinfection proportion from the local incidence". The Journal of infectious diseases 196 (2): 281–8. PMID 17570116. doi:10.1086/518898.  Check date values in: |date= (help)
  81. ↑ "WHO Disease and injury country estimates". World Health Organization. 2004. Iliwekwa mnamo 11 November 2009.  Check date values in: |accessdate= (help)
  82. ↑ {{cite web publisher= Centers for Disease Control|url=http://www.cdc.gov/tb/publications/factsheets/general/LTBIandActiveTB.htm%7Ctitle=Fact Sheets: The Difference Between Latent TB Infection and Active TB Disease date=20 June 2011|accessdate=26 July 2011}}
  83. ↑ 83.0 83.1 83.2 Hitilafu ya kutaja: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named WHO2009-Epidemiology
  84. ↑ 84.0 84.1 84.2 "GlobalTuberculosisControl2011". WorldHealthOrganization. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2012-06-17. Iliwekwa mnamo 15 April 2012.  Check date values in: |accessdate= (help)
  85. ↑ WorldHealthOrganization. "WHO report 2008: Global tuberculosis control". Iliwekwa mnamo 13 April 2009.  Check date values in: |accessdate= (help)
  86. ↑ FitzGerald, JM; Wang,L,Elwood,RK (2000 Feb 8). "Tuberculosis: 13.Control of the disease among aboriginal people inCanada.". CMAJ : Canadian Medical Association journal = journal de l'Association medicale canadienne 162 (3): 351–5. PMID 10693593.  Check date values in: |date= (help)
  87. ↑ Quah, Stella R.; Carrin, Guy; Buse, Kent; Kristian Heggenhougen (2009). Health Systems Policy, Finance, andOrganization. Boston: AcademicPress. uk. 424. ISBN 0123750873. 
  88. ↑ Anne-Emanuelle Birn (2009). Textbook of International Health: Global Health in a Dynamic World. uk. 261. ISBN 9780199885213. 
  89. ↑ World Health Organization. "Global Tuberculosis Control Report, 2006 – Annex 1 Profiles of high-burden countries format=PDF accessdate=13 October 2006". Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2006-07-16. Iliwekwa mnamo 2013-03-06. 
  90. ↑ CentersforDiseaseControlandPrevention (12September2006). "2005SurveillanceSlideSet". Iliwekwa mnamo $1 $2.  Check date values in: |date=, |accessdate= (help)
  91. ↑ Rothschild BM; Martin LD; Lev G n.k. (August 2001). "Mycobacterium tuberculosis complex DNA from an extinct bison dated 17,000 years before the present". Clin. Infect. Dis. 33 (3): 305–11. PMID 11438894. doi:10.1086/321886.  Check date values in: |date= (help)
  92. ↑ Pearce-Duvet J (2006). "The origin of human pathogens: evaluating the role of agriculture and domestic animals in the evolution of human disease". Biol Rev Camb Philos Soc 81 (3): 369–82. PMID 16672105. doi:10.1017/S1464793106007020. 
  93. ↑ Comas first=I coauthors=Gagneux, S. "The past and future of tuberculosis research.". PLoS pathogens date=2009 Oct 5 (10): e1000600. PMID 19855821. 
  94. ↑ Zink A, Sola C, Reischl U, Grabner W, Rastogi N, Wolf H, Nerlich A (2003). "Characterization of Mycobacterium tuberculosis Complex DNAs from Egyptian Mummies by Spoligotyping". J Clin Microbiol 41 (1): 359–67. PMC 149558. PMID 12517873. doi:10.1128/JCM.41.1.359-367.2003. 
  95. ↑ The Chambers Dictionary. New Delhi: Allied Chambers India Ltd. 1998. uk. 352. ISBN 978-81-86062-25-8. 
  96. ↑ Hippocrates.Aphorisms. Accessed 7 October 2006.
  97. ↑ Konomi N, Lebwohl E, Mowbray K, Tattersall I, Zhang D (2002). "Detection of Mycobacterial DNA in Andean Mummies". J Clin Microbiol 40 (12): 4738–40. PMC 154635. PMID 12454182. doi:10.1128/JCM.40.12.4738-4740.2002. 
  98. ↑ Sledzik, Paul S.; Nicholas Bellantoni (June 1994). "Bioarcheological and biocultural evidence for the New England vampire folk belief" (PDF). American Journal of Physical Anthropology 94 (2): 269–274. ISSN 0002-9483. PMID 8085617. doi:10.1002/ajpa.1330940210.  Check date values in: |date= (help)
  99. ↑ Kigezo:WhoNamedIt
  100. ↑ Trail RR (April 1970). "Richard Morton (1637-1698)". Med Hist 14 (2): 166–74. PMC 1034037. PMID 4914685.  Check date values in: |date= (help)
  101. ↑ Zur Pathogenie der Impetigines. Auszug aus einer brieflichen Mitteilung an den Herausgeber. [Müller’s] Archiv für Anatomie, Physiologie und wissenschaftliche Medicin. 1839, page 82.
  102. ↑ Kentucky: Mammoth Cave long on history. Archived 13 Agosti 2006 at the Wayback Machine. CNN. 27 February 2004. Accessed 8 October 2006.
  103. ↑ 103.0 103.1 103.2 McCarthy OR (August 2001). "The key to the sanatoria". J R Soc Med 94 (8): 413–7. PMC 1281640. PMID 11461990.  Check date values in: |date= (help)
  104. ↑ NobelFoundation. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1905.Accessed 7 October 2006.
  105. ↑ Waddington K (January 2004). "To stamp out "So Terrible a Malady": bovine tuberculosis and tuberculin testing in Britain, 1890–1939". Med Hist 48 (1): 29–48. PMC 546294. PMID 14968644.  Check date values in: |date= (help)
  106. ↑ Bonah C (2005). "The 'experimental stable' of the BCG vaccine: safety, efficacy, proof, and standards, 1921–1933". Stud Hist Philos Biol Biomed Sci 36 (4): 696–721. PMID 16337557. doi:10.1016/j.shpsc.2005.09.003. 
  107. ↑ Comstock G (1994). "The International Tuberculosis Campaign: a pioneering venture in mass vaccination and research". Clin Infect Dis 19 (3): 528–40. PMID 7811874. doi:10.1093/clinids/19.3.528. 
  108. ↑ Bloom, editor, Barry R. (1994). Tuberculosis : pathogenesis, protection, and control. Washington, D.C.: ASM Press. ISBN 978-1-55581-072-6. 
  109. ↑ Persson, Sheryl (2010). Smallpox, Syphilis and Salvation: Medical Breakthroughs That Changed the World. ReadHowYouWant.com. uk. 141. ISBN 978-1-4587-6712-7. 
  110. ↑ editor, Caroline Hannaway, (2008). Biomedicine in the twentieth century: practices, policies, and politics. Amsterdam: IOS Press. uk. 233. ISBN 978-1-58603-832-8. 
  111. ↑ Shields, Thomas (2009). General thoracic surgery (toleo la 7th ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins. uk. 792. ISBN 978-0-7817-7982-1. 
  112. ↑ Lalloo UG, Naidoo R, Ambaram A (May 2006). "Recent advances in the medical and surgical treatment of multi-drug resistant tuberculosis". Curr Opin Pulm Med 12 (3): 179–85. PMID 16582672. doi:10.1097/01.mcp.0000219266.27439.52. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2013-05-10. Iliwekwa mnamo 2013-03-06.  Check date values in: |date= (help)
  113. ↑ "Frequently asked questions about TB and HIV". World Health Organization. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2004-12-25. Iliwekwa mnamo 15 April 2012.  Check date values in: |accessdate= (help)
  114. ↑ Kigezo:Cite journal last=Lawn
  115. ↑ "WHO says Cepheid rapid test will transform TB care", Reuters, 8 December 2010. 
  116. ↑ Kigezo:Cite journal last=Lienhardt
  117. ↑ Anurag Bhargava, Lancelot Pinto, Madhukar Pai (2011). "Mismanagement of tuberculosis in India: Causes, consequences, and the way forward". Hypothesis 9 (1): e7. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2020-01-12. Iliwekwa mnamo 2013-03-06. 
  118. ↑ Kigezo:Cite journal last=Amdekar
  119. ↑ 119.0 119.1 119.2 Kigezo:Cite journal last=Martín Montañés
  120. ↑ Ibanga H, Brookes R, Hill P, Owiafe P, Fletcher H, Lienhardt C, Hill A, Adegbola R, McShane H (2006). "Early clinical trials with a new tuberculosis vaccine, MVA85A, in tuberculosis-endemic countries: issues in study design". Lancet Infect Dis 6 (8): 522–8. PMID 16870530. doi:10.1016/S1473-3099(06)70552-7. 
  121. ↑ Kaufmann SH (2010). "Future vaccination strategies against tuberculosis: Thinking outside the box". Immunity 33 (4): 567–77. PMID 21029966. doi:10.1016/j.immuni.2010.09.015. 
  122. ↑ Webber D, Kremer M (2001). "Stimulating Industrial R&D for Neglected Infectious Diseases: Economic Perspectives". Bulletin of the World Health Organization 79 (8): 693–801. 
  123. ↑ Barder O, Kremer M, Williams H (2006). "Advance Market Commitments: A Policy to Stimulate Investment in Vaccines for Neglected Diseases". The Economists' Voice 3 (3). doi:10.2202/1553-3832.1144. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2006-11-05. Iliwekwa mnamo 2013-03-06.  Unknown parameter |= ignored (help)
  124. ↑ Economic, Department of; Affairs, Social (2009). Achieving the global public health agenda : dialogues at the Economic and Social Council. New York: United Nations. uk. 103. ISBN 978-92-1-104596-3. 
  125. ↑ Jong, [edited by] Jane N. Zuckerman, Elaine C. (2010). Travelers' vaccines (toleo la 2nd ed.). Shelton, CT: People's Medical Pub. House. uk. 319. ISBN 978-1-60795-045-5. 
  126. ↑ Wobeser, Gary A. (2006). Essentials of disease in wild animals (toleo la 1st ed.). Ames, Iowa [u.a.]: Blackwell Publ. uk. 170. ISBN 978-0-8138-0589-4. 
Rudishwa kutoka "https://sw.wikipedia.org/w/index.php?title=Kifua_kikuu&oldid=1303142"